Yr Herald Cymraeg

CRICCIETH C'AX AD A. — Yn y Gymd^ithas Die"' K 1WS rhoes Mr T. J. Williams aiicuj'iii.u ar Canada.' KA r:d eydar brccUuseni. LLWYDDO.—Y mae Mr D. Evans, B.A.. ma.b hvnaf Mr O. T. Evans, Poxciau-tenace. vedi ei apwyntio yn athraw cynnorct\ryt>l yu St. Martin's" School. York. DALIER SYLW.—Fe fydd Sale Flynyddol Jondiiiaa <1 Co. yn Nghriccieth yn dechreu ddydd Linn, Chwefror lleg. Fe fydd yr holl Stoc yn cael ei hail tarcio. Bargeinion fel grfero'.—A. vi. Y CYNGHOR DINESIG.— Ddydd Sadwrn, iian lywyddiaeth Mr Burnell. Cydymdeimlwyd a'r Teulu Brenhinol ar gynnygiad y Ca-deirydd. a chefno.J¡d Mr J. W. Bowen.—Caecl cais oddiwrth bwyllgor y ddarllenfa am genad i ddefnyddio un o yst-afelloedd y Neuadd Drefol fel llyfraf, Penodwyd pwyllgor i gyfarfod Jjwyllgor y liyfrgell i ystyried y mater.—Cvf- wynwyd adroddiad y pwyllgor yn nglyn a chau o gwmpas y coed yn y Maes, ac arweiniodd hyn i ctdadl led fywiog. Penderfynwyd gofyn i'r j>lanwyr wneyd y gwaith yit y dull gymhellid o f)y'nymaes i Ben y Gamfa.—Derbyniwyd ad- roddiad v pwyllgor iechydol, a gynnwysai gym- fcellion parth clirio'r tyllAu iludw.—Penderfyn- wvd erwTiefyd gwaith. neillduol yn nglyn ffvrdd, a. rhoed materion ereill dan ystyriaeth pwyllgor.—Bu trafodaeth ar gvnnygiad i fab- wysiadu Deddf yr Heolvdd (1892), ond ni ■wna&ed hyny, ac aed i drin busnes cyfnnachol tnev. n pwyllgor.

HARLECH. MEWN wyth arbrawf allan o ddeg mae Olew Morria Evans, Ffestiniog, wedi llwyddo i we la y Darfodedigaetb," Tuberculosis" ar anifeil- iaid Telerau neill^nol am ychwaneg o ar brawfion.—Advt. YR YSGOL GARPIOG.—Cafodd Ysgol y Uechwedd wledd ddydd Merclier gan ei fcatbrr.wp j.u. Misses Anne Jones. E. J. Hughes. C. Griffith. :1 Miss Thomas. Cued yn yr hwyr gyfarfod crhoeddn*. yn y Neuadd Drefol. dan lywyddiaeth Mr E. Griffith. Post-office.

LLANBEDK, MEIRIONYDD. DARLITH.—N»;s Wener. yn Xghapel y Methodi-stiaid Callinaidd. traddodwyd darlith ar ei daith i'r Dwyrain, gan y Parch J. Gwynoro Davieis, Abcrmavr.

MINFFORDD. ADDYSGOL.—Nos Fawrth, daeth cynnull- iad i'r ysgotdy i gyfarfod gwobrwyo yn nglyn a Y gol y Babanod. Llywydd, Mr R. G. Prichard. Aeth y plant, dan arweiniad Miss Edwards, trwy nifer luosog o ymbrawfiadau a roddodd fi-ddhad mawr i bawb. Cyflwynwyd ffiedalau a llyfrau i'r oil. Caed anerchiadau gan Mr W. Jones, gorsaf-feistr. yr aelod o'r bwrdd ysgol tros Minffordd, a'r Cadeirydd. Caed gwasanaeth hudlusern Mr Egbert Williams. Railway Crossing, a. chynnorthwyid gan y Mri C, Beresford, ac Ebenezer Morris. Canodd cvmni Mr W. Jones hefyd.

PENRHYNDEUDRAETH. COR BETHESDA.—Gorlanwyd yr Ysgokly flos Lun. i w ran do Cor Bethesda. Llywydd. Mr J. Bennett Jones. Caed rhwng 8p a 9p o elw. GWOBRWYO.—Xos Iau, bu cyfarfod cy- boeddus er gwobrwyo plant ysgol y plant bach. Uywyad. Mr R. G. Prichard. Y ddau enillodd y medaliu oedd, Ivor Owen, Church-place; ac Owen Edwards, Britannia House. Rhanwyd! 11a o wobrwycm i'r gweddill. POENUS O'R AMERICA.—Y mae manvlion idamwain angeuol ddigwyddodd i Mr D. J. Wil- liams, ma.b i'r diweddar Mr J. D. Williams, a Sirs Williams, sydd eto yn fyw, newydd ein cyr- 3haedd. Ymfudodd y trancedig i'r America, a Ira yn gweithio f61 mwnwT. Cafodd ei ddyrchafu I yn bengweithiwr, a dyrchafwyd ef yn arolygydd ar y Laurel Run Colliery, Parson, lie y cyfarfu ef a Chymro arall oedd yn foreman tano, sef W. Morgan, o sir Gaerfyrddin. a'u diwedd yn gan- tyniad yn nghyflawniad eu dyledswvdd i barth TIe yr oedd nwy gwenwynig. Drwy ei ymdrechion ei hunin y dringasai Mr Williams i'r Bafle a ddaliai, ac nid oedd ond 33 oed. Gadaw- odd vreddw a dan o blant. Gweinyddwyd yn ei Bmgladd gan y Parch Theophilus Davies a Dr T. C. Edwards (Cvnonfardd). BWRDD YSGOL.—Mr R. G. Prichard (cad- teirydd).—Hysbyswyd fod Ysgol Minffordd wedi ei gosod yn rhestr ysgolion arholiadol y dos- jparth.—Darllenwyd llythvr oddiwrth Fwrdd iAddysg i'r perwyl nad oeddis yn cymeradwyo xhoddi irian o'r drysorfa leol atddosparthíadau celf. &c.. ond yn ddarostyngedig i farn yr ar- ahwiivdl. Cwneid cyfeiriad at waith archwil- ydd yn Llnndain yn gwrthod caniatau hyny. iYr oedd y mater yn awr yn yr Uchel-lys, ac yr I Oedd byrddau ysgol yn gyffredinol yn yr un anhaws'ler nesy penderfynid. Pasiwyd i adael pethau ffl yr oedd-vnt nes y ceid mwv o oleuni.— JYn gvsylltiol ac apel am ychwanegu cyflog, pas- lwyd i a -iyried y drefn o dalu cyflogau.— Pu^i'vd y bwrdll yn barod i dalu am addysg trwv obebh^Vh i'r dysgybl-athrawon gynnygiai am" yscoloriaeth y Frenhines, a'i gyfyngu iddynt hwy.—C- ed adroddiad am y presennoldeb gan y swyddog, Mr W- Jones, yr hwn a sylwai fod y cyfartaledd rn well nac oedd yr un adeg y llynedd. — Diolchwyd i Mrs Thomius. Cae'r- Symion- am ei charedigrwydd at bbint ysgol Talsarnau, ac i Mr a Mrs Osmond Williams am pc caredigrwydni at blant ysgol Minffordd.

