Yr Herald Cymraeg

Arholiad Cyfarfod M isol Arfon. Y mae caplyrladLi- xrholiad sirol Cyfaifod Misol Arfon wedi eu cyhoeddr. Cynnygiodd 1CW0 yr arholiad, gyferbyn a 998 y flwyddyn cvnt. Ni chynnygiodd cymaint ond rhyw ddwy- -waith neu dair o'r blaen er pan ddechreuwyd yr arholiad. Yn y dosparth hynai, i rai dros 21 oed, cynnygiodd 68; pasiodd 36 yn y radd gyn- <taf, 24 yn yr ail, a met'hodd naw. Canmolir gwaith v rhai goreu yn fawr. Cyfartal cyntaf: R. H. ariffith, Dinorwic. a H. G. Roberts, Car- m-el; cyfartal aL, Mary Jerusalem; Jane Griffith, Cwmyglo, ac Edward Thomas. "Bryn'rtfail. Dosparth Canol. adran 1. dan 18 oed, cynnygiodd. 126; pasiodd 103 yn y radd jryntaf. Jaw yn yr ail, a methidd! 14: 1, LL G. Williams, Saron, Penygroes; 2, T. H. Thomas, Olegir. Adran II., dan 21 oed Cynnygiodd 69 pasiodd 49 yn y radeli gynfcaf, 13 yn yr ail, a methodd saith 1. T. H. Griffith, Dinorwic; 2. E. Grace Davies, Llanlleohid. Dosparth ieueng- ai, adran I., dan 13 oed. Dywed yr arholydd ar y dosparth hwn: "Nid oedd ond dwy engraipht oedd yn peri i ni amhen gonestrwydd y gwaith. Amheuwn un o fod wedi copio oddiar un arall, c amheuwn fod un o'r gofalwyr wedi cynnor- thwyo un arall. Nid oeddsym yn ddigon sicr i'w cau allan o'r gystadleuaet-h, ond dylai y gwaith hwn fod yn gwbl uwchlaw amheuaeth. Y mae dysgu'r plant i fod yn onest mor bwysig a dysgu iddynt y wers, a gobeithiwn nad oec vr un o'r gofalwyr wedi rhoddi unrhyw gefnog- aeth i dwyll yn mhlith yr vmgeiswvr." Cyfar- tal igyntaf, W. T. Williams, Llanllechi-d; Enid Williams, Prince's-road; Janet Dunlop. eto; cyfartal ail. Muriel Tasker, R. T. Pritchard, Hirael; Maggie 0. Williams, Llanlleohid. Ad- Tan II.. dan 16. Dywed vr-arholvdd eto: "Y mae at-ebion rhai o'r ymgeiswyr yn rhv debyg i'w gilydd; y maent yn gwneyd yr un cam- eyniadau, ac yn fynych bron yn yr un geiriau. Nid wvf yn dyweyd eu bod wedi manteisio ar bapyrau eu gilydd, ac eto. mae'r tebygrwvdd mewn rhai engreiphtiau yn bur fawr." Cvntaf. O. W. R. Williams, Bontnewydd; ail, Lizzie Foulkes, Ysgoldy; Anne Morris, Beulah: W. J. Roberts, Preswylfa; Gaynor Jones .Felinheli.

Cymanfa Ysgoiion Dosparth Dinorwic. Cynnaliwyd y gymanfa eleni yn X ghapel Gorphwysfa.. prydnawn a nos Sadwm diweddaf, o dan lywyddiaeth v Meistri Hugh Lewis, Dinorwic; Job Owen, a'r Parch R. 0. Hughes, Preswylfa. Gwobrwywyd y rhai a ganlyn. Saif y llythyrenau rhwng cromfachau am enwau'r capeli:—Dan 6 oed: Morfudd Evans (G), Kelyth P. Williams (G), Lily P. Owen (C. C.), Willie Parry (F), H. P. Lewis (G.), D. Roberts (P), J. G. Jones (C. C.). J. Morris (F), Catherine J. Thomas (C. C.), Maggie J. Williams (C. C.), My fanwy P. Jones (D). Maggie Owen (D), Henry Williams (G), Willie Parry (G), Rhiwen Jones (P), Jannie Parry (G), R. D. Roberts (C. C.), Sallie Williams (C. C.). W. Foulkes (G), Grace Davies (G). Dan 8 oed T. Gloss (R). A. Dilys CIoss (R), Jane E. Williams (R). Morfudd Eftns (G), Annie Davies (G). Geraint Evans (G), Lizzie Owen (D). Annie Pritchard (G). Mary C. Jones (G), NeU Davies (G). Mary Owen (G), Evan W. Hughes (C. C.), Maggie Hughes (C. C.), W. Ro- berts (C. C.), Ardie Roberts (C. C.), E. Williams (R), Nell Jones (P), Teddie Jones (G), T. R. Jones (G), W. Jones (G), Catherine J. Thomas (C. C.), J. S. Jones (C. C.), Marv Rowlands (D), Ethel Foulkes (D). Mary W. Pritchard (P), M. Pritchard (H). Dan 9 oed: JI. Roberts (P), Elina Closs (P), W. A. Evans (Ht, Alun P. Jones <D), Lizzie Owen (D). E. Williams (R), H. E. Williams (u). J. w. Jones (ü), Geraint Evans <G), Nell Closs Parry (D). Catherine. Morgan (R), Robert Davies (G). Nell Davies (G), Arthur Thomas (G). E. W. Hughes (C. C.), Maggie J. Ellis (C. C.). Dan 10 oed: M. Olwen Owen (D), T. J. Roberts (C. C.), J. E. Jones (C. C.), O. Evans (C. C.), Maggie Davies (G), J. 0. Jones (G). T. R Owen (G), W. W. Hughes (C. C.). Lenia Closs (R), Lizzie Williams (R), W. A. Evans (R), H. Humphreys (R), J. Evans (R), Kate Roberts (R), D. J. Thomas (G), Winnie Williams (GI. Jennie Roberts IGI. Jennie Roberts (G), Nell Jones (G). Nell Evans (G). J. W. Williams (G), Nell Jones (G), John Hughes (D). W. Williams (C. C.). Dan 11 oed (arholiad ysgrifenedig) Lizzie Williams (R), M. Olwen Owen (D), Margaret Williams (R). Enid C. Evans (G), Jane Roberts (R); Marv C. Parrv (F), T. J. Roberts (C. C.). Dysgu allan (dan 11): Enid C. Jones (G). Eurlys Ll. Williams (G), J. E. Jones (C. C.), J. Evans (R). O. Hum- phreys (H), Jenny Roberts (R), Maggie Griffith (C. t.). Jane E. Pritchard (P), Mary C. Parry (F). Ysgriienedig (dan 13): Annie Williams (G), Jane M. Jones (P), Ivor Evans (G). E. J. Parry (C. C.), R. Morris (P). Dysgu allan (dan 13) Ivor Evans (G), R. A. Roberts (C. C.), Enid C .Evans IG). John F. Jones (D), Annie Roberts (H), Maggie Owen (G), R. Morris (P). Gwen E. Owen (D), Annie Davies (P), 0. Owen (P). W. J. Davies (G), Eleanor Griffith (R). Ysgrifen- edig (dan 16) W. J. Roberts (P), Ednvfed Evans (G). Maggie Davies (D), Annie Pritcfrard (H). T. Davies (C. C.). Dvsgu allan (16) W. J. Roberts (P), Jemimah Griffith (C. C.), Alice Roberts (H), Gwladvs Roberts (H), Lizzie A. Owen (G), Annie Williams (F). Jane A. Jones (pI. Blodwen Williams (F), Anne Humphreys <H). J. E. Hughes (P), Gwen E. Owen (D). Nell Hughes (D). Ysgrifenedig (dan 18): T. H. Thomas (C). Mag ie Humphreys (R). G. Wil- liams (R), W. J. Jones (DI. R. Rowlands (D). Dysgu allan (dan 18) Maggie Humphreys (R), Jemimah Griffith (C. C.), Blodwen Williams (F), W. J. Roberts (P). Blanche Owen (P), Annie Pritchard (H). Annie Williams (F). Maggie Morris (P). Ysirrifenedicr (dan 21): J. H. Griffith (D). Jane A. Williams (C.C.). W. R. Jones (D). Grace E. Currie (G). Ysgrifenedig (dros 21) R. H. Griffith (Di. D. Rowlands (P). J. T. Jones (P). W. W. Roberts (P). Derly*- iodd y rhai canlrnol dystysgrifau am ddvsgu yr on o'r "Hvfforddwr" Annie Williams (F), Elizabeth Griffith (D). 0. W. Jones (D). Rhodd- wyd tystvsgrifau i'r rhai canlynol am ba«io ar- holiadau y Tonic Sol-Fa:—Junior: Elina Closs (R), Mageie J. Hughes (G), Enid C. Evans (G), Maggie Griffith Ie. C.), Laura Roberts Ie. C.). Maggie Roberts (C. C.), Nell Evans (G), Morfudd Evans (G). Graoe M. Jonas (G). Elementary: Thomas Jones (Dl. Ellen Hughes (D). H. Jones (D), W. M. Owen (D), Alice Thomas (R). Lizzie Roberts (P), Enid C. Evans (G). Intermediate Jane E. Jones (D). John Hughes (D). Mary Pritchard (D), Ellen Hushes (DL W. R. Owen (D), R. Pritchard (D), H. R. Thomas (D), M. Owen (C. C.), N. Roberts (P). Jemimah Griffith (C. C.h Enid C. Closs (G). Yr ysgrifenyddion oedd Mri Robert E. Parry, Gorphwysfa, a Thomas P. Davies. Capol Coch. Arholwr ar y cystadleuaethau ysgrifenedig. y Parch E. James Jones. M.A.. Engedi. Arweinydd cerddorol. Mr Philips. Dinorwic. Cyfeilwyr. Mri R. E. Jones a G. Davies, Gorphwysfa. Trysorvdd, Mr G. Closs. Rehoboth. Llywvddion y pwyllgor. Mri W. Griffith, Gorphwysfa, a Job Owen, Pres- wylfa.

