Yr Herald Cymraeg

El LADD GAN LEWPARD DIWEDD ADFYDUS GWR 0 GRICOIETH. (Derby niwyd tele-gram o Ddeheubarth Affrica, ]3d^q(d Sadwrn, ) hysftyste fbd Mr John (Bracken, mab bynaf y Cadfridog Bracken, fWemddu. Criccieth, oedd yn gwasanaethu fel explorer" o d-a?i gwmni preifat, wedi cael ym- osod amo gan lewpard yn y goedwig. Llwydd- yd i'w gael o grafafng-au y bwysihl, ond bu .w L tarw yn y gwaetty. Nid oedd ond 37 oed, ao yr oedd yn hynod boblogaidd yn Nghriccieth.

DIWEDITADFYDUS YMWELWR YN ABERMAW EI 'GAEL WEDI EI SAETHU. (Oddeutu wyth o'r gloch noe Sad m, eafwyd Mr Noel H. Morrell, Moulsford, swydd Berks, yn farw mewn core islaw Gorsai Pensarn. Yr oedd wedi ei saethu vji ei ochr chwith islaw y galon. G-vda. dau, ereill, gadaWodd Aberraaw yn y prycLnawn. i saethu yn nghymydogaethi lilaoibodr. Yn gyrmar yn yr hwyr, aeth y parti i'r goTS, 11e y darfu iddynt wahanu, gan fyneod i wahanol ,rrv'eiTiadau. Gan nad oedd hanes 9 IMT Morrell, aeth ei gyfoillion yn anesmwyth, ac wedi ymchwil cafwvd ef fel y desgrifiwydj uchod gyda dryll rhwng- ei goeeau. J&udvfjd y corph i Wcbtty'r Victoria, Llaaibadr

MARCHNAD CAERFYRDDIN. I Yr oedd cyfleowad mawr it-,v-u ci fenyu yn y farchnad ddvdd Sadwm, a. chaed o llac 1 Is y pwys am dano

PWYlLGOR AODYSG MON _y GYM RAEG YN YP» YSGOLION SUlUiL. Cynnai'iwyd ey-farfod arferol Pwyllgor Adoysg Mori yn Uangeim, ddydd lau o dan. Jywy ddi^eth ArglwTdd Stanley o Alderley. I> YiFAlKiN IAD WILIS I RIDING—Gotynodd Mor Lewis Hughes (Is-gadeiryddi) pa gyfarwydd- ialdau oedd :gan y ipwyllgox i'w rhoddi gyda gol wg ax dyfamiad Wtot Riding? A oeddynt Dywedodd Arglwydd iS-taaiey: na toyddai ir ^°±)ywedodd; A-glwydd Stanley na. igyd'dai i'r pwyllgor yn wr gael ei aIIW i dalu aim unrhyw giddysg gxetfjyddol, ond goibeithilai y byddai i'r cweejtiwn gitel ei bendtarfynu. gan y Moofur Addvsg ipr^seimol erbyn Rihagfyr neeaf. Dœ\lt fyddaa i Mr Hughea roddi rhybudd i godi y cwestiwn yn Nha^hwedd neu 'Bhagfyr, fel y gallaiy pwyllgor, os yn anc ivrheidiol, gymeoyd irhyw gwrn i oJtwng y cyfiogau. imewn cyiartal- edd. i'r ainsor a roddwyi at addysg grefyddol. Cydsynoiodd Mr L-e-wi,3 Hngbts a'r awgrym- iad. Rhoddodd Mr IW. D. Jones rybudd y bydd iddo alw am odTOddiad o'r gwabariol ysgolioai yn nghykh yr iimear a rcddix ail addysg cTefyddol. CYMRAI-Xr (M £ ,WN YSGOLION SIROL. Cynnygiodd Mr Owen Itobe-rto, yn ngwyri b f ffaith y dasgwyiir o hyn ajilan i ysgolorion ^disgybi-athrawon) a hyfforddir yn yr I ggot ion Sirol i ddysgu Cymraeg yn yr ysgolion elt'enol, fod cyfarwyddi<adau yn < ael eu rhoddi gan y (pwyllgor i lywodr-aeithw"yr Ueol a phrit atlh- pawon y tair yegol f"irol i oatxl y Gymraog ar rhaglen yr ysgolion ar gyfor yr y |g»lion byny. Yn ol ed. ftam ef, nid oedd yr iaith Gjym- raeig yn cael ei priodol yn yr ysgolion •ixol'. iMewn c.yfa"f<xl diweddar o Lywodrafiithwyr Ysgol Sirol Oaergybi, addefodd y Prif Athro nad oedd ef -wedi gwneyd ei ddyledswydd yn v cyfeiriad yma. Eiliwyd gan MT W. D. Tone*. Byiwodid Arglwydd fSiamliey ei fod; yn tybio maid oedd1 gan y pwyllgor ha.wl i ymyryd a rhaig- !iCIl1 ysgol fllrol, gan fod yr awdnrdod o dan Ddl-ddlf SeTi.ddol,, yn cael ei raddi i r Liywvxl- raethwyr 11"1, co~ph hollQla.nn,i!bynol ax bob awdurdod 11001- arall. Dadleuai Mr J. Morris Jones fod yr Awdur- dod Ileot wiedi maibwyadadiu cynPlun- i ddysgu CvniTaeg yn en hysgoi ion, ac yr oedd ysgolo.ion (diagybl-at hraiw:on) yn cael eu hyeo-ddi yn yr Ysgolion i rodioh hytforddiant yn of. y cynrilin yma. Dywedodd y CadeL-yd,d drachefn ed fod yn bariiu nad oedd gam pwyllgor hawl i ymyryd ;gyd,ai rhojgllen yegod SITOI, gan y gaJlai Jfmlio jrhasr-esdampl. Nid oedvi Proffeswr IMorria Jones yn meddwl y ent rrxidi cyfarwyddiaidau rhygryf ar y pen yma. Tybiai fod ga.n v pwyllgor yr 1Dt eafle ag a feddai rhieni (parthed. y ipynciau y tybid y dylai yr ysgalorion (disgyDl-athrawon) ga.el eu dysgu ynddiynhi. Gofynodd y Cadeirydd i IN-lr Owen Robenrts paiham na dtLarfiu idd'o al'w sylw >Llywodraeth- [wyr Yfgol 'Sir Caergybi at y macer. AtebodA Mr Roberts ddarfu iddo wueycl hyny, ond yr oedd dwy yegol airalL yn y sir. Yr oedd hyfforddianjt rruewn Cyimraag eigoes yn riiaji o'r rhagien, ond yr oe-cd arno ef eisieu iddynt gymeryd imwy 0 fantais ohoni. iMabwyrfiiad'wyd v cynnygiad. YSGI(>I JOR.IAF.TH A U. Dyfamwyd yr "exhibitions" sirol a ganlyn: Trwydided tiwy^.td'yn: Tcomas Forcer Evan W Trafford Griffith. Ail ftwyddyn Idwal J. Williams^ Rbert Lewifi, Evajt R. Jones, Owen Jones. Fiwyddyn gyntaf: Owladys Jones, AliceB. Giniffl.th, Thonuis Alfred JoHes. Rhodd- wyd ysigoloriaethau rjewydd i R. B. J. Row- lands, Beaumaria, 15p; Erank W. Jones a Robert W. Humphreys, Llangefni, lqp yr -un Caniatawyd i hs Annie Williams ysgo'.«r. iaieth o 8p o dnysortla Mra Davies. ADGYWTEIRIO Y^OIJON. Mynegwyd gan y Pwyllgor Arianol eu bod- wedi ysttyried adroddiad y j>ensi;i>e.~ ar adeiladaiu Ysgol y CynghoU* a da^thont i'r caagliad- y byddai yn well iddiynt gymeryd. n gyntaf yr Achot-Qon ag y mae inwyaf o langen am dainjsit. Pendexfynwyd myw&d yn mla-ii gyda' cyf- newidiadau yn yr yegolion a ganlyn Carreg- onien, 77p; Lianfachxaei-h, oddgerlh ?:ITLemtio, 212p; Llani'aethlu, 127p; Penysa.n, 467p; Rhoticolyn, llOp. YSGOLOli rAETfr AU fDISGYBL- ATHR A W ON). Rhianwyd yr ysgolcriaethau yma, yn cynnwys ta.1 ysgol a. llyfrau, fel y canilyn -Caergyibi: Owen Wiilllknig, O. Lloyd Williams, W. J. Williams, Hughie Roberta, Robert Roberts, Anmie. IN ædiha:m, jlC|jradoc iWil'iams, B ughes, Huighie Row oy, 'Laura. Thomas. Llem- gefni: Sarah Roberts. Bieaumaris A. Trevor Owen, IE-ran Wiiliams, Sarah J. Jones. AiMRYWIABTH BARN. Yr oed-d y ''PwyHgc.r Ariajiol yn ;trg)~mheli ar iQ,"tk>gau yr ath'aw a ychwa.negol Isuipple- men'tary) fed yn ol y -addfa. a t'abwysiiwlwyd, ac fod i'r sy miau a dderbyrnvvyxi gan rai o'r cyfryw athrawon giael *?u god-jwng yii unol a hyn. 'Fo-vid by nag, yr oedd iPw.yiigw Llvwod- paeth Yegol yn cynnyg rhywheth yn wahanol, a chefnoo-wyd gan y Pr..>ffeswr J. Mor is Jones. Dywedaf eie na C, cyflogau y prif ath- mwon eu goatwng. a JIlL>¡ yr un rneoi gael eu c,had,w g addau ereill. CyfeiricKid Mr Owen Roberts fcadeirydd y pwyllgor diweddaf a nod vvyd) fed cryn &n- -d Laweder yn awr i Vmwi ilececrd gw-igicn; ac OB goityngil y cyflogi co^lid u'.hmwon, &c ^xhwanegid It iSylwodd Mr Hugh- Thomas ':r.a iiyud v, IPTwyllgor A"ian>il y bytitiai awro ychwc.negOi o 220p yn cael •ei g-war'o yix ilyiiydi-o; os inab- wybiedid ".graddfa, y iPwydgor Liywodraetho1-^ Nid. oedd y-r yr effebt-hid arnynt wot.¿i cymhwvso eu honain; ac os na. -rfnt, gyfk></ y rndd-fa, p.daw^r.i4jlynt ymJ iswyodo, a'u T.^oed,; i eu llenwi gan bersonaa cym- ^Uvnai-'M;"S F.nthbon.e f.-d athraw ychwanegol Treitliau Vb f r/rrcdi ol rmg un wedi cael tyg:vSITif (c:vtrtJl1.I1.). !D;wy fwyafrif. o 1:11, gwrbbodwyd cynnygiad -ry T? I V 1 AriSTOl. J YSGOL LKVNERCHYM™. Ad-oddwyd gan y iPwyligoc- Arianol fod y "Bwrdd Add sg w-cdi cynK-vyo y Neuadd Xwrd^ vn Llancrchyncdd ar ^rfer dim mwy na 170 o "vsrotor!on, yn vj^o y cytnewidiadau -m Yp^' y Ovnghor, enn <l:lv-.wu y gofelid am ryw fan f^rion^ Ccr^i y maierion vma all-an', nou y maent- yn ^.c,l e« cnrio- allan. TeJ-lr 2r> o r-nt yn yr v."i.:nos an. y neuaod. -?.:

Yr o-»r7rl 755 o vsts;f-ed-l yn Ngvrest-ty'r_ PaIU. ddinystriwyd n dan San Francisco.