PORTHMADOG. HAELIONU^ —Y mr.e un o afclodau v Taber- jiacl vn aciidaw lOOp ab drj-sorfa oanmlwyddiant y M.C. LLCNG NEWYDD —Y mae Mr D. Williams yn myn'd i ad«iLa<iu Long newydd i Captera Joseph, y Borth. YSGOL GENADOL SALEM.—Cynnaliwyd y cyfarfod blvnvddol ao Fercher. Caed gwledd yn yr hon y gw^iaydiid gan nifer fawr o gared- yr vsgol. alwedisraeth yn fori coed ddydd Mercacr, cafodd Thomas Lewis. gar¿,dwr yn ngwamn'aeth Mr C. E Breese. Morfa Lodge, soqwtjt; dost. BYSHîSIADAU AC ARGRAPHU.—Der- bynir archebion yn ddyddiol gan ein cynnrych ydd, Mr W. Jones (Ffestinfab), yn Glaslyn Stores. Pnowdon Street. GAN fod Mr J. H. Roberts, Gwalia House, yn ymsefydlu mewn basnea yn Capel Curig, dy- tnuna wrth ayrnud ddiolch yn gynhes am y gefn- ogaeth a gafodd yma.—Advt. CERDDOP.OL.—Mat-: Mr J. McLean, organ- "ad Salem. yn parhAU i Iwyddo yn ei lafur cerdd- orol yn y brif ddtois. a. newydd ychwanegu at ei enw v llythrenau A.R.C.O. YR WYTHNOS DDIRWESTOL.—Yn ol yr arfer flvnyddol, trdiiiiwyd yr wythnos ddiwedd- a.f gnn w'ahano! envvadau crefyddol y drefyu gwbl at gyf&rfodydd fiirwcstol undebol. DYMXJNIR hyabyau fod Masnachdy y di- ■weddar Hugh WUiiamg, Tailor and Draper, yn cael ei gario yn mlaen yn awr o dan gyfar- wyddyd ei fab, Hugh Williams, yr hwn sydd wedi perffeithio ei han yn y gelfyddyd yn ystod ei arosiad yn Llundain.—Advt. BLYNYDDOL.—Nos Fawrtfa. yn yr ystafell Bewyd-. yn Tarries-road, rhoddes v Parch LI. R. Hushes. M.A., a. Mrs Hughes, wiedd i tua 70 yn cynnwys Cor Eglwys St. loan, Cor Eglwys Trfin'ido-g. a yr Ystafell Blwyfol, Cheu- adol uchod. Wed.yn., cael cyfarfod amTywiaeth- ol. VT PATRY ROBERTS.—Y mae ynBorth- ygest ac yn Mhorthinadog a'r cylch deimlad brwd1 am gvnnorthwyo y gantroes a idawol uchod i Jyn'd vn m'la^n.. Y hen gerddor lleol, Mr Evan Morgan (Liaw Madog), wedi bod o gym- iorth mawr, 00 y mae hi yn awr yn derbyn gwersi gan Mr JoTin Williams, Caernarfon. YR. YNADLYS.—Dvdd Gwener. o flaen yr ynadon. J. R. pM.Ch1.rd, Ysw.. R. O. Williams, Ysw.. a J. J. Morris, Ysw.—Ar gyhiuddiad v Rhin vil Jones, du-wy\rvd Job Thomas. Chapel- stre-et, i 2 6c am fedidwi.—Yr Heddvras Jones, Garc. a..gyhud&hÍ! "Dr" Charles Humphreys, o'r un a.rdil, o fod; yn faddw ac afreolus ar v ffordd fawr yno.—Amddliffynai Mr J. T. Robert?, Caer- narfon, a. thaflwyd yr aehos allan.—Ar gais y "Rhin^rv i Jonas airchwrd i J. Mitchel, Tre- jnadb!T..d"lu Is 6s yr wythnos at gadw ei fach- gen. PWNC Y TRYDAX. — Nos Wener. pan y llvwvdd-ii Mr R M. Gv eaves, cyfarfu aelodau o Gynghorau Dinesig Porthm tdog a Chriccieth, a Mr E. R. Davies, Pwllheli, a pheiriannydd y llinell jvnnygiedig i Beddgelert. mewn cynnadl- Wedi cv>:fymde:mlo a'r Teulu Brenhincl. filed i yytnadiedd ar gwestiwn y rheilllordd a newidiwyd syul.Jid>aa: a.r y fanitais a'r pobl. rwvdd o gydweithreiiad y ddau gynghor cynlluniau. o lpiea.ru trydanol a'r .Hinell. Ac. Golya-id. ond gwnevdl hyn, oscoid treulia.u diansen af fan y ddau. gynghor, a chael buddl cyffredinol i'r dosparth. Ceir eto. yn mhellach yn mlaen, maatais or cydigyfarfoa uchod, ond nad oedd anger, pasio penderfyniadau ter- fynol, gan ei bad y a rhy fuan. I TRENGHOLIAD. —Dydd Iau. o flafen Dfr Hunter Huighes cynnaliw^d cwet. a.r gorph Joseph Ashton, 1. Saw Mill-terrace, 56 oed. IDewiswyid Cfapfteoi J. Jotn^is, Nether ton, yn fiacnor y rheiihwyr—Tystiodd yr Heddwas D. R. Davies, Penrhyn. y cafodd hysbysrwydd fore MawTth. fod J oseph Ashton, Portnmadog, yn uorwedd yn fa-rw yn Boston Lodge, perthvnoi i Iineil Ffestiniog. Aeth yno ar unwllth" a. irwelai y corph mewn shed, wedi ei symud jch- ydicr. latheni o'r lie y caed ef wedi marw. Yr oedd Dr Harry Griffith, Porthmadog. wedi gweled y corph o'i flaen. a gofynodd beth oedd barn v meddyg. Dvwedodd wrtho "mai o dditf;g gweithrediad y galon y bu farw." Clywcdd hefvd fod y trancedig yn cwyno yn flaenorol. Daeth yn d.lilynol i Bo rt lima dog, pan y gwelodd wefrebiad y trengholydd o Arfon. Anfonodd1 tefyd lawn fanylhn l drenghoiydd MeiÓmydd, yT awn, mewn ateb, a. ddywedai y deuai i gyn- nal y trengholiad dranoeth i'r Minnordd. Yn r rha.golwg ar hyn, ar ei gyfrifoldeb ei hun, a theimlad ac awydd: y teulu, symudodd y corph i Borthmadog, gan nad oedil1 amheuaeth nad o achosion naituriol y bu'r dyn farw. Teimlai mwi caled oedd gad'ael y corph yno, ac yr oedd: Mr Huj nos, rheolwr llinell Ffe«tiniog. wedi addaw rhcdg: tren neillduol er mwyn i'r rheithwyr fyned i weled y corph, ac yr oedd trengholydd Meirionydd! yiv ftafriol ir cwrs gymerwyd. ond nisi gallai ef gynnal y trengholiad yn Meirionydd gand y corph edi ei symud i Arfon.—Wedi i'r trengholydd; wneyd sylwadau ar hyni a dat. gan na ddylesio symud* y corph.—Yn unol a barn. Dr Griffith, dygwyd! rheithfarn o "Farwol- aelh naturiol." YR YSGOL SIROL.—Nos Wener. cyfarfu y llywodnaethwyr, gan y lly-wvddfai Mr J. T. Jones, Criccieth.—Hysbyswyd fod Mr C. Black- well, Tremadog. wedi cymeryd ac arwyddo y contract i wneyd y chwareuleoedd, am y swm o 65p. Yr oeddis mewn eiteddiad blaenorol, wedfi 'diewis y MfH JKtothani Davies, C. E. Breese, a'r Parch LL, R. Hughes M.A., yn bwyll- gor i vstyried eu jspfyilfa arian>i a'r diffyg, gyda golwg «r nddvsg grefftol. Ffrwyth yr ymgyng- horiad cedd mai da a fuasai ceisic symud mewn undeb a Bvrdn J^sgol y dref yn hyn. a chael rifer o diiysgvblion o'r ysgol eJîeno dan addysg vr Y sgul Sivol. Cyfrifièl cael o 6s i 7s o grant y pen, ac am nifer a enwid deuai hyny ag 21p i EMiwn i drysorfa yr Y!2:o1 Sirol. Adroddodd Mr Davies hanesi ei ymweliad a'r BWldCli Ysgol ar hvn. — Nid ffafrio-l oedd Mr J. Rhvs Evans, M.A., i hyn. Meddyliai iias geilid fforddio yr an.ser ofynid at yr addysg grefftol i'r rhai o'r ysgolion elfenol, ac y bydd'ai niwed yn rhwym o ddilyn i adranau ereill.—Gwahaniaethai Mr C. E. Breese, a ffafriai ef gael y prawf.—Ychwan- egodd Mr Jonathan Davies t bvddai yr hyn a gynnygid yn foddion i feithrin mwy o undeb ihwng y ddwv ysgoL. Cynnygiai fod prawf i'w roi ar y cynllun.—■Cefnosrodd Mr C. E. Breese, ac ategodd Dr W. Jones Morris.—Y Parch LI. R. Hughes, M.A., a gymerai yr un olwg a Mr Evans ar y mater, ac nid oedd Mr Burnell yn gwelcd y gallai bleidleisio yn ffafr y cynnygiad heb gaei mwy o oleuni. Nid ffafriol oedd Mrs Casson i'r cynnygiad.—Cynnygiodd Mr Greaves fod y mater i'w tgyfeirio yn ol i'r pAvyllgor.— Cefnogodd Dr S. Griffith, a thynodd Mr Jon- athan Davies ei gynnj-giad yn ol, a hyn basiwyd. —Yn ateb i sylw o eiddo Mr Jonathan Davies ar weithrediadau y Bwrdid Addysgol Sirol. hys- bysodd Mr Greaves y bydidai y swm dderbmid fel grant at addysg grefftol eleni gymaint ddw-y- waith ag ydoedu y llynedd pan v derbyniwyd 58p. Hysbysodd Mr J. Rhys Evans y disgwylia.i y lOOp o science, grant eleni aim y tro cyntaf.— Llongvfarchwvd y prifathraw ar lw-vdd un o'r dysgyblioll (Mr O. D. Griffith) yn enill yr ys- goloriaeth Tn Rhydychain. Llongvfarchwvd "yr hefvd.—Nis gwelid! ti gallai y ll.v'wodr- aethwyr gvdsynio achais, hyrwyddwyr llinell newydd Beddgelert, gydit golwg ar ran o'r cae o'u heiddlo at eu gwasanaeth.