Wesleyaid Mon ac Arfon; Cynnaliwyd cyfarfodydd y Cvngtor yn Aber- ffraw. Ncs Lun, traddodwyd pregefh y Cyng- 9ior gan y Parch Thomas Hughes (B.).—-Dydd Mawrth. oyrrorwyd y gadair gan Mr D. Roberts, Caernarfon. Cydymdeimlwyd a'r Parch P. n Jones-Roberts (llvwydd v Cynghor) yn ei wael- -ed-d diweddar. Oherwydd ei absennoldeb, dewis- wyd Mr R. W. Parry. Bangor, i lywyddu cyfar- fod yr hwyr. Da-rll^nodd v Parch 0. Hughes bapyr ar "Ein Llvfr Emynau: ei werth llenyddol Ci wasan- ueth ysprydnl." Agorwvd yr vrnddrddan ar y papyr gan y Parch Thorn->« Hughes (B). a ehymerwyd rhan san amrvw unol ag awgrvmiad y Parch D. Ovrnfryn Jones, pasiwyd penderfyniad i'r perwvl fn-j nrwninwyr canu i beidio ymyryd a gwaith y pre^ethwvr o ddewis emynau, €T mwvn s'erhaTi yn T gwasanaith.-Di- olchwvd yn ffrrVs ;'r Parch 0. Hughes am ei bapiyr: ac i'r Pnreh Thomas Hughes (B) am agor vr —Warli hynr. galwyd svlw y cyfarfod srnn y 1). Morris at y priodo-l- 4oh a vindre.-hu yn yr 3rferiad o ysmy-gu, "cigarettes" yn mysg plant; ac ar gynnygiad y Parch D. Gwynfryn Jones, pasiwyd pender- fyniad i'r perwy'l.—Hefvd, p".wyd penderfyniad ein bod fei Cynghor yn mawrhau y penderfyniad sydcT o flaen Ty'r Cyffredin, era ttal gwerthiant gwrrodydd meddwol i blant. Yn vr hwvr cynnaliwyd cvfarfod cyhoeddus, pryd y caed anerchiad gan Mr W. 0. Jones, Aber. ar "Rwymedigaeth Eglwysig ein Pobl leu- ainc." a chan v Parch M. IE. Jones ar "Arwydd- ion addawol yr oes."

Ynadlys Bettwsycoed, DYDD iSADWRN.—Gerhron y ilil John- ston ac ynadon ereill, yr oil o'r rhai a gymerasant lw o ffyddlondeb i'r teym newydd.- d Morris Jones, 23, Pentre Bont, Dolwyddelen, a J. Price, 4, Dolydd-terrace. Bettwsycoed, am feddwdod.—Am drosedd yn erbyn yr is-ddeddfau sirol trwv beidio cario goleu ar eu eerbydau ar ol yr awt benodedig, gorfu i William Jones, Dolwyddelen. a W. H. Davies, Penmachno, dalu dirwv o Is yr un a'r costau.—Galwyd ar Richard Jones, Ffrith, Roman Bridge, i dalu 10s a'r costau am bysgota yn anghyfreithlawn yn. v gymydogaeth hono.—Y Mri Gee ai Fab, Din- bvch. a .gyhuddwvd gan Dr Le Neve Foster, o beidio anfon adroddiad yn nghylch Chwarel Pompren, Dolwvddelen. cyn y laf o Chwefror. Plediodd Mir Howell Gee yn euog, a dirwywyd ef i lp a'r costau.—Tadogodd Catherine Davies, Blaenycwm. Penmachno, ei phTfentyn ar Robert Williams, Blaenycwm, Penmachno. Ymddang- osodd Mr J. W. Griffith dros yr achwynyddes. Galwyd ar y diffynydd, yr hwn ni wnaeth ei ymddangosiad, i dalu 2s 6c yn yr wythnos.-Y urn ydoedd cais Catherine È. Jones, 5. Gethin- terrace. Bettwsycoed, yn erbyn Edward Owen, Upper Garth-road, Bangor. Mr J. W. Griffith dros yr achwynyddes. a Mr A. James, Bangor, dros v diffvnvdd. Gorchymynodd y Fame i Owen dalu 2s 6c yn yr wythnos.

Ynadlys Llanrwst. DDOE (ddydd Llun).—Gerbron y Mil. John- ston, ac ynadon ereill.—Dirwywyd John Wynne, cigydd; Alfred Mayo, Scotland-street; David Rowlands, hawker, Scotland-street; J. R. Wil- liams, Back Watling-street; a Jane Evans, Cefn Madog, Maenan, am feddwdod.—Addefodd Enoch Hughes, Glan Conwy, ei fod yn euog o dresmasu ar dir yn naliadaeth James Burgess, mewn ymchwil am helwriaeth. Dirwywyd ef i 10s a'r costau. Gan nad oedd ganddo arian an- fonwyd ef i garchar am bedwar diwrnod a'r ddeg. —Am achosi cynhwrf yn Scotland-street ar nos- waith y laf o Fai, rhwymwyd Elizabeth Ed- wards. yr hon oedd yn berffaith sobr ar y pryd, i gadw yr heddweh am chwe' mis, onide byddai raid iddi dalu 5p.—Am ddefnyddio iaith an- weddus ar yr heol ar yr 2i1 o Fai, dirwywyd Alice Jones, Scotland-street, i Is a'r costau.— Dywedodd Mr Isgoed Jones ddarfod i Arglwydd- Raglaw y sir alw sylw at y priodoldeb o gael Cartref i Feddwon yn Ngogledd Cymru, ac y bvddai i gynnadledd gymeryd lie yn Nghaer yn fuan.—Amryw o'r ynadon Bvddai yn gostus iawn ar y sir.—Mr Jones: Bvddai, ond yr oedd! yn ddyledsfwydd arnynt wneyd yr hyn a allent' er adfer v cyfryw. os oedd hyny yn bosibl.- Ca-deirydd Pe byddai genym hawl i'w banfon i garchar, dyna fyddai'r goreu.