CYNGHOR DOSPARTH GWYRFA GAlS AM GANIATAD I iPFiNTHYCA ARIAN. Dydd Gwener. bu Mr 31. K. North, Arolyg- ydd Bwrdd' Llywodra-eth ol, yn cynnal ym- chwilia,d yn nglyn a chais Cynghor Dosparth Gwvrfai a. ganiata.d i fenthyca y swm o 150p, 300p, a 245p, i dalu costau- ychw.aaiegol: yn nglyn a ch'wblbau CXTIIIUTL y gwaith dwfr yn mlhlwyti Llanllyfni, Llandwrog, a djlanrug. Yn bresennol yn yr ymcbwiliad1 yr oedd y Cynghorwr Richord Jones (Talysarn), Drs I SE^aaieir (swyddpg, TO'edilygJol), Dbuiglas Mac- donald, Mri J. H. Thomas (clere i'r Cynghor), I J. 'Griffith (survevori. a ilr Davie-s (ar ran Mr Addie, goruchwyliwr etifeddiaet,h Glynllifon). Mewn atebiad i'r Arolygydd, dywedodd Dr ) Fraser fod y gweithfeydd dwfr yn y tri rlwyt yn welliannau rhagorol. • Ar ol derbyn tystiolaeth yr Arolygydd am y dxaul ychwanegol, aeth yr Arolygydd i weled y tTi Ile.

AT Y GOLYGYDD ARDDANGOSFA TOWYN A DIRWEST. Syr I i mi longyfarch Pwyllgor yr Eglwysi Rhyddion yma am iddynt ailu rhwystro i bla v ddiod feddwol ddyfod,yn agos i baoell yr arddangosfa. Xid oedd, un o'r mil- oedd oedd yn breeennol heb allu meddiannu ei hun mewn sobrwydd, na neb oedd yn d wyn mawr sel dros ei odda heb allu meddiannu ei hun mewn cvd-bwysodd tymher. Mi wyddom Tiii, bawb, mai nid fel hyn y mae hanes yr ax- ddangosfa wedi bod, ac. nid fel hyn y bua&ai pethau eleni pe buasai y gelyn—y ddiod feddw- lwedi gallu dod i mewn i ha.n eirau anghyd- fod vn maes heddweh yr arddangosfa. -d Dyma brawf fod oerbyd gwareiddiad yn myn'd rhagddo, a tt'yniant yn gos^ordd yn oin prif wyliau. a ifynidwydd yn deenreu blaguro y.n ein cymdeithasau. ae nad drain trueni fel # oynt. Diolch fyth.—Ydwyf, etc., DANIEL. AT WYR BLAENLLAW LYFFRYN NANTLLE. Syr,—We^di absennoldeb o rai blvnyddoedd ymwelais a'r adal hon y wy'timos ddiwed^af, a synaie weled hen fasnaclidy adnabyddus-Go- gerddan wedi ei adael. Pan yn bLant arferem vstyritid "6iop Owen Jones" fel yr eangaf a'r enwocaf yn y wlad. Yr oedd hyny, wrth gwrs, cyn i mi gael cipdrem dros gwpaon y bryniau cytchynol. a gellid niaddeu i mi am gario syniad o'r fath. Ar yr un pryd yr oedd yr adeilad yn un o'r Thai mwyaf yn yr a,i-ktal, ac y nice yn parhau felly. Yr hyn ddaeth i'm meddwl wrth ei basio y dydd o'r bla-en oedd mai gresyn oedd gadcM-i adeilad mor helaetli I a ehyfieivs yn anghyfanedd. Diehon ei fod yn rliv fawr i unrhyw fasriachwr ei gymeryd, ond ai onidi yw hwn yn gyfieuisdra rhagorol [ i'r ardal i'w eicrhau at amcani-on cyboeddus f Gwn fod amryw gyfleu dferau cyhoeddus wedi eu darpam yn y DyifryT. yn ystod yr ychydig flynddiau diweddaf. Eto ma-e galw mawr am ereill. Er cngraipht, ma? yr ardat yn gwbl amddifad o yspyty ar -oryf-er cl-eition ac anafuis- ion y ciwarelau. Mor bell ag y gwn. dvma'r nluig gymytdbg|a-e!t-h lohw-aneHxldqlj Ibjoblogaidd yn Nghymru ag sydd yn amddifad o ddarpar- iaeth d?byg i hon. O drr> i dro y mae llawer o son wedi bod i'r cyfeiriad o s-efykllu: vs- pyty, 000 nid oe-s dim eto wedi ei wneyd, ac y m<Lë'r angan h-eddyw gym;u'nt a". y bu erioed. -\1 ^V-TI synnidiadau erail! yn y Dyifryn, ni bu arwein-wyr y bobl yn brin o gymeryd) rhan deilwng er hyrwyddo buddiannau, yr ardal. Bn feliy gydag agor yr afon. Ai gormod yw disgwyl i ddynion mwyaf blaenllaw y chwar- elau a'r cylcboedd crefydklol dalu eylw di- ÎriiQll i'r ma.ter hwn, a hyny yn fuan? A swm cymharol fvchan, y mae n ddiau y gellid sic. hau Gogerddan, a gresyn fyddai i estron heb gydymdeimlad -a'r ardal ei gipio a'i d*roi i aincanion peraonol. Pa. beth, tybed, a ddv- wecia-i perchenogion y chwarelau, ac yn neill- dool. Maer haelfrydig Gaemarfon, p-e yr apelul atynt?—Yn gywir, UN O'R LYFFRYN. CHWAREL IBWTuu. CWMLT^AN -B EDI)G EL-ERT. lr,nIw^A'T^ ff,°T<ld °'r. ohwarel uchod heno Wener), hysbyswyd fi gan gyfaill am vscrif a ymddaingosodd yn eich rhifyn diweddaf dan v penawxl Digwyddiad hynod." (Both ydoedd y digwyddiad rhyfedd hwn 1 "Mynvdd yn Y, esgor ar lygoden" Gan fodi yr ysgrif-hon vn gamarwe'niol, hyderaf v rhoddweh yr un cy- hoeddusrwydd i'm hatebiad. Y mae vn wir i ddau lainc o IBeddgelert ymadael o'r'chwarel hCill. ond ni ostyngwvd evflog ond un o'r ddau, yr ihwn oedd naddwr am y cyilog o 4s 7c y dyad, a rhoddais rvbudd i'r naddwr hwn mai 46 Ac t vddai ox gytiog o hyn allan. Yr wyf ar hyn o bryd yn cymeryd naddwyr newyddion ar hyn o bryd yn cymeryd naddwyr newyddion l Imewn, Ie ac am v cyflog o 4s 7c y dvdd. Mewn perthynas i'r llano arall vmadawodd o gydvmdeimlad a'i gyfaill, bu hwn h-efvd vn naddu ao am y cyflog o 4s 7-c y dydd, ac oher- wydd ei awydd i gael rwbela caniatawyd ei a, gais, a thesis iddo ei tn-nog heno (nos Wener) am mis diweddaf fel v eanh,-n 12 diwrnod am naddu yn 01 4s 7c. 2p 15s 10 eto am rwbela. op il3s 2c; cyflog am y mis i'r llanc hwn, op 7a 2c. A ''bofier na newidiwyd dim ar poundage derbynydd y cyflog hwn am v dy- fodol; ac N-n rhagor, cynnygiwyd i'r cyntaf, sef 1 r un y gostyngwyd ei gyflog naddu os y dewis- ai "partiieru" a'i gyfaill i Twbela; ac, fel y gwelir, gwn aeth y rwb&lwr hwn 7s 2o y dvdd, ac md oedd a'i rhwystrai i wneyd y cyflog hwn yn v d'yfodol tra yn rwbela. 1 mao yn Ffestiniog i mi lawer o gyfoillion, pa rai a wyddant am fv awydd bob ameer i arwain mewn cyflogau, a'm bod yn nc wedi talu all o boeibl uwch na'r un chwarel vn Nghymru. a byddaf bob amser yn chwilio yn dra dVfal am y dynion goreu, pa. rai i ddyn cyffredin fel fy hunan, bvddaf bob amcsr yn eu hystyried yn gyfystyr a chyfalaf ("ca-pital"). Nis arwn trvflogau naddwyr yn yr oil o chwarel- au 'Ffestinioz ond hyn sy'dd wybyddus i mi. mai 3s Me y dydd' a delir mewn rhai ohonvnt i lanciau y buasai yn dda iawn goenyf dalu id-dynt 4s 7c v dydd. Rhoddaf yma her ("challenge") i'ch gohebydrl crin-vbodtis o 'Beddgelert i wrth- brofi .vr uchod. ibutli. Mr Gol., pe byddal i chwi anfon goheb- vdd arbenig trwy yr oil o chwareLau 'Cymru er cael gwir ystadega/u o'r cyflogau a deiir gan- ddvnt, ac os dewisweh cewch ddechreu gyda Chwarel Bwlch Owmllan, pryd y aangoswn i'ch cynnrvchiolydd yr oil o'r "pay-sheets" am y ddvvv tlynedd a hanner y bu v chwarel hOIlJ j yn ilddiant boneddwr arall a minnau, ac mi a gredaf v cyhoeddir yn ngwydd byd a'r tnallan iddo a wr-ida. fwyafrif chwarelau, ie, ac nac a.ngholier sefyllfa. y chwarel hon o'i chym- haru 3, chnvarelau Ffestiniog, o ba rai y gellir "shuntio" eu Ilechi i'r L. and N.-W. Railway neu v G.W. Railway am bum' ceiniog y duneli, tra v telir crenvm ni o'r chwarel i'r Dinas dros un swllt ar ddeg v dunell, ac o'r Dinaa y mao v "railway rates" gyda'-r L. and N.-W. Rail- way bro-n i bob cyfeiriad yn uwch o lawer nag ydvw o Ffestiniog a Minffordd. ICredaÎ ein bod yn cyTmvrchu mwy o lechi ar wvfer pob dyn nag odid1 un chwarel arall yn Xghvmru na thramor, ond hyd yn hyn y mae eu cludiad yn drwm. Nid oes genyf unrhyw srniad pwy yw eich gohebyd'd o Beddgelert. ond hyn a ddywedaf wrtho, pwy by nag ydyw. fy mod wedi gwneyd ac yn parhau i wneyd mwy o les i wcithwyr Cymru- nag a wna-eth ef. fy mod we-di gwncyd ac yn parhau i wneyd mwy o les i wcithwyr Cymru nag a wna-eth f. ac yn ychwanegol at y cynogaM a. delais fv hunan yn ystod v dounaw, mlynedd diweddaf, bu'm yn offeryn i gael amryw o'r boneddigton cyfoetiiocaf vn v devrnas i weithio amryw a g w a h a J101 we i t h f ey d d. Nis gallaf cyn terfvnu ymattal rhag cwyno oherwydd yr amrvfal yr-vrif-iii unoch-rog a ym I ddangosa-sant. yn ddiweddar vn newyddiaduron Caarn'arfon ar v fasnach lechi. a sefyllfa, llaf^r. Yn yr "Herald Cymraeg," c-vvnad gohebyd- ar ran y "gweithwvr truain" a gerddant, i'r chwarel hon vn ddvrldioJ ond v ewir vdvw y rn: yno "barracks" vn rhad ac am ddim ond tain am v trio; a'm gweddi bob ameer ac yri rlrlibid ydyw ar iddvnt dderbyn- y cvfleusdra. or.d ysvwa«^h mynqnt wneyd iT hyn v cwvna trohc-bvdd o'i blegid. 'Cri rhai vdvw win- der crwaith. i lawer o ba rai y Tboddais waitb, ond ni wehwd inohjmvnt mwyach, eT fod idd- ynt gvfleusdra i wneyd chwe' phunt •»* mis, vn enwodi? i ddynion wedi arfer a'r jr/llell 'bach r 'Rhvs." ».<• os oes neb mewn gwir angen am waith y ma.) i'w gael. a'r '"Rhys," ».<• os oes neb mewn gwir angen am waith V ma.) i'w gael. E. iPRITCFAR-D. M^nagin^r owner West Snow don (Cwmllain) Slate Quarry, Portmadoc, 14eiz Medi, 19C6. I