PWLLHELI. CAU YSGOL.—Oherwydd fod y frech goch yn. y dref, pasiwyd mewn eisteddiad o'r bwrdd ysgol fod ysgol y plant bach i'w chau. ACHOS Y PARCH W. 0. JONES.—Cy- hoeddir fod eglwys Penrhos wedi pasio i ofyn am ail wrando yr achos gan y Sasiwn. EIN GOHEBYDD LLEOL ydyw Ffestinfab. Geilw efe yn yr Eifl bob ddydd Mercher; a gellir pudael gohebion ac hysbysebion iddo yno. YMNEILLDUAD.—Y mae ymneillduad y Capten Williams, y cyn-faer, o'r bwrdd ysgol a'r cynghor trefol wedi peri cryn siarad vn y dref. YSGOL GENADOL SAND-StREET.— Nos Sul, bu y Parch J. Moses Jones, Dinas, yn cynnal cyfarfod ysgol yn y boreu a'r prydnawn, ac yn yr hwyr pregethodd i dyrfa fawr. MARWOLAETH SYDYN.—Yr oeddJ 1.1I-s Williams, priod Mr Owen Williams, Goetre, gynt o Renyberth, yn y cyfarfod eglwysig nos lau, yn yr Efail Newydd, ond bu farw foreu dranoeth. RHYFELWYR.—Dyma enwau y rhai sydd o'r gwirfoddolwyr wedi datgan parodrwydd i fyn'd allan i faes y rhyfel:—Lieut. A. Ivor Parry, Sergt. Young, Privates A. Roberts, T. J. Roberts, oJ. Thomas, James Ravenhill, a'r Bugler White. ETHOLIAD Y BWRDD YSGOL.—Deallwn fod tri o'r ymgeisydd wedi ynuittal rhag canfasio. yn etholiad y bwrdd ysgol, a'r tri hefyd i mewn. sef Dr S. W. Griffith, Mr O. Robyns Owen, a'r Parch J. J. Jones, B.A. Nodai Mr Robyns Owen, yn ei air at yr ethol- wvr, na chred efe mewn canfasio. CYMDEITHAS GWEfRIN CYMRU —Nos Fercher, dan lywyddiaeth Mr R. Mason Jones, caed anerchiad campus ar "Ddeddf Iawndal y Gweithwyr." gan Mr T. J. Houghton Davies, cyfreithiwr. a siaradwyd yn mhellach gan y Mri fi. R. Davies, 0. Robyns Owen. ac A. Ivor Parry, cyfreithwyr. Ar gynnygiad y Parch J. J. Jones, B.A., a chefnogiad Dr O. Wynne Griffith, cydymdeimlwyd a'r Teulu Brenhinol yn eu trallod. YR YSGOL SIROL.—Ddydd Gwener, cyn- naliwyd cyfarfod o'r rheolwyr. Llywyddai Mr Richard Roberts, ac yr oedd yr aelodau canlvnol hefyd vno: —Mri Cledwvn Owen. Maurice Jones, H. Griffith. H. Tudwal Davies, D. H. Davies. f), H. Williams, M.A., R. Williams. Henllan a Mr 0. Robyns Owen (clerc).-—Ar gynnygiad y Cadeirydd, a chefnogiad Mr Mau- rice Jones, cydymdeimlwyd a'r Teulu Brenhinol i yn eu trallod.—Prif waith y cyfarfod oedd ys- tyried v cynluniau o'r ysgol newydd, a gymera- dwywyd gyda rhai cyfnewidiadau gan ddirprwy- wyr yr eiusenau.—Penderfynwyd gyru'r Cad- eirydd. Mr Maurice Jones, a'r Clerc yn ddir- prwyaeth at v cynghor trefol yn nghylch cael dwfr i'r lie.—Ar gvnnysiad Mr Maurice Jones a chefnogiad Mr *H. 'Griffith, penderfynwyd gwahodd tenders, dan ammodau neillduol, a phasiwyd i hysbysebu yn yr "Herald Cymraeg," y "Carnarvon and Denbigh Herald." a phapyrau ereill.—Hysbyswyd fod Capten Williams yn barod i estyn prydles Plas Tirion am ddwy flynedd.—Ar gynnygiad Mr Maurice Jones, a chefnogiad Mr D. H. Davies, penderfynwyd cynnyg yr un telerau ag o'r blaen.—Penodwvd y Mri Maurice Jones, H. Griffith, a D. H. Wil- liams. M.A., i vstyried y evfrifon ac anfon ateb- ion yn eu cvlch i Ddirprwywyr yr Elusenau.

TOWYN. Y FRENHINES.—Ddydd Sul, gwnaed cyf- eiriadau at farwolaeth y Frenhines yn yr oil o'r addoldai. N0S0N LAWEN.—Nos FawTtii. o dan lyw- yddiaeth Mr Maethlon James, cafodd aelodau y yddiaeth Mr Maethlon James, cafodd aelodau y gymdeithas lenyddol wledd a baratowyd gan y Hanciau. TEMLWYR DA.—Yn nghyfarfod diweddaf y Temlwyr Da. etholwyd Mr A. H. Jones, Fron- deg. yn brif demlydd, yn nghyda swvddogion ,ereili. Camvyd gan Miss E. A. Roberts a Mr D. Davies. Y CYNGHOR SIROL.—Nos Wener. cynnal- iwyd cyfarfod o'r tretbdalwyr. dan lywyddiaeth Mr Ma-ethlon James. Dewiswyd dirprwyaeth i ymweled a Mr Haydn Jones i bwyso arno i barhau i gynnrychioli y dosparth ar y Cynghor Sirol. gan ei fod wedi amlygu ei fwriad i ym- ddiawrddo. oberwydd amgylchiadau neillduol. Atebodd Mr Jones y bydidai yn ymddangos yn y cyfarfod nesaf o'r Cynghor Sir yn y cymeriad o gynnrvchiolydd y dosparth hwn. Llawenvchai pawb vn p: atbiad boddhaol. gan fod Mr Jones yn un o'r aelodau mwyaf uiaenllaw ar y cynghor.

WYDDGRUG. MARWOLAETH. — Bu farw Mr Thomas Thelvvall Kellv, vn v Wvddgrug, prydnawn Sadwrn. Bu y trancedig yn glerc i Gynghor Sirol Fflint er ei ddechreund. ac am flynyddoedd hu yn glerc ustusiaid yn sir Fflint. Yr oedd yn glerc i'r ynadon lleol hefyd. Efe ydoedd pen y ffirm adnabyddus Kelly, Keene, a'u Cwmni, cyf- reithwyr, Wyddgrug. Mae dau o feibion Mr Kelly ar fedr myned allan i Ddeheudir Affrica.

WAENFAWR. CYNGHOR PLWYF.— No? Sadwrn. hysbys- wyd y parha y cynghor yn ei hymdreeh i gael cvflanwad o ddwfr i ardal y Waen, ond hyd yma nid vd-vnt wedi llwyddo fawr gan y cynghor dosparth. ond disgwylir y daw rhywbeth i'r golwg vn fuan. Methai'r cynghor yn lan a gwybod" beth oedd y rheswm nad adgyweirid llwybr Cae Caled. llwybr ag y mae ca.nnoedd yn ei gerdded nos a boreu.

METROPOLITAN BANK (LIMITED) Dengys mantolen y Metropolitan Bank fod yr enillion am y flwyddyn ddiweddaf yn 90,OS3p. ac o'r swm hwn y mae y cyfranddalwyr yn der- byn 68,750p. sef Hog ynl 12! y cant am vr hanner-blwyddyn yn diweddu Mehefin 30ain, ac yn ol 15 y cant am yr hanner-blwyddyn yn di- weddu 31ain o Ragfyr. Y mae y cyfarwyddwyr wedi dodi 500p tuagat gychwyn Pension Fund i swyddogion yr ariandy.* Gwelir oddiwrth yr adroddiad fod yr archwilwyr wedi vmweled a phob canghen o'r ariandy, ac wedi eu boddhau yn nghywirdeb yr arian mewn llaw a'r sicr- debau.