CYNNADLEDD ADDYSG YN I FFESTINIOG. ARAETH GAN M:R OSMOND WIL- I LIAMS, A.S. MESUR A'DDYSG Y IiLYWODRAETH. Dydd Sadwrn, oynnaliwyd cyfarfod o Gym- deitha.s Ffestiniog o Undeb yr Athrawon, dan lywyddiaeth Mr William Jones, y llywydd am y flwyddyn. Caed anerchiadau gan Mr J. H. Yorall, A.S., Mr Allen Croft (is-lywydd yr Undeb), a Mr H. (Lewis, 'Llangollen (aelod o bwyllgor yr Undeb). Yn y prydnawn, oynnaliwyd cyfarfod cyhoedd- us, o d'an "lywyddia^h Mr A. Osmond Williams, A.S. I Dywedodd y Cadeirydd eu bod yno i ymdnn ag I un o'r cwestiynau pwysicaf, sef addysg plant. Yr addysg dderbynia y plajit benderfynai i raclliau helaeth eu dyfodol. Tybiai rhai mai llwyfcho meddwl plentyn a ffeitbiau oedd addysg, megis llwytho gwagen a gwair pan fyddai'n debyg i law. Nid dyna'i syniad ef. Nid yn unig fe ddylid gwneyd y plant yn llawn o wybodaeth, eitfor hefyd yn llawn o ddyddordeb, chwilfrydedd, a gobaith, ac yn llawn o'r ymdeimlad1 o'u han- wybodaeth eu "hunain, vr hyn, i'w farn ef, oedd sail pob gwybodaeth ddyfodol. Pan oedd efe n sail pob gwybodaeth ddyfodol. Pan oedd efe n ifanc, arferid clywed am yru: plentyn i rywle i I "orphen" ei ysgol, o.nd yn ei farn ef yr oedd I acidysg o febyd i fedd. Gallai dynion canol oed yn h'awdd farnu mor werthfawr oedd y manteis- ion addysg gaffai plant yn awr. Yr oedd addysg wedi cynnyddu yn helaeth yn vstod yr 50 mlyn- edd diweddaf ond yr oedd ganddi le i wella. eto. I Dylai yr addysg gyfrenid ddadblygu, nid yn unig ddeall y plant, oud hefyd eu synwyr moesol. Dylai ddysgu .hunanbarch iddynt, er eu galluogi ¡ i fyw bywyd anrhydeddus. Yr oedd yr athraw- on hefyd yn awr wedi gwella yn ddirfawr; er's tua 50 mlynedd yn ol, diystyrid yr athrawon oherwydd eu d'iffyg gallu ond yn awr, yr oedd yr athrawon wedi eu cymhwyso i'r gwaith o addysgu. Ni ddylad yr afthrawon orphwyso nes sicrhau eu hunain fel athrawon i'r Llywodraeth., ac i'r Llywodraeth sienhau blwydd-dal iddynt. lbuasa:i hyn yn gwneyd i ffwrdd a'r gwyn fod athrawon yn cael gwneyd i ffwrdd a hwy, nid oherwydd anghymhwysder fEll athrawon, ond weithiau am beidio chwareu yr organ, &c. Yr oeddprofia.d yr ychydig flynyddau diweddaf yn dangos fod yn rhaid rhoi terfyn ar y tryblith presennol o Ysgoiion Byrddau ac Ysgoiion Eg- lwysig, trethi lleol a rhoddion gwirfoddol, er mwyn rhoi addVsg yn y wlad hon ar sail briodol (cymeradwyaeth). Yr oedd y cais presennol i gynnal addysg ar draul rhoddion gwirfoddol yn peryglu'r wlad. Dylasent gofio fod yn rhaid talu am addysg, orid nad oedd addysg yn ddrud faint bynag fyddai y draul cnael (cymeraawy- aeth). Cynnygiodd Mr William Jones benderfyniad yn nglyn a chvflogau yr is-athrawon trwyddedig yn Ffestiniog. Dywedai eu bod yn gywilyddus .0 fychan, o'u cyferbynu a lleoedd ereill. Cefnogodd y Parch Samuel Owen v pender- fyndad. Credai fod yr is-athrawon yn cael rhy ychydig o gyflog. Ni wyddai am un dosparth yn gweithio gan galeted a hwy, os nad oedd y 11 mwnwyr yn gwneyd. 'Roedd yn nefoedd ar y idaear arnynt hwy'r pregethwyr wrtih ein cvm- hara a, ihwy. Gallent hwy fyned i'r prif-ffyrdd a'r caeau i fwynliau y coed, iglaswellit, a'r blodeu, ra hara a, ihwy. Gallent hwy fyned i'r prif-ffyrdd a'r caeau i fwynhau y coed, iglaswellit, a'r blodeu, I a myned i wrandaw mi'wsig yr afon; ond am yr is-athrawon, yr oeddynt fel pe baent wedi eu I cadwyno yn brarbaus gY'da'r plant. Ao eto, I 'roedd chwarelwyr nad oedd dim cost at eu paratoi at eu gwaith yn cael cystal cyflogau a hwy. Heblaw hyn, yr oedd y rhai hyn yn gweithio a'u penau, pryd mai a'u dwylaw "roedd y chwiarelwr yn gwneyd. Sylwai Mr Allen Croft nad oedd yn glod i'r bwrdd ysgol eu bod yn gwasgu ar yr is-athrawon mewn cyflogau, tra yn adeiladu yr adeiladau gwychion mewn ysgolfon. Yr oedd y bwrdd yn gwasigu ar is-atihrawon er talu am yr ysgolion. Yr oedd ganddynfc fwy o barch i fortar a cherig nag i fodau dynol. Pasiwyd y penderfyniad yn unfryd. Cynnytglodd Mr John Cadwaladr benderfyaiad yn condlemnio Mesur Addysg y Llywodraeth. Siaradwyd ar y penderfyniad yn mhellach gan y Mri M. 'E. Philipps a j. H. Yoxhall, A.S., a phasiwyd y penderfyniad yn unfryd. Ar gynnygiad Mr H. E. Hughes, a -chefnog- iad Mr Bevan, diolchwyd i'r siaradwvr. Dvwed- ai y blaenaf fod camwri yr is-athrawon yn nglyn, a'u cyflogau yn cael eu deimlo -ganddynt oil, ac nid gan ryw un neu defau o bersonau, ao yr oedd yn resyn fod vn rhaid i unrhyw un ddioddef oherwydd ei fod yn meddu y gwroldeb i sefyll i fyny dros ei argyhoeddiadau. Ni wyddai pa-ham yr edrychid i lawr arnynt fel is-athrawon trwydd- edig, os nad am mai meibion a merched i chwar- elwyr yr ardal oeddynt.

HELYNT Y RENRHYN. AfRGLWYDD PENRHYN YN Y CHWAREL. DECHREU GWEITHIO HEDDYW. TEIMLAD BRWD YN METHESDA. Oododd y lien ar act newydd yn nrama Chwar- el y Penrhyn ddbe (dydd Llun), pan gyfarfu Ar- glwydd Penrhyn a Mr Young swyddogion y chwarel mewn cynnadledd. Yn ystod yr wyth- nos ddiweddaf, anfonwyd cylchlythyr at fwy- afrif y swyddogion, yn ceisio ganddynt fyned i'r chwarel i weithio. Yr oeddynt i gyfarfod Mr Young yn gynnar ddydd Llun. Nid anfonwyd at yr holl swyddogion, fodd bynag, ac achoswyd cryn deimlad, yn enwedig pan ddeallwyd pwy oedd y rhai na chawsant eu gwahodd. Pan ddierbyniodd un swyddog gais ar iddo ddychwieltyd i'r chwartefl, I wt(i|iio, antfkhodd' ateb i ddyweyd ei fod yn rhy hen i weithio fel chwarel wr, ond v byddai yn foddla,wn i ddych- wel i gyflawni yr un swydd ag 11,arferai gyflawni cyn y cload. Yn y gynnadledd a gynnaliwyd ddoe, pender- fynwyd fod i'r swyddogion a wahoddwvd fyned i'r chwarel heddyw (dydd Mawrth) i weithio fel chwarelwyr. Rhifent tuag ugain. Ni wnaed cyfeiriad alt V diwrnod y penderfynir agor y chwarel i wcithwyr. end tybir yn bur gvffredinol I y gwneir hyny mor fuan ag y ceir pethau yn barodi ar eu cyfer. Ffyna )teimladau brwd vn Methesda-, a boreu ddvdd Llun, Ued'aenwyd, pob math o straeon I fod v "coeeiau duon" am ddychwelyd, ac felly yn y blaen, ac fod darpariadau ym cael eu gwneyd gan wragedd. yr ardal i roddi iddvnt dderbyniad pur wresog. ond pan ddeallwyd mai v swyddog-1 ion vn unig a waitoddwvd i weithiio, tawelodd y cyffro. Gyrodd Arglwydd Penrhyn yn ei gerbyd drwy y pentref brydnawn Llun, a chafodd dderbyniad boneddigaidd. Gan yr ofnir y tyr cyffro aJIan yn Methesda heddyw anfonir nifer luosog o heddgeidwaid yno gyda'r tren naw o'r gloch.

CYFRIF Y BOBL. POBLOGAETH CYMRU. Cyhoeddwyd y ffigyrau ya dangos poblogaeth airoedd Cymrn a Lloear yr wythnos ddiweddaf. Cyhoeddesid ffigyrau Llnndain a'r bwrdeisdrefi sirol eisoes. Dengys y cyfrifon gyda'u gilydd fod poblogaeth Lloegr a Chymru vn rhifo 32,525,716. ovnnydd o 3,523,191 o 1891 i 1901, gyferbyn a 3,028,086 o 1881 i 1891. Dyma'r ffigyrau am siroedd Cymru:— 1891. 1901. Cynnydd. Mon 50,098.. 50,475.. 377 Bryoheiniog 5i,393.. 54,211.. 2818 Caerfyrddin 130,566.. 135,320.. 4754 Caernarfon 117,586.. 125,654.. 8068 Dinbych. 118 979.. 131,588.. 12.609 Fflint 77.041.. 81,487.. 4446 Morganwg 467,954.. 601,080.. 133.126 Mynwy 203,496.. 230,792.. 27,366 Maesyfed 21,791.. 23,263.. 1472 Lleihad. Aberteifi. 63,467.. 61,068.. 2399 Meirionydd 48,859.. 48,786.. 73 Trefaldwyn 58,003.. 54,892.. 3111 Penfro 88,296.. 87,856.. 440 Cvnnydd. Cyfanrifan 1,497,459.. 1,686,472..189,013 Yn y siroedd lie bu cynnydd, y mae cyfanswm y cynnydd yn 195,036, ac yn y siroedd lIe bo lleibad, mae cyfanswm y lleihad yn 6023; y gwir gynnydd felly yw 189,013, fel y gwelir uchod. I Ni chynnwvs y ffigyrau uchod mo gyfrif y bwrdeisdrefi sirol. Dymala cyfrifon hwy: — 1891. 1901. Cvnnvdd. Caerdydd 128.915.. 163,844.. 34.929 Caenewydd. 54,707.. 61.474.. 6767 Abertawe 86,193.. 90,349.. 4156 I Cyfanrifan. 269,815.. 315,667.. 45,852 Y mae'r ffigyrau am Gymra oU felly fel y canlyn 1891 1901. Cvnnvdd. 1,767,274 2,002,139 234,865

GENf, PRIODI, A MARW. Y prls am gyhosdSl Gsnedigaothaa, Prtofagau, a Marwolaethaa yn y golofn hon ydyw Is yr an (blaendal) neu 9s 6a ar goel. GENEDIGAKTHAU. BRADY- Mlti 6, priod Mr Jamea Brady. Mar- garet-etreet. Caernarfon, ar ferch. JONES-Mai 9, yn 7, Victoria-street, Caernar- fon. priod Mr Hugh Jones, teiliwr, ar fab. WILLIAMS—Mai 13, '\on 2. Mary street, Caer- narfon, priod Mr Robert Williams (gynt o Ty'nlon, Llanwnda), ar ferch. I PRIOD AS AU. JONES—THOMAS—Mai 8. yn swyddfa'r cof- restrydd, C»emarfon, gan Mr T. G. Jones, Mr Maurice Jones, Cilfoden Uchaf, TIandwrog, a Mies Mary 0. Thomas, Caellechfaen, Bont- r ewydd. JONES-THOMAS- Mai 7, yn Ngbapel y Methodiatiaid CalSnaidd, Bethlehem. Colwyn Bay, gan y Parch T. M. Jones, gweinidog, Mr Samuel Jone". Bro Llewelyn, Colwyn Bay, a Miss Mary Elizabeth Thomas, unig ferch Mr William Thomas, Bryndaionyn, Eglwya- bach.— MARWOLARTHAU, DOREINS—Mai 6, yn mhreswylfod ei fab, 14, Bank.quay. Oaernarfon, yn 74 mlwydd oed, Mr Samuel Dorkins, cabinet-maker, diweddar o Soutbj>en'rallt. JONES—Yn bum mis oed, Robert David anwvl blentyn Mr a Mrs R. Jones (Bron- fraith), Ty'nlon, Rhostryfaa.- MURRA Y-Ebrill 25, vn Z5 mlwydd oed, yn Syenite, Minffordd, Penrhyndeudraeth, Mrs Ann Murray, anwyl briod Mr Nathan Murray, gynt o Bwllheli. Oladdwyd Ebrill 29ain yn y Dvffryn.— WILLIAMS—Mai 13eg. yn ei breswylfod, Gwvnfa, Caernarfon, William John Williams, Maer Caernarfon, yn 61 mlwyfld oed. Angladd cyhoeddus i ddynion yn unig am hanner awr wedi un dydd Iau nesaf yn Bethel, Arfon. Dim blodeu.