vd chwareu'r be-I dToed drwy zvr. raith bedair gwaith vn v wlad hon. Y dydd- iadau ydynt: 1565, 1388. 1471, a 1491. Yn Avebury, Wiltshire, v mae'r cylch Dfr- wyddol mwvaf svdd vn v wlad hon..Mae prif cylch yn 1400 troedfedd ei amgylchedd. Eislfceddodd y diweddar Arglwvdd Crewe yn Shv' Artrlwyddi am yn agos i driugain mlyn- edd-Y cyfnod hira-f i undyn wneyd hyny.

NODION LLAFUR Mae cryn siarad yn myd Llafur paHhed methiant Mr James Sexton, is-gadeirydd y tiynghres Lafurawl. i gael ei ddewis yn un o aelodau PwyllgoT Seneddol y iGynghres. Ond yr oedd llu o'i hen gefnogwyr wedi sorri wrtho am ei ymosodia,d di-alw-am-dano ar Mr Maddi- son, A.S. < < Drwg genym ddeall fod amryw o hen bobl v., yn cael eu troi ymaith o chwareli Gogledd, Cymru, nid oherwydd nad oedd, gwalth iddynt, ond am fod yr oruchwyliaeth yn dwyg. rheolau mwv caeth mewn perthynae i'r rhai a gyflogir, a'u cymhwysdexau mown porthynas i JJdeddt lawn i Weithwyr. Gresyn na fuasai'r meistri yn edrych oamgylch am wa-ith i!'1' rhai hyn a fuasai yn eu caaw allan o berygl, ac eto yn eu cynnorthwyo i enill di^on i'w cad'w Y mae'r hen bobl hyn wedi helpu i wneyd ffortiwn y meistr, ac nid hollol deg yw eu troi ymaith heb ddim "Tl eu herbyn ond eu bod yn myned yn mlaen mewn oedraoi. < < iFel canlyniad i waith. cyfeillion Llafur yn y Senedd. v mae'r awdurdodau LlyngesoUyn iard Doc-iau 'Portsmouth wedi caniat-a.u oodiad yn nghyflogau y gweithwyr o xhwng 6c a 2is yn yr wythnos. < Yr wvthnosau diweddaf, rhoed dyfarniad o elan Ddedd'f lawn i Weithwyr yn Mhorthaethwy sydd o bwys neillduol i weision ffermwyx a ffermwyr. Mae yn arferiad gan flermwyr i roi benthys eu gwas i ffermwr arall. Yn yr achos hwn, rhoed benthyg wwas i fieimwr o gymvdog 1 weithio gyda'r dyrnwr mawr. Tra wrth eu gwaith, aeth pig haiarn pigiforch i lygad y gwas a fenthyciwyd. a dinystriwyd ef. Yn »wr vr oedd v gwas ti'erm hwn o dan lywodraeth v ffermwr oedd wedi ei fenthyca, ond telid ei gyfio, gan y meistr yn ngwasanaeth yr hwn yr ydoedd. Yna. cododd y cwestiwn: Pwy oedd gyfrifol o dan Ddeddf lawn i Weithwyr i dalu iawn i'r gwais fferm am golli ei lygad? Dyg- I'WO odd v gwas fferm actios yn erbyn y iiormwT uedd wedi ei fenthyca gan ei feistr, ond pen- derfynodd v 'Barnwr Moss, ar awdurdod dau, achos blaenorol, nad oedd yr achwynydd pan gollodd ei lygad yn ngwasanaeth y dyn gafodd i fenthyg, a thaflodd. allan y cais am iawn fyda'r .costau. "J # Achos ion ealed fel yr uohod sydd yn galw am i'r aelodau Llafur fod yn ofalus amleimd a darpariadau Mesur newydd lawn i Weithwyr. Os na, fyddant ar eu gwyliadwriaeth, bydd yn v meeur uffiaf dda-w allaxi le i'r cyfreithwyi, ddreifio "coach fawr'^drwy yr adranau. Da,eth mater yr ymosodiadau. ar y mwnwyr oeddvnt heb ymuno ac Undeb yGIowyr yn Maeeteg gerbron Pwyllgor Heddlu Sir For- (ja-nwg, vn Xgliaordydd, prvd y djwododd y Prif-Gwhstabl fod yr adroddiadau yn y new- yddiaduron wedi eu gorliwio, a chai pwy bynag a ofvnae am na-Wdd hyny. • Wrth anerch mwnwyr 'Caerphily a'r cylch, datganodd Mr W. y byddai yn rhaid i'r gwrth-Undebwyr, oedd yn barod i dderbyn v buddiannau a enillid i'T mwnwyr drwy yr Undeb, ymuno a'r Und.eb drwy fodd neu anfodd. (xofynai Mr (Brace pa Ie yr oedd cvfiawnder mewn o-waith unrhyw ddyn yn derbyn codiad yn ei gyflog. a'r cyfryw godtad wedi ei gael drwy yr Uiideb. ac yna hawlio sefyll tuaillan i'r cyfryw Lndeb? )IaD'r blaidLlaiur yn America o'r diweodd; wedi pendeTfvmt cymeryd rhan yn yr ethol- iadan. Yr wythnos ddxweddaf, cyinerai ethol- iadau le yn Maine, a ch^fodd ('yiinrv0^ LlafuT fuddugoliaeth foesol. Penderfynodd y blaid Llafur nad oeddvnt yn cefnogi neb ond yr vmgpiswyr hyny. aT wahan i blaid-, a lyddai yn fwvaf ffafrioi i'r program llafurawl Am hyny am v tro cvntaf er's saith mlynedd syrthiodd mwrafrif Mr Littlefield, yr hwn a ymgeifiiai mm fod Vn Uywodraethwr v daleath, o bum mil a hanner yn 1904 i lawr i un >cant ar ddeg, a r un boneddwr fel aelod o'r Cynghre, a «tMwyd ,v,|» mwvafrif o s»,th mil a h.mier, tra yn 0.904 yr oedd ei fwvafrif yn chwe mil ar hugain. Arwyddocaol o ddeffroad, onide.

ARWERTH IAN NAU. .AXIFEILIAID"\HAL Y\OAF. Cynnaliodd v Mri Robert and Itegere Jones arwerthiant cvfnodol eithriadol o lwyddiannus ar anifeiliaid vn Talycafn, ddydd' Llun, a chlir- Xvd yr oil addaeth i'r lie. STr oedd y^prisiau fel v canlyn: Owartheg tewion I5n 15s; Iwarthi bUthion, i fyny 1 l3p 15s lloi tewion ftyny i 4p Ids wyn tewion, lp 9si; mamogxaid '^VKTaiANT CVNTAF MRI HENRY P-KRRY A'l FAB. Ddoe, cvnnaliodd y Mri H. Parry a'i Fab eu harwerthiant cyntaf yn Ty Mawr Llanddein- iolen. Gwerthwyd igwart-heg qyfloion a-in, o 12o i 17p 10s: bustveh dwvflwydd, o lip IUB i 13p 10s; heffrod, o 9p i 12p; ceffylau am brisiau da. Cafwyd arwerthiant- ra,orol ar y mamogiaid hefyd, a odaEhh cyonulhad mawr i-iwii yn ughyd. AINJFEILIAJD YN NHALSIARXAU. Dvdd Sa,dwrn, yn iard Ship Aground, sarnau, arwerthai Mr J. Parry Jones heffrod a g,wa<rtl:ieg paaVxl-, brid gwarthe'g Atglwydd Harlech, yn nghyda nifer o ddtfaid Cymreig, a maimogau rhagorol. Prisiau da yn mhob ad ran. ANIFETLIAU.t YN NOLBENMAEN. Pydd (iwener, yn arwerthodd Mr H. Roberts 500 o ddlefaid, 400 ohonvnt yn i r..lgiÚd, eiddo i-ili- J. Jones. Caed r. i: y riair.g!;iid o lp i Ip 3s yr un. G'.vcrthwyd infer dan 0 tuch-cxl godro hefyd, eiddo .Sir R R Jones. Brynhir Arms, Cr crieth ac ereill. Dydd Sad'wm, yn Nixremadog, 01 gan- ddo arwerthiant ar 18 o fuchod rhagoiol (gwartheg panxl), 12 o heffrod. Ceii o lOp i 14p yr un, a bu gwert'hu liwyr. I EIDDO YN MHORTHMADOG. Dydd Sadwrn, yn Ngweety y Sportsm n, Porthmadog, gwerthwyd ty pryd It-sol Mr W. Timothy, Madoc-gtreet, i Mr Owen Jones gynt o 124, High-street, am y swm o 60p. Y ( I <.lthnvr oedd Mr R. Ivor Parry, Pwllheii

