Yr Herald Cymraeg

PWYSIG I HYSBYSEBWYR. Y CYLCHREDIAD MWYAi- YN NGHYMRU. LLWYDD PARHAOL I 4, YR HERALD CYMRAEG,' CYNNYDD, 260,000. TYSTYSGRIF NEWYDD. Hyfryd iawn gan Berchenog Yr Herald C,Yuaraeg "-yr Hynaf, Mwyaf, Rhataf, G 401;af o'r uewydaiadnvon Cymreig-ydyv. 1.,ral" gyltv at Iwydd cyacyddol a dihafaJ y papyr tra phoblogaidd iiwn. 4Q1 gwra o flynyddau, nid ydys wedi arbed J^thrani na thrafferth i wella "Yr Her^id ^ynii&eg." Helaethwyd ef amryw droion. r'p^phir ef ar well papyr; ac y rnae !»°ll beiriannau o'r mathau diweddarai. u ^'ydfyue^ol, yr ydys wedi trefnu i'r cycnv- y -v uewyddion, y nofelau, a'r erthyglau 1 tod o flwyddyn bwy gUydd yn fwy ffr, s ac aurywiol; ao felly yn fwy dyddoroi i'r c>l'oedtl o bob gradd a dosparth. ^eagys y Dystysgnt a welir isod ydyW"' cyhoelld wedc bod yn hwyrfrydig JI&.C ya anwadal yn ei chefnogaeth i'r anturiaeib. Er's hir amser, y mae swydaogicn cv. hoeddug a masaachwyr Cyrnru wedi gwertb- iJiwrogi eolofuan Yr Herald Cymraeg ie c>'fc"yugau campus i Hysbysiadau. Ele&i s>if yr Herald" yu uwca nag erioed vn umra y wIad. Eto, with ystyried y cynnyud s"lf "Yr Herald" yu uwca nag erioed yn umra y wJad. Eto, with ystyried y cynnyud Pirbaol yn y cylchrediad, mae'r Kc-cbeacfc y,J kyderus ddisgwyl ychwanegiad dirftiwr yr llysDysiadau yn y misoedd dy Er fcd y cyichrediad yn ymeangu, ni vmeh cxid yn y Pnsiau am Hysbysiadau yn ystod y jl wyddyn hon. a v Uhydd hyu fantais i'n hen gwsmeriaid M creiii a dymunent wneyd cytrmdeban ar- *?°Ja aR- > ac am fanau neilldaol am hir "wneyd bajgeinion mantcisi.i. udioecT y^oiiebu a'r swyddfa yB TYSTYSGRiF (CYFIEITHIAD). 9 a 11, Old Bank Buildings, Eastgate, Caerlleon, Medi 30ain, 1898. At Berchenog yr « Herald Cymraeg,' Caer- narfon. Atwyl Syr, Dymunaf sicrhau fod cylchrediad I Yr H Herald Cymraeg' fel y dangosir gan lyfrau eyfrifon y cyhoeddwr am y flwyddyn dcsi- II wûddf o'm harchwiliad (sef y flwyddyn yu U diwedda Mehefin 30ain, 1898) o'i gymharu ?ppQ Wy yn yn Mebefin 30*in, lotsy, yn dangos "CYNNYDD o 935,084 o Ropua yn y 52 wythuos, neu, ar gjfarfal •gryaao4:>538ogopiMF wythuos. :\Ia.e'r cylchrediad yn myned "AR GYNNYDD PARHAUS, II !\c y aao r cynnydd hwn yn dra amlwg J"1. u yr amsor presennol. ;^e^n grorionedd, pe gwneid cymba1* ,Tf. 7 chwarter <3iweddaf (yr. di w^Jdu Med! 30ain, 1898) a'r chwattor 1889 (yn Medi 1889) fe ddangosai GYNNYDD ar (ja ^AliTALEDD yn 01 j radd o t "fwy na ^eo,ooo 1 o gopiau y flwyddyn. Yr eiddoch yn ffyddlon, U E. NOEL HUMPHREYS, Cyfrifydd Trwyddedol. ftiPOBTANT TO ADVERTIBEBØ, LARGEST CIRCULATION IN WALES. CONTINUED SUCCESS OF •YR HERALD CYMRAEG." INCREASE 260,000. A NEW CERTIFICATE. The Proprietor of « Yr Herald Cymraeg," &e Oldest, Largest, Cheapest, and Beat of The Welsh Newspapers, has much pleasure in calling attention to the continuous and auparalleled success of this old-establibbed favourite. For a number of years, no effort or expense has been spared to improve ''1 Yr Herald Cymraeg." It has been several times en- larged. The quality of the paper has been uuproved, and the very beat printing appli- ances have been secured. Concurrently, the tlCWS and literary columns have been ren. dered more and more fresh, varied, anc* t&iereufciiig to all classes of the public. As will be seen from the Certificate pub- lished below, the pubhc has beeu neitiier t>:ow nor hckle m responding to the cute*, prise of the conductors. Business men have long appreciated the merits of Yr Herald Cymraeg" RB a medium for Advertisements. At the preseni *ime, it stands higher in the estimation o* the Advertising World than ever. Bat i VIew of the continuously increasing ciroaia- "on of the paper, the Proprietor confidently anticipates a large increase of patron&se in the coming months. trtc8tandins advancing oircula SS'no thSca of barges will not be raised PE«8eut year. Those who desire "oI, 7 ?acea and special positions toi should therefore apply at oace she Manager. J CERTIFICATE. 9 and 11. Old Bank Buiidinga, v Eastgate, Chester, „ September 30th, 1698. To the Proprietor of • Yr Herald Cymraeg, Dear Sir, arnarvon. 4,1 be* to"*™* that the circulation o! Yr Herald CymraeR/ as shewn b publishing books for tbe iaet COmpI0t«d year oi my ana* (via., year ewded » June, 3-898), aa ^pared with the yeft{ ended 30th Jun6, looa» BhowB an II INGht\SE OF 235,984 copies in the 52 weeks, or &q av^rag^ HiCre&fid of copies per -w^ek, 1 bave regularly audited the books of Yr Herald Cymraeg' since the year 182J The circulation has been 'A CONTINUOUSLY IMPROVING ONE, and this improvement is very marked r.1, the present time. In fact, if the comparison were made.for » the last quarter (ending 30th September 1898) with the corresponding quarter (>: J 839 (ending 30th September, 1889), i, !i would shew an AVERAGE INCREASE, nf b the rate of 010 0 if ;iha* seaooc .i1 copies per wonnm* To"8g noklJhtophrbvh, "eWkndAeeorottid.'