MON U MEN TS. LARGE STOCK BEFORE BUYING CALL AT HUGH JONES, MARBLE WORKS, CARNARVON, All kindo of Rustic and Plain Crosse* on band. TEENER T NEWYDD DAf BITTERS CWllYM EVANS YW MEDDYGINIAETH OREU YR OES. BITTERS GWILYM EVANS. Cynnwysa y Meddyglyn rhagorol hwn rin- weddau laehacl ac adgryfhaol y prif lysiau, meddyginiaethol adnabyddns trwy yr holll fya. w BSSiS GSIM EviSS. Cymeradwyir gan FEDDYGON, DAD AN SODD WYR A FFERYLL WYB. A chanmolir ef gan bawb sydd wedi rhoddi prawf arni fel Meddyginiaeth Oreu yr Oes AT DDIFFYG TREULIAD, DOLURIAU YR AFU, GWENDID GIEUOL, a phob math o Wendid. Mae yn gwella Doluriau a Chlwyfau yn yr Ymysgaroedd, yr Arenan, a'r Afu, ac yn feddyginiaeth sic' iddynt. PAHAM DIODDEFWCH BOENAU AFIECHYD PAN Y GELLIR EICH GWELLA TRWY DDEFNYDDIO Y Meddyglyn Anghydmarol hwn? Y mae pawb yn ei GANMOL. Nid yw byth yn SIOMI. |#l I QUININE JINERS 9 || <V £ QETASLg TQNIOt, |H lum tiMMt DtOiMt'tUmN Ijud «(rcal«Uoa, tt'iniftin (jafrvM BSwelM, pwtfjr UM UM4L H«|H [j *p fwmUf. i»epw«u-gi £ M (|7«cr«ubt» Tnli tMf ten m —BIuBBi zsicg rlam with blew Usk ww 44r*. Uwe tr»pmi«« tbay an p*wHutg mUffA MM to "r"m nomme 4dwe o*!wi!?LTi*rTOB* MttMHiee. woomon, mahliety dboww headlebr. &"all bast- einmi iitim "r*Trtliili HI BITTERS GWILIM EVANS. BITTERS GWI(.Y-g EVANS. Tystiolaethau. Mae'r cryd, a'r mwytb, a llesgedd,, A phob anhwyldeb blin, 0 fiaen y Quinine Bitters Yn ffoi i'w le ei hun. :CYNONI'ABDD\ Polyddelen, Ebrill 13. Foneddigion, Yr wyf wedi defnyddio. Quinine Bitters Gwilym Evans, ac wedi der. byn lies trwy hyny. Arferwn gael poen mawr yn fy ystumog, ac yn swrth a digalon fy meddwl, ac yn anmharod i ddim gwaith. Ond wedi cymeryd y feddyginiaeth hon, ni chefais ddim poen, ac yr wyf yn ysgafn fy meddwl a'm corph, ao yn gallu gweithio yn^ llawer iawn gwell.—Yr eiddoch yn barchns, JOHN THOMAS. BITTERS GWILYM EVANS. Penzance, Ebrill 7fed, 1897. Foneddigion,—Yr wyf yn amgan yr arian, gofynol am dair potelaid fawr o Quinine- Bitters Gwilym Evans. Y maent wedi pro& mor werthfawr, ac wedi gwneyd cymaint o. les i mi. fel y teimlaf na ddylwn fod un amser heb eu cadw wrth law.—Yr eiddoch yn fflddlawn, T. DAVY WHITE. BITTERS GWILYM EVABS. 30, Seaton Street, Liverpool, g Medi lOfed. J Foneddigion,- Mae yn llaVen cenyf is eich hysbysn fod fy nheula wedicael o lIes mawr wrth ddefnyddio Quinine rn > Bitters Gwilym Evans. Mae yn feddyg- H ¡;1 iniaeth deuluaidd ragorol, a ohredaf n& H ddylai un teulu fod heb gadw potelaid (3 ohono yn y ty.—Yr eiddoch, Ac., J. BIGHTON. BITTERS GWILYM EVANS. tm- RHYBUDD. GOOHELWCH DWYLLWYR. Y mae poblogrwydd a llwydctiant di- gyffelyb y meddyglyn rhagorol hwn wedi temtio amryw i gynnyg efelychisdau di- werth ohono i'r cyhoedd. Gocheler y cyf- ryw etelychiadau. Edrychwch fod enw Gwilym Evans ar bob Label, Stamp, a. Photel. Gwerthir ef mewn poteli, 2a 9o a 48 6c yr un; blycbau yn cynnwys tair potel 4s 6c am 12s 6c.—I'w gael yn mhob man, neu dan.. fonir ef yn rhad am y prieiau uchod,, dwy y post, yn uniongyrchol oddiwrth y perchenogion- QUININE BITTERS MANUFACTURING COMPANY, LIMITED, LLANELLY, SOUTH WALES. Prif Oru^hwyliwr yn America:—Mr R. D.. WILLIAMS, Plymouth, Penn. y29w ArgrapbTfrd CJhyWddwyd dro« y ParoihaM ^MIIANIEL REES, JIB SVJDDFAF DYDD MAWRTH, MAI 14, 1901.

Ynadlys Bwrdeisiol Caernarfon. DYDD LLUS.-Gerbrcn Dr Parry, ac ynad- on ereill. CYDYMDEIMLAD. Ar gynnygiad Dr Parrv, vn cael ei eilio gan Mr Edward Hughes, ai gefnogi gan Mr William Hamer. cydymdeim- lwyd a theulu y diweddar Mr W. J. Williams (y maer) yn eu profedigatth. Gwnaeth y tri sylw- adau teilwng a theimladwy, a siaradwyd yn mhellach gan y Mri Charles A. Jones a J. T. Roberts. CADW CI HEB DRWYTXDED.—Am gadw ci heb drwydded, gorchymynwyd i James Wild, Crown-street, Caernarfon, dalu y costau. Y DDIOD.-Am fod yn feddw, dirwywyd Ed- ward Daniels, Mountain-street, Caernarfon; Pat- rick Fury, Beaumaris; Michael Owen, Glan- 'rafon, Llanrug. 2s 6c a'r costau yr un; a, John Prichard, Caeglas. Llanrug, 5s a'r costau.Cy- huddwyd Robert Davies, George Inn. Caernar- fon, o werthu diod i ddyn meddw, a Thomas Roberts, Crown-street, o fod yn feddw.-Erlynid gan Mr J. T. Roberts.—-Dywedodd yr Heddgeid- wad 17 iddo weled Roberts yn dod allan o'r Georg& Inn ar y 27ain o Ebrill oddeutu deg o'r gioch yn yr hwyr. Yr oedd gwraig a. merch Ro- berts gydag ef. a gafaelent un yn mhob braich iddo. Aeth v tysb a Davies i dy Roberts yn Crown-street, a "boddlonwycl Davies yn nghylch sefvUfa. iRoherts.Dirwvwvd Roberts i 2s 6c a'r costau, ond taflwyd yr achos allan yn erbyn R. Davies ar daliad y costau.

Ynadlys y Valley. DDOE (ddydd Llun).—Gerbron y Parch John Richards ac ynadon ereill.—Cyhuddwyd John Hughes, Lowgate; John Hughes, Glan'rafon William Hughes, Glan'rafon; a Hugh Hughes, o'r un lie, Trewalchmai, o fod yn feddw ac afreolus. Gwrandawyd peth ar yr achos yn y llys o'r blaen.pryd y gohiriwyd fel y cafi'ai Heary Parry, plismon o Lerpwl, ddod i dystio. Tyst- I iodd yntau'n awr fod y diffynyddion wedi ei gam- drin yn dost.—Dirwywyd y diffynyddion i 30s yr un, neu 14 niwrnod o lafur caled.—Erlynid gan Mr E. H. Williams, a diffynid gan Mr T. I R. Evans a Mr R. E. Pritchard. yhud-dwvd John McCartv. Queenstown, o ladrata 4p 10s oddiar filwr o'r enw Carron, yn y tren, dan amgylchiadau a wnaed yn hysbys eisoes. —-Traddodwyd y cyhuddedig. dan feichiafon, i'r Brawdlys Chwarterol..—Diffynid gan Mr R. E. Pritchard.—Yn ddiweddarach, daeth y cyhudd- edig gerbron drachefn. addefodd ei fod yn euog, a dewisodd ymwneyd o'r ustusiaid a'r achos. D-edfrydwyd ef i fis o garchar. yn cynnwys y naw niwrnod y bu yn ngharchar eisoes.—Cyhuddwyd William Tracy. 28, Edmund-street, Caergybi. o ladrata cadwen aur a thlws, gwerth 40s, eiddo Ann Williams, Edmund-street, Caergybi.—Ded- frydwyd y diffynydd i garchar am saith niwrnod, gyda llafur caled. Taflwyd cyhuddiad yn erbyn Richard Hughes, Cerigydruidion, Llan- rhyddlad, o adael i'w fulod grwydro, allan gydfei rhybudd. Cyhuddwyd George Owen. Baptist- street. Bodedern, o greulondeb at anifail.— Gohiriwyd er mwyn dinystrio'r anifail. Arch- wyd i John Owen, 71. Queen's-road. Bootle. dalu 2s yr wythnos at gadw plentyn Maggie Jones. Tvddyn Gofur. ger Valley. Dirwywyd Richard Jones, Summer Hill, Caergybi. i 58 drwv'r costau; a Wallis Green. Great Crosby, i 30s drwy'r costau. am herwhela.—Mr T. R. Evans oedd dros yr erlyniad.