PWYLLGOR ADDYSG MEIRION DYFARNIAD WiEST RIDING. Cyfarfu y Pwyllgor yrn y ,Rala ddydd Ia*t< dan lywyddiaeth Mr John 'Parry (cadeirydd) YR YSGOLION. Dywedodd yr Ysgrifenydd fod "Ysgol Raid" Bronaber. lTawsfynydd, wedi ei chydnabod gan y iBwrdd Addyeg. ac fod y rhoddion yn cychwyn o Tachwedd diweddaf. we,ddaf. ,Ileiiodwyd IBrymer yn un o lywodraeth- wyr Ysgol Sirol Ffestiniog, yn lie Miss Greaves, a ymddiswyddodd. Pasiwyd i wrthod y cais am ddysgybl-athraw- on yn Ysgolion Conven a Chvnfal. Cyfarwyddwy^l yr ysgrifenydd! i ofyn i brif- athrawon Ysgol yr Abermaw am eglurhad ar eu gwaith vn Lwit-ybyddu rheolwyr y dobpa-rth ar fater neillduol. Pasiwyd fod cyflog Mr R. Ffestin Williame, o Ysgol Aberdyli, i fod yn 131p y flwyddyn, yn !Ie 123p ac 8p ^n nghyfer y trethi. Pasiwyd fod cyflog Mr 0. O. Robe-rte, o Ysgol Dolgellau, i tod yn 135r> a'i dy, yn lie 70p a drydedd rani o'r grant fel o'r blaen.—C'ollwvd gwelliant can ,Dr John Jones fod cyflog Mr 'Roberts i fod yn 150p a'i dv. Y SGOLORIAETH.AU AM AETH YDDOL. Pasiwyd 11a fyddai i vsgoloriaethau er dyegu a-maethyddiaeth gael ell cynnyg eleni. YR 'ATHRAWON A'R AMERICA. Pasiwyd mas gallai y Pwyllgor weled eu ffordd1 yn glir i eistyn cynnorthwv i uairhywj athraw yn eu gwaisanaeth i ymweled ag ysgol- ion America vn nglyn a Moselev Commission. DYSGYBIUATHRAWON. s Cynnvgiodd Mr Havdn Jones fod i gyfun- drefn v dvsgvbl-athra won gael ei diddvmu, ac na fvddo i'r Pwyllgor trvflogi dysgybl-athrawon rii NV- y cynnygiad gryn ddadleu, a-c yn v diwedd. pasiwyd v cynnygiad gydag ap- pwyntio profreswr Phillips, Í); John Jones. Mri W. P. Evans. J. R. Jones, W. Ffoulkee Jonce, Tliomn.-i Jones, B.'Sc.. J. Lloyd Owen, a'r Cadeirydd a'r Ysgrifenydd, yn is-bwvllgor 1 '"ymeryd i vgtvriaeth na dd'arpariaeth a wneid vn v dvfodol. OEISIADAU. Pasiwyd i ddcrbyn v tenders a gainlvn :—Mri TTughea a (Edwards am awyro Ysgol -Bryncrug, S711 10s; Mri Thomir, a Williams, am adgy- weiriad:i(u yn Ysgolion Tanygxisiau a. GLuly- pwll, 62n a 103p 6a; Mr J. W. Owen, am waith gvdacr awvriad Ys^ol Dolffellau. llOp 10. DYFARNIAD WEST RIDING. 'Ar (jvnriv'iad Dr John Jones, yn cael ei gefn- o?> frau Mr*?). G. Jones, pasiwyd yn unfrfdol, ''Fod swm cvdweddo! a'r amser a Toddir at ddys-ru cretvdd (ar wahan i'r a-ddysg ^refvddol a „-vmeradwvir gan v Pwyllgor) vn yr s gol ion Annarparedig yn cael ei dynu allan Bob-chwar- ter o gyflogau yr athrawon yn yr ye gol ion, hyny."

ADLAIS O'R EISTEDDFOD. BEDEXIADAETH EIPHIS. Nid oedd Ephin yn cytuaio a Silyn a Gwili mewn chwech o gystadleuon Ilenyddol Eistedd- fod Caernarfon. Wtele dalfyriadau- o rai o'i f edrni adaethau —* "CANEiUON CADHIRIO A CHOROXI." Geeyd ef "Tant TorT" yn yr ail (idospartli; ac arno, sylwa: — "Tant Torf."—Dwv gan ar yr un don, ''RliJ}'- felgylreh Cad ben Mgan." Odllaiu rhy debyg harctd, bardd, lan, can, mad, wlad. Eto: wen, nen, hedd, gwedid. ¡Eto: fad, wlad, lam, can. Cameuon digon ystwjyth and cyffredin. 'Gor- mod o fad "Coron fad," "breichiau mad." Llinell anffodus iCA chei eist-edd hefyd yn seirdh dy wlad." Yn y dosparth cyntaf, diyd "Y Corn Gwlad" a "Hen Grythar" a dywoo:- "Y Corn Gwlad" (1). Dwy gan ar fesur "Rhyfelgyrah Cadben Morgan." Anfantaug yw na buatent ar alawon gwahanol. Cameuon da, hoyw. a phersain y meddylliau yn ddys- ion ac addas, a'r mynegiant yn rhwy(ld. 'Oud tlodaidd iawn yw y owipled hwn: "Parch ac anrliydedd roddant iddo'u gwen, Engyl gwarcheidaol ein defod hen." 'Hen Grythor." 'Dwy o ganeuon campus, ar yr ilawoa "Codiad yr Ehedydld" a "Serch Hudol." Y llinellau yn bereain, gydag ambell dine o gynglianedd, a'r eyniadau yn deilwnig o'r achlysur. "Hen 'Grythor," yn fy niaim i, biau y dorch. iMae ei (raneuon yn fwy cyson ao yn fwy telynegol na'r lleild. Un bai a walaf ar e.i waith, sef na buiasai ei gan i'r Corona, yn diweddu ar od'l fwy canadiwy "A Chymru'n Gymru well." "BYWYD YN Y WLAD." J "'Bardd y "lad" oedd y goreu, medd Elpthin. W ele'r dyfar-nia,d -Bard,d y WI,ad." Oarceuon barddonol i gyd Nid yw "Bardd y Wlad" yn manyiu cyniai-ut a rhai o .1 gydynngeuswyr, ond y mae mwy o amrywiaeth yn ei destynau, mA-y o awenydd- iaeth yn ei fed'dyiiiau, a mwy o wefr a, swyn y» ei ymadtoddion. Can seiroh dyner afdehSdol yw "Wrth y Gamfa." "0 dan wenau'r TJoer garedig 'Ba.ich fy nghalon serch-glwyfedig 11 Bwysai ar y gamfa goed. Yn yr ail gan, 'Hen Gapel y Glyn," cawn olwg ar y gwiadiwyr 6yml ar eu teithiau 'Tua'r nef ar foreu SUIl." Yn y drydecld, "0 gylch yr A'elwyd Fawr," mae y bardd yn ein golliwng i mewn i gyfrinachau yr aelwyvi wledlig. Wedi'yn, arweinir ni "law yn 11aw ag anuan" ar hyd "Hen Iwybrau'r wlad." "Os anwastad eu gwynebau Pan yn croeisir ddol a'r bryn, Plaua'r Haf welyau blodau Hyd eu llwybrau yn y Gl: Hwythau wynion blant y gwanwyn, rBranciant darostynt mewn boddhad A cheir pencerdd ar bob brigyn Sy'n cysgodli llwy'brau'r wlad- Paxadwysaidd Iwybrau'r wliad." Caneuon dawnus yw y ddwy olaf, "NewyrlAi Sion a Mbdryb Sian," a 'Dafydd Sionv Teil- iwr," y na.ill yn cynnxyohioli "pathos," a'r IlaU "hiimour" y bywyd gwll'edig. Yn fy marn i, "Mi-d,d y NNlaid" sydid wedi canu oreu i'r tes- tyI. "PRYDIXEST GOFFA." Wele sylwadaui Elphin ar biyddest "Dan T Don":— "Dan y Don." Mae olion diofallwdh ar ran- au o waith yr ymgeisyJd hwn. Hyny, mi gredaf, syn gyfrifol am fod amryw odla,u gwallus wedi dianc i mewn i'w linellau, e.g, weled, anfarwoldeb, hyd, dydd, fedd fawredd. 8iid bob amser, ^chwa-ith. y mae ei gorfanau yn cy'dredeg a'i fesur. 'Mae^gaaaddio un Llinell eithafol. o ddichwa.eth. WPtli-dde-sorifio Silvan Evans feL cenad bedd, dywed "0 wmdbob amrer cefd dy gawg yn Ilaivn." Nis gallaf ddygym<xl ag ymadroddion fel "gwr- on mad," "baa-a engyl," "ymhonwyr dyfn- ddysg," "y dlaran svn." I'm cfhwaeth i, mae ^an y Don" yn arfer y geiriau "cyfrinedd" a cyfrmiol" yn llawer rny fynych. Atr eith, xio r meflau uchod, credaf fod oryn lawer o deilyn,gdod yn v cyifansoddiad hwn. Uao y gan i Llew Llwyfo yn naturiol ac aar brydiau yni farddoncl. Teimlaf fod gormod o'r Elfengyl- ydd a rhy fychaai o'r Cymcreigydd yn ei ym. dririiiaet.h a'r lienor cawraidd "Silvan Evans. Mae ei oran i Uawdden yn naturiol ac effeithiol ei Dafolog yn athronyddol ac afro&go fel Tafol- og ei hun; a'i Benceiidd America yn swynol ac yn fyw o g^'dyirud-eamTad. Er gwaethaf y gwallau mydiryddol a nodaT,3, "Dan y Don" yw y mwyai bo-dAa<-)l ienyf fl. Yn ei waith ef v oefais fwvaf o amrvwiaeth a banvldonuieth. Ar yr am mod iddo Wwiro ei ofllau am-herffaith, ystyriaf ei fod yn teilynioTi y wobr. °

OLYNYDD Y BARNWR BOWEN ROWLANDS Deallw-n mai Mr John Shiress Will, K.C., sydd wedi ei benodi yn olynydd i'r di wed dad JarnwriBowen Rowlands ar Gylchdaith I?irken- bead IBrodor yw y Barnwr newvdd o Dundee yr Alban. lie v ganwyd ef yn 1840. Efe oedd ^C^ry^hloli Trefi Montros» J" y Senedd fel Rhyddfiydwr o 11885 i 1896. Addysa-wvd ef Llu^damYSSt>1 Edluburgk a CholeS ? Brenhin.

TAN GER CORWEN ibo-u iMawrth, torodd tan allan mewn shed fawr yn muarth Hendwr, ffermdy a breswyiir gan Mr William Hughes, adnabyddus trwy Og- ledd 'Cymru fel maenachydd mewn defaid a gwartheg. iLlwyr ddinystriwyd cynnyrcli oddeutu 40 ac-er o wair a 30 acer 0 yd. Anfon- wyd am dan frigad Rhuthyn. v rhai a gyr- haeddasant y lie yn uniongyrchol, a thr'wyi weithio yn galed gyda cynnorthwy ewyllysgar pobl leuainc yr ardal yr arbedwyd yr adeil- adau. I-N-i wyddis beth achosodd y tan.