ACHOS Y PARCH W. 0, JONES. GOFYNIADAU AC ATEBION. [Gan Ohebydd Neillduol.] Teimlir dyddoixteb neillduol, nid yn unig mewn cylchoedd Cymreig, ond hefyd mewn cylchoedd Seisnig, yn nglyn ag acnos y Parch W. 0. Jones. Yn mhob man oddigerth cylch swyddogol yr enwad, edrychir ar Mr Jones fel merthyr i ymchwil a ystyrir yn ofnadwy o lac, afreolaidd, ac anoddefus. 1ae pawb yn trin a thrafod y mater, a thrwy hyny, nid ydyw yn syndod fod lla^i-er o bethau disail wedi eu dyweyd. Er mwyn rhoddi rhai o wir tfeithiau gerbron y cy- hoedd, mae cyfreithwyr Mr Jones wedi gofyn i ni gyhoeddi y gojjvniadau canlynol a dderbyn- iasant hwy, yn nghyda'u hatebion i'r cyfryw — (1). A yw'n wir fod Mr Humphrey Lloyd. ychydig cyn iddo gymeryd rhan flaenllaw o blaid Mr W. 0. Jones, wedi gwrthod parhau i gy- meryd rhan yn ngwasanaeth yr eglwys am ryw resymau yn dwyn perthynas a'r gweinidog," ac os felly, a wnaiff Mr W. 0. Jones ddyweyd beth oeddynt? Ateb Ar ol clywed y chwedl (ebe y cyfreith- wyr). anfonasom at Mr "Humphrey Llõyd: a der- bynasom yr ateb canlynol, dyddiedig Ionawr 24ain -Mewn atebiad i'ch llythyr, dymunaf ddyweyd nad ydwyf yn gwvbod am ddim yn erbyn cymeriad y Parch W. 0. Jones fel gwein- idog yr efengyl. ac os ceir cyfleusdva eto (fel y gobeithiaf y ceir) bvdd yn hyfryd genyf gael eistedd dan ei weinidogaeth, Y r eiddoch, yn barchus. Humphrey Lloyd." (2). A ddarfu i'r Parch John Williams gvnnvg cyfarfod Mr W. 0. Jones yn mhresennoldeb Mr Rees, a gofyn cwestiynau neillduol iddo, yr hyn, os gwadai yntau hwy, dygai ef (Mr Williams) i bleidio ei adferiad; ac a wrthododd Mr Jones ei gyfarfod? Ateb Anfonasom ar yr 21ain o Ionawr at y Parch John Williams i alw ei sylw at y chwedl, ac i ofyn iddo os oedd ganddo unrhyw gwestiwn i'w ofvn i Mr Jones, drefnu i'w gyfarfod yn ein swyddfa. ni yr wythnos hono. Mewn Hythyr dyddiedig y diwrnod canlynol atebodd Mr Wil- liams fel y canlyn :—"Mewn atebiad i'ch llythyr, a dderbyniais boreu heddyw, dymunaf eich hys- bysu na ddarfu i mi erioed 'ddyweyd' wrth un- rhyw un 'yr hyn a ddywedwyd wrthych gan gymaint o bobl.' Ni fu arnaf eisieu gofyn unrhyw gwestiwn i Mr Jones ac ni ddarfu i mi erioed addaw y gweithiwn o'i blaid.—Yr eiddoch yn ffyddlawn, J. Williams." (3). 0 berthynas i'r pryd y cyfarfu Mr W. 0. Jones a damwain, a ydyw yn wir fod meddyg wedi ei alw ato, ac os felly, a ydyw hwnw yn dyweyd yn mha fath gyflwr y cafodd efe Mr Jones? Ateb Ni alwyd y meddyg o gwbl gerbron y pwyllgor ymchwiliadol, ac y mae genym dystiol- aeth amryw dystion y bu y meddyg yn siarad a hwy yn union ar ol y1 digwyddiad, i'r perwyl nad oedd a wnelo y ddiod ddim a'r ddamwain. (4), A ofynwyd i Mr John Jones, Prestatyn, enwi cyfreithiwr yn foddlon i dderbyn gwys ar ei ran? A gydsyniodd efe a'r cais hwnw, ac os do, paham nad eid yn mlaen gyda'r gweithred- iadau ? Ateb Gofynwyd i Mr Jones, ac fe enwodd yntau Mr Symond, cyfreithiwr, Lerpwl, yr hwn a gynnvgiodd ddierbyn y wys. Nid awd yn mlaen gyda'r gweithrediadau am y rheswm syml fod y pwyllgor ymclxwiliadol a'r Cyfarfod Misol wedi gwrthod rhai tystiolaeth Mr J. Jones i ni, ac o ganlyniad, nas gallwn ninnau brofi yr athrod. Pe buasem wedi derbyn y dystiolaeth yn gynnar, buasem wedi myned a'r achos i'r llvs, a chael gorphen y mater yn fuan. (5). A wnaed cais am i'r Cyiarfod Misol enwi 1 personau y geilid rhoddi gwys iddynt ar eu rhan ac a gydsvniodd y Cyfarfod Misol? Os do, paham nad eid yn mlaen gyda'r gweithredaidau ? Ateb: Cydsyniodd y Cyfarfod Misol i ethol tri pherson gyda chydsyniad y Sasiwn Chwar- terol. na chyferfydd hyd ddiwedd mis Ebrill. P« buasem yn aros yn ddistaw hyd hyny. o bosibl na fuasai y Sasiwn ddim yn cydweled, a thrwy hyny buasem yn colli amser gwerthfawr. (6). Onid' oes gan y Sasiwn hawl i nodi pwyll- gor gweithiol, a phe buasai Mr W. 0. Jones yn ceisio ganddynt hwy, oni aIlent roddi hawl iddo gael y tystiolaethau, pe gofynai am dano? Ateb Os nad oes gan y Sasiwn Chwarterol ond hawl i ethol pwyllgor, yna, eto, rhaid i ni aros tan ddiwedd Ebrill. Mae gan y Sasiwn, sut bynag, bwyllgor sefydlog yn cynnwys v cymedrolwr, y cyn-gymedrolwr, y trysorydd, yr ysgrifenydd. ac ysgrifenvdd cyJFarfod y blaenor- iaid, i'r rhai yr ymddiriedir ystyried* materion pwysig a ddigwyddo rhwng cyfarfodydd y Sasiwn. Mae yn ddiamheu genym pe buasai Cyfarfod Misol Lerpwl yn gwneyd cais at y pwyllgor yma. y buasent* yn caniatau i ni gael y tystiolaethau, er ein bod ni yn lioni y gallai'r Cyfarfod Misol eu rhoddi heb ganiatad o'r fath. (7). Paham nad apeliwch at y Sasiwn Chwar- terol, yn unol a rheolau yr enwad? I Ateb Yr ydym yn barod i apelio pe cae'm v tystiolaethau ac addewid am ymchwiliad agored. Dvwedodd Cadeirydd y Sasiwn Chwarterol y caffai Mr Jones chwareu teg ped arhosai tan gyfarfyddiad y Sasiwn. Gofynasom iddo pa gwrs a gymerid. A ganiatai efe gael gael ys- grifenydd llaw-fer? Dywedodd, "Na wnawn." A ganiateid i dad-yn-nghyfraith Mr Jones, a Mr Rees. y cyfreithiwr, fyn'd i'r ymchwil? Dv- wedodd yntau, "Na wneid." A roddai efe'r dystiolaeth i Mr Jones mewn ysgrifen? Dy- wedodd. "Na rof, ond yr hyn wnawn fydd dar- llen y dystiolaeth i Mr Jones, un, dwy. "tair, neu bedair gwaith, fel y dymuno ef, a rhaid iddo yntau baratoi ei dystion. a'u dwyn gerbron y pwyllgor." Ein hateb yw ein bod yn gwrth. 1 wynebu i unrhyw beth fyned i'r pwyllgor hwn heb yn gyntaf ddangos hyd foddlonrwydd ei fod yn dvstiolaeth na allwn gynghori Mr Jones i fyned gerbron unrhyw bwyllgor dirgel, a bod rheolau yr enwad yn caniatau ymchwiliad yn unol a'r telerau osodasom ni i lawr. Un o brif amcanion y cynhwrf yw dylanwadu ar weinid- ogion a diaconiaid y Corph i roi eu llais dros gael ymchwil a ddyger yn mlaen yn y cyfryw ddull fel ag i gwbl foddloni pawb y "mae a wnelo a hwy. EGLWYS EDGE-LANE. Mr Gol.,—Fe ymddangosodd yn ng'holofnau v Wasg Seisnig lleol, am Sadwrn diweddaf, ad- roddiad hynod garbwl a chamarweiniol o'r hyn a. fu yn eglwys Edge-lane nos Tau, y 24a;incyfisol. A barnu oddiwrth y modd y mae wedi ei goginio i'r Wasg, gallesid casglu i benderfyni;d; ffurfiol I gael ei fabwysiadu, a hyny yn 11 eil unfrydol. i'r perwyl hwn :—Fod yr eglwys hon mewn modd cryf yn anghymeradiwyo ymyriad ar ran ei hael- odau yn y mater hwn, 'ac y bydd iddi yn y dy- fodol ddal y cyfryw a«elodau yn gyfrifol am eu hymddvgiad." Ni roddwyd y mater yn y ffurf 0 benderfyniad' o gwbl. Yr hvn a wnaw<Tvd- oedd a ganlyn :—Fe ddarfu i'r prif flaenor am v noson ddwyn y mater i sylw yn annisgwyliadwr 1 nifer. 'ond nid cymaint felly i ereiU. Cofier na.d oedd dim rhybudd wedi ei roddi i'r eglwys, fel y mae yn arferiad mewn amgylchiadau o'r fath. Swm y genadwri oedd hyn: "Y mae yn fater o ond genym ddeall fod rhai aelodau yn myned oamgylch gyd'a dleisebau yn ffafr y Parch W. 0. Jones, gan ofyn i chwi eu harwyddo; ac yr ydym yn ofni yn fawr, os eir yn mlaen gyda. hyn-, y bydd yma. igynhwrf yn' yr eglwys ac, yn mhellach, nid y'm yn credu y dylem ymyryd yn y ffordd yma a mater eydd yn perthyn i eglwys arall." Am y rhan olaf o'r hyn a grybwyllir fel rhan o'r penderfyniad, sef y bydd yr eglwys yn dal rhaJiyn gyfrifol', fe wyr y sawl fu yn coginio yn berffadth dda na. chodwyd' llaw yn ffafr y fath beth. Rhyw dipyn o attodiad oedd hyny, yn cael ei gyhoeddi gan y gweinidog mewn dull pwysfawr rhyfeddol, ond rhyfeddol o ddinxwed a dieffaith, er mai ei amcan oedd creu arswvd. Fe esgorodd y mynydd ar lygoden. Dyna wir hanes dull y cyfarfod. Dylem ddyweyd i un wrthdystio a rhoddi cyfleusdra i'r eglwys wein- yddu dysgybliaieth arnom. Yr oedd yn ibresemiol oddeutu 110, mwy nacr a fu erioed yn y seiat 'ganol wvthnos (y cyfartoledd ydyw oddeutu 50)- Yr 'oedd yn amlwg fod zel wedi disgyn ar rhyw genadwr neu genadon. Credaf nad oedd y cýfan yn ddim llai nag ymr gais penderfynol i fvgu barn bersonol. — Yr eidd- och. R. 0. WILLIAMS. Cadeirydd! Pwyllgor Amddiffynol y Parch W. O. Jones. 99, Botanic-road, Liverpool.

Yn y fasnach haiarn y mae y rhagolwg vn wir ddifrifol. Ofnir y bvdd lluaws o fethdaliaclau, yn enwedig yn swyddi canolbarth Lloegr.

