Yr Herald Cymraeg

CHINA A'h GAI,LUCEDD. DERBYN Y TELERAU. GOFYN CADYMBAID. Berbvniwyd telegram yn Paris o Pekin yn dyweyd fed y Tywysog Ching a Li Hung Chang wedi cvtiw vno i'r Gweinidogion Tramor raith ymherodrol yn yr hon y mae'r Ymherawdwr yn derbyn Ilythyr y Galluoedd, yn awdurdodi'r Tywysog Ching a Li Hung Chang i ymdrafod, ac yn gofyn am attal rhyfela. Yn ol un adroddiad o China, nas cadarnhawyd mono eto. darfu i'r Ymherodres Waddolog, rai misoedd yn 01 yn Tai-Yuen-Fu, ovseduu hogyn pymtheg oed yn olynyddJ i'r ymherawdwr pre- eennoL Edrydd y Cownt Von Waldersee fod nifer o'r' Boxers yn yniyl Pacring-Fa, a bod nifer o filwyr Ellmynig wedi chwalu rhall ohonynt, a gyru adgyfnerthion oedd yn clod atynt ar encil. -0

RHYFEL Y TRANSVAAL. DAL cnVARCHODLlJ HELVETIA. LLADD A CHLWYFO HANNER CANT. DAU GAXT 0 GARCHARORION. YMLADD GER Y VAAL. COLLEDION TRYMION. Y CYFFRO YN Y CAPE. Ddoe, cynoeddwyd hysbysrwydd oidiwrth Arglwydd Kitchener, fod y Boers, ddydd Sad- wrn. wedi trechu gwarchodlu Helvetia, rhwng rheilffordd Delagoa a Lydenburg. Bu cryn ym- iadd. G y Ptydeiaiaid' hanner cant o ddyn rhwng naddedtgAja. tL chlwvfedigion, a chymenvyu da.u galllt o ddynion o Gatrawd Lerpwl, yn garcharorion. Mewa telegram oddi- wrth Arglwydd Kitchener ddoe, dywedid fod) y Boers wedi dwyn gwn mawr yn yr ymiadd. Pelenwyd hwy, a bu raid idd rut ei adael am beth amser, ond got-odaaant y carcharorion Pryd- einig o'i gwmpas, ac felly, llwyddasant i'w- meryd gyda- hwy. Ymlidiwyd hw., ond oher- wydd cyflwr y ffyrdd, ofer fu'r ymlid. Clwyf- wyd tri o swyddogion, clwyfwyd 11, a lkddwyd 22 o ddynion. Dengys telegramau ereill fod y Boers yn fyw- iog i.v.-n yn mbcb cyfeiriad. Y mae'r rhai a grofsod.1 i Cape Colony, wedi eu troi o'r de, meddir, ond nid oes eto wybodaeth f )d y rhai yrwyd Ù gfogledd o Steynburg wedi ta dal, nac jx-hwaith wedi eu gyru yn ol ar draws afon Orange. Ar y Haw a,rail, ceir hvsbysrwydd fod bydldin fechitu arall yn nghymydbgaeth Lady- grey, i'r dwyram o Aliwal, ac y bu peth ymladd yno- Yr oeeM y rhai groesodd i'r Cape Sand. Tfrift o'r gorllewin, drwi- Philipstow-n a. Brits- town, yn bygwth tref a elwid Carnarvon ddydd, Sul, ac yr oedd yr awdurdlbdau lleol yn ymbar- attoi yno. Yn hwyr ar y dydd sut bynaig„ daeth blaian filmyr y rhai t'a hyaididiai, dan y CadfridjD'gjon De Lisle a Thoraeycroft, i'r golws*. a diangcxid y B.rers tua Fraserhurg, i'r de-or- Hewin. Bu ymiadd Hyrni-, yn Greylingstad. Tra'r oed'd gwyr Colville yn vmladd a, un fyddin o Foeriaid, daeth adran arall, ac a vmosododd ar ei gyflenwadau. Dylma ei golledio^a: Lladd- I'a wyd. 9; ol-wyfwyd 2 swyddfog, a 43 o filwyr; collwyd, 20. Ddydd Mercher, ymosodwyd ar bost ychydig filldiroedd o Johannesburg gan nifer o Foeriaid dan Ben Viljeon, ond trechwyd hwy gan y gwarehodlu, na rifai and 17 o