Y LLYSOEDD C0FRESTRIAD0L.il Y TORIMD A THAT OAPELlAU. Dyddiau lau, 'Gwener, a Sadwrn, bu Mr Colt Williams, bargyfreitihiwr, yn archwilio rhestr- I au yr ethol'wyr yn Ffestiniog a'r PeiLrhyn. Y chydig iawn o newid oedd yn Ffestiniog a.'r cylch. Difraw iawn oedd y d'dwy blaid. Y TORTAID A THAi CAPELAU. Dydd lau, yn Nghriccieth, bu Mr Baldwyn Yates, bargyfxieithiwr, yn cynnal Llys Cof- ros't riadoi. Teimlid dvddlor<leb mawr yn y gweithrediadau gan fod y Toriaid yn gwrth- wynebu i'r personau sydd, yn byw yn yr oil o'r tai cysylltiol a'r capelaui i gael pleid-leis- iau. Yr oeddynt hefyd yn irwrthwynebu i weinidiag Rhoslan .g13&1 pleidllaie dtr-oe y ty oa/pel, lie mae yn byw. Honai Mr Gordon-Roberts, a ymddangosai drOfi y Toriaid, nad oedd gan v pert>onau hyn hawl i fod ar y rhe&tr, gan eu bod yn pres- wyilio yn y tai yn nglyn a'u gwasanaet'h, a'u bod ar yr un tir a gwasaniaethyddion yn byw mewn tai perthynol i'w meistriaid yn unig tra yn eu gwasanaeth. Dadleuai Mr Caer Jones fod fran bobl yn byw yn nliai y capelau gymeriad blynyddiol ar ot ta-i, a phe terfynid c-ii vwasariaet-ii. ni byddai i'r denantiaeth derfynu er hyny heb chwe' mis o rybudd arferol i glirio allan. (kiTwyd y Parch Glynn WilliamR ia'r teiiant- iaid ereill yn mlaen i brofi mai hyn o.edd y tel- erau, a cbaniatawyd yr oil o'r pleidleisiau. Achos arall o bwys ydoedd cais Mr W. R. Glynn. bargyfreithiwr, am yr ail w:aith am We-idlais dros Balasdy Brynhir, Criccieth. Teim-Iui Mr Yates fod yr achos yn un an- h-awdd i'w benderfynu. a. srohiriwyd y mater 'hyd ddydd Sndwru. prvd y dyfarnodld irae gall- asai gan.iatau v bleidlaus. El WRATG YS Y TLOTTY. Yn Nghaernarfon, dydd Gwener, gwrthwyn- ebai y Rhyddfrydwyr bleirllais i W. Mark Owen, Henwalia, ar y sail v bu ei wraig yrn y tlottv. Dywedodd Mr Xee, oedd dro.s, y Ceidwadwvr, yr Bjeth V wraig yno ohoni ei hun. Bu yno h-r-1 ynt teuluaidd, a dacth yr actios gerbron yr yhadon. Dvweèndd Mr Nath. 'Roberts yr aeth y wrmg i'r tlottv am v camdrinid hi P-.in ei gwr. Clyw- odd hi yn crwaeddi "Mwrdwr." Mr Nee: Gwell i chwi fod yn ofalus, neu fe fydd-wch i iyn-y am enltib. Mr Nalh. Roberts: Gallaf roddi tystiolaeth ar lw. Aeth v wrai<? i'r tlotty am amddiffyn. Dywedodd W. Mark Owen yr aeth yno pan da.n ddylanwad v ddiod. Goihiiriwyd y mater hyd yr hwyr.