DARGANFOD GLO YN SIR FON. FFURFK) OWMNI. Dydd Gwener, cynnaliwyd cyfarfod pwysig yn Holland Arms, Gaerwen, pryd y cyfarfu y Parch 'Evan Jones, Llangristiolus, a Mr H. D. Harrod, Amlwch, cefnogwyr, a goruchwyliwr a. pher- chenogion tir y credir fod glo tano yn Mall- traeth. Yn mysg y rhai oedd yn bresennol, yr oedd Mr W. M. 'Preston, goru'chwyliwr Ar- glwvddes Xeave; Mr W. E. Jones, dros Ardal- ydd Mon Mr T. Nicholls Jones, dros Arglwydd Boston; Mri William Jones, Marian J. E. Ro- berts, Paradwys Thomas Owen, Rhuddgaer Capten W. E. Evans, Henblas, &c.-Telegraph- iodd Mr J. S. Laurie, goruchwyliwr Syr Richard Bulkeley, fod yn ddrwg ganddo nas galki fod yn bresennol.~Ffurfiod'd y cefnogwyr gwmni arian- ol, a weithia y meusydd, os gellir oael trefniadau boddhaol parthed rhenti, &c.. a rhoddwyd ad- roddiad ar y cwestiwn.—Deallwn y trefnwvd i anfon copi o'r adroddiad i amrvw. dirfedeftann- wyr, yn gofyn iddynt <Matgan eu barn ar y mater.

CYFATHROFA CYMRU. ANRHYDEDDU SILVAN EVANS. Dydd Gwener, yn Nghaerfyrddin, cynnaliwyd cyfarfod o Lys y Gyfathrofa. GymTeig, o dan lywyddiaeit-h Dr Lsambar3 Owen. Gan fod Col eg Aberystwyth wedi trefnu i sefvdlu vsgpl i ddyegu y gvfraith mewn cysylltiad a'r coleg. cynnygial y Prrfathraw Roberts Tod i'r Llys gyfarvyddo Senedd y Rri'fysgol i ffurfio rheolau yn nglyn a'r radd o LL.B. y Brifysgol.—Eiliwvd hyn gan Mr SLlewelvn Joiieq, cyyreithiwr. Treffynnsn, a phas- iwyd yn unfryd.—^Gwahoddai Prifysgol Glasgaw y Llys i benodi dirprwywyr i gymeryd rhan yn Tiathiiad nawfed jiwbtli Prifysgol Glasgow.— Penderfynwyd gwneyd hyny, ar gynnygiad y Prifathraw Reichel, a chyflwyno anerchiad wedi ei hysgrifena mewn liadin a Chymraeg y Canol- oesoed'd ar yr amgylchiad.—Ar ymddiswyddiad y Prifathraw" Reichel fel Is-Ganghellydd, penod- wyd v Prifathraw Roberts, Aberystwyth, yn olynydd iddo, i ddechreu ar ei wa.ith yn niwedd ,Awst.—Cvflwynwyd v radd o Ddoethawr Lien ar y iParch Ganghellydd D. Silvan Evans, B.D., ar gyfrif ei wasanaeth i eiriaduraeth Gymreig, a'i astudiaeth feirniadol o lenvddiaeth Cymreig. —iHysbysodd y !Dirprwy-Ganghellydd fed y radd vn awdurdodi Mr Evans i holl ryddfreiniau y Brifysgol. ac fod cyflwyniad v radd wedi derbyn eym;radwyaeth y Canghellydd, sef y Brenhin.