HELYNT Y PENRHYN, LLYTHYR AGO RED AT MR YOUNG. Syr,—Am y pedwerydd tro, erfyniaf eich hynawsedd i ddarllen ac ystyried yr ychydig linellau canlynol ar y mater uchod. Hyd ddydd Gwener diweddaf, credwn, o hyd, rywsut, nad oeddveh yn cario syniad mor gul a rhagfarnllyd am danom fel chwarelwyr ag y mynai rhai dynion i ni gredu. Ond yn wir, yr oedd darllen y llythyr hwnw a ysgrifenasoch at y Milwriad Ruck, ac a ddarllenwyd yn mhwyll- gor yr heddlu, ddydd Iau, yn fy ngorfodi i gredu fod eich syniad am danom wedi myned o'r bron yn anwelladwy o gyfeiliornus. Mewn difrif, a ydych chwi yn ddigon ehud i gredu—ar un llaw, fod rhai o gyn-weithwyr y Penrhyn yn barod i fyned at eu gwaith ond iddynt gael milwyr neu heddgeidwaid i'w canlyn ol a blaen a'u gwylied y nos yn eu cartrefleoedd; ac, ar y llaw arall, yn ddigon beiddgar i awgrymu fod cyflwr moesol eich cyn-weithwyr mor ddrwg, fel nad yw yn ddyogel eu gadael iddynt eu hunain, heb ofalu bod llu o wyr y cotia.u gleision neu gochion yn eu gwylied yn fcunyddiol ? Yr wchw fawr! Yn sicr, nid oes arwyddion mai chychwi yw'r gwr i lywodraethu Cymry gwladgarol a chrefyddol Bethesda. Os oes genych gyfeillion yn eich arwain i feddwl fel hyn am danom, gweddiwch, "Gwared fi oddiwrth fy nghyfeillion." CHWARELWR.

ARWERTHIANTAU. TIR YN SIR FON. Dydd Iau, cynnaliwyd arwerthiant yn Llan- gefni, gan Mr W. A. Dew, ar ystad Cefncoch. Gweithredai Mri Carter, Vincent, a Douglas Jones dros y gwerthwyr, phrynwyd y gwahanol lotiau fel t- canlyn:—Graigfawr, gan Mr Owen Prtichard, y tenant, am 800p; Gwaelod Mawr am 605p; Tyddyn Roger a gan Mr John Roberts, y tenant, am 400p Gwaen Felus a Gwaen Bel, Mr Hugh Hughes, y tenant, am 425p. Tyn- wyd y Castell yn ol am 1425p, a gwerthwyd tri o dai Bodfeirig i Mr Thomas Williams am 60p. Cafw-yd 135p am Dyddynffynnon, a gwerthwyd Brynhafran am SlOp i Mr Hughes. Bryngoleu, Llanddeusant. Prynwyd Fadog Frech am 3000p gan Mr Pritchard, Gaerwen U chaf; Caehen a Cefn Leisiog, gan Mr John Pritchard. Bangor, am 550p; Caenewydd am SOOp; Cae'rgoll am 580p. gan Mr 0. L. Pritchard, y tenant; a Tyddyndawel, gan Mr William Hughes, y tenant, am 130p. Mr W. E. Jones, y Graig, a. brynodd Tyddyn FlCws. am 665p, a phrynwyd hen Felin Bodronyn, am 15p, gan Mr E. R. Owen, Llanddeusant.- Gwerthwyd Cefnooch, Pandy Cefncoch. a Ty'nrodyn, i Mr Thomas Davies, am 3000p Ty'nycae, i Mr Thomas Wil- liams. y tenant, am 270p Penycefn, i Mr John Williams, y tenant, am 700p Cefngwyn i Mr Joseph Williams, y tenant, am 650p Tyddyn- gul. i Mr William Jones, am 60p; Pandy I Cefncoch. i Mrs Samuel Roberts, y tenant, am 1220p. Cynnygiwyd llOOp am Ty'rfelin Cefn, ond tynwyd hi yn ol. Gwerthwyd Tyddyn Du i Mr John Hughes, y tenant, am 1140p, a Galan- ddu, i'r Parch John Williams, Lerpwl. am 450p. CHWILOG. Daeth arwerthiant Mr J. Parry-Jones, ddydd Llun, a nifer fawr o brynwyr. ac yr oedd y prisiau yn foddhaol. PORTHAETHWY. Dydd Llun, cynnaliodd y Mri John Pritchard a Porter arwerthiant llwyddiannus ar dda tewion yn Mhorthaethwy. Yr oedd nifer fawr o gigyddion a plirynwyr yn bresennol. ac yr oedd cystadleuaeth galed am y biff. Gwerth- wyd dros 50 o anifeiliaid am brisiau boddhaol. CEFFYLAU YN NGWRECSAM. Dechreuodd Mri Frank Lloyd eu harwerthiant blynyddol ar eeffylau ddydd Mawrth, yn Ngwrecsam. Yr oedd yno arddangosfa ar- dderchog o geffylau, a chystadleuaeth dda. Ddydd Mercher, barnwyd gan Mr Edwin Jones, Colwyn Bav, a Mir George Smith, Tunstall. Wele rai 0\' prif brisiau gafwyd —General Gough, Talycafn, 100 ginis; Milwriad Mesham, Trefnant, 40 ginis Mr J. Jones, Dinarth Hall, 35 ginis. Ddydd Iau: Mr W. Jones, Llwyn- gwyn, 90 ginis; Mr J. Jones, Abergele, 71 ginis.

CYMDEITHAS RHYDDFRYDOL EIFION CYFARFOD BLYNYDDOL. Cynnaliwyd cyfarfod blynyddol Cymdeithas Ryddfrydol Eifion yn Mhenygroes, ddoe (dydd Llun), Mr R. B- Ellis, y llywydd, yn y gadair. Yr oedd cynnrychiolwyr yn bresennol o'r gwar hanol ddosparthiadau. Ar gynnygiad y Cadeirydd, yn cael ei eilio gan Mr J. Bryn Roberts, A.S., cydymdeimlwyd a'r Teulu Brenhinol yn eu galar. Cyflwynwyd yr adroddiad blynyddol gan yr ysgrifenydd, ao yr oedd fel y canlyn — "Mae sefyllfa ein cymdeithas eleni yn debyg i'r hyn ydoedd flwyddyn yn ol—y gwaith arferol wedi ei gyflawni yn nglyn a'r trefniadau a'r registration yn y gwahanol ddosparthiadau. Cawsom etholiad cyffredinol yn Medi, ac yr oedd ein sefyllfa yn Eifion mor anfoddhaol i'r Ceid- wadwvr, fel y methasant gael gwrthwynebydd I Mr Bryn Roberts, yr hwn a gafodd walk over y waith" hon eto. Os ydym am heddwch yn y dyfodol, yr unig ffordd i gael hyny ydyw cadw ein rhengoedd mewn trefn. Drwg genym orfod dyweyd nad yw y cyfraniadau o'r gwahanol ddosparthiadiau, yr hyn y dylent fod. Y swm ddaeith i law yn ystod v flwyddyn ar wahan i danysgrifiad ein liaelod yw 3p lis, er nad yw ein holl dreuliau ond 50p, yr hyn sydd yn swm digon rhesymol, ac nid oes dim yn eaelei dreulio ond am y pethau gwir angenrheidiol i gadw pethau mewn trefn yn y rhanbarth. Yn gyffredinol, mae genym i ofalu am y rhanbarth hwn yn Seneddol, yn sirol, ac yn lleol, mae yn ofynoI i ni ddarparu fel plaid ar gyfer yr ethol- iadau sydd wrth y drws. i'r Cynghor Sirol. y cynghorau dosparth, byrddau y gwarcheidwaid, cynghorau plwyf a byrddau ysgolion. Ma.e lie i ofni ein bod ni fel Rhyddfrydwyr yn fwy difraw gyda materion lleol nag y dylem fod, ac y mae lie i ofni yr ymleda y difrawder yma i bob cylch, a'r canlyniad anorfod fydd colli ein dylanwad yn y cylchoedd uchaf. Dywedir fod llawer o'n pobl ieuainc yn ddifeddwl, ac heb ganfod gwerth yn y rliyddid sydd wedi ei gael i ni gan ein tadau ac y talasent yn ddrud am dano. Os nu. ofalwn am y ddinasfraint hon byddwn yn sicr o'i cholli, yna byddwn yn sicr o ei :werth. Dylai arwejnwyr ein gwlad fod ar ddihun i ddysgu a goleuo ein gwerin bobl (clywch, clywch). Derbyniwyd yr adroddiad yn unfrydol. Anerch%vyd! y cyfarfod gan Mr J. Bryn Ro- berts, A.S., mewn araeth lied faith. C'afodd dderbvniad gwreso.g. Dywedodd na ddylent ddi- caloni oherwydd niul aeth Rhyddfrydwyr i swydd yn yr etholiad diweddaf. Nid colled i gyd oedd iddynt golli fel plaid, ac yn sicr yr oedd pethau erbyn hyn yn dyfod: ychydig fwy i drefn. a'r llwch daflwydf i lygaid y bobl flwyddyn yn 01 yn dechreu clirio. Yn vr etholiadlau. llwyddodd V rhai fuont yn gryf yn erbyn y rhyfel yn fwy na'r rhai hvny oedid yn cloffi rhwn? dau feddwl. Erbyn hyn. yr oedd bam y cyhoedd yn gyffred- inol vn troi, a gwelant miai camigymeriad a. wnaed pan aeth y wlad yinua i Tyfel. Rhyfel costfawr dros beni a fu tmegygi Hit mentrodd efe ddlyweyd rai wythnosa-u cyn iddo dori allan. Aeth y draul yn fawr. Costiodd filiynau o bunnau i'r trethdalwyr; aeth miloedd o fywydau milwyr yn aberth. a'r aberth diweddaf i'r rhyfel oedd ein igrasusaf Frenhines. Nid oedd amheu- aeth erbyn hyn, nad mater y rhyfel a dorodd i lawr ei hiechvd. Yna aeth yr aelod anrhydedd- us yu. mlaen i siarad gyffredinol am y rhyfel. ac o blaid rhoddi hunan-]ywodraeth ar radd eano- i'r Boeriaid. Yr oedd of yn dal yr un farm o hyd, a bwriadai ddal fellv cyhyd ag yr I anfoncnt ef i'r Senedd (cymeradwyaefh). Ar gynnygiad vriBarch J. R. Williams, Sarn, vn cael ei eilio gan Mr T. W. Williams, pa.siwyd pleidlais o vmdidiried yn yr aelod anrhvdeddus, ac o ddiolch idd!o am ei anerchiad. Cynnygiwyd gan Mr T. W. Williams, eiliwyd gan Mr Lewis Williams, a phasiwyd yn unfryd- ol, "Fod y cyfarfod hwn o aelodau RhyMdfrydol Eifion yn dvrmuno datgan yn y modd cryfaf eu hangymeradwyaeth o'r rhyfel presennol, ac yn galw yn y md mwyaf difrifol ar y Llywodr- aeth i ddwyn y rhyfel i derfyniad, a hyny yn y modd mwyaf ffafriol er sicrhau heddwch parhaol yn y Transvaal, sef nid trwy ddwyn yr hawl o lywodraethu eu materion oddiarnynt. Ein bod yn dymuno a.r y Gynnadledd Genedlaethol Gymreig, yn Mhontypridd, yr un modd i ddateran en hangymeradwyaeth." Penodwyd Mri Bryn Roberts, A.S.. Jonathan Davies, R. B. Ellis, W; J. Williams. William George, ac E. R. Davies i gynnrychioli Gym- deithas yn Nghynnadledd Genedlaethol y Rhydd- frydwyr yn Rugby; Mri C. E. Breese, E. R. Davies, a T. Elias Jones yn y Gynnadledd Gym- reig, yn Mhontypridd. Yn yr hwyr, anerchodd Mr Bryn Roberts gyfarfod cyhoeddus brwdfrydig yn Nhalysarn.