I HELYNT Y PENRHYN. I CYFRIF Y PLEIDLEISIAU. GWRTHOD Y TELERAU. Ddydd Iau, rhifwvd pleidleisiau gweithwyr y Penrhyn o blaid ac yn erbyn derbyn t^lerau Mr Young, yn Ysgoldy y Cefnfaes, gan Mr J. Jones-Morris, cadeirydd y Cynghor birol; a Mr I C. A. Jones, cofrestrydd y Llys oiroi. Yr oedd Mr Clement Edwards, y "Daily News," yn bre sennol hefyd. Felly gwnaed i ffwrdd a'r ofnau y byddai i fam y gweithwyr ar y mater gael ei gwneyd, vn hysbys, a chaed perifaith chwareu teg. Ciodwyd y tugel yn agorad hyd nes y daetli y llythyrgod diweddaf i Fethesda, fel y gallesid cael pob pleidlaia i fewn a dderbynid y diwrnod diweddaf. Ni d-daeth ond un, fodd bynag, gyda'r post hwnw, a pliapyr un o'r bech- gyn sydd wedi myn'd i'r Rhondda ydoedd hwnw. Trosglwyddwyd allweddau y blychau pleid- leisio i Mri 0. A. Jones, a J. Jones-Morris, am dri o'r gloch y prydnawn. Ychydig ddyddordeb a gymerwyd yn y mater gan y eyhoedd hyd oddeutu chwech o'r gloch yr hwyr, pryd y daeth nifer luosog o wragedd a phlant, yn nghydag ychydig ddynion, ogylch yr ysgol. Yr oedd yn amlwg i ba.wb nad oedd neb yn breuddwydio y ceffi'd mwyafrif o blaid ail ddechreu gweithio, a'r prif gwestiwn a ofynid oedd pa faint fyddai nifer y rhai a bleidiai weithio. Amcangyfrifid y byddent o 250 i 350. Am banner awr wedi wyth, daeth y cyfrifwyr ailan o'r ystafell, a gwnaethant goelcerth o'r papyrau pleidleisio drwy diiilu olew arnynt a'u llosgi yn ulw. Mvnegwyd y ffisiyrau am hanner awr wedi naw o'r gloch, gan Mr Henry Jones, yr hwn a esgynodd i ben y mur gerllaw Capel yr Annibynwyr. Derbyniwyd hw-ynt gyda ban- llefau o gymeradwyaeth, a phan ddarllenwyd y ffaith fod 77 wedi rhoi eu Uais dros, ail ddechreu j gweithio, chwarddodd y dorf yn uchel a hwtiasant. Yna trosgl-nyddodd: Mr C. A. Jones a Mr Jones-Morris, bapyr i wyr y wasg, o ba un y mae y canlyn yn gylieithiad — "Yr ydym ni, sydd a'n henwau isod, a benod- wyd i gyfrif pleidleisiau y gweithwyr, yn cy- ] hoeddi y dyfarniad. Dymunwn dclyweyd yn mhellach nad oedi neb. ond Mr Clement Ed- j wards, y "Daily News," a ninnau yn yr ystafell yn ystod y cyfrif, a darfod i ni wedi gorphen, losgi y papyrau pleidleisio y rhai oedd f fel y canlyn Yn erbyn y telerau, 1707 Drostynt, 77 Pleidleisiau wedi eu spwylio, 89 Cyfanrif y pleidleisiau, 1873 Amyddwyd. y Sydd o Ionawr, 1901, J. Jones- Morns, cadeirydd Cvnghor Sirol Caernarfon; ^harles A. Jones, Cofrestn-dd y Llvs Sirol a Chofrestrydd Lleol Uchel-lvs "Cyfiawnder vn ghaernarfon." I Diolchwyd i Mr Clement Edwards, a rhodd- wyd y dyfarniad iddo ef i'w anfon i Mr Young. Canmolar y cyfrifwyr y dull y cariwyd y trefn- iadau allan gan y pwyllgor. Gwelir fod mwy- afrif 0 ddau am bob un o'r gweithwyr yn erbyn ail ddechreu, hyd yn nod pe cyfrifid fod pob un or rhai na phleidleisiasant o gwbl, yn barod i dderbyn y telerau. Y CAM NESAF. Dywed rhni pobl y dylai y dynion yn awr apelio at Arglwvdd Penrhyn yn unol a thelerau ■toy/, ond m chredir y gwneir hyny. Yn y llu^Sd61" letT* 7f gWfthw^r yn ymadael yn iiuoeda. Aeth nifer fawr i ffwrdd ddydd tTrr- rV I!i?ir Parat(>?ld;m gan y pwyllo-or n-f, cronfa I'gyTUJorthwyo yr'li^n 4fth- a?Il S L K ymtiith. Anfonir cor arall allan yn ebrwydd, agnvneirapelgyffredinoll at y cyhoead- LLYTHYR AGORED AT MR YOUNG. w mo1 -s y pSdl^?oagperihf^synitda11 clnvi am ddull V ovnlr f<Kl -Vn berffaith dawel fod dch cAiSScL Cy"lr ° fam y S^wyr ar /(>:I amlygiad or [ 1 1 ojrwuu, turiawr. JSi nhetrusai nfwyafriT'llethol ^ch telerau gyda syndod i r mwyaf hyderus ohonom yn tel^-afynff'afrM g0fi°' mai Did derbyn eich reiei au yn tfafnol (canys ni welais neb gweithiwr yn ceisio, am fynyd, eu cyfiawuhau). Yr oedd i'r chware?"11 ^n'1me^s ^wel1 myned u jT -j i rywsut na llwgu ar yr heol &c a ted yiSu'fm' 7 dSu id^ U irli ]^nj fod ganddynt rai cannoedd o'r bobl yn bnrod i fyned at eu gwaith; a phan glywodd ? 'Llawenydd^nyraU' ,ffrom;sa:nt vn aruthr. 11 y i m fod dylanwad y giwaid vma sydd genych yn y chwarel yn lleihau, a b(^. v ?ra^,l Vyr dod ha-dnabod yn 'dda ac "i ,™dd™ «y„t vn „1 e„ anheilyngdod „H '4'rii o'r hualau fel mithvm P™ u fe7M £ wlau arn danom iei gweithwyr. Cymerwch ni fwy J "&I'4'-1..1..J. iwaetli, ac ymddygwch tuagatom fel ag yr ydym yn fodau rhyddkop, yn ddynion parchiS a ^leu- y maetarch 1 1>ixrch ddyied'us' ond y11 cashau a ehas e n amhtuo ar bcb hlysur. Ofnaf Mal darddle yr anghydfod parhaus svdd ch^n. ydyw yn anyrnddiriedaeth sydd yn cael ei a,nwe*u genych tuagatom. Uddiym/y cyLd ainlieu°n o barth i'n hanmcanion ;i'n gweithrediadau a'n symudiadau Tn n^v 1 a I gwella ein sefyUfa fel gweithwvr. r, ,n :<ii eithaf da fod yr v:n« yr. cifl fti jaeth o'r straeon ed!iwgar a gerir i chm c- n odrauon cymdeithas. Dnyg genvf fel un o'ch gweithwyr, ysgrifenu mor gryf atoch, yn arbenig felly, pan y de-ill-if oddiar dystiolaet-h. ddiamheuol, fod rhai ochrau ■x ch cymeriad yn bobpeth ac a eLlsid ei ddymrnT Wrt[iymJe]ch 7n feddiannol a.r brif nodweddioo boneddwr cymdeithasol dymunol a ma«nachwr llwyddiannus, ond edch bocl yn fvnv mewn "tact" i drin dynron. 3 .Yr credu y dfeuech yn alluog ,i'n trin mnnau hefyd, pe gallech chwi gael ymwared o'r symad cyfexhornus sydd genych am danom GredHvch unwaith am byt'h, nad w obaith i chwi na neb am]. Iwyddo i n trin dan Ddeddf Orfodol. Maw rfrydigrwydd ydyw y dylanwad mwyaf gyda chwarelwyr; a phe y buasech ciiwithau wedi em trin ni dan ddylanwad yr ts- ftZr lnrmV' ,buasai Uwyddiant a heddweh Vn S/n em hardal, yn He distryw ac aflwydd em bro.. dfuluoed Cyr a ]]Wydddjant cannoedd o <-yf .n^ eu d,,11rstnc). ac ardaloedd wydd cxt,(7 6U ^anrelthl(> a gaian;«tra. oher- 1-ivd' n w!lrWy a dllfy- ^ynwyr cyffred-in wFd. cyndy¡nrwydd a díifyg synwyr cyffred-in 6f^a" 0 ^rsonau. CITWARELWP.

I MARWOLAETH MR T, BARKER, I LLANDUDNO. Ar ol hir waeledd bu farw Mr Tk>ma.s Barker. L .H., PJpvS Llaixdudiio, yn ei bres^'y]- J fod, 1*0s Ferclier. Ar un: iideg, yr oedd yr vma- dawedig nil o anveinwyr y blaid, Rvddfiydol yn sir Gaernarfcm, or|,(-' trodd yn Undebwr, ar waith Mr Gladstone yn dwyn yn mlaen Fesur o Ynireolaeth i'r Werddon. Yr oeddi yn Ym- neillduwr pybyr. Bu ar un adleg yn uchel-sinrdd Arfon. w——"—

Y niae ^farn~T c* —— flynyddol y sw'11 ^-ntham vn gorfod talu yn meddwdod. Qa(] fP am bregeth yn erbvn ™?n- A oedd h^ yr arain ^an Mr Solo- Solomon ? y J11 weithred d'eilwng 0 I

CYDXABOD GWEITHIWR FEL BRAWD. Syr>—Syirais dipyn pan yn darllen prif erthygl "Gwalia," papyr Arglwydd Penrhyn, weled y geiriau canlynol ynddo:-—"Heblaw v petliau hyn, y ma.e mwy o werbh yn cael ei osod arno ac ar ei fywyd, edrychir arno fel creadur a, rhesymol, a chydnabyddir ef fel brawd: yn meddu ar hawliau a rhagorfredntiau, ac ar allu i'w dfefnyddiio a'u gwerthfawrogi." Buasai yn dda iawn pe buasai llawer o ddynion sydd yn dal swyddau, mewn llawer gwedd yn ein gwlad yn darllen y llinellau hyn, ac o'u darllen eu cario allan. Drwy hyny ceid llawer llai o derfysgoedd gweithfaiol fel ag y sydd yn bresennol. UN 0 BETHESDA.