SIARTER I'R EISTEDDFOD. A DDYLTD El CHAEL? AilRYWIOL FAfRNAC EISTEDDFODWYR. Un o'r cweetiynau mwyaf dyddorol a phwysig a gOOwyd yn nglyn ag Eisteddfod Genedlaeth- ol Caernarfon oedd y cwestiwn o gael Siarter a Gwaddol i'r Eisteddfod. Biaradwyd am y pe-th od-diax lwyfan yr Eisteddfod, ac oddiar y Maen LLog yn yr Orsedd. Annogai Mr Lloyd- George y wliad i gymeryd amser i ddadleu r cwestiwn cyn el benderfynu v naill ffordd na'r Hall. Mae colotnafli yr "Herald" yn agored i'w drin. Yr wythnos hon yr ydym yn cy- hoeddi y s}"^>yn cyntaf o lythyrau a dder'bjm- iwyd oddiwrth Eistoodfodwyr adnabyddus ar y c wsti w n. Traetlied ereill eto eu Vaxn-oud 0 dan eu henwau priodol neu eu henwau bardd- 01 adnabyddus. Y PAROH I%LLrS EDWARDS, M.A. Ysgrifena y gwr pa:rche-di'g :Ymddengys i mi mai gwell a fyddai gadael llwyddiant yM Eisteddfod i ddylaaiwad noeth ei gwir amcan- ion. Pwy a all eu huTddaeu. hwy? Yp ei gwaith hi ei hujian y bydd ei Brehilen. BR T. GIWYN.N-,TONES. Diiiau fod yr Eieteddfod beliach yn tynmr at fod yn ddtigon Sbisndgaidd a mursenaidd i gael y p,eth dii-ystyr a. elwir yn Siarter "Fren- hinol." Am Toldd o'r Dxysorfa, maie'n haeddu hynny lawn cymaint a'r daa-p'ariaethau sydd gennym at ladd a llcegi a threisio man genedl- oedd, yn sicr. Eto, gwell i'r Eisteddfod, yn fy marn i, fod yn Gymreig ac yn rihydd, os oes bosibl ei gwneud a,i clmdw MlY, yn hytracu nag yn Seisnigaidd ac yn gaeth Y PARCH J. PULESTON JONES. Mi goarwn weloo. BreinLen gan yr Eistedd- fod, ond nid gan yr Eisteddfod fel y mae, nlamyn gan yr Eisteddfod wedii ei dawygio. Ffurfiwch gorph canolog a sefydlog" i ofaJu am yr Ei&teddfod, a rhowch rym yr arian a eniller, dan ofal y corph hwnw, mi fyddaf fin- nau o hlaid cael Breinlen i gadarnihiau'r corph hwnw. Ond yn awr nid yw'r Eisteddfod yn bod. Cael ei hail-wneyd o dymhor i dymhor y mae. I bwy y rhoi'r Drenlirin Fneinien., fel y mae petbau yn awT? Ntid i'r Orsedd, go- beithio. Ai i'r Eisteddfod Association? Ty- bed y boddlonai'r beirdi i hyny? CADEIRYDD Y PWYLLGOR GWEITHIOL. Ysgrifena Mr W. G. Thomas, cadeirydd y Pwylllgor Gweitiliiol :—Yr wyf yn gryf o blaid' Breinlen Fierahinol yn postal a gwadidol flyn- yddol er eydriabod swyddogion yr Eisteddfod, ond dylid rhoddi'r haw I o ymdrin a'r cyfryw yn nwylaw Diii*xrwywyr o 'Gened/Iaetholwyr Cymreig ad!nabyddus peuod-ed-ig gan gynrych- iolwyr y bobl. ac hefyd yn nwylaw y pwyllgor lleol He y cynmellir yr Eisteddfod. Gwnai ,gwaddol o'r fatlh aliuogi pwy.llgorau i gai-io y cyfarfodydd yn mLaen dan gyfarwyddyd mwy Cymreisaidd, ond rhag ofn oolled maent yn dueddol i gario cyngluerddau, etc., vn mlaen yn Saesnecg^ er grwneyrl id'dlynit dalu. Beth 'b-YU'lig' a wnieir, d-vlid bob amser roddi y Ile penal i yspryd brwdfiydeddi Cymieig. OOCHFARF. Pob parch ben a chalon -Anglwydd 'Mostyn am ei a-wgryimiad igael IbreinLen a. gwadiol wladol i'r Eisteddfod Gened-Laethol, ond yn ttgwynefb .profia'd Cymru o gael ei 1 lywodraef.hu gan Bwydodogiun Wbitethall mewn niaterioiv e:-eill, nid oes le i ddwy farn ar y pwnc. G'ynwn wrth ein rhyddid Iprerurol. 109 nad yw gweriTh Cymru yn dd'igon gwladgaral i g-j^i'al ein huniig fsefydbad Hwyr .genedlaethol, yna gadawer i'r Eisteddfod fa-w. Ond, yr hyn aydd yn fy synu i ydyw fod- unrhyw awydd yn cael ei arddangos i fynu ffyn-baglau iddi jian yr ydym newydd' gael yT Eisteddfod' fwyaf iwyddi annus mewn hane<3! Mae He i ddi- wygio yn fawr yn ddiau, ond ca-d'wter ein 1 ly- wodraeth yn nwylaw gwerin lenlgarol a iaith- gaiol Cymru. GWENRH3AN GWYMEDD. YsgrifeTfa. yr Anrhjy-deddus Mrs Bulfceley Owen (Gwenrhian fG-ynedd) -Yr wyf yn cy- tuno yn gryf ag Arglwydd Mostyn fod yr amser wedi dlod pan y dylem ofyn i'r Bxenhin roddii i "Orsedd Beirdd Ynys Prydain a'r Eistedd- fod Genedlaethol" Siarter Freiniol. Y mae Mr LloydJGloorge wedi dangos ya bur briodol y perygl mawr i destynau gael eu dewis ar gyfer cystiadtleaiaethau a alLent- fod yn hollol aainheil- WDig o'r Eisteddfod. Fy ny muni ad yw gweled (Ipwyllgor Can-oilV)g cryf o ra-i prof- iadol mewn W-rddoriaefh, llenyddtiaeth, archadeiladtaeth, arlirniaeth, ac yn y blaen, yn c-ael ei benodi i'r dyben o ddethol y testynau yn flynyddial. Orediaf y dylai y pwyllgor Canolog hwn gaol ei gyfaneoddi yn hollol o Gymry. Y mae genym ddi'gonedd o dalent yn y genOOll oind i ni wneyd iawn ddefnydd oil. MR W. LLEWTELYN WILLIAMS, A.S. Ysgrifena. Mr lAewelyn WilHame, A.S., i ddvweyd ei fod o blaid Siarter Freiniol i'r (Eis- teddfod. ond dylid ymdrin a'r mater yn ofalus. f-N-Id oedd trefnyddiaeth yr Eisteddfod ar hyn o hryd yn gyfryw fel a¡ i alluogi y 'Goron i roddi Siarter heb beryglu yn fa-wr ddyfodol yr iEisteddfod. Yn gvntaf oll, dylid ceisio di- wvzio'r Orsedd a C'hymdeithas yr (Eisteddfod, gwella eu oCyfansoddlad, a'u gwneyd yn un coroh yn cydweithio a'u ,ilydlcl a chyda rheol- aeth i,wy uniongyrchol droe yr Eisteddfod, o ^bosibl gydag ysgrifenydd parhaol. Gellid trwy weithredu yni y wedd hon fforddio gwneyd cam- gymexiadaa, y rhai a ellid eu cywiro yn weddol rwydd. 'Ond unwaith y rhoddrd Siarter, nis gellid newid y cyfansoddiad. ac unwaith y gwneid c-amgvmeriad gydag atihawsder v gellid ei gywirio. 'Felly, bydded iddynt wneyd prawf hyd nes v ceid y drefnyddiaeth briodol ao yna. fucrhau Si art* Y PARCH HUGH JONES, D.D., BANGOR, Dylie-in ddaJ gafkel vn annibyniaeth y selydl- iad. Mae llawer o swyn yn awgrym Arglwydd Mostyn, y diylem gael Bi'etC'len (Charter) i gorphori yr E:isted<Tfod. Diau mai ei amcan ydyw gwneyd y sefydJiad yn fwy o awduidod a gallu. Ond oni olygai hyny wneyd v sefydl- iad yn ddarostyngol i'r Goron a'r Orsedd, ac efallai i Senedd y wla.d? Os felly, ni byddai yr Eisteddfod yn annibynol Hyd y gwelaf, dyma yr unig eefydliad sydd genym nad oes angen « ni dalu igwarogaeth a neb yn nglyn ag ef. Os ceir nawddogaet-h ber- sonol y penadnr, goreu oil: ond os xhaad i Freinlcn gryfyngu ar ein rliyddid a'n hannibyn- jaeth. (rwell yw hehddi. 'G'allwn yn awr weithio an a-rgy-hoeddiadaiu v seiwdl, a cheisio cvfar- fod a'i deh-euadau', ond nid wyf yn sicr na byddiai Breinlen yn ein rhwymo i ammodau a. gyfyngai ar ein. rhyddid. Mae yn wahanol igyda'r Brifysjgol Gymreig. -Nfate addysg yn an,gen/rhiaid qy'frredi'niol. Dyle'm, fel cernedl, gu] ein güsod ar yr un lefel a'r Saeson yn ein, hiawdiau a'n breintiau, a. derbyn cynnorthwy arianol. Ond y mae yr Eisteddfod yn sefydHad oenedilaet-hol sydd yn perthyn i ni ein hunain, ac ni ddylem fod yn fodd'lon i fyned o dam war- ogaeth i neb yn nglyn ag ef. YSGRIFENYDD UNDEB Y DDRAIG GOOH. Ysgrifena 'Gwyneth Vaughan —. Mewn er- thygi a ymddan-gosodd yn y "Geninen" saithi mlynedd yn ol, dywed'ais fy marn yn groew' part bed yr hyn a ymddangosai i mi ax y prvdi ac hef \rd yn awx yn angenrheidiol, sef cael rhy w allu i reoli pwyllgorau lleol, ymddygiadau pai rai a fuasent yn ami iawn yn chwerthinllyd., onibai eii. bod yn peryglu bywyd ein Gwyl Genedlaethol. Ymdd'fbvnai y lies a dderbynid oddiwrth Freinlen Frenhinol ar ddarpariadau y Freinlen., ac ar y llvwodraethwyr a etholid i gario allan v darpariadau hyn. Hyderaf v bydd rhyw gynlluni gwell o ddewis y rheolwyr hyn nag eydd yn baTh,ulS yn Nghymru—"I ba sect T perthym- ?" "Cyfaill pwy ydyw?" "Pwy sydd yn cefnogi eu ymgeisiaeth ?"—cynllun ag sydd yn ddiweddr.r wedil ei gario yn mlaen i riddau mor bell mewn cyfeiriadau gwahanol fel ag i wneyd rheolae.th y cyhoedd yn ddim inigon nag (lnw yn unig. Fy marr, i oe-dd y dvlasem 7ael pwyllgor canol o wyr -nrofiidol, yn cynmychioli Barddoniaeth, Tdenyddiaotb. 'Ce-rddoriaeth a Chelfyddyd. wedi eu dewis,fel rhai proSadol ar rwahan J sect a, chredo: ac hefyd fed p-ob pwylltror lleol i fod dan Twynia-u i ymgynghori a'r pwylltror canol. Ni ddylai fod unrhvwl rwvstr i o'r fath gymeryd lie. Gall dynion fod yn fasnachwyr rhagorol, yn h-nod o Iwvddiannus vn eu hamrvwiol alwedig- rveth-au, eto o ansrenrhei drwy rid nid yw yn can- K-11 ui bod vn anffleledig mewn dea-U peiriann- yr Eisteddfod Genedlaethol. ar gyfoT ii na chawsant- eu dysgu. a dylid rhoddi croesa.w i gynghor ac axweiniad Eisteddfodwyr > profiadol. iBuaswn yn rhoddi rhvddid diderfyn I i'r yspryd y bywyd hwnw sydd1 yn yr Eistedd- I fod Genedlaethol, a" gadw yn fyw er gwaethaf dxygioni masnach a dilynwyr Die Shon Dafydd. Ond cTedai ein bod oil vn teimlo ei bod yn hen bryd cadwyno y dryg- ioni hwn. Cydymdeimlaf yn hollol a'r holl ymdrechion a wneir er ein galluogi i gadw ein Heisteddfod Genedlaethol yn genedlaethol mewn I gwirionedd. (Fel y evfryw m-ae yn fynegiad' arddexchog i nod wed d ion goreu y Cymry. ac mae yn olygfa gwerth ei gweled i estroniaid. Ond peidied y gwirionedd hwn a'n tramgwyddo -ima,o digocn o leoedd yn y wlad hon, yn Llun- dain, a'r t-refi yn y wlad, lie y cant gyngherdd- au iSeisaiig gwell o lawer, gyda hufen lleiswyW Cymreig yn mysg y cantorion. Yn ein GwyL (knedlaethol, bvgd ein cadernid a'n hanrhyd- ed'd i'w weled trwvi ni fod fel ni ein hunain, ac nid yn efelychaid o genedloedd ereill. MR OWEN OWEN, BANGOR. Fel hyn y traetha Owen Owen (Cptell- fryn), 'Bangor, ei f (ixn Mae'r cwestiwn o gaol BreinlenFrenhinol a gwaddol at yr Eisteddfod Genedlaethol yn un pwysig iawn, a dylid ei ystyried yn ofalus. Pe buasai unrhyw arwyddion fod yr Eistedd- fod yn colli yn ei phoblogrwydd, yna ni fuasai unrhyw sail dros wneyd ymgais i sierhat4 (Breinlen, gwaddol, etc. ond gan nad oes sail o'r fath. ac hefyd gan fod yr Eisteddfod yn cynnyddu mewn poblogrwydd flwyddyn ar 01 olwyddyn, dylem f.el aj ein gwyliadwiiaeth rha-I! dinystrio set a brwdfrydedd y genedl. Dichon y gall fod perygl mewn cael (Breinlen Frenhinol a gwaddol o'r Trysorlys, gan y gallo fagu yn y genedlaeth sydd yn codi yn awr deimlad o ddifateTwch, ac hefyd luosogi Eis- teddfodau lleol trwy'r wlad, p:i rai fyddant yn ni weidiol iawn i Iwyddiajit y sefydliad cenedl- aethol. Ar hyn o bryd, calon y bobl yw Breinlen yr Eiisteddfod 'Genedlaethol, a thra peru y ffreiii- lera hon, gwna. yr Eisteddfod ddal ei thir, ac ni leiha yn ei phoblogrwydd. Yn-fy nhyb i, nid oes angen "propio" yr, Eisteddfod: felly, rhoddaf ly mhleidlais o blaid gadael pethau fel y maent, DEILIPHIN. i){a.e'n a-nodd gwybod beth: i'w ddweydi aia Siarter i'r Eisteddfod, beblaw mai chwilen yrw. Nid peth newydd mo'no o gwbl. Mi a welail lawer ymgais erioed gan "outisidch-s" i fedd- iawru llwyfaji a 1 lywodraeth. yr (Eisteddfod. Nid wyf yn ddigon hen i igofio geni y "London Council," ond y inae .genyfi led goT am gynnal cwesi arno. Ciywais fy nhad yn dweyd fel y byddai yr holl-wyibodusion a.uwvw>dus yn cwrdd ya Llundaini yn y "sixties, ac wedi deor ar ryw igynlluniau anffaeledig, yn,anloti yr ysgnf- Maydd (Rhydderch 10 Fon) i gludo eu gorchvm- ynion i'r Piwyllgor Llool. IDihoenodd yr EDJB- teddfod dan eu dwylo, a'r diwool iu iddi fyned yn fethdalwx yn Rhuthyn yn 1868. Wedi hyny ni welwyd Giislieddifod' Gienedlaethol yn unman nes ed hadfer drwy ymd:echion nufer bychan o lenorion yn Mhwilheli yn 1875. Dengys y chi-w hon ei huii: arnlaf pan fo'r Eisteddfod yn fwyaf IIwyddisjums. Daet-h mor- ladron y Cy m nirod or ion i lawir i Gaernarfon yn 1877, a. than axweiniaxl lMarch'a:n.t iWiMiama Syr I MaTchant- erbyn hyn,) gwnaethant ymgais fil- ein-ig i drawsfeddiannu aiwdu dod yr Orsedd. Y cri y pryd, hyny oedd nad. yw y beirdd yn busings-men. Ond mae y (beirdd wedi profi lou bod yn deal 1 eu busnes, eu hunain yn llawer gwell nag- y gaJl y "busy ibodies" eu dysgu. Wedi cael prawf rhy ch-werw o alluoedd (?) tretniadol lluiidain,, gwrthododd yr Eisteddfad gymeryd ei llyncu jgan y CyTnmrodorion. Yn anvx, dyma'.r waedd am Staler eto yn cae-l ei chod-i yn 'Nghaemarfon. Y drych- feddwl yw trod yr Eistedd-.fod, a'x Oraedd) yn gioirphionaeth ibarhaol, n, gryni cyfraith yn ei llais-. Tybir y igeillir cael gwaddo iddi o'r Trysoxlys. IMae y cynllun yn hollol ben- y a^gored. Nid oes neb, hydi y 'gwelais, rwedi ceisib dangos siut y -gweiithia mewn ymarferiad. Yn niihle byddiai y "central offices" ? Yn Llun- daTi, bid sia-r. Dangosed xhywun, oe gall, pa. fodd y mae cyn ghoxneoi ffwrdd yn Utundain yn myn'd i waieyd y gwaith a WJleiT yn awr g-am- Ibwylligorau lleol? Anturiaeth anfei^ih yw trefnu a chynnal yr (Eisteddfod GemedlaethoL Oymer o leiaf ddeunaiw miis o amser. Rhenir y llafur xhwng ibump neu chiwech o ibwyllgoratt arbenig; "ofyna -wasanaeth ys/grif-enydd cyflog- edig, a dau ysgrifenydd imygedol; a Tihiaid ■wirth ymxb'ddiadi, manyl-dex a llawer o fedrus- r.wydd i'rw, dwynj ii 'ben yn 11 wyddiannus. Ag enwi dim and ychydilg o'r traiffe-ttihion—-hel tanysgni-fiadau, aaeiladiu pabeli, codi a diisigyblu cor yr Ei-keddifod, hysbyiselbu, cyflogi artistes, gwneyd trefniadau efior'x railway companies, tiicrhau llywyddion, .goifal'u am y d-rysau ax dyddiau yr wvl:—pa Si;a-ter fedx wneyd y gwaiith aml-ganghertog hwn? iNid wyf isiedii don am ddi-wis te.&tyna-u. Yr wyf yn fodd-lon i gredu y gellid1 hyny yn well drwy femrwn na ithxwy ymenydd. Ond y petih maavr -b"b amsier yw cadw gwyliad- wruievih ar y ipwTs. IPwlJ wna hyny os cymrir yr ymdxiniaeth a'r ilywod'aeth o ddwylo'r ;pwryllgor lleol. Onid. ar y gxaig birn yr aeth y London -Council yn l10ntgdd :yHii!aid Dywed Golygydd yr "iHeraHd >J fod (Lord iMostyn yn flwy o Ryddfrydwr na Mr Lloyd- George a lord- :Stanley a~ y ipwnc hwn,. Y maent yn cyfoiliorni. Unwaith y caethiwir yr Eiiaiteddfod Orsedd imetwn liualau cy freiithiol, Klyna ddarfod ar ei thyfiant am byth. Hyd yma, m-ae yr .Eidieddlfod wedi tymu maeth o athrylith y Gymraeg, ymlyniad y Ibeirddl, a brwdfrydedd y (bolbl. (Rhwymwch yr eifena-u hyn, os igellwch, mewn ihreinlen, Ibeth fydd y canlyniad ? Yn 11e> cboniau 3-n dylifo fel peljyd- rau o ffynnonell y goleuni, fe igewch ffurfia-u sychion, marw. Yn lfo yr ineidd-der gwir fod dol hwnw sydd wedi nodweddHi hanes yr Eis- teddfod drwy dy wydd teg a tihywyddi garw, fe gewch red tapism 'anhybJyig, dideimladi, gwrth-werihol. Beth, fyddai yr effaith ar len, a cherdd. a chan ? Arswydlatfi wtrfjh geieao dyfalu. Byddai yn rhyfedd ig-enyf ipe bai yr oets lion, sydd wedi lletfain cymaint am rydd- had crefydd. yn iplejdile'iisio dro* ga<ethiwo'r awen wrth olynion y wkdwriaefh. Clywir llawer o odliw am "conimercialiem" yr Eis- teddfod. Cobeithiaf na. walaf cno'r aycld paii oddefix i guinea-pigs y "Joint Stock Com- pany ymloddesta a-r million yr E'steddfo-d-. Dywedir fod' yr lien wyl yn myn'd yn rhy i i d d. Mae gormod o wir yn y cwyn. Ond pwy ail waran't-u mai rmerwn Siarter y mae- y feddyginiaeth T lieth wniaeth Siaxter y B:if- ysgol dros yr yabryd Cymxeiig? Hawdd i Olygwtyx yr "Herald" siarad' yn ddirniygus am ariangarwoh yr E-iatedtdflodi, a myn'd i hwyl axeitihyddol yn' nghylch y sefr cyd-Teiniol. Ond- dy&g profiad nasi gellix disgrwyl fawr oddiw'th I y y eer oydeeiniol heb liw yr aur. Pwy fyddai y s?ailluoedd 'llywodraethol yn jr-srhyifundrefn y !SLa~ter—y beird'd! nad oes ganddynit foddion i f\-n'd oddicart-re'f fwy nag unwaiit-h; mewn blwyddyn-, yn.t'e'r gwyr -a rianog nad' yw ond -nle-.er i ddyn t redeg i Lund aim pryd y mynont? Fol Ileno-, dywedaf n'a chyfyniz,erar xyddid yr --Il 'Î.el cyfxenthiwx- erfynialf, na. ihro"- glwvdder yr Eisteddofod a'r Orissdd i grafangau annlirugaxosr y gvfra ith.