10RWERTH VII. [I GYHOEDDI'N FRENHIN. Yr oedd y seremoni yn nglyn a chyhoeddi Iorwerth VII. yn Frenhin, yn Llundain yn un odidog anarferol. Darllenwyd y proclamasiwn yn amryw o brif leoedd y ddinas; yn gyntaf yn hen Balas St Iago. Yna gorymdeithiwyd hyd y Pall Mall hyd at y Temple Bar, ac yno, ar derfyn y rhan o Llundain a elwir "y ddinas," vmunodd yr Arglwydd Faer a'r swyddogion dinesig a'r orymda,ith. Darllenwyd y procla- masiwn wedi hyny ar risiau y Gyfnewidfa a'r Mansion House. Nid oedd y Brenhin yno, canys aethai efe o Lundain yn y boreu a theith- iodd i Cowes. Yn Portsmouth, cafodd ei Fawrhydi dderbyniad croesawus. BANGOR. Cyhoeddwyd y Brenhin yn Mangor aHoe. Yr oedd y Maer a'r Gorphoraeth yn bresennol, yn nghvda'r Uchel-sirydd a'i gaplan, a chwimni cyflegrol Coleg y ^'rifysgol, ian y Cyrnol Sav- age a'r Capten Reichel. Gwylid y seremoni gan dorf fawr I) bobl. Darllenwyd y procla.mas- iwn, a thraddodes y Maer anerchiad byr. DINBYCH. Ganol dydd Sadwrn. cyhoeddwyd y Brenhin gyda rhwysg yn Ninbych, ar y Groes, gan y Milwriad Higson. yr Uchel-sirydd. Yr oedd Mr A. Lloyd Jones, y Maer, ac aelodau y Gorphoraeth, yn bresennol, a thyrfa, fawr o bobl. DOLGELLAU. Yn Nolgella.u, ffurfiwyd gorymdaith o'r Lion Hotel i'r Sgwar, yn cael eu blaenori gan y Gwirfoddolwyr, dan lywyddiaeth yr Isgapten Finman. Darllenwyd y proclamasiwn gan Mr A. J. Anwyl, Llugwy. SIR FFLINT. Mr Henry Hurbutt, yr Uchel-sirydd, a gy- hoeddodd y proclamasiwn oddiar oriel y Neuadd Drefol, yn Fflint, ac wedi'r seremoni, gorym- deithiodd y Maer (yr Henadur E. J. Hughes), a'r Gorphoraeth, yr ynadon lleol, a'r Gwirfodd- olwyr, i Eglwys y Plwyf. Yr oedd un fonedd- iges yn bresennoi a glyvyodd gyhoeddi pedwar tyrn. Awd drwy seremoni gyffelyb yn y Wyddgrug, lie y dygwyd bechgyn y coleg, a gosodwyd hwynt yn rhes o flaen y Neuadd Drefol, lie hefyd y gosodwyd yr heddigeidwaid, dan ofal yr Arolygydd J. Ivor Davies. YN NGHASTELL CAERNARFON. Piydnawn dydd Sadwrn, cyhoeddwyd y Brenhin. gyda brwdfrvdedd mawr oddiar risiau Castell, Caernarfon, gan y Maer. Cychwynodd gorymdaith yn cael eu blaenori gan Seindorf y Gwirfoddolwyr, y Cyflegrwyr, y Gwirfoddolwyr, y Tan-ddiffoddwyr, yr R.N.R., a'r heddgeid- waid, yn cael eu dilyn gan yr Arglwydd-raglaw, yr Uchel-sirydd, y Maer a'r Gorphoraeth, a'r cyhoedd, o'r Neuadd Drefol, drwy y brif heol- vdd. a'r Maes i'r Castell. Wedi canu udgorn, cyhoedd, o'r Neuadd Drefol, drwy y brif heol- ydd. a'r Maes i'r Castell. Wedi canu udgorn, darllenodd yr Uchel-sirydd y llythyr dderbyn- iodd yn peri iddo gyhoeddi y Brenhin, a dar- llenodd y Maer y Proclamasiwn. Wedi i'r seindorf chwareu, a'r cyhoedd ganu "Duw Gadwo'r Brenhin," darllenodd yr Arglwydd- raglaw Broclanutsiwn cyntaf lorwerth VII., a galwyd am dair "Hwre" i'r Brenhin a'r Fren- hines newyctu. Yn mhlith v rhai oedd bresennol heblaw a enwvd yr oedd y Mil. C. H. Rees, a'r Capteniaid Whiskin, a J. Williams, y Mil. Ruck, y prif-gwnstabl; Mr R. Mason Cumber- land, Mr J. R. Pritchard, cyn-gadeirydd y Cynghor Sir; Mr John Dillon. Mr C. A. Jones, Mr H. Lloyd Carter, Mr Henry Clegg, a nifer luosog o foneddigion a boneddigesau ereill. Ad- drefnodd yr orymdaith, a dychwelodd y Maer i'r Neuadd Drefol. Wedi hyny anfonodd y Maer frysneges i'r Brenhin yn dyweyd ei fod wedi ei gyhoeddi ar risiau y Castell gyda brwdfrydedd, ae. fod gwerin Caernarfon yn datgan eu teyrngarwch ) gwresog.. Nos Sul, yn holl gapelau y dref, pasiwyd pen- derfvniad Teyrngarol. I YN SIR DREFALDWYN. Cymerodd y seremoni o gyhoeddi Iorwerth VII. yn frenhin Ie mewn tair tref yn sir Drefald- wyn ddydd Gwener, sef Trefaldwyn, Dref- llpwydd, a. Thrallwm, ac, yn absennoldeb yr Uchel-sirydd (Capten Lovell) gwnaed y seremoni I yn y naill a'r llall o'r trefi gan ei ddirprwy, Mr G. H. Harrison. Cymerwyd rhan yn y cy- hoeddiad yn Nhrallwm gan Mr David Wall, sydd. yn 90 mlwydd oed, ac a fu fyw dan bum' teyrn, ssf Sior Drjrdydi, Sior Bedwerydd, teyrn, sf Sior Drjrdydi, Sior Bedwerydd, Victoria, ac yn awr Iorwerth Seithfed. Mae ) ganddo gof da. am gyhoeddi Gwilym Bedwerydd I yn Frenhin.