ARHOLIAD UNDÐB YSGOLION SAB- BATHOL YR ANNIBYNWYR, Syr,-Nid wyf yn bwriadu ail-agor y ddadi a Mr Ivor Jones o berthynas i'w ddarlleniad anghywir o gynnwys "Diwygwyr Cymm." Ü'm rhan i, mae iddo groesaw i haeru a thaera fod y gwyn yn ddu, ac i gredu y gall ei wneyd yn ddlu. drwy ail haeru ei fed. Ond yn ei lythyr diweddal, haera mewn cyffelyb ifodd yr hyn KJ* n anghywir am arholiad agoshaol Undeb sgolion Sabbathol yr Annibynwyr; a fy unig amcan yn y Uythyr hwn yw cywiro yr hyn a ddywed ar y pen hwnw, rhag arwain ohonch darllemvyr ar gyfeiliorn yn 'hyn o beth, fel y ceisiodd wneyd am gynnwys "Diwyg^yyr Gym- Dywedais nad oedd, a fyno'r mapiau a,'r ar- holiad, na'r arholiad a'r mapiau, a bod y cyfar- wyddiadau gwyddogol a argraphwyd gan ysgrif- enydd yr Und-eb Ysgolion' yn profi hyny. Mae Mr Ivor Jones yn gwadu hyn, ac yn dangos dracbefn y dalent arbenig sydd ganddo i gan- fod yr hyn na wel neb a rail, ao i beidio g weled rv hyn sy n amlwg i bawb ond efe. Awgryma, -v v hefyd, fy mod wedi colli fy nhymher; ar h. n gadawaf i ereill sy'n adnabod y ddau, ac J'11 eu plith y eawl oeddent bresennol yn nghyfarfod- ydd yr Undeb yn Mhorthmadog, i farnu ai Mr Ivor Jones ai Beriah Evans sydd debycaf o golli Ivor Jones ai Beriah Evans sydd debycaf o golli Hywodraeth ar ei dymher, a'phan yn y crflwr jresynus hwnw i ddyweyd pethau ar aiitur ac ieb sail iddynt, gan geisio ca-damhau golygiad inghywir drwy haeru a thaeru yn groes i'r joleuni. "Mae y "daflen awdurdodedig" yn rhoi cyiar- wyddiadau i ymgeiswyr pa beth i'w wneyd, a pha beth i beidio ei wneyd. Er engraipht, dy- wed y d:dlen: -"Gyngborir ef (vr r, ymgei&ydd) (a) i beidio ceisio beichio ei gof a'r tafleni. megis y rhai a geir ar tudalen 172-174, 272 275, &c.. eitEr yn hyt.rach meistroli'r ffaith ftii-r a amlygir gan bob tafIen. Cofier, yn y cysylltiad hwn, mai'r tafleni y cyfeirir atynt yw sylfacn y mapiau. Felly, os annogir ef i beidio ymboeni a manvlion y naill, rhaid y golygir iddo beidio ymboeni a manyl- ion yr ail, a oruwch-adeiledir ar y cynbaf. Eto, cynghorir -yr ymgeisydd: "(b) i geisio amgvffred y prif linellau yn mhob adran, yn hytrach na manylion pob llinell." Ac i wneyd Mr Ivor Jones yn ddiesgus, nodir y rhanau arbenig o'r gwaith v disgwvlir i'r ym- geiswyr ymgydnabydd'u a hwynt. Er engraipht, o dan adran 2, Hanes yr Enwa,(I,-pwnc arbenig ymosodiad Mr Ivor J one.s--cyngho,rir yr ym- geisydd i ymgydnabyddu a nifer luosog o bwyntiau pwysig. Os cymer y darllenydd y drafferth o gymharu y cyfarwyddiadau a'u gil- ydd, ac a "Diwygwyr Cymru," givel:- (a) i od yr ymgeisydd yn cael ei gyfarwyddo i beidio ymboeni a'r taSeai sy'n cynnwys hanfod y mapiau; (b) fod yr ymgeisydd yn catl ei gyf- arwyddo i raoaau neillduol o'r llyfr y dylai ym- gydnabyddu a hwynt; (c) nad yw'r mapiau yn gynnwysedig yn y rhanau neillduol hyny. Gvdag ymddangosiad o fawrfrvdigrwyd'd dywed ei fod yn gadael i'r darllenydd dynu ei gasgliad ei hun oadiwrth yr hyn a ddywedodd efe. Nid wyf am ei efelychu yn hyn, eithr dy- wedaf yn ^roew fod Mr Ivor Jones wedi proti itaid oes neb mor ddall a'r hwn na fyno weled. —Yr eiddoch, &c., -Yr eiddoch, &c., BERIAH G'WYNFE EVANS. Ionawr 5ed, 1901.

HELYNT Y PENRHYN. GAIR AT MR YOUNG, ODDIWRTH El I ¡ mjKlDWYR. Syr,—Goddefwch i mi gadarnhau eich credin- iaeth fod genych lu mawr o bleidwyr, rhai ohonom felly wrth edrych i'r gorphenol, ereill i'r dyfodel, a llawer iawn oblegid, nid yn unig- oherwydd yr helynt blin presennol, a'n bod heb ddarparu ar gyfer y dydd drwg trwy dalu yr Undeb—yr hwn, er iddo fod yn wan ynddo ei bun, ond yn allu cryf yn ei gysylltiad' a'r Trades Unions, sydd yn dod allan fel 11u baner- j og i gynnorthwyo yr Undebwyr, dde-chreu y flwyddyn, ond- hefyd yr ydym yn bleidwyr i chwi, am ein bod yn edrych ar yr helynt yn fwy o fympwy nag ydyw o egwyddor. Er i chwi ein rhybuddio fwy na,g unwaith mai i hyn y deuai pethau, rywfodd neu gilydd, cawsom ein hunain yn nghanol yr helynt, oblegid yr oedd cynddaredd yr wrthblaid mor ofnadwy byd nes oeddynt yn malu ewyn! Yr oedd1 y Hifeiriant mor gryf, y tonau mor gynddeiriog, yr oedd yn gyru pobpeth o'i flaen, yn ddyn ac anifadl, nes yr oeddis me-\vn enbydrwydd am ein bywyd. Fel ag y gwyddoch, eyr, pcc'.i an- hawdd: ydyw c,ael y gwenyn i'r cwch ar o iddynt godi-fod yn rhaid curo hen biseri er ) mwyn eu byddaru, rhag iddytvt glywred llais yr arweinydd, a thrwy hyny ddisgyn; wedi hyny, fod' yn rhaid wrth gweh gwenyn, a hwnw wedi ei ddwbio yn dda gyda mel, er mwyn eu denu yn ol i'w hen gartref. Wel, yr ydym ninnau wedi bod yn curo hen biseri, trwy oodi cri am gyfarfod mawr, a chynnlychiolwyr, a bygwth myned at ein gwaith, nes eu fbydd-arui, rhag iddynt glywed swn yr arweinydd; a llwyddo, a dyweyd y lleiaf, *1 gael ganddynt ddisgyn. Ond mae yn rhaid i ni ddyweyd yn ddidderbyn- wyneb wrthych mai yr ymdrech Lundeinig oedd y wanal a welsom eriood o'ch eiddo i gael y gwenyn i'r eweh. Po buasech wedi dwbio y eweh a mel maddeuant i'r chwe' dyn d'dirwy- wyd yn Mangor, buasech trwy hyny wedi enill cannoedd i'r cwch; a chofier, mai nid tynu" oddiwrtih eich urddas a'ch diylanwad fel goruch- i wyliwr a meistr y buasai rhoddi maddeuant* i droseddwyr, ond, yn hytrach, mwy o lawer, yn d'vrcliafw. y naill a chryfhau y llall. Pe heb ed- rych ond yn Ullig: i ffiniau y byd hwn, heb son am edrych i orwelau pell y byd ddatv, oblegid I cyn myn'd i hwnw, pwy ydyw y goruchwyliwr eydd heb angen maddeuant"' Pa le mae meistr heb fod vn droseddwr? I Nid am ein bod yn ystyried y buasai cael maddeuant i'r rhai hyn o fwv gwerth genvm na chael "sicrwydd cyflog," neu liniaru y "con- tra-cts mawr" (ond mae o fwy gwerth genym na chaiel "pwyllgor cwyaion," oblegid mae creith- iau hwnw ar rai ohonom ni hyd heddyw), ond oblegid y buasai peth mor fychan (i'n tyb ni) i chwi yn effeithio morddaionus ar beth mawr i chwi a ninnau (sef yr helynt presennol) i chwyddo y rhif i dderbyn y telerau. chwi welwch nad oedd ein rhif. a chaniataai i ni gael I y spoilt votes, yn rhifo 200, ac wrth hyny chwi welWch y bvdd yn rhllid i ni wrth un o ddau beth un ai wermod caledi, neu gael mwy o "fel"-teleraii gwell—cyn y gallwn weithio. Credwqh ni, syr, unwaith ac am byth, y bvdd yn rliaid i ni wrtli nf mawr cyn y gallwn fyned at ein gwaith oblegid mae hon yn "rough and tumble battle" cnoi •' ">T"'thu. Mae yn wir y cafodd rhif bychan yn it aedd- I wcli i weithio, ac