r MARWOLAETM" -MAER CAR_RNARFON, HANES EI FYWYD. Drwg iawn genym gofnodi marwolaeth yr Henadur W. J. Williams, Maer Caernarfon. Bu farw fore ddoe (ddydd Llun). yn ei gartref, G»w)yiii'f'a, Nv>rtjh-road. Caaodd gystudd trwm iawn aim rai wythnosau. Er y barnai'r meddyg- on mai ychydig obdith oedd am, adferiad iddo, yr oedd efe yn hvderushyd y diwedd y caffai wella. Daeth o'i ystafell ddydd Sul, ond foreu ddoe, fel y dywedwyd, bu jfarw. Taenodd y newVdd trist brudd-der dros yr holl dreif. Myn- egodid) yr ynadon bwrdeisiol eu galar aID dano a'u cydymdeimlad a'r teulu yn y llvs foreu ddoe. QydtrmdeiTIÙüdd eglwys Salem, He 'roedd efe'n ddiiacba, ag ef nos Sul, ac yr oedd dau frawd ar y ffordd i'w dy i djdanfon y gt'nadwri fore dd-ol, pan gljywsant ei 'fod wedi myn'd. Yn nghvfarfbd Bwrdd Undeib Caernarfon, ddydd Sadwrn, darllenwyd flythyr oddlrwrtho yn diolch am gydymdeitnlad y bwrdd, ac yn dyweyd ei fed yn gobeithio cael bod gyda hwy drachefn cyn bo hir. Cydymdeimlodd v bwrdd ag ef drfLchefn. Darllemwyd cvffelyb lythyr oddiwrtho yn nghyfarfod diweddaf cynghor y dref. Gwr hytnaws a charedig, siriol bob mnser, oedd efe, ac nid heb wir ,ofid y evil v b,d ei faxh. Ganwvd ef yn 1839 yn Bethesda. Chwar- elwr oedd ei dad, a gofaloddam i'w fab ddysgu ,u yr usn gelfyddyd ag yntau. Pan oedd y llanc yn bum' mhrydd oed, svmudodd ei rieni i Fvn- ydd Llandegai, lie yr adeikidodd ei dad dy ar brydles o 30 mlynedd o dan Arglwydd y Pen- h u. Paniyn ddeg oed. dechreuodd, iclr ai waith yn y chwarel gyda'i dad, ac yno y bu am ddeng -vn d-ys,u cydymdeiTnlad ymarferol a'r dosparth y cyflwynodd wedi hyny ei fywyd i'w gwiaiSfainaeth. Yr oedd yn hoff o lvfrau yn ei oriau hainiddenol prin. ac er na wydda'i Saesneg a.gorodd a "-wrteithiodd feddwl a llenyddiaeth Gymreig. Pan yn tynu at iyr ugain, oed, dygwyd yn gryf i'w feddwl yr ymwybyddiaeth fod am- gylcliiadnu bywyd yn Nghyniru yn newid. a bod gwybodlaeth o'r Saesneg mor bwysig ag ymarfer- iad o'r Gymraeg. Pend'erfvnnddad!a,et v chwarel, ac ymroddi i'w astudiaeth. Gwnaeth hyny. Treuliodd flwyddKm yn Ysgol Frrt-anaidd y Carn- ecidi—ac oddiyno aeth ar ei union i Goleg Hyff- orddiadol Bangor. Gellir beiddiio dywevd mai dyma yr unig engrapht yn hanes colegau hyff- ordHiad'ol y deyrnafc, o ddyn heb wybodaeth o'r Sassneg, yn cymhwyso ft hun mewn blwyddyn i fyii-ed,i goleg, lie yr oedd -r holl wersi a'r holl arholiadau yn Saesneg. Treuliodd ddwy flynedd yn v coleg, ac ar der- yn y tvmhor pasiodd yn ilwvddiannus arholiad Sy Llywodrajeth i fod yn ysgolfeistr. Penodwyd ef yn uniongyrchol yn Brifathraw Ysgol Frvtan- aidd Bethel. Llanddeiniolen. Efe osdd yr ysgol- feistr cyntaf yno, a bu -n yniroddgar a llwydd- iannus am bedair blynedd ar ddeg. Yn 1877. penodwyd ef yn vsgrifenydd cyff- redinol Undeb Chwarelwyr Gctgledd C'ymru, ac er mwyn ei alluogi i ^vtlawni'r dyledswyddau. rhodidodd ei Ie fel ysgolfeisih- i fyuv. Er mwyn -vn galluoigi'r araal i gyfarfod a, gcifynion y Llvw- odraeth. agorodd Ysgol v Bwrdd yn y Felinheli. gan ei chario yn mlaien hyd nes y caffali y bwrdd jathraw arhosol yno. Dangosodd yr ardal eu gv, ertliftwixviad o'i lafur yn Bethel, drwy ei ethol yn aelod o'r bwrdd ysgol, sedd a ddaliwyd ga-nddo am chwe' mlvnedd. Yn 1878, symudodd i Gaernarfon, a'r un flwyddyn. etholwyd ef v-n aelod o Gymdeiithas Chartered Accountants Prydain Fawr a'r Wer- ddon. Cariodd yn mlaen ei alwedigaeth fel cyfrifydd a phnisdwr cvhoeddus, ac yr oedd yn un o'r rhai mwyaf adnabyddus a pharchus yn yr alwedigaietlf bono iN-n Ngogledd CyTnru. Yn 1883. ar ran (yr Undeb, ondiwr cT"dra.ul ei hun, talodid vroweliad a Chanad-a a'r Unol Daleithau. Ar ed ddychweliad i'r wlad hon, cyflwynodd ad- roddriiad igwerthfawr ar Ymfudiaeth a Thiroedd v Goirllewin fvd. Rhoddod dystiolaeth werth- "fawr o bladd y chwarelwyr o flaen y Ddirprwy- laeth Llafur yn 1891, ac mewn cydweithrediad a Mr W. J. Parry. Coetmor, dyigodd allan argraph- iiad Cvmraeg o'r tystiolaethau a roddwyd ar lech chwareli a chwarelwyr, yn nighydag adolygiaidi meisttrolg-ar ar dystiolaetbau y Mri Darbishire, Yo'Uii'i. a Vivian. Cafodd y wybodaeth ymarferol a'r gallu ndd- edig a ddangoswyd ganddo yn ei dystiolaeth o -flaen, v ddirprwyaeth hon y ffath ddrlanwad ar vr awdurdodau, fel pan y penodWd <Jirprwyaeth y chwareli, i holi i mtewn i ansawxfdl ac amgylch- iadau chwarelyddia eth v deyrnas, yi cynnygiwyd iddo sedd ar"y d'dirprwyaeth hono. a thalodd ei gyd-faielodau dvsgedig deyrnsred uchel i'w wybodheth brofiadol ac ymarferol o holl agwedd- au a phyiitiau chwa^elvdklol. au a. phyiitiau chwaieelvdtdoJ. Ond yn. nglyn a helynt blin Chwarel v Pen- rhvn yr h,"ododd ac yr enwogodd Mr WilLiauLg ei hun fwyaf. Fe) ysigrifeinydd cyffredanol tvr Undeb. syrthiai d|'l»dswyddau try-inion a ehyf- rifoldeb mawr ar ei ysgwvddau o ddechmi yr Trntdirafodaeth ar y cyntaf. Cyflawnodd ei ddy- ledswvddau yn onest, aididgar, a didderbyn- wyneb, a hyny yn ngwyneb aml i brofedigaeth lem. Yn nadl y dvnioin yn erbvn yr oruchwyl- iaeth cyn, ac ar ol iy streic, prof odd gwybod- b-etth rferol Aftr Williams o boll ddyTiys- bynciau chwarelvddialeth 'o'r pwys mwyaJ i'r dvnion ac yr ydym o fewn oylch v gwnrionedd pan y dvwedwn fod' y tafleni a barattowyd ganddo ac y c^shbleddiwyd gan v dynion yn eu hatebiad argraphedif i amddiffyniad Arglwydd Penrhyn wedi gadael argraph d'dofn. a chario drvlanwad mawr ar ei arglw^-ddiaeth a'r oruchwyTiaeth. Ond daeth dydd pan y gwthiwyd ef i fwlch mwy cyfyng, ac y gosodwyd ei o dan brawf mwy Hym. Yn mis Mai, 1897, ar ol bod allan am wyth mis, agorwyd ymdralfodaeth a'r oruchwyl- iaeth yn y Penrhyn gydia'r amcan o derfynu y sitredc. Yr oed'd-rWilli'ams, vn rhinwedd ei swydd, yn Nghynghor Pwyllgor Bethesda yn yr ymdrafodaeth hono. Torodd hono i lawr pan oedd gobeithion y cyiioedd gryTaf am weled ter. fyn ar yr anghydfod. Arosodd pethau yn y cvflwr hyny am chwech wythnos. Nid oedd Ar glwydd Penrhvn yn gwneyd dim tuagat ym- heddychu; nid ymddangosaTlPod y pwyllgor n -Methesda yn gwneyd dim. Yr oedd y Uestr yn drifftio yn araf, ond sicr, tua'r creigiau. Ar waethaf cyfraniadau haelionus y cyhoedd yn Nghymru a Lloegr—JLC yr oedd fund y "Daily Chronicle" dros 21,000p—ac ar waethaf eydnn- d'eimlad sylweddol chwarelwyr ereill. lleihau ddydd i ddydd yr oedd adnoddau'r dynion, try sorfa'r Undeb, a tnrysorfa gynnorthwyol Beth- esda, Uaciodd ymdrech ardaLoedd chwarelydd- ol ereill. a syrthiai'r cyfraniadau o'r naill fis i'r 11a11. Gall y darllenydd wybod rhywbeth am bervglon v sefyllfa pan ddealla nad oedd mewn llaw. pan derfynwyd y streic, 'fodd i dalu'r dyn-, ion am bythefnos vn hwv, nac yn nhrysorfa'r Undeb nac yn nhrvsorfa. B»thefida Pa beth i'w wneyd oedd y cwestiwn! Fel y dywedwyd eisoes, ni wnelai Arglwydd Penrhyn ddim, ac nid oedfl y pwyllgor yn Methesda yn gwneyd dim i ddwyn yr anghydfod i derfyniad. Pa fodd i sicrhau heddweh, ar delerau anrhydeddus, heb Josod y dynion na'u harweftiwyr dan anfantais, toedd y pwnc. Rhaid oedd cadw'r dynion ar y nalll law, ao Arglwydd Penrhyn ar y llall, mewn ^.nwybodaeth o'r perygl nes oedd y perygl wedi myn'd h-eibio, neu weled y dynion yn ca»l eu gwthio i argyfwng pan v byddai angen du yn ■hylldremui yn eu hwynebau. ac yn gwanhau eu, fferau. Yn sicr, anaml v bu arweinydd llafur mewn bwlch mwy cyfyng. Ond daeth gwaredwr a ffordd gwaredigaeth i'r gohvjjk. Gvdrr'r unplvgrwydd dewr hvnododd eil holl gysylltiad a'r chwarelwyr, ymgyinerodd Mri "Williams, ar ei gyfVifoldieb ei hun, a'r gwaith cynnil o geisio trefnu ffordd i ail-gychwyn ym- drafofllaeth heb asod y pwyHgbr na4r dynion dan anfantais. Cafodd yn Mr Lloyd Carter, cyfreith- iwr Arglwydd Penrhyn, wr mor awyddus i setlo'r streic mewn moddi anrhydeddus i Arglwydd Penrhyn ^g yr oedd yntau i'w setlo mewn modd anrhydeddus i'r dynion. jfWn cydymgynghor- iad a chydweit.hredia.d a'u gilydd. trefnodd y dldau foneddwr lwvbr ymarferol ac anrhydeddus i gael y pleidiau i gymmod a'u gilydd. Pwyll- gor Bethesda wnaeth v cytundeb a Mr Young; Mri Llovd Carter a William John Williams adeil- adodd y bont, dros yr hon y gallodd y pwyligor. heb abertha dim ar eu hanrhydedd eu hunain nac ar fuddiannau'r dynion, ddod i'r cyfryw gy- tundeb heddychol. Gweithredodd Mr William, yn unol a thraddodiadau goreu Undebiaeth Lbf ur Prydain. a chafodd ei gefnogi a'i gymeradwyo am yr hyn a wnaeth gan rai o brif arweinwyr lafur Lloegr. 'Bu'n aelod o Gynghor Tref Caernarfon aon, flynyddau, ac yn gadeiiydd pwyTlgor cyllidol y cynghor. Cynnygiwyu ei wneyd yn faer droion. ond' ni chydsyniodd i gymeryd y swydd dan y flwyddyn cyn y ddiweddaf, pryd y cydsyniodd ac y dewiswyd ef yn unfryd. AH-ddew>vd »f yr unfryd y tro diweddaf, a pharhaodd i gyflawni e' dldyledswyddau fel maer gyda medr a chymera- dwyaeth pawb hyd o fewn rhyw ychydig wyth- nosau yn ol. Bu. hefyd. am flynyddau lawer yn o Fwrdd Undeb Caernarfon, nc efe oedd y cadeirydd hyd ddydd Sadwrn d:iweddaf. pryr y dewiswyd olynydd iddo. Yr oe^ vn o'r pwyllgor trethol, ac yr oedd ei wasanaeth ar v pwyllgor hwnw yn we,rt-lifav;-r lr, ben, fel T dywedwyd ddydd Radwm diweHrlact. pan aH- ddewisid ef yn aelod. Rhyddfrydwr zeloo, oedrl i efe o ran ei dldaliadau gwleidyddol, ac yr oedd y.n ysgrifenydd Cymdeitiias Rydillrydol Arfon, a chynnrychiolydd cofrestriadol y blaid yn nos- parth Eifion a thref Caernarfon. Bu am oddeu- tu 18 mlynedd yn flaenor ac ysgrifenydd! eglwys Salem, Caernarfon, a. chyn hyny yn Bethel. Yr oedd yn drysorydd Coleg Bala-Bangor, a bu am dymhor yn gadeirydd Cyfarfod Chwarterol Ar- fon. Bu farw ei wraig gyntaf dair blynedd yn ol, ac yn yr hydref diweddaf, priododd a. Mrs Griffith, Gwynfa., Caernarfon. Gedy bump o blant, un ferch a. phedwar o feibion, ac olynir ef yn y busnes fel cyfrifydd gan ei fab, Mr Richard Williams. Cleddiir yn Mynwent Annibynol Bethel, Arfon, ddydd lau. Cyohwynir am banner awr wedi un, a bydd y gladdiedigaeth yn gyhoeddus i ddynion yn unig,