MARWOLAETH Y PARCH JAMES JARRET. i Ddne (ddydd Llun). bu farw'r Parch James II Jarret, Nefyn, gweinidog adnatavdid'us gyda'r! Methcdistiaid. Y i oedd! yn 72 mlwydd oed. a I bu'n weinidog yn Nefyn am yn agos i ugiain mlyn- cdd. Cyn hyny, bu yn America, a bu'n weinidog yno vn Utica, Plymouth, ac Oak Hill, Ohio. I Bu'n briod 'didwywaith, v tro cyntaf ag un o iiymydcgaethy Bala, a gedv weddw a dwy ferch, un ohonynt yn briod, i "bru ar ei ol. I

RHYDDFRYOIAETH YN ARFON, CYFARFOD BLYNYDDOL YN NGHONWY. Cynnaliwyd cyfarfod blynyddol Cymdeithas I' Ryddfrydol Arfon yn Nghonwy, ddydd Mawrth, dan lywyddiaeth Mr R. B. Roberts, Llanfair- fechan. Sylwodd yr Ysgrifenydd (Mr R. Pentir Wil- liams) fod yn ddrwg ganddo cu bod yn cyfarfod dan v fath amgylchiadau eithriadol. Pan y galwodd ef hwy yn nghyd nid oedd ganddo yr amgyffred leiaf fod marwolaeth y Frenhines mor agos. ac ni chyrhaeddodd y newydd i'w glustiau hyd wyth o'r gloch y noswaith flaenorol. Yr oedd hyny, wrth gwrs, yn rhy hwyr i attal y cyfar- fod. Pan yr hysbvsai hwy fod y gynnrychiol- aeth yn 50 milldir o hyd, gallent dybied fod ihoddi y cyfarfod heibio, a, hyny ar awr mor hwyr. yn hollol allan o'r cwestiwn. Hyderai fod yr eglurhad yn foddhaol. Cadarnhaodd y cadeirjrdd yr hyn a ddywed- wyd gan yr ysgrifenydd, a sylwodd na byddai i Mr W. Jones, A.S.. draddodi anerchiad gwleid- I yddol v diwrnod hwnw. ARIANOL. Y Cynghorydd Elias Jones, U.H., Llandudno. trysorydd y gymdeithas, a gyflwynodd v fan- | tolen, oedd yn "hollol foddhaol, hyny yw, yn well j nag v bu er's blvnyddau. 'CENADWRI.. Derbyniwyd cenadwri oddiwrth Gymdeithas Derbyniwyd cenadwri oddiwrth Gymdeithas I Ryddfrydol "Llanberis yn awgrymu i'r cyfarfod- vdd blynyddol fyned ar gylch. Wedi petli dadleu, pasiwyd i gydsynio a'r genadwri trwy fwyafrif mawr. Yn Llanberis y cynnelir v cyfarfod1 Jjlynyddol nesaf. ANERCHIAD Y CADEIRYDD. With roddi y gadair i fyny i'w olynydd (Mr I R. E. Jones, Llanberis), cyfeiriodd y Cadeirydd at farwolaeth y Frenhines, a sylwodd y byddai yn golled; i Brydain a'r byd yn gyffredinol. Llywodraethodd am y rhan fwyaf o'r ganrif ddi- weddaf, ac yr oeddynt wedi derbyn llawer o freintiau yn ystod y cyfnod hwnw. Gan mai hwnw ydoedd cyfarfod cyntaf y ganrif, dymunai iddynt flwyddyn newydd dda, a chanrif newydd dda i Gymdeithas Ryddfrydol Arfona Rhydd- frydiaeth yn gyffredinol (cymeradwyaeth). Yr oeddynW hwy yn Nghvmni wedi derbyn llawer yn ystod y ganrif ddiweddaf, yn neillduol ar ol 1868. Yr oedd y flwyddyn hono yn un fyth- gofiadwy i lawer ohonynt. Dyna'r flwyddyn y torwyd asgwrn cefn Toriaeth yn sir Gaernarfon. I Cyn hyny, ni chlywid am Gymru chwaethach clywed ei llais yn Nhy'r Cvffredin. Ond deffro- wyd y Dywysogaeth, ac etholwyd dynion i'w I cvnnrychioli yn deilwng. Erbyn hyn, mae llais Cymru i'w glywed ar lawr St. Stephens. Bu adeg pan na chymerid sylw o'u gwlad, ond 1 heddyw yr oedd Cymru yn cael ei chydnabod hyd yn nod gan Senedd Prydain Fawr (cymer- adwyaeth). Yr oedd Cymru wedi ymdrechu o'i phlaid ei hun. Nis gallesid disgwyl llwyddiant heb ymdtech, ae os oedd Cymru i gael y diwyg- iadau cenedlaethol sydd yn agos at ei chalon, rhaid oedd wrth ymdrech (clywch, clywch). Er 1868 yr oeddynt wedi cael mesnrau diwygiadol i Gymru. Nid beth a gaed yn yr hen ganrif oedd o bwys iddynt hwy, ond beth ddylent. gael fel Tywysogaeth yn y ganrif newydd. Dyna oedd yn bwysig. Yr oedd rhywun wedi dioddef yn eu personau a'u hamgylchiadau i sicrhau yr hyn gawsont. Felly, eu dyledswydd oedd gafael yn dyn yn y diwygiadau a gafwyd eisoes. Ond yr oedd arnynt. eisieu ychwaneg. Yr oedd arnynt eisieu Ymreolaeth i Gymru. Rhaid oedd cwtogi y fasnach feddwol. Yr oedd arnynt eis- ieu gwelliantau yn Neddf Addysg, ac, hoIyd, Ddadgysylltiad yr Eglwys yn Nghymru. Os am ell cael, yr oedd yn Thaid ymdrechu. Gofaled y Rhyddfrydwyr am y cofrestrau etholiadol* a, byddent iddynt-ar bob achlysur gadw Rhyddfiydiaeth yn y ffrynt. •

MR KRUGER YN SAL. -I Dywedir fod Mr Kruger yn sal iawn. Mae I tri meddyg yn gweini arno, ac ofnir na bydd iddo wella.

CLADDEDIGAETH Y FRENHINES, Bydd claddedigaeth y Frenhines yn gladdedig- aeth milwrol, yn ol dymuniad ei Mawrhydi. Aiff y Brenhin i Lundain heddyw, a bydd cyng- hor yn Marlborough House. Dychwela'r Brenhin i Osborne yfory, a chynnelir cyfarfod o'r Cyfrin-Gynghor ddydd Gwener.

HELYNT Y TRANSVAAL. YMLADD AM BUM' AWR. CUR0 A CHOLLI. Edrvdd Arglwydd Kitchener y bu y Cadfridog Cunningham yn ypnadd a Delany i'r dde o Mag- aliesberg. a bygythiodd y Cadfridog jibbing ton eu hochr. tnvy fyned i Ventersdorp, a. chilioddl y Boers. Bu r Cadfridog. Smith Dorrien yn ymladd! brwydr Iwyddiannus barhaodd am bum' awr. a bvddin gref o'r Boers rhwng Carolina a Wonderfontcin yn nwyrain y Transvaal. Tor- odd y Boeriaid y rheilffordd rhwng Kimberley a Vrybung nos Sul diweddaf, a dywedir fod; commando ciyf wedi croesi i'r gorllewin yr un noswaith. Amgydchynwvd1 nifer o blismyn yn Devondale, pedia-ir milldir ar ddeg i'r gogledd o Vryburg, ddydd Llun, a dfodasant eu harfau i lawr heb d'anio ergyd. Yn Slyp.ip gorstf i'r gogledd o Kimberley, meddiannodd y gelyn safle lie yr oedd1 y Dublin Fusiliers, ac hefyd medd- ianasant dren gyda rheidiau i'r milwyr yn y gogledd. Yn Cape Colony, mae partion o r Y,,oem yn gwibio ar hyd y wlad. DINYSTRIO'R MWNGLODDIAU. Hysbysir o Ca,pe Town fod deuddeg cant o ddynion wedi eu trefnu'n gorphlu i warchod y mwngloddiau. Cedwir hwy gan y cwmniau a chyst hyny 30,0C0p yn y mis. Dywedir yn awr fod y Boers wedi gwneyd difrod gwerth 300,000p ar y mwngloddiau. BRWYDR FAWR YN YMYL. Credir fod brwydr fawr yn ymyl ychydig i'r dwyrain o Pretoria.

Trigain mlynedd yn ol nid oedd yn Victoria, prifddinas Columbia Brydeinig, ddim ond caerfa unig, wedi ei hadeiladu gan gwmni Bau Hudson. Erbyn heddyw y ae hi yn ddinas fawr a phwysiy, a'i phreswylwyr yn rhifo chwe^' mil av liugain. Yn Lloegr y mae yr lielviit yn nghylch "Angeu yn y Bir," a chael cwrw pur, yn ymledu yn gyflym. Ffurfir cymdeithasau mewn Iluaws o leoedd i greu "opiniwn cyhoeddus cryf," neu "lais y wlad," o blaid deddfu ar y pwnc yn y Senedd nesaf. Mewn cyfarfod mawr yn Rhufain, nos Lun, pasiwyd' penderfyniadau cryfion yn' galw ar Lywodraeth yr Eidal i ddeddfu ar unwaith, ac yn effeitliiol, er darostwng y fasnach ellyllig mewn genethod a merched ieuainc sydd yn ffynu yn gyffredinol yn y whLd.