mae mor wir a hyny y buasem yn 1897 yn mentro i mewn i'r chwarel gyda £ 00; ond rhaid i ni, yn y frwydr hon, fan leiaf wrth 400 neu 500, oblegid mae gwel'd tai y goruchwylwyr, a'r blinds i lawr ar y ffenestri, vn codi arswvd axnom, ac yn rhagfvnegi ein tvTighed ninnau oherwydd, os oedd yr wrth- blaid yn ei chynddaredd yn anfon goruchwylwyr allan o'r gwaith, a'u harwain yn eu gvviied a'u cvwilvdd trwv brif heolydd y ddinas: Beth fydd "ein tynghed ni? Pa olwg sydd ar ein preswylfeydd ni ? Hefyd, mae y cais i liniaru y rheolau dysgyblaeth (wrth fod ar ol yn y boreu) vn ofnadwy fae hyn' yn ddwbio y cwch ac "enaint wedi drewi." Trachefn, yr oedd yr eglurhad fiT adran 4ydd, 8ef y byddai yn rhaid troi i ffwrdd 200 o'r hen bobl-cyn y gellir rhoddi sicrwvdd cyflog-yn ymresymiad llwfr, bustl- aidd, a bygytliiol-vr oeddych yn ein taro yn y man tyneraf-a mwyaf evsegredig-yr oeddych yn cyffwrdd a chanwvll ein ilygaid,—oblegid yn Nghymru yma, yr hen bobl yw ein tadau ni, ac y mae gan lawer ohonynt dri neu bedwar o feibion yn nghanolddydd eu nerth yn gweithio yn j y cliwarel. Hefyd, yr oedd yr ymresymiad Ylla I yn rhoddi y fatli demtasiwn arnon nas gallwn ei gorclifygu—yn dangos ac yn dadlenu un o ddau beth-diffvg medr rheoli, a diffyg egwyddor. Yn I I gyntaf. diffyg management- oblegid eich bod yn dyweyd fod pob bargen-gymerwr yn enill ar cyfartaledd 5s 6c v dydd, a. chwithau y ngadael 200 o ddynion anghymhwys yn eu bargeinion, oblegid eu hoedran, ac heb fod yn fwy o werth na 2s 6c y dydd. Yn ail, diffyg egwyddor; c r; oblegid rhaid priodoli y 3s arall i hoenusrwvdd, vni. gweithgarwcli, a gor-lafur y dynion ieuanc. 1 Pa Ie mae yr oruehwyliaeth "deg," "ddiduedd," J !fJY: i-na-e yr oruchwyliaeth "wir- ioneddol?" Felly mae eich ymresymiad chwi (ond nid y chwarelwyr, cofier), yn dangos cyfun- drefn o oruehwyliaeth waeth na'r eiddo y llyfant melyn, oblegid mae ef yn gosod y flwydd i ladd y ddwyflwydd. Dyna ei gynllun ef o droi'r hen bobl i ffwrdd," ond fe feddyliwn mae eich cyn- Hun chwi ydyw rhoi y ddwyflwydd i ladd y flwydd, er mwyn gwneyd pawb yn hen ? Dyma ddadblygiad chwarelyddol teilwng o'r ganrif newydd! Fe erys yn ieuanc er iddo fyn'd yn hen. Dyma gweh wedi ei ddwbio a brwmstan! Hefyd, mae gwrthod rhoddi ei gwaith yn ol i'r saith dyn y dywedir y dialwyd arnynt-—dau ohonynt wedi ymadael o'r ardal, tri ereill heb I wel'd cymaint o werth yn eu gwaith nes ym- ofyn am dano (neu ddiffyg ffydd y caent ef) dau yn unig sydd wedi ymofyn am eu gwaith—un yn swyddog dim y Llywodraeth, a'r llall yn cadw busnes, ac yn gwerthu te o gwmpas i gyn- northwyo ei fnsnee, ac er mwyn ei iechyd, ac mae gwrthod rhoddi eu gwaith i'r rhai hyn( ')61 yr ymofynant- am dano, fel y dynion ereill), yn rhoddi owch heb ddrws arno, y gwenwyn yn methu gwel'd y fynedfa. (I'w barhau), AP Y GRAIG.

AOHOS Y PARCH W. O. JONES. Syr,—Erbvn hyn, mae achos y gwr uchod wedi dyfod mor gyffredinol yn y wlad fel mai nid anfuddiol fyddai gwneyd sylw ar lythyr "Elias y Thesbiaid" a ymddangosodd yn yr "Herald Cymraeg" yr wythnos hon. Yn y lIe cyntai mae yn amlwg fod "Elias" mewn bustl chwerw oherwydd fod neb yn meiddio amheu an- ffaeledd yn y pwyllgor fu yn eistedd ar achos y Parch W. 0. Jones. Mae yn ymorchestu yn mharchusrwydd aelodau y pwyllgor-er mai nid gorchwyl anliawdd fyddai nodi ffaeleddau yn perthyn i bob un ohonynt-a chaniatau fod yr vyth fu yn eistedd ar yr achos, yr Myth goreu ellir ei ddewis yn y wlad—er hyny, wyth oedd- ynt. Ae a ydyw "Elias y Thesbiaid" yn meddwl y bydd y whvd yn dawel ar farn wyth o ddyn- ion, serch iddynt fod yn rhai dar-tra mae 255 o aeiodau or un eglwys (ac yn ei plith rhai cystol a mvythau) yn barnu yn wahanol. Ac onid ydyw rheolau ein cyfundeb yn dangos mai barn yr eglwys sydd i fod yn rheol, ac nid barn y swyddogion, a hyny yn annibynol ar farn yr eg wys. Hefyd, mae "Elias" yn scornio yn dra- liaus y cyfarfod fu yn Hope Hall. Os nad oedd eg wys. Hefyd, mae "Elias" yn scornio yn dra- liaus y cyfarfod fu yn Hope Hall. Os nad oedd y cyfarfod hwnw yn gyfarfod rheolaidd, pa beth oecid amcan y Parch John Hughes, ac ereill, yn rhoddi eu presennoldeb ynddo? Ond gan i ddwy nl yn y cyfarfod hwnw dra-chefn farnu vn m ahanol i r pwyllgor, nid oes dim i wneyd ond cj hoeddi v cyfariod hwnw yn un afreolaidd. Mae genyf yn bersonol gymaint o barch i'r cyf- undeb fel y cyfryw a neb. Wedi fy magu ar ei fronau, weoi bod yn mreiehiau y Parch Richard Jones, y Wern, yn cael fy medvddio, fy nhadau a. m teidiau yn aelodau ohono. Ac eto, er hyn i gyd, nid wyf yn cydweled ac i'r cyfundeb, er cymaint o parch sydd genym iddo, "wneyd cam a gwr yn ei fater." Condemnir y Parch W. O. Jones gan yr "Elias" hwn am iddo vsgrifenu nner o lythyrau i'r wasg; ond mae Mr Jones yn haeddu ei ganmol am hvnv, am mai dyna yr unig gyfleustra a. gafodd y wlad hyd yn hyn i wybod dim o hanes yr achos. I'r ydym yn lied sicr pe buasai yr Apostol Paul mewn amgylchiad: tebyg i helynt- y Parch \V. 0. Jones, y buasai yr Apostol hwnw yn llawer mwy llym ar ei w ithii-ynebivvr, ac y I buasai wedi dyweyd er's meityn wrtli Gj-firfod Alisol Lerpwl, fel lie y dywedo-dd wrth un o'r e.?lwysi gynt mai "bychan iawn genyf fy marnu genych chwi, er, yn ddios, fo'd yn perthyn rr eglwys hono lawn cystal Cristion- ogion ac oedd yn perthyn i Bwyllgor Cyfarfod le, pan oedd yr Apostol Paul yn cael ei farnu gan baganiaid Rhufeinig. yr oedd yn cael gwell chwareu teg ganddynt hwy Cvf- fit n i Jon€S feran Bwyllgor Cy farfod^ Misol Lerpwl. Pan ddygwyd Paul o'u blaenau hwy, dyna ddywedasant: "Canys allan o reswm y gwelaf fi anfon carcharor, heb hys- bysu hefyd yr achosion a fydel: yn ei erbyn ef." Dyna oedd rheol rhe.-ymol y barnwr paganaidd. Ond rheol Pwyllgor Cristionogol Cyfarfod Misol Lerpwl yn achos y Parch W. 0. Jones ydoedd • Canys allan o reswm y gwelwn ni hysbysu i 1 a}-)-JoDes; lla arall, beth ydyw v cy- huddiadau nar cwynion a ddaeth i'w erbyn-na pha betlr ii ysJ>?su oedd ei gyhuddwvr na P a cIdy^t wrthym am dano." A ail Elias v Thesbiaid se^vl! n. K]. ddygiad or fath" ac uchod. vr a'c' 1 .vn (,roes i harw-, y I Testamoiai N'ewydd. 