wyr, meddir. Ownaeth y Boers beth difrod ar beiriannau yn yr ardal. Hysbysir fod Zeerust yn rmarferol dan -wa,rchae. Y mae'r Cadfridog Colville, y galwodd yr aw- fiurd-odau milwrol arno i ymddiswyddo oherwydd y trvehineb a fu i'r Iilllwyr Prydeinig tano ef yn Lindley (megis y gwelif mewn colofn arall), wedi cyrhaedd adref. Mewn ymddyddan a go- ihebydd, dywedodd y Cadfridog mai nid arno ef yr oedd y bad, ond ar swyddogion ereill anghym- Ihwys ac anfedrus, a bawlia. ymchwil i'r peth gan kvs milwrol. Dywed ei fod ef wedi gwneyd cy- anaint o wrhydri a neb, neu raoor, aoa aworyma 11a.d swyddog a chanddo enw am ei Iwyddiant "yn erbyn anwariaid" ydoedd ef. he hyn yn edilch yn debyg i gyfeiriad at Kitchener. Diau: yT arweixtia'r helynt i ddatguddiadau dyddorol. Hysbysir fod y Cyrnol De Lisle wedi treehu s aaifer o Foeriaid yn agos i De Aar, ac adfedd- iannu pe.thau a ddaliasai'r Boers. yn agos i'r lie nwnw. I

HUNANLAOOIAD YN METHESDA. BLriwychwyd trigolkin yr ardal foreu Sul di- Tredidaf, gan y newydd fod, John Jeremiah Wil- liams. Carneddi-road, wedi cyflawtii hunanladd- kid, drwy dori ei wcldf ag ellyn miniog. Y"m- ddengys ei fod ef a'i briod ar tedr cychwyn i'r capel, pan yr aeth y truan i vstafell o'r neilldn. Disgwyliai y wraig am dano, ond' wrth ei -welecfi yn ymiarhaus, aeth i'w gvrchu. Er ei dycjhryn, canfyddaa ei gwr yn gorwedd yn farw yn juafed, a'r erfyn wrth ei ochr. Cynntaliwyd trenghohad ar oorph gerbron Mr Arthur Bodvel-Roberts, ddydd Llun, pryd y rhjoddwyd tystiolaeth fod y trancedig we,di bod vn isel iawn ei vspryd am rai miaoedd, a thybid bod helynt y chwarel wedi effeithio arno. Bwr- iwydJ ddarfod iddo ladd ei hun, ac yntau yn yallgof ar y pryd.

MARWOLAETH Y PARCH R. WIL- LIAMS, LLANLLYFNI, Bu farw y Parch R. Williams, Nazareth, Llanllyfni, nos Nadolig, yn yr oedran cynnarol o 45 mlwydd, ar ol bod yn gweinidogaethu i eglwysi Annibynol Nazareth a Phantglas am fwy na naw mlynedd. Dechreuodd bregethu yn Morfa Nefyn tuag ugain mlynedd yn ol. Yr oedd yn gymeriad pur a charuaidd, a chwbl ym- roddgar i waith y weinidogaeth. Dioddefodd gystudd maith yn dawel a dirwgnacb. Gadaw- odd weddw a phed\var o blant i alaru ar ei ol. Dydd Sadwrn, claddwyd ef yn Mynwent Rydd, Penygroes. Daeth tyrfa fnwr yn nghyd, pryd y gwasanaethwyd ax yr achlysur gan y Parch- edigion H. Williams," B.A., Penygroes D. Jones, Brynllefrith, Llangybi; J. J. Jones, B.A., Pwllheli: W. B. Marks. Criccieth; W. W. Jonee, Pisgah W. Ross Hughes, Borthy- gest; H. Davies, Abererch; a D. Ffrwdwen Lewis, Trefor, Llanaelhaiarn; a Mr Ellis Jones, un o ddiaconiaid Nazareth. Darllenwyd Ilythvr oddiwrth y Parch E. James, Morfa Nefyn, yn amlygu ei ofid oblegid fo(I llesgedd yn ei analluogi i fod yn bresennol. a phenderfyniacf eglwys Morfa Nefyn yn cydymdeimlo a'r rhai oedd yn en galar.