GENI, PRIODI, A MARW. Y prls am gyhoedM (ionedigmethfin, PrioJIaasn, a Msirwolasihau yn y golofn hon ydyw la yr un (blaendal) us a 3B SO ar goel. GENSDIGARTHAU. EVANS-Ioniwr 20, priod Mr Evan Evans, Bws Fflat, Dinbych, ar ferch. JONES-Ionawf 10, yn 28, Cargill-road, Earls- field, Llnndain, S.W., priod Mr Rotert Jones, ar feroh. JONES—Ionawr 14, priod Mr Owen Jones, Penuchalroe, Llanelwy, .ar ferch. ROBERTS Ionawr 14, priod P.C. Wm. Roberts, Bagillt. ox-ferch. I WILLIAMS- IonBowr 21, priod Mr W lliam Williams, Maesycoed-terrace, Fron, Diubych, ar fab. PRIODASAU. HOLGATE-MIOHIE lonewr 10, yn Eg- lwys y Plwyf, Whitford, gan y Paroh J. Davies, fioar, Mr Samuel Holgate, High- street, Treffynnon, a Miss Agnea Michie, Mostyn Hall, Mostyn. HUGHk;g -HUGHES -lonswr 28, yn owydd- f nr cofreatrydd, Caernarfon, gan Mr Daniel Thomas, Mr Ellis W. Hnghes, Felinperig- terrace, Llanllyfni, a Miss Eliza A. Hnghes, Hyfrydle-road, Talvsara. JONES WILLIAMS Ionawr 16, yn Nghapel y Bedyddwyr, Llansantffraid, yn mhresennoldf b Mr D. P. Davies, cofreatrydd, Mr lau,h Jone;, Ty'nycelyn, a lilies Alica Williams, Blue BeU-y ddau o Llaneant- ffraid. OWE N-]?,OWLAN DS lonswr 36, yn Eglwys y Plwyf, Llanberir, gan y Parch G. B Thomas, rheithor Llanberis, yn oael ei gyn- northwyo gan y Parch J. Davies, John uoff Owen, unig fab John Owen, Fron Heli, Portdinorwic a Frances Elizabeth Rowlands, nnig ferch y diweddar John Rowlands, Llan- beris, ooc wyres i'r diweddar John Rowlands, U.H., D.L., Pl«sl;irion, Llanrug.— WILLIAMS ROBERTS Ionawr 17, yn swyddfa'r cofreatrydd, Bangor, gan Mr D. Griffith Davies, cofrestrydd, Bethesda, Mr William Williams, Brynawel, Braichmelyn, Bethesda-, a Miss Hannah M. Roberts, .Pont- ronwy, Llanedwen. WOODWARD — HUGHES — Ionawr 12, yn Nghapel Cysegr, Mostyn, gan y Parch Dr E. Pan Jones, Mr Arthur Woodward, Penyffrith, Berthengam, T-lanass, a Miss Mary Hughes Bryn Bethel House, Mostyn. marwolakthau. ARMSTRONG-Tonawr 16, yn 81 mlwydd oed, yn 6, Salisbnry-terraea, Darlington. Mrs Armstrong (mam Mrs Barker, Asylum Lodge, Dinbyoh). COPPAOK-Ionawr 13, yn 84 mlwydd oea, Oapten James Coppacb, Shotton, Oonnah's Quay. EV ANS-Ionawr 12, yn Llwyn Onn, Rhiw- I arth, LI an gy nog, yn 66 mlwydd oed, Mr Robert Roberts Evans. GRIFFITHS Ionawr 15, Hannah Emily, baban Mr a Mrs Thomas Griffiths, Ffylloa- fach, ger Llwynoelyn, Aberaeron, yn 7 wyth- nos oed. HUGHES-Ionawr 17, vn "50 mlwydd oed, Mr John Hughes, melinydd yn Melinyooed, ger Llanrwat. JADERHOLM—Tachwedd 26, yn ei ohartTel yn Abo, Finland, Franoea Jaderhoim, priod Mr Jaderbolm, a mam Mra Dunoan, gynt o Blaenau Ffefitintog- JONES-Ionawr 24, yn 72 mlwydd oed, ar ol cystudd maith a blin, yr hwn a ddioddefodd yn amyneddgar, Mr Robert Jones, Penystep, Prenteg, ger Tremadog. JONES-Ionawr 21, yn 53 mlwydd oed, Mr Robert Griffith Jones, Castle-road, Dinbych. MORRie—Ionawr 17, y* el phreewylfod, 5, Bank Quay, Caernarfon, yn 133 mlwydd oed, MrsJGwen Morris, gweddw Mr Owen Morris, mason. OWEN—Ionawr 13, yn 90 mlwydd oed, yn Soho House, Llandudno, Mr Griffith Owe., gynt o Bettwsycoed a Nannerch. PARRY-lonawr 19, yn 64 mlwydd oed, Mr Robert Parry, anwyl briod Mra Margaret Parry, 8, Tanybwlch, Douglas Hill, Bethesda (Ty Hen gynt). Cafodd gystudd maith a blin. ond daliodd dano yn deilwng o Gristion. Yr oedd y diweddaf o hen ilaenoriaid eglwys Amana, Bethesda.- ROWLANDS—Ioiawr 14, yn 71 mlwydd oed, Mr John Rowlands, Penyfelin, Llangynog.

MONUMENTS. LARGE STOCK BKFORK BunNG OALL AT HUGH JONES, MARBLB WORKS, CARNARVON. All kinds of Bunia and Plain Oroaisa on ba d- GAUAF A GWANWYN. EU PERYGLON A'U HANHWYLDERAtJ Y FEDDYGINIAETfl OREU RHAGDDiNT YW BITTERS CWllYM EVANS. Yn ystod misoedd oer a llaith y tymhor hwn o'r flwyddyn dioddefa llawer gan yr Anwydwst, Bronchitis, Be amryw ANHWYLDERAU GAUAFOL ereill, ond tystia llnaws yn y wlad hon a gwledydd ereiU y gellir cael ymwared llwyr oddiwrthynt, nen os gofelir mewn pryd eu hosgoi yn hollol trwy ddefnydd priodol o QUININE BITTERS GWILYM EVANS, A chydnebydd pawb sydd wedi rhoddi prawf teg arno mai dyma FEDDYGINIAETH OREU'R OS. at bob anhwyldeb gauafol, ac yn arbenig at holl anhwylderaa y Cylla. Canmolir gan filoadd a wellhawyd o amryw Glefydau pan oedd POB MEDDYGINIAF/TH ARALL YN METHU. Os cymerir clefnydd prydlon o'r Quinine Bitters, cydnabyddir gan filoedd nad oes Jim oyfielyb i BITTEBS GWILYM EVANS g; attal ymosodiadan afieohvd, ac adfer nerth ac ynt Tai sydd yn dlhoeDi mewn gwendid ar ol unrhyw afiechyd neu dwymyu Bitters Gwilym Evans. Eitters Gwilym Evans. Bitters Gwilym Evans. Bitters Gwilym Evany MEDDYGINIAETH BUR, SICR, DDYOGEL, LWYDDIANNUS, AO EFFfilTHIOL YDYW Bitters Gwilym Evans. Bitters Gwilym Evans. Bitters Gwilym Evans. Bitters Gwilym Evans. TYSTIOLAETHAU. Elmsgrove, Queen's Ferry, Mawrth 20fed, 1897. Foneddioion, — Cefais Bitters Gwilyn. Evans yn^Feadyginiaeth ragoroL Gwnaeth les mawr i mi. Dioddefwn Beswch trwm a Diffyg archwaeth. Blinid fi hufyd gan wen- did mawr, yn cael ei achosi, yn ddiamheu an or-lafnr ac astudio gormod. Pallodd fy echyd, a gorfu i mi roddi gweitbio i fyny. Aunogwyd fi i roddi prawf ar Bitters Gwilym ■fivans, ac yn fnan cefais ymwared oddiwrth 7 pesweh poenus, a theimlwn f1 hun yn sryfhau. Erbyn hyn, yr wyf wedi cwbt adfer. Quinine Bitters yw y phyaig goreu a gefais erioed. Nis gallaf lai na'i ganiuawl wrth bawb. WILLIAM GEORGE. BiTTEBS &WILYM EVANS. Penzance, EbriU 7fed, 1897. Foneddigion,—Yr wyf yn amgau yr anau gofynol am dair patttlaid fawr o Quiuio«, Bitters Gwilym Evaiis. Y m&pnt weoi profi mor werthfawr, ac wedi gwneyd cymaiut u les i mi, fel y teimlaf na ddylwn fod uu amser heb eu cadw wrth law, i Yr eiddoch yn ffyddlawn, T. DAYX WHITE. BIITERS GWILYM EVANS. Blakehey Nook, near Oldham, Chwefror 24ain. Aowyl Syr,—Byddaf yn ddioichgar os an fonwcii i mi botulaid 4s 6c o Qaiaine Bitters Qwilyn Evans. Va. genyf eich hysbysa fou y botelaid ddiweddaf gefais wedi gwneyd lies mawr i mi. Yr wyf wedi gwellamwy ol cymeryd eich Bitters nag ydwyf sbwe' mis ar 01 treio llawer c ddoctoriatd yma, yn swydd York, ac yn Liverpool. i r wyf yn rboddi y clod yn benaf i'ch Qoininc Bitters chwi, a gallaf ddyweyd ei fod yn weti un feddyginiaeth wyf wedi dreio erioed. —Yr eiddoch, &0., JAMES ROBERTS. BITTERS GWILYM BV ANS. tW RHYBUDD. Goofaelwch Dwyllwyr. Edrychwch enw Gwilym Evans ar bob label" stamp, jhotel. Gwerthir ef mewn poteli, 2s 9c a 4s 60 yr un j blychau yn oynnwystair poiel 4e 60 auj 12B gael yn mhob coan, nen dav (onir twy yn rhad am y prisiau uoa A yn ddyogel drwy J post, oddiwxtu :1 perchenogion:— QUININE BITTERS MANUFACTURING COMPANY LIMITED. LLANELLY, SOUTH WALES. Prif Oruchwyliwr yn America ;—Mr R. 1), WILLIAMS, Plymouth, Peon. y29M ArppMryd a Cfoyiboeddiryd droa J. p gwa DANIEL BEEs, yn 8r OMrmartoB. DYDD MAWRTH, IONAWR 29, 19Q