11 bdU3nd'dyif fT Cymr^gJ^Jw^rllluoa Mr W. O. Jones. MaA11 7 PwyJ1^or yn achos bregethwyr a beirdr) 8/r yn enw°o am ddynion a barnwyr; ac wi'T) -enW°g 3m y ffaith mae Llevn no lawi1 y^v^" .yr hen air y„ dy«-er'l 'r,°- -«»« i»iUW-^rr"dSU fcT CARADOG. ^y7-—Dywedodd Mr W O t i «rfod Hope Hall iddo HaL' u' i011?' yn nghyf- foneddwr o Lerowl i dderbyn Uythyr oddiwrth a man." Ni iSldodd ^lF1! "to app6aI like y nlfed ran o'r stwr, y mnft y w^uy) ar profi ei hun felly 'J a,f J gTi° ^11 dynoliaeth nkr y'^J l-Pr°^fod ynddo feiddi^vl ei ymddygiad her- dd^a z: r*3^d?ddyS f^VlSS'a.To'1 'i'^D.hveid- Dywedodd Mr W O diweddaf a dywedwvrl ttS yn v Cymro" Cyfundeb mewn perwl J c?rengu, a bod y SwJLr^ f1 ddeclfr>r<l11 i ei brawf. ST Cyfarfod Mbol ar ])rawf. Y mae Mr W O "t '?dltm ar eu brawf ac wedi ei ar ei credadwy yn m<arn y pwylfc ^1 tystlon dd,gon teg ac anrhydedd^rf "chwilio^T ™ Pob tystiolaeth er "profi eB bo(f r! ?f .W gwneyd chwareu teg a'r hwn f er clif.fodd yntan 'berfffitl. ar brawf, a P?b ^tiSaeth1^w?iV,Xnteiidrthb'^ awr, y mae ef aV _T, P dewisasai. Uwyddo i'w darbwlllo ei foKi- 7 Wedi gwnevdl ffu!?brawf^r t T™' Jn trvvla.fl v;,i 1 J>wy Jigor aT jjT(j a ji j fed T pwyllgof^(fel 7 dywed ef ondi v maeint hwy yn farnw^T1' esbonwyr) a phobpeth Z8]™' amcan mewn golwg 2fTo^l •Cyi'hafddi -vr fcanys ni nhrof^i' t" > 7 dinjwed nod wedi troi yn ddienyddwyr TrSr' c-™ -r Tnlij raid lddvnt eto addef fori twt, b«yd(i au a phWsau vn ei ddtS t ffroen' gondemniedig ddyddiau'r ddaeaf o" nf dy11 PAvyllgor i brawf teo-, drT^ ^nl^ m pwim ^t £ wHor'Hai1 Ptek, penderfyniadau Slr^oU" gwneyd cam ag ef. Y mae'y m,' n n Cyfarfod Misol, yn galw tV g '-dmy "I cais ami ail brawf, fel y r-ellir 1 wneyd efe- ai hwy svdd Vn iawn V £ Pa un ai y mac ef yn fr galw am y cyhuddiad- au, a phentym ha,eriadau disail. di.gon 0 1wch i awyrgylch glir, g,%virio-,Iedd, fel na, welo y er ei c^wilir> v" ent' -Njd gwaith gonest barod *i P1- Ji,y pwyllgor yn berffait-h oaroa i gael ei chwiho. Os vdvw Mr W O • mae vn barod^i ax-tip-pH i-» wir ^6rn° ma« yn gwybod beth sydd yn "WTbSd ™ y PT!F gl>r e« boi y" sef V Duw HnV i I™36 l11 ara11 yn S^vbod, W bo7v?e h 7 +, yr,hwn -v mae Mr Jones ei i -n S ?1 f-etllU- ,A 068 ;n'no ofn mentro ei avnged ac yntau yn ddieuog, i law Duw a'r "Mi'a'dahP"1 dial llwn a ddywedodd ft' -^ld ^awer o bregethwvr na phro- r if oldpKcre y4 mi gredaf, fuasai ynhoffi yevf- vSh ° f°d. yn achlysnr d vmlid -p"! heddweh a thangnefedd o eglwysi Cristionogol dam o wlad helaeth. a chvfnewid d'd"n"os .^mrafael a digofaint yn eu lie, dan ym- nvrclTent Vn\gf fKta 7n 7 ?alauas a gyn- nyrchent Yn hytrach natr i'r eo-Jw-vsi ddeisebn Lfe'w I-rpwl i a«or | rhe<?vmol ftrrlrl awer mwv priodol a V « f[ ddeiwbu ef am iddo iorf CVf'ivfnrl1 \r ? T "d wybod am benderfyn- pob c^nortS Ltrp'v11 erbyn byny yn addaw J. ?orthffy er. Wluso yr apel, ac eto y iff S a £ r rwV^nfd'™ 1 •' W; °" Jonea br»« « 1 y > y umg- y mcie y cyfleusdra yn fraint o'r mwyaf, ond y mae yn ddyledswydd arno wneyd hyny, er ei fwyn ei hun a'i deulu, er mwyn ei grefydd a'i Dduw. Ychydig flynydd- oedd yn ol gwelsom ysgrif yn y "Drysorfa" ar "Ddwyfoldeb Metbo-di-staeih," a phrofai yr awdwr ei dwyfoldeb uwchlaw pob dltdl. Y mae mor ddwyfol heddyw a'r amser hono, "Duw sydd yn ei chanol, nid ysgog hi Y mae dynion sydd yn proffesu bod yn Fethodistiaid yn ym- osod ar ei muriau ac yn ceisio tynu i lawr ei cholofnau, yn edrych yn debyg iawn i rai yn ymladd yn erbyn Duw; ond cofier na lwydda un offeryn a lunier yn ei erbyn ef. Bydd Method- istiaeth yn bodoli pa. un bynag a brofir dieuog- »wydd Mr W. O. Jones ai peidio; ond y mae heddyw yn rhoddi cvnnyg iddo brofi ei ddini- weidrwydd yn un o'i llysoedd hi, y titl uwchaf i ddiniweidrvvydd y gall unrhyw lys ar y ddaea.r ei roddi, ac nid yn anaml, bydd sel y Brenhin Tragwyddol ar y charter. Pe cyhoeddai holl lysoedd y ddaear ni yn ddiniwed rhoddem gan' mil mwy o bwys a gwerth ar freinlen ein rhydd- bad o lye eglwys y Duw bvw, pan y mae y llys hwnw fel y mae yn em plith ni mor berffaith ni dybiwn ag y gall unrhyw lys eglwysig fod mewn moes, sancteiddrwydd, ac enw da; ond os A Ctesar y myn Mr W. O. Jones apelio yn y byd neu'r devrnas. poed felly bo; y mae yn fforffetio pob bawl foesol yn y cyfundeb crefydd- ol y mae mewn undeb ag ef, ac yn gadael urddas cysegredig y Corph can belled ag y mae a wnelo ef a'i achos ag ef, mor bured a dilychwin ag y bu j erioed. BRON EI'PYNT. Syr,—Ysgrifena "Elias y Thesbiad" yn eich I' rhifyn diweddaf ar yr achos hwn gyda llawer mwy o frwdfrydedd nag o synwyr. Prin y mae yr hyn a, ddywed un o'r fath yspryd yn deilwng o sylw mewn achos, ag y dylid arfer y pwyll a'r gofal mwyaf diduedcJ wrth symud yn mlaen gyda'g ef. Ac eto y mae'n bwysig i'r cyfundeb I ac i'r cyhoedd beidio cael eu cam-arwain gan unrhyw sylwadau byrbwyll ac amnhwrpnsol. Erbyn hyn, nid cw-estiwn rhwng personau ydyw. Mae pwyllgor Lerpwl wedi dyweyd eu barn ac ar bwys eu barn hwy y mae Cymdeithasfa Pwll- heli wedi diarddel y Parch W. 0. Jones. Y cwestiwn mawr, ac annrhaethol bwysig i'r cyfundeb yn awr ydyw: A oes genym ryw I sicrwydd fod cyfiawnder wedi ei weinyddu yn I yr amgylchiad? Dywed "Elias y Thesbiad" fod enwau y gweinidogion sydd ar y pwyllgor yn ddigon o I sicrwydd am hyny. Ond er fod Cymdeithasfa Pwllheli wedi cymeryd yn ganiataol fod hyny yn ddigon o sicrwydd. Eto, y mae y ffeithiau uciatguGdiwyd drwy y wasg wedi creu amheu- aeth yn meddwl pob dyn goleuedig a di- ragfarn yn mhlith y Methodistiaid, a phob enwad arall yn Nghymru. o barth i degweh, ac uniondeb y dyfarniad. Ac erbyn hyn y mae mor bwysig i gymeriad y cyfundeb gael ei glirio-oddiwrth bob arlliw o ragfarn ac anghyfiawnder, ag ydyw i gymeriad Mr Jones o'r ochr arall, gael ei glirio oddiwrth p i gyhuddiadau bynag a roddwyd yn ei erbyn. Mae y mwyafrif aruthrol drwy yr holl wlad yn credu yn bendant fod Mr Jones wedi cael cam. Nis gellir byth gadw'i fyny "urddas y cyfundeb" heb iddo argyhoeddi y wlad ei fod yn awyddus i sefvll ar dir cyfiawnder a chwareu teg. pa reolau neu enwau bynag fyd'do'n sefyll yn ffordd hyny. Uwclilaw pobpeth, argvhoedder y wlad fod "llywodraethwyr y cyfundeb" yn gyfiawn. Heb hyny, fe gyll ei afael ar ein cenedl yn y modd mwyaf cyflym. Ofer son am "draddod- iadau yr henafi;iid" mewn a.chos fel hvn. Cofier fod Phariseath fiodeuog wedi dyweyd "am un arall: "Y mae genym ni gyfraith, ac wrth ein cyfraith ni, efe a ddylai farw." Ac vr oedd Hwmw beth bynag yn Un Cyfiawn. Nid enwa.u unrhyw Archoffeiriaid sydd arnom eisieu ond profion clir a diamwys fod cyfiawnder ymarferol wedi ei gario allan. Mae hyny yn amlieus, a dyweyd y lleiaf, yn ngwyneb y ffeithiau svdd yn tivr gerbron y wlad. I, Gvda golwg ar gynghorion "Elias y Thesbiad" i Fethodistiaid Pwllheli, a'i sylwadau anfrawdol am ddwy fil o Fethodistiaid Lerpwl, credaf y buasai yn llawer gwell i'r cyfundeb ei hun pe buasai pob gwr o'i fath ef yn aros yn ddistaw. Nid amser i edliw ac ymgecru ydyw1, oblegid y mae yn ddiamheuol fod cyfanrwvdd ein cyfun- deb yn awr ar y fantol. Y mae yn ein plith fil- oedd lawer o aelodau sydd yn ben'derfynoi o osod cyfiawnder yn glir ar yr orsedd, beth bynag iyddor canlyniadau. Un o'r arweddau mwyaf peryglus ar yr achos blin yma ydyw fod ein gweinidocion. fel rhpol ) yn cymeryd un ochr, a'r diaconiaid a'r werin fel rheol yn cymeryd yr ochr arall. Nid vdvw v brwdfrydedd a'r hygoeledd sydd vn nodwedd- ladol o r pwlpud yn un math o gyfaddasder i setyll mewn barn uwchben achos fel hwn Os rVJJMr ?