Yn ei lyfr "Oliver Cromwell," sydd newydd ei gyhoeddd, dywed Mr John Morley am yr turwr:—'TMsgynai f 'Richard Williams, Cymro o sir Forganwg. Yn ngweithred ei briodas, des- grifir ef fel Oliver Cromwell, hefyd Willialms. Felly, jfwrf y rhai a honant fod angen gwaed Celtaiddl i roi tan a chyflymdrai yn y Sais, fod CromweS yn engiraipht o hyny."

HELYNT Y PENRHYN. ANHAWSDER YN NGLYN A'R FOTIO. YR YOUNG YX GWRTHDYSTIO. Tva v credai pawb fod v cymylau yn clirio uwchben Chwurel BethesSa, wele daranfollt ■sv,h*n yn dvfod ddydd Iau, yn ffurf brysneges oV. Mr Young at y cvnnrychiolwyr fuont yn Lvwed fod yn rhaid iddo wrthdystio yn erbyn y papvr iixifonwyd allan gan y cvnnrych- iolwyr "at gyn-ehwarelwyr y Penrhyn yn ceisio ganJdynt arwyddo eu henwau arno. oherwydd y byddai hyny yn annheg a'r gweithwyr, ac yn erbvn egwyddor dirgelwch y tugel, fel y cytun- wvd rhyngddynt hwy (y cynnrvchiolwyr) ac ef (Mr Young). Yr oedd am hyny yn ceisio ac yn gobeithio y gwnaent alw y papyrau yn ol a chywiro Adran 4. Dywed gohebydd y "Times" fod Mr Young wedi cvtuno i dderbyn dyfarmad y gweithwjr drwy v tugel am ei fod yn credu a un dirgel- aidd fvddai. Yna, cyhudda swyddogion yr Un- deb o. gymeryd pleidlais yn v fath fodd ag y gallent Vybod pa ocnr a gymerodd' pob dyn. Teinda fod y cvnnrychiolwyr naill ai wedi gwneyd camgymeriad dybryd neu ynte eu bod yn fwriadol wedi trefnu na fyddai i r bleidlais fod yn rhydd a diofn. Gyda golwg ar Adran 4. dywed y cynnrych- iolwvr yn eu telerau "Ni roddir sicrwydd cyilog. Haei-a Mr Young nad yw hyn yn gyfieithiad cywir, a'i fod ef wedi egluro i'r cynnrvchiolwyr nas gallai warantu "minimum wage (sef cytlog na, f .Yddo'i llai na swm penodol) i bawb yn v chwarel, gan y byddai i hyny ei orfodi i droi ymaith nifer o hen weithwyr, y rhai a gedwid yn v gwaith i enill yr hyn a allent. Ysgrifena Mr Young yn mhellach i'r "Times, ddydd Sadwrn, ar run Arglwydd Penrhyn, i egLuro na awdurdodwyd ac na chydnabvddwvd Mr Clement Edwards, y "Daily News," gan yr oruchwyliaeth i fyned fel trydydd parti rhwng Arglwydd Penrhj-n a'i weithwyr. er ei fod yn edrtivgu ei ymdrech i ddwyn y streicwyr i der- fynuu rheswm. Dywed ddarfod i Mr Edwards ymweled ag ef amryw weithiau. a'i fod ef (Mr Young) wedi rhoddi iddo gymaint o wybcdaeth yn nghvlch y mater ag a. allai, fel y rhoddasai i gvnniychiolwyr papyra\i ereill. ac i bersonau ereill,ir y ddealltwriaeth nad oeddynt i weith- redu ar ei ran; a pha, beth by nag a wnaeth Mr Clement Edwards, efe a'i gwnaeth ar ei gyfrifol- deb ei hun. Nis gellid cyuawnhau gwaith y cynnrychiolwyr yn dwyn enw Mr Edwards i mewn i'r papyr pleidleisio yn y modd y gwnaeth- ant. BETH DDYWED Y GWEITHWYR. Ymwelodd cvnnrychiolydd yr "Herald" ag amryw o gynnrychiolwyr y gweithwyr