EVAN ROBERTST Dymrv ddywed y "Dryoh'" A.meIIc-mallldl mewn ert-hygl at-weimiol 'Mae vmddygiad annibynol Evan Roberts yn ddyddorol iawn o ami i safle. Edrych a. efe ar Yspiyd Duw yn ei gydwybotd fel ei arw-cinydd ef, nid cynnad- leddau neu symanfaoedd o grefyddwyr ffurfiol a soremoniol. Mae gormod o ymbwyllgori, o ymgynnadleddu, ac o basio penderfyniiadau a thxefnu trefniadau i nemawr ddim dyben. Dengyg gwaith Evin yn y gorphenol ei fod yn luaigon hawdd i un meddwl rhydd dan gyn- hyrfiad nod ysprydol gyflawni mwy na, chant neu fil o gynnadleddau a, chymanfaoedd. Nid rhai yn cymeryd eu rheoli gan gynnadleddau .a chymanfaoedd yw cynhvrfwyr mawrion. y by,d--P-aul, Luther, Moody. Evan Roberts, etc., heb enwi Esaiah, Da.niel, a phrophwydi ereill. Nid a'i Crist ychwaitb i fyny ac i lawr i wlad Palest ina yn ol rhaglen rhyw bwylLgor neu synnadledd. Mae y cyfryw drefniadau yn lladd a dyfetlia bwriadau Duw. Gw-ae ni na welid 500 o genadon -annibynol yn tori dros y llestri yn v wlad i br-egethu yn erbvji y drefn annheg a'r rheol an wast ad ffvna; mewn byd ac eglwys! Tori allan fel loan Fedyddiwr yn unigolion ar eu penau eu hunain, gan wrando ar neb ond Duw a'u cydwybcdau eu hunain. Yn y man yr a, dyn i forldio pwyllgorau ii chymanfaoedd a pbetb-au felly, cyll cymdtithas a chydweithrediad Duw.

Olew turpentine pur. wedi ei gymysgn crvdag un v cant o olew lafender, yw'r awyr-bnrwT goreu i awyr unrhyw ystafell OTlawn o bobl. Ceir arian a pblwm cryd^'n gilvdd fel i-he-)), a ^-bvbia rhai cwyddonwvr fod plwm yn ymffnrfir yn a.rian. Ceir aur a chopar hefyd yn ughyd Gellwch ddvwcyd yn yr IEid;al o ba. le y ma>e' gwracrndd cyffredin yn dyfod eddiwrt-h faint er clust-dlvfau. Gwrage-dd y Deh-eu gwie.go y Thai hiral. r:> '0 0

ADFERIAD IARLLES WESTMINSTER. Mae Iarllesi iWedjminster wedi gwella 01: giwaeledd.

TAN YN MASNACHDY THOMAS LIPTON Ddoe, to "odd tail allan yn masnachdy t Thomas Lipton, Llundain. Achubwyd yv pH o'r genethod oedd yn gweithio yno. 0.

LLADD BACHGEN GAN GAR MOTOR. Ddoe, bu cwesfc ar goryih y bachigen a ladd- wyd. gan motor larllesi Connaught, (Bwriwyd rhe ithfaxn i'r fperwyi imai dam wain ydotedd. Cytunai y tylstion !fod y car yn cael ei yru yn [rihesymol.,

RHEDEG I GAR MOTOR. "NTWEIDIO DEURODWR YN DOST. Wxtih fyned i 1a.wr igallb ger Caerlloon, ddoe, aeth William ITarg-ave, Claerll,-o-n, i WTth- diarawiad a char-tmotor p& thynjol i Mr Lever, A.S.. Torwyd ei (goeis sac anafwydl ei wyneb, 00 mae yn a wr yn ysbyety y d'ef. Taflwyd Mr -Hargreave i'r car trwy ffenesitr,

CREFYDD BOB DYDD. Wrth úsodJ car-e»g sylifaen capel newydd y We&Leyiaid, yn Ellesimere Port, six Gaer, dy- "Hedodd Mr W. H. Lever, A.S., nasi gaMent lot eu cefniogaeth i ormod o eglwyei a cha[>el- au, er, efallai, nas ,g.aililenit oU gytuno ar beth oedid Cristiionoigaeith. Yr oedd ef newyddi ddod o'r eiop siarad, lie y buont am alddieutu chwe' mas yn trafod y cwestiwn. hwn, ac nid oedd ddim yn nes i'w benderfynu eto (chwexthin). Yx oedd pob egdwys a chapel, gan mad waeth. o ba enw ad, yn ddlyfltaawad i'r iawn gytfeiiriad. Nid oedd yr eg-lwtys neu'r capel a. fodolai yn unig er mwyn y gw,asanaeth ar y Sul, yn haruner deadl eu bodolaetih. Prif salfon Cristioiwgaeth ydoedd fod gan yr e,glwyla a'r capel eu rhan i'w chwareu yn mywiydf dyddfiol y bobl. Ffyn- ai tybiaetlh y dylai gwleidiiadaeth a chrefydd: fod ar wahan. Gwelood ef yn un man fod Crist. yn dyweyd "iRhoddwch yr eiddo Cesar i Cesax, a'r ea-ddo Duw i Dduw." Os rhoddai ef egiiur- had CJíwiir ax hyn, mooldyliai y dylai Cristion- oigian, pia un byniag ai pexthyn i egl wys ai i giapel yr oeddynt, edrych ar 01 llywrodraethiad y wlad. Os gwnaent hyny, a i-hymeryd dydd. ordle.b dwfn mewn ipobpeth oedd a thuedd yni- dido i i safle eu cyd-ddynion yn y byd, yna. gwaiwxiai cyfnod newydd ar Loegr. Yn y Sen- edd ar hyn o bryd yr oedd corph cryf o dtlyniion yn beniderfynol oymeryIdJ dyddiordeb dwfn: yn anhohpeth a fydd yn igynmorthwy i hyrwyddo ros.ia,nt eu (^yH-ddlytrtioni, la dymunai ar yr egllwysii a'r capelau hefyd gymeryd yr un dydd- ordetb yn yr un cyfeiriad. Na fydded: iddynt fod yn baxhaus yn cweryla oJierwydd mesuxau addyag a glwlaruantÏ,a,etlla'u crefyddol. Yr ad;d- ysg winionedldol ydoedd yr addysg a roid i'r plant yn y cyfeiriad o^u olarparu a'u haddasu ar gyfer brwydlr Ibywyd, ac nid oedld y cwestiwn o ychydig yn ftlai neu fwy o gredo yn werth yr aniaer a xoed iddo yn y Senedd hon pan yr oed'd liu o ;gwestiynamj pwysig yn dis'gwy] am eu setlo. Unlwaith yr aent. yn ddigynlhwif yn ng'hyllch safle y dynion a. wnaent waith y wlad, a'r aanmoda.u dan ba irai y :bywient pa un a oedd eu plant ynca-el eu had-dysgu yn rhesymol, y bolbl yn byw mewn tai priodoO-, ac yn cael l yinjarfeniadau a swm rheaymol o dal am weith- io-,o& na ofaient am y peithau hyn, nid oedd o bwys faint o gapeLa.u a adeiladenit. Os na I cheisient ymigyrhaedld at hyn drwy godi bywyd: ysprydol a rna-torol, igwell fydda.i ídldynt. at.taA. y seremoni y foment Ihono, a, pheidio gosod1 1\ cerig syllflaen. iond os oeddynt -yn, penderfyntu calrio aillllain eu cnefydid i ymarleria.d yn eu bywyd dydd iol, yna yr oOOd f yn ffyddiog fod i Loegr ddyfodtal mwy disg'laer o'i blaen nag I unrlnyw gene-dl ara:[T; ac yn lie bod Lloegr yn I z ent cymerydl ei lie yn rnyl Yce'Il.oo.qOe.dd a fyddent yn dairfod o'r tir, byddiai iddi gychwyn ar yr- fiB* o liwydldiiant, a danfgos i'r byd yr 'hyn a all wneyd yn y ffordd o aodi pcflbl y Wad, catel tan. priodbl iddynt, a'u dysgu i fyw o dlan am- modiau rhesymol. Teimlii yn gryf iawn fod cTefydd yr e-glwys neu'r capel fyddai yn deoh- reu ac yn diweddu ar y Sill, ac heb gymeryd sylKv o sefyllfa y bobl o'u h'amgylch ar ddiwr- nod igwaiit'h, ar eafon anghywir hollol.