OYCHWELIAO Y GWIRFODDOLWYR. CROESAW W ATR. S«. Wener, J thvnol i'r Gatrawd G„ o '■^vnt_ Cyrhaedd- a rhoddwyd croesaw caloriog i daethant asant Wrecsam y Cyfarfy<tdwyd i Gaernarfon mewn tr Dirprwy- faer (Mr R. 0. R°be J' g^mmau gwn- faer (Mr R. 0. R°be J' g^mmau gwn- trefol, vn cae^.eu vr Is-filwriad Payn- foddoi Caernarfon, Williams a W. L^ovd ?-i'h IS iteowK orSaf i'r Mil g^.lawn°o'tbl, ac eu erau lliwiedig, a goryw 1 banliefau ° Tryr diwjvMynt jn nshanol v KTm yltlSn.bobf. ben ian Pare? J. W. chard a Richard Thomas, a c d Wvnne Jones, y ficer. Yna galwvd ary ( --j ,o„r Hugh Rowlands 1 roddi tlws rhyfel, ae i fiss Lucy Bulkeey William- Porth- vraur. vr hon fu allan gyan r x Rhoddwyd y tlysau g|m f aro-raphedi<r danvscrifiasant yn haelionus, ac vrt argrapne u_, ar un tu iddynt yr oedd enwau y rhai oedd yn eu S *vn, » ar y I arall «rfb«W»«7 y rfiai a'u derbyn.asanfe oeddvnt ™ Bulkeley Williams, Mn John H. V^han H^ W" TDvdd sXra^daetb yr holl gatrawd i G^er- narfon, a chyfarfyddasant jn y Castell. Ina, gory mdeithiwvd .i ,E,glwys.,Crist, lie y cynnaaxj a I cvfarfod diolchgarwch. Cyflwynwyd gwedct;au arbenig gan y Parch J. W. Wynne Jones. M.A.. v ficer. a phregethwyd gtan Esgob Bangor, tra y f z, chwareuai Capt. John Williams ar yr organ. I Yn vstod ei bregetih, cyfeiriodd yr 'Esgob t y ealedi Vr aethai y milwyr drwyddo yn Neheu- barth Affrica. Dvwedodd fod y wlad yn rhan- edif vn ei barn am y Fyddin. Credai rhai pobl fodV Fvddin yn lie ardderchog i wneyd dyn yn well" Cristion trwy ddysigyblaeth dda, ond yr oeddl ereill a gredenb fod y Fyddin yn anwar- eiddio pobl. T-ra vr oedd) v becbgyn hyn a:Llan ar faes y rhyfel, yr'oedd yn ddyledswydd arnynt weithiau i bfalu am fywydau eu cvd-filwyr, ond I yr oedd ididynt ddyledswydd uwcb yn awr.<=f dal i fynyeuwda JFyddin a'i hanrhydedd, a I dangos i'r bvd fod y Fyddin yn gwneyd milwr da yn ddyn da hefyd. Diamheu y byddai i lawer. yn eu hawydd i roddi croesaw calon i'r milwyr dychweledig, eu temtio gyda gormod c'r hyn na ddylent gymeryd, ond dyledswvdd y muwyr ()f,H o-Avrthod cymeryd eu temtio. Dylai y bool a a croesawent, hefyd. Ifod ar eu gwyliadwriaetn, na fyddent hwy yn achos tramgwydd, ag ilych- wino yr enw rhagorol oedd bechgyn Cacrnarfcn wedi ei enill iar faes v rhyfel. Diweddwyd y gwasanaeth trwy weddi, a charu "Duw gadwo'r Brenhin." Yna, ffurfiwyd gorymdaith drachefn, ac vn y Maes, lle yr adeiladwyd llwyfan, anerchwyd y gatrawd gan Mr J. E. Greaves, yr Uchel-Siryda, yr hwn a. ddywedodd fod y wlad vn falca o'i gwirfoddolwyr a neidiasant i'r adwy pan oedd v genedl mewn oongl. Edmygid y gwaith rhagor- ol ai w,naethant yn Neheudir Affrica, a'u tyner- I web pan oedd angen am hyny. Codasant wir- foddolwyr i fwy o fri nag erioed, a dangosasant i'r wlad,fod yn rhaid i'r Fyddin wrthynt; a di- amheu o hyn allan y caffeni Twy o barch a rhagor o dal nag a gaent yn flaenorol. Bu ,ddynt ddwyn cenedloectd yr Ymherodraeth yn nes a.t eu gilydd, ac yr oedd y deyrnas yn ym- falchio fod ganddi feibidn mor wrol. Cyflwynodd Mrs Greaves i bob gwirfodJdolwr ddychwelodd o'r rhyfel flwch matcihes arias, rhodd y gatrawd iddynt. 'Enwau y derlSynwy I oedd Privates Percy Evans, G. Jones, George Lang ton, a W. G. Tilling, Caernarfon; J. T. Arnold, R. Jones, P. J. Lewis, a R. Williams, Porthmadbg; L. A. Griffith. A. Helstrip, E. Moore, F. W. Parry, a G. Williams, Llandudno; J. D. Jarvfs a R. Morris, Llanrwst; W. A. Atkinson, IR. BurneB, tR. C. Jones, J. Lewis, a O. Williams, Caergybi; Corporal J. H. Vaugh- an. Privates IH. Hughes, G. Williams, a John Williams, Caernarfon; W. Thorpe a S. Williams, Porthmadog; Sergeant-Instructor Hunt, Pri- va.tes J. Jones, E. Williams, a. R. E. Williams, Conwy; F. Mercy, Llandudno; O. iB. Simms. Llanrwst; 'S. 'Bali, G. F. MallToy, a R. F. Mc- Ilroy, Caergybi. Bu farw y Rhingyll Jones a Private 'H. IJeverell •ddicarferrf. I Ii Wedi gorvmdeithio i'r Pare ac yn ol, aeth y gwirioddolwyr i'r Pafilion, lie y paratowyd cin- iaw i'r holl gatrawd gan 80 o foneddigesau o Gaernarfon. JBistedldodd 650 wsth v bvrddau, a chwaremi y seindorf, dan arweiniad Mr P. Ayres. Rhoddwyd pibellau a tlivbaca a cigars i bob un, ac ar y muriau yr oedd v geiriau, "Croesaw i Ddewrion Arfon," "Hawddiamor i Amddiffynwyr yr Ymherodraeth," "Er serchus goffadwriaeth am Sergieant Jones a Private H. Deverell." Yn mhlith y rhai oedd yn bresennol, yr oedd gwirfoddolwyr o Ddolgellau, Porthma- dog, Pwllheli, Penygroes, Conwy, Llandudno, Llanrwst, Caergybi, Caernarfon, Llanberis, a Phenmaenmawr. PORTHMADOG. Addurnwyd pofo rhan o'r dref yn wen dros [ben. Buwyd yn disgwyl y milwyr nos Fercber, nos Iau, a nos Wener, ond, yn ofer. Ffurfiwyd gftrymdaith fawr tua hannep awr wedi wvth 1.0s Wener, pan yr oed-d y dref wedi ei goleuo yn hardd. Blaenorid y dorf gan bump o wyr meirch. yn cael eu dilyn gan y seindorf leol,*y Igwirfoddolwyr, y Coedwigwyr, y evhoeed, &c. Wedi cvrhaeddiad yr orsaf lug, "naw o'r gloch, cyrhaeddodd "telegram" o'r A'onwen, yn cyn- nwys siorwydd nad oedd y becngvi vn'y tren. ac feUy dychwelwvd i'r dref. gan beidio disgwvl yahwaneg y no son hon eto Nos Sadwrn, p» 11 gvrhaeddodd y tren hanne.* awr wedi saith. yr oedd miloedd yn disgwyi, 10 yn llyt^ivrenol vn cyrhaeddodd "telegram" o'r Alonwe,-i, yn cyn- nwys siorwydd nad oedd y becngvi vn'y tren. ac feUy dychwelwvd i'r dref. gan beidio disgwvl yahwaneg y no son hon eto Nos Sadwrn, p» 11 gyrhaeddodd y tren hanne.* a w, wedi saith. vr oedd miloedd yn disgwyi, 10 yn llyt^ivrenol vn Nianw y ffordd o Camnn^K Mill i Bodaiveii. Tre- maHog., ac yn eu my.g Cymdeitais m Cyt^-Tj^ar yr Odyddion a'r C»edwigwyr, gyda 'tare-ran beirdd. Yr oedd yu: yitzeqivyr a dturor'wjr imlw-ol. Odyddion, t '"horpblu Gwirfoddol Pwxheli rliai lleol, ac yn ddbu o 2COC 2500 o'r cyhoedd Aed \n «nUenaf I Dremadou^ a dyrhwelwyd i'r Port ;lti: we,it gorymdeithio rLanau helaeth o'r hecl-,d,i, aed i'r Neuadd Gyhoeddus, i'r wledd '^ro3s iwj], ac yn fliufi'i i roddi y derbyniad a'r croesaw yn ol." Cychwynai chwech o feilb v He yn wirfodclol i Affrica, ond yr oedd dau ohonynb wedi dycihwel- yd er's peth amser, oherwvdd afiechvd, sef WJ- liam Thorpe a Sam. Williams. Y pedwar a ddvohwelenfc nos 'Sadwrn ydoedd Philip Lewis, Robert Williams, (Robert Jones, a J. T. Arnold. Gwasanaathid wrth y byrddau ganfonerldigesau y dref. Wedi swperu, cafwyd cyfarfod. dan lywyddiaeth Capt. J. R. Pritchard. Cyflwyn- wyd anrheg i'r Lieutenant E. Bowen Jones* U.H., Ynysfor. gan Mrs J. R-. Pritchard. Cvf- lwynwyd rhoddion, 'hefyd, i'r chw&' mllwr dy- chweledig, a chafwyd anerchiadau gan Dr Janes Morris a Capt. Pritchard. Yn v cyngherdd, gwasanaethwyd gan Miss Pattie Mav Roberts, a Miss 'Williams, Chapel-street; y Mri R. L. 'Evans, Ezra Lewis (Llew Eifion), a Hughie Jones, Penrhyn, yn nizhydalr Madoc Male Voice Party, a'r Hand-bell Ringers. DINBYCH. Bu brwdifrydedd mawr yma. o achos dy<hwe7- iad ohwech o'r gwirfoddolwyr. Ar ol gcrym- deithib at y Groes, croesawodd y Maer hwy.it adref. Diolchodd y Rhingyll Williams. Yn yr hwyr, rhoHdwyd ciniaw cyhoeddus iddynt. CAERGYBI. Creodd dychweliad y gwirfoddolwyr gryn gyffro yn yr ard'al. Nos Sadwrn, disgwyiid hwy adref gan dorf fawr yn ngorsaf y rheilffordd. Gwnaeth un o'r gwirfoddolwyr ei yrnddangosiad yn mhorth yr orsaf. C'ipiwyd ef gan y dorf, a chariwyd ef yn mysg banllefau o gymeradwvaeth a ffurfiwyd yn orymdaith. Ar ol y ieindorf, deuai y gwirfoddolwys lleol. a fuont y Nghaernarfon. Ni welwyd gorymdaith o'r fath yn Nghaergyflbi o'r blaen. Gwelid baner- au yn ohwifio yn mhobman, ac yr oedd y brwd- frydedd yn fawr. Lluchnd tan gwyllt fel y pasiai vr orymdaith. Llvwyddid y gatrawd gan Capt. Edwards, U.H. PiENAR'LAG. Cyrhaeddodd y gwirifoddolwyr gyda'r tren 12.50 o Wrecsam ddydd Sadwrn, a chynnaliwvd gwasanaeth yn Eglwys Sr. Deiniol. RHYL. Dydd Sadwrn, bu brwdfrydedd manrr yn Rhyl. 0 Rhyl, yr aeth y nifer fwvaf o wirfoddolwyr ul o unryw dref yn Ngogledd Cymru. -Cvfarf' r cynghor dinesig yn y Neuadd Drefol, a gorym- d'eitniwyd i'r oreaf, a chymeramnt ran yn vr orymdlaith a arwednid gan Seiindorf Rhyl, y cwmni lleol (o dan l'ywyddiaetb Capten Hall), a tan ddiffoddwyr Rhyl. Wedi cyrhaedd y Neuaidd Drefol, anerchodd Mr E. P. Jones (cadeirydd y cvnghor), y dynion, ac wedyn, darllenodd1 an- erchiad o groesaw ar ran cynghor ar trigolion. Cafwyd anerchiadau gan Mr H. A. Tilby (is- gadeirydd y cynghor), a Mr A. L. Clews, a. chydinabu y Lieutenant Hartherley Jones y der- byniad. WYDDGRUG. Rboddlwyd derbyniad brwdfrydig i Capten T. M. Keene, a ohwech o ddynion perthynol i wir- foddolwyr T Wyddgrug, sydd newydd ddveh- wtelytd, ar ol bod1 tua blwydldvn vn Neheudiir Affrica, nos Sadwrn. Gorymdeitbwyd dnvy yr heolydd, a chymerodd v derbyniad cyhoeddus le yni y Neuadd1 Drefol. Mr Robert Morris (cad- eirydd" y cynghor dinesi"^ yn llywyddu. Caf- wyd anercbiad'au gan Major Webber a Mr T. Parry. C'ydnabu Capten Keene. I RHIWABON. Nos Sadwrn, rhoddwyd derbyniad croesawus i'r gwirfoddolwyr ar eu dychweliad i Riwabon, Cefn MaAvr, a'Phenycae-. Ffynai brwdfrydtedd marwT yn yr arda.1, a, daeth torf fawr i'w derbyn i'r orsaf. Yna ffurfiwyd yn orymdaith, yn cael eu bla&nori gan v seindorf, o dan arweiniad, Bandmaster J. L. Griffiths, a chyn ymadael, rhoddwyd1 unerchiadiau. o longytfaironiad. RHUTHYN. Yr oedd brwdfrydedd mawr yn ffynu i groesawu v Lieutenant Bamford, Cor parat L. W. Cole, Privates. Isaac Jonfes. John Jones. Fbonezer Williaims, ac Edward Rogers. Cyr- haieddasiant gyda'r tren 4.56 o Wrecsam, a chyf- iarfu v Maer hwy yn yr orsaf. Pan aetb yr orvmdaith i'r sgwar, darllenwydyr anerchiad gain v clerc trefol (Mr William a rhoddAvyd anerchiadau gan y Maer. Mlwriad Cornwall^ W^t (Ar glwvdd-Raglaw) sir). Paratowyd ciniaw iddynt m v Neuadd Gyhoeddus.