ddydd Sadwrn, er cael eglurhad ar honiadau Mr Young; a chafodd ar ddeall eu bod hwy wedi gweithredu o'r cychwyn yn unol a, chynghorion y Mr Clement Edwards. Ar y cyntaf, gwrthod- asant gydvmffurlio a'i gais i gyfarfod Mr Young, 11 Ily 11 gan y tybient mai amcan y boneddwr hwnw yd- oedd c*-l y dynion oddiwrth eu gwaith yn Mor- ganwg a manau ereill, i roddi pleidlais mewn cvfarfod cyhoeddus ar unrhyw deierau a dybiai efe yn werth eu cynnyg. Nid oedd arweinwyr I y dynion yn foddlawn aflonyddu ar y rhai oedd- ynt mewn gwaith sefydlog nac yn awyddus i geisio ganddynt wario eu harian i deithio. Eglurodd Mr Clement Edwards na fyddai raid gwneyd hyny, gan y gallent pleidleisio trwy falot. "Ac arwyddo eu henwau ar y papvrau ?" gofynai yr arweinwyr. "Wrth gwrs," oedd yr atebiad; ac ar v deall- twriaeth vma cytunodd y cynnrvchiolwyr i wrandaw ar delerau Mr Young a'u hanfon i'r gweithwyr. 'I Aethant. yn mhellach na hyn. Ymgynghor- asant a chynnrychiolwyr prif Undebau Gweith- wyr y Deyrnas, a. gofynasant eu barn ar fater y tugel; a dywedwyd wrthynt mai mater iddynt hwy yn unig oedd pa fodd y cymerent bleidlais, oherwydd. nid oedd a fyno Arglwydd Penrhyn na Mr Young o gwbl a'r dynion yn y mater yma. Yn awr cyfiawnhant yr hyn a wnaethant trwy ddywevd mai dyma yr unig ffordd onest a sicr i gael barn gywir y gweithwyr. Os na ar- wyddid enw y pleidleisiwr ar y papvr gallai y rhai fyddent yn cyfrif yn ddigon hawdd osod cannoedd o bapyrau yn y blwch, ac," felbj. dwyllo Arglwydd Penrhyn; ac, yn mhellach, oni fyddai enw pob dyn ar y papyr ni fyddai ganddynt sicrwydd mai efe ai harwyddodd. Gan hvnv anfonasant at Mr Young ddydd SadVrn, y fiT;- neges (,anlynol .u "Y mae y papyr pleidleisio anfonwyd allan yn unol a eglurhad roddwyd i ni gan Mr Clement Edwards, yr hwn sydd gyfrifol am y gynnad- ledd. Yr ydym yn bwriadu sefyll ato. Y mae ein cyfieithiad o Adran 4 yn gywir.—Y Cyn- nrychiolwyr." Bwriedir cvhoeddi yr holl ohebiaeth. SWYDDOGION Y CHWAREL. Dydd Sadwrn, talwyd ymaith holl swyddog- ion y chwarel, a thua dau gant o ddynion a barhaent i weithio er ei chadw mewn trefn. 0 GRONFA'R UNDEB. Am y tro cyntaf hefyd yn hanes vr helvnt presennol, talwyd arian allan o gronfa'r Undeb i'r rhai sydd mewn caledi. CWYN ARALL. Y sgrifenai rhyw "Chwarelwr" honedig i bapyr Toriaidd Lerpwl i godi gwrthwynebiad i'r papyrau pleidleisio ar y tir y gallai y rheolwyr weled enwau y rhai a bleidleisient yn erbyn y telerau ac y byddent felly yn agored i driniaeth neillduol! RHAGOLWG AM WAITH. Yn mlnvyllgor y gweithwyr nos Sadwrn, dar- llenwyd Ilythyr oddiwrth berchenogion chwareli yn yr America, yn dyweyd fod eisieu o driu^ain i gant o chwarelwyr yn Chwarelau West Paulet a Bangor, &c. Os teimla., chwarelwyr v Pen- rhyn awydd