GENI, PRIODI, A MARW. &ENEDIGA=AU. COOKE-Me-di 12, vn Llyfxgell, Abergele-road, Col wyn Ray, priod Ir H. Cookoe, ar feroh. VX.\ NS—iMpdi 11, yn Moranedd, Yallev, priod Mr Thomas Rogers Evans, ar ferch. MILLER)—Medi 9, yn 14, Churdh-street, Caer- narfon, priod Mr M. A. Miller, ar ferch. PRIODASAU. JONES—RIDGE—Medi 12, yn N^hanel Mor- iah, Caernarfon, trwy drwydded, Mr Lewis Ifflell.ry Jones, Caeau Uohaf-road, Plbenezer, a Miss Louisa. Ridlge, Sprii^-gfield House, Pres- ton-road, IRlacfcbnm, gan y Parch T. Eilis Jones, a Mr J. R. Jones, cofrertrydd. "IIILLT-AA- 12, vn Ng-hap- el Llanrug, gan y Parch R. Parry, B.A.,a Mir J. R. Jones, oofre.strydd, Mr John Owen Williams, TQy'iinyrallt, 'Rhostryfan, a Miss Ann Mary Williams, Rhianfa, Llanrug. EILLLS^RIOWLAMDS—^M'edi 14, yn Nghap'ef Cefnywaen, trwy drwydded, ,gan y Parchn T. Elilie Jones a 0. 'G. 'Owen (Alafon) a Mr J. R. Jones, cofrestxydd', Mr John Owen El Lis, Assheton Hou!'e, F-benewr, a Miss Jane I Rcfwil'amis, Clwtybei, Ebenezer. LANSDOWNi—AIYlRlES^-iMedi 10. ym y Capel Paibyddol, Bangor, gan y Parch John H. Jbnes, offeiriad, yn mhresenaioldeb Mr D. G. Dlavies, cofrestrydd, r-Wr Albert James 'Lansdoiwrj, 11, uSJoultit^-street, djundiain, a '.Miss Oatlherinp. A. Ayres, 67, Orme-road, Bangor. DAVII)—JONIHS^—iMedi 12, trwy drwydded, yn SiJoam (W.). Bethetsd-i. oan y Parch J. R. Ellis, ffweinidog, yn mthxeeermoldeb Mr D. Griffith Davies, cofrestrydd, Mr David John David, a Miss Sarah Gnace Jones, merah Mr John Moses Jones, Coedyparc, Bethesda. EVANS—iTHOMAS—JMedi 12, yn NghapeT y Gerlan, Bethesda, gan v Parch R. Williams I M.A., yn mhresennoldieb fT D. 'Griffitih Da: vies, cofrostrvdd, Mr Griffith John Evans, Bryn Eithin. 'I..jÍla,n¡Hhid, a Miss Ellen Ann Thomas, Gwaengwdail, Betheeda, MARWOLAETHAU. ROBE'RTS^-JMiedii 13, wedi rhai misoedd- o gys- tudd, yn 95 mlwydd oed, Mr Robert Roberts, Bra.ich y Foel. Blwilc'hderwydd, Clynnog. C'laddedigaeth dydd Mercher, Medi W- Cyoh- i wynir 1.30 p.m. am Tai Duon. Dymunir ar i'r papyrau Americanaidd 'gofnodi r- uchod.- DUTrON Dydd lau. 6ed, yn 25, Henidre- street. yn "25 ml wydd oed. Catherine Dutton, anwyl briod Ed'wa.rd! 'Dutton.~ JONES—-Medi 13, Irs Hannah Jones, Llan- eTch, Groeslon. Caernarfon, yn 55 mfliwydd oed. wedi bN-r cr.N-cfu,dd- j

M u iN U M Jb i\ 'i 8. LARGEST STOC'K IN WALES. BEFORE BUYING, CALL AT HUGH JONER, I MARBLE WORKS, CARNARVON. The Trade supplied with Anglesey :-ton-»-fVnrhmg *t low xyric««. M 0 N U MEN T S, I LARGE STOCK. RICHARD WILLIAM63, Monumental Works LLANFAIRFECHAN. Branch LTxANGEFNI. Yn Arddan-gosta Paxis, yn 1878. yr oedd awyxen a gvmerai i fyny hanner cant o berson- h. au ar unwaith. i fyny. hanner cant 0 ber.son- I au ar unwaith. Yn Vienna y mao'r pare mwyaf yn y byd—. Pare Prater. IGorchuddia bedwar ugam o fill- diroedd yscrwar. MAZAWATTEE TEA Recall the deliciong MAZAWATTEE TEA Te&s of MAZAWATTEE TEA 30 years ago. MAZAWATTEE TEA Sold by all Grocen^ It( ft VAf'rOX & ;1 V £ QETABLg TOHHSt 8S fkeeo KlMes* «M)Htt*Mt. «M !BSB avw **& aattrtw. swrtfy 1 Ml tMfio uw fr>n *mSma S <!nm rBfokaa yw j 0,111 heb Wyl, BE ei (m1 yw i Meddyginiaeth Oreu'r Oes. BITTERS GWILYM EVANS lidiyl cyiamu MEDDIMHIAITH LYSIETJOL A PHUR MiM BkduMdAwla. BITTERS GWILYM EVAJNS Hi iUflal la TMII M ti8WiiI8. MEDDIGIMIAETH LWYDDIANNU8 IMU JUryHwjit BITTERS GWILYM EVANS Mjmwok il Opaendw;F pa FKDBYGto^DANS^DDWTB, WBBYLLWYB, b obuimolir fu Isvb wedi RUi *f« KfTBTIOLAJtTBU Pcioiawok TflaMaWhi HBWJI Byr,<—MM wnxyw SELADM ItK ya iranaidd kieohyd, yn •□'wwdif wm merched wedi tyfu i fYDY, ac wedi tfyfo I fyny yn dal iawn. Mae yn dioddei y* law* oddiwrth ddifyg anadl ar ol yr ymdreeh Met wrth ddilya ei gorchwylitm. Byddiaf jm mAm QUININK BITTERS GWILYM XVAH amoer yn y ty, fan fy mod yn eael ei W 74 gwneyd mwy lea i'm plant oa dim a §*wvaa4 erioed. r eiddocb, (Porch) D. W. 70Vm Quinine Bitters Gwilym Evans QUININE BITTERS GWILYM EVJLH1, QUININE BITTERS GWILYM ITAJII, UININ. BITTERS GWILYM ITiJL Y inae miloedd wedi eael taria* irwy: ddefnyddio f B>eMyfly« ajighydmarol hwn, paa eeM JI8Ia MEDDYGINIAETH AJUlU. t WEDI MBTHU. Ki ddylai un teulm tOld heMAfe Mynwch ei g. Adfera Iechyd Ylidi" hyd ymaj. Nid yw byth yn ticml Rhoddwch brawf tDO. QUININE BITTERS GWILYM If us. QUININE BITTERS GWILYM EVAJKS, Meddyginiaeth Lysieuol. Y MAE QUININE BITTERS GWILYM OU, QUININE BXrTiiK8 GWILYM 1TJJI, ra cynnWYI rhinweddao iachaal Quiaine, Saisapaxilla, S., L&faat, Daatyllew, Crwya- (Gentia.n), a'r Cynghaw (Burdock), &c. mewn fair nam hraidd pob llyaieuyu a gwreaddyB tneddy g in i ae thol yn y meddygly* rhy- iadd hwn; ae y maent wedi cael wiirf t't cyfarte.1* i wneyd cymyagedd c»}". gar o'r fath mwyaf hapufl a llwyddianiu I ~^ni kam cydweithrediad yr elfenau meddygiaiaefke# a fjnnwyair yn y llysiau hyn, CMS i rP yr amcan œdd mewn golwg wrlk b«ra>tet | feddyginiaeth hon. Derbynir rttmntM o <iyntiolM>thaa yn flynydooi jn *y»U% nad oes un aeddyglyn a all g ef mewn efteithwIrwydd 1 fjmwt ymaith holl anhwyldera* y eylia, yr afn, a'r Mae rb*^ • feddygon gore* y deyraat yn defnyddio Quinine Bittera Gwilym Evant. H H Y B U B D, Gochelwch dwyllwyi. Ediyohwch foi Gwilym Eraa* ar bob Label, Stamp, a PUW, Gwerth if ef mewn poteli, 3* ge a 4e Ae P rJU; blycham yn eynnwy» potel '4 lSbt 6e I'w gael ya mikot man neu daatoahr el yor rhad am y priaiaa nched, yn ddyopJ irurp PO", 78 vSklonfyrGlkol oddiwrVh y j whu— IMI. QUININE BITTERS MANUFACTURING COMPACT, LIMITED, WOTTTTT WATTt* a etiyhoedtiwya dro» y MsraWawa gan D ANIEL BEES, ym Swyddfa'l 'fEttsHI,* (jae'nihTfoB. DYDD MA WRTH, la,1905.. ;4