°SeH yn eu° £ profer hvny yn -rV. I hoeddus bellach gan dystion a ffeithiau. Na | cheler ac na ddarn-guddier dim. Nis gall un- rhyw ddad.emad fod yn waeth a mwy aflednais na r chwedlau ledaenwyd drwy y wlad O'r (K' ir ara11' 7dyw Mr Jones yn ddieuog, cyd- nabydder hyny, a bydded ei farnwyr yn ddigon boneddigaidd i gydnabod iddynt gael eu cam- arwain gan chwedlau di-sail. pRESENC ^yT\7Yn atebiad i lythyr "Elias r Thesbi-vid a vmddanigosodd yn eich newvddiadur ddvdd cyntar ganrif, bwyrach y goddefwch i minnau megis un annbymig, geisio ei ateb. Ei cwestiwn cyntaf oil vw A ydyw Methodisliaia Pwllheli a r amgylchoedd, yn ystyried beth 7 m.icnt vn ei wneyd wrth roddi derbyniad i'r gwr uchodr' Yn ol fy nhyb 1, y maent yn ys'srled,' a dvwedaf fwy, gwnant yr hyn sy'n iawri yn ol dyso-«.id- laeth Pen it Eglwys ed hun, sef am ldiffyn aelod or Oorph, ac fod cyfiawnder i foj v'n nchaf mewn dyn tuagat ei gyd-ddyn, mewn eglwys o'r Oorph, ac fod cyfiawnder i fod v'n nchaf mewn dyn tuagat ei gyd-ddyn, mewn eglwys tuagat ei ddeiliad, ac niewn corph tua r.tt ei aelcd- au. Am a ddywedodd y Parch J. Hughes M A yn N ghyftirfod Lerpwl, nas frallai "Mr W o' J' Jones gvrhaedd ei amcan heb ddymchwelyd v ii U j ™dfdl "wair ar dan, er mwn lladd Bygiodieii dywedaf innau os mai Hvp-oden sy'n amWK^3]™^ SX"Jf6ini'r Cvfundeb, biian Yn ?,!? 7 ? 1 80 na bydd ohono. w at hy^y^a, dywed "Elias" fod '1^ ynfyditon yn y cyfarfod hwnw, "yn neidio «irth "WnKJO' ac c^^eblefain yn nghantl y g^]' I yn goel- Os nad ydwyt tithau hefyd, yn mysg y rhai wS gofiadrwy „ y^d?^ y 8™U Y cwestiwn nesaf i gael sylw ean "Elias" v<l hwn "A oes tebygrwydd lleiaf fod v nvr Wn":lc^r Ac me^ mtaen ateb, Aac oes y groyn 1'i-iaf h^tidS0^0 ei [; h^leiddiad oddiwrth debyg^nvydd pethau. ac ,r e^estiwn trwy ofra rhestr o rai ereill K ingyierb^Tiiol iddo. Yn by a o beth, dilvnaf f wy oivn i bob dva v.stvri, A T!iTJ .yn debyg y buasa, Mr W. 0 Jone* vn meiddio rhedeg a'r gwddf a dynion 0 s.afie -wvv y pwyjgor.—dynion ac yr awgryma "Elias" ei bun am danynt nadi oes eu cloewach ,m, 1, na n baniiydeddnsaoh ra Nfhnnru i t ehud ei W7>]tT-i ,• -vn euog> yn ddigon enua ei iecMw 1 1 wrthdvstio ar aoedd o-wln/1 fod wedi cael cam a'i & g^ iad ei 1' hunan, wedi bod yn sefvll am fisoedd neu bymth'e™"11^' ehynmI oddeutu deuddeg neu o bwyllgorau ar hmv? +' a 'V yW yn dlebyg y buasai neb vn ei b^yll. tra eisoes wedi ei gondemnio yn euoo- y gan un o G^f- aifodjdd Misol cryfaf y Cyfundeb, yn n-WaV f Lel hunajl? A vdVw vn debve meddaf eto, y buasaj yr un bod meidrol yn c'n f ir\ meg,1S' ngwyneb un o'r galluoS crefvddol cryfaf y g^yyddom am dan' *0 yn dyweyd yn ddifloesgni, ei fod ef vn crony/Jf arfod unrhvw bwyllgor o ddewisiad "y Cva^d Misol neu Gymdeit^oc^ „ 1.y UI,<i o «'a«n i]Tga,d vTXidj Trted, meddaf unwaith eto. r.e.riU Os yw cyhuddaadau mor bendant <li aTn^' 'echr^lawn' ag yr hoiia v pwvJi^r [ eu bfKl. paham y mae arnynt eisieu rh"agorf'ra;nt, a thrwy hyny beryglu eu dylanwa', eu parch' a u v.cfnyddioldeb am weddil ^u hoc-s. a thvnu gwarth a.r y Cyfundeb Metn,,di..a;dd-J'' Dy wedaf innau fel "Ellas," "V, g(>fT.n tiynau uchod yn ddigon o ateb id.iynt. Ychydig yn mlaen yn ei lyvhyr. y i„ae -Elia^ .el pe yn cymeryd ei anadl, ac yn ymddangos Vn 711 declireu ^t^ried. beth vd- oeddl wedi ei ddweyd, a rhwng cnofeydd ei evd- wvbod neur amser a gymerodd iddo dm ei anadl ato, y mae 1 ddyweyd rhywbeth fel hyn Ond. a chaniatau fod' Mr W.' 0. Jones wedi C^Td^ y? g^eyd defnydd o reolauV Cvfundleb. A chydk ei fod wed1! trorphen brawd deg (os gorphen hefvd) af y doedd vn gwTthdaro cymaint vn erbvn Vsprvd Mor a'- eiddo ef, y ma c'n syrthio i'r trobwll ofnadwy' drache-fn. ac yn y fan bono, rhag mor ddvfned t:1 neu rhag boddi. y mae'n dyVevd ceiwvdd, hen arfer teulu r codwm pan yn" ceisio 01.. I Dvmar oelwydd, rhag ofn iddo feddwl nad vdym wedi ei weled. Fel hyn y dywed am Mr W. O. Jones: "I ddechreu, anfonodd lythyr i Gymdeithasfa Pwllheli, er mwyn taflu llwch i lygaid poobl anwybodus, ei fod yn bwriadu apelio pan, y gwyddai y gallasai y llythyr fod yn didiwrnod yn rhy ddiweddar." Nid oes eisieu mwy nag tmi llygad i ganfod fed y j rawddeg ynddi ei hun, yn hunan-gondemn- j 11131 t'affu llwch i lygaid pob1 an twbod- us ydoedd yr amcan o anfon Uythyr, fel vr'hona "E," pabam, ynte, yn enw pob rheswm, na J?1 gwneyd hyny mewn piyd. Ond vsvw- aeth, nid dyna yr amcan, eithr peth arall hollol wahanol sef 'awydd am i'r Gymdeithasfa osgoi vr amryfusedd o gadambau y pende"fym.id," ac W6d1' « anfOT datwrniod yn rhy dSiweddar, drwa ddvwed ysgrifenydd y Gymdeithasfa ei hunan ar y niater, 5fid eich bai ehvn," sef Mr W. 0. Jones, "na ^mdeithasfa'" chafod<i ei darllen yn y c°Jvth7T "Eli:vs," gadawaf iddo gydia dyweyd, fod yn bosibl yn y oiwedd mai 1 r fan yma yr oedd yn rhaid arwa'in Mr w' O. Jones cyn dangos ohono ei anfoddlonrwydd o reolau r Qyfmideb y pertbynai iddo. Chwareu teg iddo hefyd, y mae rhywbeth tebvT wedi bod. ac yn bod o byd yn ein byd1 ni. (V'n asor drws i'r Cenedloedd i fyned trwy borfch cul luddewiaetb, rhaid oedd, yn evntiif. daflu Petr druan 1 lewyg, a dangos iddo v nefoedd yn ■agored, a rhyw lestr vn dis-crn arno. fel li». llian fawr, yn! yr hon yr oedd pob rhyw bedwar carnohon y- ddaear, a gwylltfilod, ac ymlusgiad ac ehediad y nef. Beth wvbod nadi vdvw'n bosibl fod yn rhaid tynu Mr W. 0. Jones trwy beiria_nt cyfflyd rheolau a "privilege" vr "Hen Gorph, cyn gweled ohono fod vn anmhosibl p'emvddu cyfiawnder o dan gwrlid dudew o privilege a distawrwydd.—Yr eiddoch, AMOS.