myned yno, ca'nt bob manvlion gan Mr Owen (Dol), Bont-ty-Gwyn, un o swyddogion y chwarelau, ond sydd ar hyn o bryd ar ymweliad a'i gartref. DIWEDDARAF. Prydnawn dydd Llun, yr oedd 1300 o weith- wyr wedi polio, ond dywedid fod amrvw yn gwrthod pleidleisio, gan eu bod vn ofni "pe byddai iddynt ddatgan eu barn y cvmerid sylw o hyny gan yr oruchwyliaeth ar i nain law a chan swyddogion yr Undeb ar y Haw arall. Cvfer- fydd y pwyllgor lleol yn ddyddiol, ac awgrVmir gan rai yn awr mai y peth doethaf ellir wneyd er cyfarfod ag esgus y gweithwyr i beidio bleid- leisio ydyw ceisio gan ddau ddyn annibvnol i gyfnf, ac i ddinystrio r papyrau wedi v gwnelont hyny. Ailadroddir y si fod yn mwriad yr oruehwvl- laetl ddwyn dynion perthynol i Gymdeitlias Gweithwyr Rhyddion i weithio yn y chwarel oni therfynir yr helynt yn bur fuan, ond ni roddir nemawr grediniaetli i'r si, oherwydd y ffaith fod yn rhaid cael chwarelwyr, ac nas gall dyeitariaid weithio yn y chwarel.

Y BEL DROED. Wele ganlyniad ymrvsonau ddvdd Sadwrn:- ASSOCIATION.' Caernarfon, 5; Caergybi, 3. Bangor, 4; White Star Wanderers, 2. Rhyl, 2; Hudson's, 1. Birkenhead, 2; Croesoswailt, 2. I Chirk, 2; Tranmere Rovers, 0. 3 7i RUGBY. Caerdydd, 5 pwynt; Bristol, 3. Ash 0^awe' 1 °ael a 3 cyD^yg; Mountain

Dywedodd Esgob IBai,g>or> wrth b-geibu Ddydd Nadolig, yn ei Eglwys Gadeiriol, tod v ganrK sydd yn dyfod i ben wedi bod yn un ag iddi banes rhyfeddol, ond eto erys -gwaith. mawr 'i'r cenadwyr yn y Ueoedd tywyll y byd Yna. t-roes ei arglwyddiaeth i ganmol milwn;v-ih reI Oynnaliwyd «enadaeth lwyddiannns 1, ddi- weddar yn LEglwys Blwvfol Penmashio Yn ycihwinegol at y ,gwasanae.th,lIU a phregethau vn yr eglwys, cynnaliwyd cyfarfodydd arbenig" i ferched a phlant ac i'r Ysgol Sul, yn nghyda dau gyfarfod dirwestol,—tm yn Mhenmachno a/r llall yn y Owm. Y cenadwyr oedd y Parch Ganon Roberts, Colwyn Bay, a'r Parch Robeet J ones, ficer Bodewryd, sir Fon,

COLLI LLONG GER CAERGYBI. DROS DDEG AR HUGAIN WEDI BODDI. Dydd CiveDer, torodd ystorm ffyrnig dros yr holl \rhd. Yn N ghaergybi, yr oedd yn hynod 0 «ref. ac yn ystod y prydnawn daeth y r.ewydd i'r° dref fod llestr mewn perj^gl y tuallan l r South Stack. Gwnaeth y bywydfad y "Due o Northumberland" ymgais ganmoladwy deir- o-waith i fvned i'w gwaredu, ond curwyd v bvwydfad yn ol gan y 'storm echrydus. Ar y pryd vr cedd agerlong berthynol I (xwmni y North-Western vn gwneyd ei ffordd i Gaergybi, pan v canfu long fawr oedd wedi angon. Aros- odd Capten Clay oamgylch, a cheisiodd roi cyn- northwy, ond tvodd yn anmliosibl iddo fyn d ai agerlong yn agos i'r llestr, na hyd yn nod anfon eweh i'w cynnorthwyo, gan nas gallai bad bytl, 11 arcs ar wvneb y fath for. 0 r diwedd, trodd i mewn i'r porthladd. Yr oedd y