CYMANFA DDIRWESTOL GWYNEDD, \nfonwvd v penderfyniad canlynol i bob un o'r" aelodau Seneddol Cymreig oddiwrth y pwyll- gor gweithiol:—Fod y pwyflgor hwn yn llawen- ;hau fod ail ddarlleniad Mesur Amddaffyiuad v Plant weai ei gario yn Nhy'r Cyffredin gyda mwyafrif mor orbhrechol, yr hyn sydd yn brawt diymwad o'r angenrheidrwydd am dano, ac o'i ibwysigrwydd. Yr ydym yn llawenhau, hefyd, fod holl aelodau Seneddol Gotglead Cymru (ond dau eithriad) wedi pleidleisio droa yr a,il ddar- lleniad. Gan fod Cymru yn fwy ar y blaen nag unrhyw ran o'r wlad mewn sel dros sobrwydd v bobl, yr ydym yn erfyn vn ddpfri,fol ar ein holl aelodau Seneddol Cvmreig i ddefnyddio pob moddion o fewn eu gallu i bwyso ar y Llywodr- aeth i roddi y cyfleusderau a.ngenrheidiol i basio v mesur hwn drwy Dy'r iCyffredin yn ystod y &aiedd-dymhor hwn." O aelodau Seneddol Gog- redd; Cymru, yr oedd! 10 yn pleidleisio dros y I mesur, a dau yn ahsennol (Mr S. Moss a Mr E. J. Griffith), yr olaf, fel y deallwn, oherwydd afiecihyd ei dad. 0 aelodau y Deheudir, yr oedd 10 dros v mesur, ac wyth yn absennol, ac un yn anghymhwys (Dr Rutherfoord Harris). Felly, o'r 34 aelodau Cymreig (yn cynnwys sir Fynwy), yr oedd; 22*o blaid y mesur, 11 yn absennol, ac un fn anghymhwys. Ni phleidledsiodd un aelod Cymreig yn erbyn y mesur.

Dywedir fod Llywodraeth yr America yn gweithio a'i hoH egni Galluoedd Ewrope- aidd i'r amcan o geisio cael agor yr oil o China. benbala-dr i fasnach y bvd. Yn Knutsford, sir Gaerlleon, cafwyd corph dyn a'i enw William Wragg yn y coed yn agos i le a elwir Peover. Yr oedd y dyn, a fuasai yn ngwasa-naeth clrwiegnwyddwr yn y gymydogaeth, ar goll er's amryw wythnosau.

W Et-) A R A F. RHYFEL Y TRANSVAAL. }.¡;]mWYDRX(j'X PARA. Edryddi Arglwydd Kitchener o Pretoria y Uaddodd y oolofnau sy'n gweithredu yn y Trans- va,al, rhwng dydd Mawrth a dydd Gwener 26 o Foeriaid, chtyfwyd chweeh, a chymerwyd 130 yn garcharorion, a rho'.s 183 eu harfau i lawr. Cafwyd, hefyd, 9000 o ergydion, 230 o wageni, 1500 o geffylau, a mifer (fawr o rawn a stoc. Dywed telegram o Standerton lfqd gan y Boer- iaid yn yr ardal ihono ynau mawrion. Cyfarfu colofn y Milwrlad Bindloss, sydd yn gorymdeithio i'r gogledd a. pheth gwrthwynebiad, y Roeriaid yn tanio arnynt o bell. Tybir fod y Cadfridog Botha yn Carolina, a dywedir ei fod1 yn tori gwarchgloddiau yno. Dywedir fod. y Commandants Delarey a Vil- joen wedi ymuno, ac amcangyfrifir eu nerth yn awr yn 2000 o ddynion. iBu dwy neu dair o fan frwydrau ,yda*.r com- mandos sydd yn Cape Colony, ond dim neillduol. Caed telegram oddiwrth Kitchener ddoe, yn djyweyd fod Grenfell wedi meddiannu Louistrich- ardt, gan ddal 50 o garcharorion.

Dydd Sadwrn, bu y Brenhin Iorwerth y Seith- fed yn rhoddi deribyniad i Jysgena.don y gwled- ydd tramor yn Nghastell Windsor. Yn mysg y rhai hyn yr oedd cynnrychiolwyr yr Almaen, Peru a Paraguay—dwy o weriniaethau Deheu- -ba.rth yr America-a. Japan.