r CREFYDD Y GANRIF NEWYDD, DARLITH GAN DR HENRY JONES. Yn Ngha-ernarfon, nos Wener, dan nawdd yr Undeb Llenyddol, bu'r Dr Henry Jones, Glas- nJ' f;r "gon Crefydd vn yr Ugeinfed Ganrif." Mr D. Thomas, Bryngwyn, nn lltSdda yr °6dd 7 ey^ulleidtn yA Dywedodd Dr Jones fod vn natnrinf Wrw r C yn mlaen ar ddiwedd canrif, ond arychfeddyhau mawrion a greai gofnodau yn :?e? 7 hyd- Os gwelid cenedl yn troi ei chyf- emad, megis y try gwcly'r afon weithiau rhag craig neu fynydd, gellid bod yn sicr mai dryeb- feddwl a 1 troes. Yn ngolenni'r drychfeddyliau brenhinol hyn yr oedd deall hanes cyfnodau. Y drychfeddwl a lywodraethai yr oes hon oedd dadblygiad, neu dwf, ac yn ngoleu'r drychfeddwl hwnw yr oeddis yn deall hanes crefydd. Hawdd a fuasai profi fod y ddnwinyddiaeth Galfiinaidd ac Awstmaidd wedi ei ffurfio gan ddynion oedd dan reolaeth y syniad cyfreithiol, canys gosodai ?i mfYn, Pertbynas gyfammodol a'u gilydd. Y drychfeddyliau hyn oedd y pwerau ysprydol oedd yn llvwodraethu'r byd, ond fel y dywedai Morley yn ei lyfr diweddaf ar Crom- well, nis gallai llywodraethwyr y byd ymglywed ^^7 gfu iineian arfau (clywch, clywch). Euhr pethau dibwys oedd rhyfeloedd, er maint y stwr a'r dinystr a wnaent; nis medrent greu cenedl, ac nid yn fynych ychwaith y medrent ei difodi (cymeradwyaeth). Ysgubodd Napoleon dros Ewrop, a dileodd derfynau gwledydd, end yr oedd y cenedloedd eto'n fvw, ac yspryd eu bywyd wedi dwyn eu terfynau yn ol (clywch, clywch). Ond yr oedd meddyliau oes Napoleon yn fyw; meddylian Goethe a'r rhai a gvdfiesai ag ef ac a oesai o'i flaen, megis Kant a Hegel a bchiller, yn bwerau byw yn meddylian arwein- rIfJL°e%yn m2Idi<? hanes megis clai, cbwedl gyffelyb yr oedd gyda chrefydd. Nid peth ar wahan i'r anianol ydoedd crefydd. Fel yr oedd yr haul, nid yn rhoi lliwiau i bethau, eithr yn eu codi i'r golwg, fel yr oedd crefydd yn codi lliwiau dyn i safle uwch. Wrth hyn v gellid ystyried rhagolygon cenedl. Os oedd ei yspryd yn myn'd yn fwy anianol, gellid pen- derfynu mai nid ar i fyny yr oedd ei chyrch (clywch clywch). Yr oedd egwyddorion yn aros am eu bod fyth a bennydd yn cyfnewid. Ni wnai yr un peth mo'r tro i bob oe*s, ac yr oedd egwyddor ei hun vn newid am rr>Q.i r>nt^ Urrt** ydoedd. Os byddai crefydd ar wahan ac yn ddi- symud, fe adawai dynoliaeth grefydd felly o'i hoi (cymeraawyaeth) Dyna gamgymeriad mawr y Babaeth, sef ei bod yn peri nad oedd barn dyn unigoi yn ddim. Rhaid i ddynoliaeth fyn'd yn mlaen. "Man never is, but is always to be," fel y dywedodd rhywun. Gwaith dyn oedd dyfod yn rhesymol nid oedd dyn yn rhydd nac yn gaeth: holl hanes ei fywyd oedd myn'd i fewn i ryddid. Dyna athrawiaeth Gweddi'r Arglwydd. "Evolu- tionist ardderchog oedd Iesu Grist-" gwneler f J y8i.ar, y ddaear, megis yn y nef." Dyma SJf,|°b bywyd% Rhaid i dwf anianol dyn gyrhaedd terfyn, ona nid oedd ef yn meddwl fod terfyn gosodedig i dwf ei yspryd. Y 1 oedd meddwi dyn a'r byd wedi en ffitio i'w gilydd- j C°mpue[fent of *be universe." 'Doedd dim ffaith mor bell nas gallai fod yn fwyd iddo ef, Ni wyddai dyn eto beth a fyddai, a rhaid i oblegid ein bywyd ar ei | oreu ydoedd (cymeradwyaeth). Felly camgym- enadmawjyr Eglwys Babaidd oedd cadlVno y jorpbenol. Yr ;0edd Protestan- Pe ^hy8' yn gFoes i ansawdd a Gristionogol, ac yn groes i Weddi'r Arg!wydd, trwy roi anffaeledigrwydd araU yn v §?ScM' Yr -fae!ed^ydd y Beibl (clywch^ ly LI °f,ddI8 r^ne7d Pab Beibl, ac i xr J" iouuion Dywyd ond yn safon bywyd. O hyn y deuai fod tynu egwyddorion yn ol a u profi wrth y gorph enoi mS Protestaniaeth oedd hawl a b?aint barn dyn el Sly ests TceS o'(Mhy B?iblbl > n "f1 erg,i y g^yddoraa, '2ro°;M/ Beibl yn cael cam tynn'r gwydd- BeM weSdi°e? 7° • phenol. Nid oedd y nSLflt ,fwri,adu 5^ safon unrbyw beth, ond vn nftn?^?en 7^ 0edd Bafon gwb-ionedd, oyD" Pyweda1 y beirniaid nad n #an dduwinyddiaetb fel gan y gwjddorau, ond camsyniad oedd meddwl fod sicrwydd 1 w gael yn y ffaith i ddechre, oher- _y y gyfundrefn oedd yn sicrhau ffaith. Deuai eu sicrwydd yn fwy fel y byddai en cyf- j ymeangn. Nid dechreu gyda sic- rwydd ond myned yn mlaen at sicrwydd oedd rhan dyn Nid gyda golwg ar yr "HIgher Criticism nac athrawiaethau penodedig v codni cwestiynau y dyfodol. Nid amheu dwyfoldeb Crist neu athrawiaeth yr lawn yr oedd^ynion muamc meddylgar, ond amheu a wyddom nl 1* £ Z » w Dynaddda°iaiPBMd0k''JdaLi a Sy'rifif f Ddow! I Dyna aaalia,i Spencer ac- ere 11. a r.hA.ArI n=",l" ysgrilenwvd 7 llyfr mwyaf yr,0es a elwid "Founda- tion of Belief, ond a ddylesid ei alw "Founda- tions of Unbelief," beth oedd yn rhaid eu gwyn- .dywedai rhai mai cymeryd y Beibl ddylid 1 ateb, ond nid cedd yn y Beibl ddi-m nn atebd°Ief)d °nd ■rh?i dyn°L 0nd beth oedd yr cryn laweramadaeni. ^"ddSiS ed" T^1 anfeidroi fel rhywbeth y tTallin a thu draw S meidrol. O wneyd hyn, nid oedd dim°w weled ond tywyllwch, ac yr oedd yr AgnosticI vn iawn, a gwnaent wasanaeth mawr 7 y diwedd. Edrycher ar haneT d vn ??/ ei fod bob rhan „ mig™ o W SaSd iad (civwcb, clywch). Meddwl vn o^ u yr oedd Spencer fel arfer af^nebo! athronydd wrth ei swydd vn' rrSn/,Jr 1111 iddo faglu llawer dabble? Vd Jf ?>'> M annherfynol" oedd I terfynol» ac danynt, ond dau beth LfvrrT 7 S°Dlai efe &m bvchan t-rfynol, un mawr ac un Yn oil Svlfupn °e d y g^ir annberfynol oil f/faea a? ystyr a gwirionedd y ter- t-i rilw pl annherfynol ac nid rhywbeth y ii? 3 j Edrycher am y gwir yn hanes dyn -hynh k • Cnstionogaeth ydoedd mai dyniolaeth berffaith ydoedd y datguddiad uchaf 0 Dduw (cymeradwyaeth faith). Ar gynnygiad y Maer, diolchwyd i Dr -Jonef Kr? §y?n!bod y dio'ch- dywedodd yntau y /,n^hy,fryd ganddo 03 P^rai'r darlitb ldd^nu mwy. am y pethau hyn. Beth oedd meddwl y dynion a ddywedent na ddvlai dyn arfer ei reswm yn y fath bethau? Pe mai rhywbeth a wnaethai dyn ei bun a fuasaTei reswm, bnasai rhyw reswm yn eu gwrthwynob- iad, ond pelydryn c'r haul ei hun oedd y rbeswm, a chredai ef yn gadarn, os vmofynid am y gwir yn ddyfal ac yn unply2 ac yn eofn, y ceid hyd iddo fwy fwy (cymeradwyaeth uchel).

etiSdd3^8 dWl1 ir JJ^°den- a Jli a dda«th fy Y mae pob celfyddyd yn cael ei dvs<rU <)reu drwy esiamp 1; y mae gweithredoedd da^ cyn nyrchu cvleillion da. Yr oedd y dyn sydd yn meindio ei fusnes ei bun yn y ddinas dydd ^dwrnond ymadawodd ps SBBongyrchol, gan ei fod yn teimlo mor unig.

j & CHAIN FOR ONE DARS WORK a 071 and Glrli can get a KICKEL- A PLATED WATCH, &lso a CHAIN and ML CHARM for ielllng li dozen package* of ■ Q BLuIKB at Flr#p«nc« each, Send your f. -"t toll addreu. inoludiBg name of Connty, vk/TOV roftrn MLIL and .1 will forward the Licine, ^EBBr »Mtpaid,*«da_larj»premliimlirt. No money gipsy Wed Ikormood. Iandon, B-IL t1 E-4 W ØII t; Q p:; E-f ACHUBWCH EICH PLANT drwy ddefnyddio AKTI-CONVULSION & WORM DROPS y dmeodar Doctor Jones, LlAnllyfni. Paratoodig yn unig gan nn o'i Dbusths sef MR WM. HUMPHREYS (Elihu), BLAENAU Ffbstikioo. DYMA'R FEDDYGINIaETH oreu at bob math o aahwylderau ar bint, yn ^Ewedig Ffitiau o bob natcr, Llykgts, Bronchitis, Y Fhbch Goch, Colio, neit &SOFA yn yr 1 kysgaboede a chw&lant bob m&th o Wtnt o'r CYLLA. Wi ddylsi yr oil ttuJa lie mad plant fod heb y Drops digym. har hyn wrth law. L R H Y B U D D. 0 dan EWYLLYS y diweddar DDocroR Jones ei fadd ceb hawl i ddefcyddio ei enw e? 511 iiglyn a r Balm Iackcsol'" a'r 11 ANTI- C0yvrls10n and Worm Drops (llawer ilai gvda dynwarediaQ twyilodras oholtyni) ond: yn unig y TRUSTEES-Y MRI STEPHEN Jonss, BoRTH, PORTRMADOO (gaIl Vt Lvrd y gellir OF-el y BALM), a WM, Humphreys (Elihtt), BLARNAR, FFSSTIN-IOG, gan yr bwn y gellir oael^ y Deops, a'r hwn yw yr nnig uu a ader- byniodd y cyfarwyddyd at en paratoi gan Doctob Jonbs ei hun ychydig ddyddiau cyn ei farwolaeth. (Jochelwch DDYNWAREDIAD, -09 am j Feddyginiaeth wirioneddol (getnine) anion- web a., Tbustebs, neu eu Goruchwylwyb am dani. AGENTS yn Eisieu.- Ymofyner a Wm. Humphreys (Elihu), Blaenau Ffestiniog, y395w i ALLTUDIWOH Y GELYN. Gwnewch elob WGwnewch eioh Oorph r yn Amddiffynfa Afieobyd, lUll jgafe f HUGHES'S BLOOD PILLS yn Braahau a Phuro y gk WvS yn Cryfhau a Rheoleiddio y |j\/l|1 Cylla. yn gosod vr Afu mewn 11 V/ S °yw&ir 5 chySwr weithio. YI i%\ Yn cynhyrfu iachuao fweith- rediaa yr Arecau, yn oadarn- tS/ | ban y Nerve?, yn cymhell }■♦§ Jjijr llifiad iachusol o'r Bile, yn nf elirio Y, Crorr ? bob nam, yn wfcirW 1 Rheoleiddio y Ooluddion, ao ■j?l I yn rhoddi blodau iechyd i't '5-mduiau. Y mae Hughes's BLOOD PILLS yn Altai a laehau y Scarry, Croen doriaaao, Oomwyaon, Eczema, Scroftiia Erysipelas (y Biast), Pen-Boen, Afa Drwg. Rhwymeod, Gwel- wead, Gwendid Nerves, Blinder Ymenyddol. iselder Yspryd, y Piles, Cwsa-feAiact, Anh- defcyr Arenau, Gwynegia. Tranl ricai- gest-ion), biiioaenees, Cefu-Boen, &c. V .Y. 0.,0, 'I. "I.7Y'J. "¡Tlr.;J" i TTT_ » « 2 *2^^100 i *vyr 5 tj-wrage&a, i Feibion a Lurched, ao yn lacir&n ar oi i bob peth areli letha. Keo oedi. dacfoner am Fiwch o HUGHES'S BLOOD PILLS. Gwe.fcbir hwyct gan bob Chemist a Gwertb wyr Paient Medkines am la ;,$c, 2s 9o, a 48 6c. Neu danfoner eugwerth taewn stamps neu P.O. i'r Gwneuthurwr, JACOB HUGHES, MiKT7FACTrp.rsa C, Pina-TH, CARDIFF. Tirade Mark Heb hrn Twyi bwn bob ^f^nSEgplf^ ydyw* hwn ar bob ^f^nSEgplf^ ydyw. Blwch. GOMER'fci BALM. Y m- Yr EU hwn yn hynod ciTe:thiol ar bob math 0 Glefydan y Croen, Tc allan, neu Soaba yn mhenau, gwvneb. gwddf, Lto., Tilyge., lsdau, a Llosgiadau, Amrantau a Llygaid dol- ^usf Bwy law Toriadol, Clwyfau ar Draed, n5r^U' Scurvy> Eczema, Ringworm, Uymalaa Poenus, Gwynegon, &c. prawf arno. Fe'ch gwellbeir yn fna.n Ar werth gan bob Chemist am la lie, nea Sanfoner eu gwerth i'r Gwneuthurwr, JACOB HUGHES, MAUTJFAOTURING CHEMIST, rt7, Penarth, CARDIFF. I P AENT CHICAGO. W gad mewn poicli lie yr rAn gon « —JTZf1 0 ^s^yUwyr yn Nghymru a Lioegr* ssr.r.'J^.si™,go r°rmoddymv 0 GRIFFITH OWEN, CHEMIST, 25. High Strreet Caernarfon. OHI FY NGHYRN. rz kjrmypLTQ WEDI El uss/tctsdxo. FYSXION BYW 1W If;FFEITH« IOLRWYDD. iirth iliywed John Thomas, Bodaion,. uip.ti'.iod.sf :—Rhydd hytrydwch "eHUnol fi »Uu dwyn tystiolaeth i r^oralrwydfl fAAM CtllOAGO at Gyrn. liwyc v oi'havfyd 0 Gorn oedd wedi i. mimo erlff bi;ray.3Joe.id drwy ddefc/ddi^o nn boteiaid "1..()" ryst;?i Robert Thomas, Faorci. St. Sior, Rhaid i mi addtf PAENT C; :JAHO ydyw y teddygin hynotal y uam. Llwyr wellhar-dd fy Nghyra ?"vra byr amser. Gwnaethuts brswl av &-011 bobpeth ey2 gwybod am daso, cna Hugh E. Evans, P!,g Llanddyf- Ci&'o, :-Yr oeddwn yn dioads! yn erchyll th Gym, a chyda'r ach-iwsdsr mwyal gerdded, ond eSeitbbdd PAJENT C ii r. OA GO yn rhyfeddol arnyist, Oywoo R. Salisbury Williams. 28 Gamons- 'i."i:i;. Casrnarfon, gynt o New York:- tystiolaeth, gyda'r IIiiaws, fod CHICAGO yn fedlygxi.r&etiilwyr ft i Gyrn, oherwydd rhoddais brawf arm, s <ierbyniaia lee dirfawr oddiwrtho. Nid ydyw yr nohod ond yehydig, 0 blith Lasers, o dystiolaa^hfto gwerthfawr lawn ? wtouwyd 1 ni