gwynt- i r llanw mor <>-ryf fel v gollyngodd v llestr oddiwrth ei hangorion, ac yn fuan lluchiwyd hi ar y creigiau erc-hyll yn v gjnnydogaeth. Aeth yr hwylbreni dros y bwrdd v naill ar ol y llall, ac yn ftfiin o-welwvd v llestr yn ymranu yn ddarnau. Aeth vr oil o'r awyltw-34 mewn nifer—ond un 1 lawr gyda hi, a hyny yn ngolwg y tir. l'atiwyd yr un a waredwyd ar rai o'r creigiau gan don, a thvnwvd ef i'r lan gyda'r offer achub bywyd. a dvgwyd v truan i Gaergybi, lie y galwyd meddyg i Ni-eini arno yn ddiymaros. Yr oedd wedi der- bvn niweidiau difrifol drwy gael ei^guro yn erbyn v creigiau. Ymddengys mai y I'rimrose Hill," "o Lerpwl, yn myn'd o'r porthladd hwnw i Victoria, Awstralia, ydoedd y llestr anffodus, a gadawodd Lerpwl ddydd Nadolig. YMDDYGIADAU GWARTHUS. \otiai evrph y rhai foddwvd, yn nghyda phethau o hvytb v "Primrose Hill" ar y tonau ddvdd Sadwrn. Yr oedd _y cvrph yn noetli, a dechreuwyd ar y gwaith o'u cael i'r lan gynted ag v gellid. Gwrthodai amryw o'r segurwyr, a udaethent yn nghyd, gario y cyrph i fyny'r bryn oni chaent sicrwydd o dal am eu gwaith. Dechreuodd ereill chwilio am yspail, ac yfasant o'r gwirod' oedd yn rhan o'r llwyth, ac yn fuan yr oeddent vn feddw chwil. Wedi cael gwasanaeth dynion, tynwyd y cyrph i fYllY y bryn, sydd yn 120 troedfedd o Hebeler, ac agos yn syth; ac wed'yn dodwyd hwv yn rhesi ar lan y mor. Hyd ddydd Sadwrn cawsid o hyd i un ar ddeg o gyrpb. Ymddengys nad oedd unrhyw gynnrychiolwr i'r perchenogion vno i wneyd trefniadau parthed cael hyd i'r cyrpli. Mae y dyn a achubwyd, Peterson (neu Ditter- son) mewn tfemidy o'r enw Tai Hirion, ac v mae yn dyfud yn mlaen yn ffafriol. Gweinydda Dr Kendall arno; efe oedd y meddyg cyntaf a gvrhaeddodd y lie ar ol y dinystr. Y tro cyntaf, dywedwyd gan amryw bersonau oedd yn dystion o'r llongddrylliad, fod y llong wedi hollti yn ddwy y foment y tarawodd y creigiau. ond yn awr amheuir hyny. Gor- wedda mewn deg llath o ddw'r, ac felly nid yw yn anhawdd gwybod yn mha sefyllfa y mae. Derbyniodd Cymdeithas Llongddrvlliadau Lerpwl* clelegram oddiwrth eu swyddog i'r per- wvl nad yw y llong i'w gweled pan y mae y dw'r yn Isel "oddigerth dau spar yn nofio yn gysylltiol a'r llong; y mae ei sefyllfa tua 1^ iriilldir o South Stack. Adroddir y darfu'r llong wrthdaraw yn erbyn craig ochrog a throdd i'r mor. Nid oes dim yn dyfod o'r llong yn awr. Y mae tua ugain o gasgiau, pedwar bwndel o oilcloth, ac un bwndel o matting ar y lan yn Mhorth Gwartheg. Hysbysir ui, pan yr ydys ar fyn'd i'r wasg, fod 16 o gyrph wedi eu cael i'r lan, a bod y dyn a. achubwyd wedi ei symud i'r yspytty. Y TRENGHOLIAD. Y"n Nghaergybi, ddoe (ddydd Llun), gerbron Dr Clay, y dirprwy-grwner, agorwyd cwest ar gyrph 19 o'r djniion. Adwaenwyd cyrph y Capten Wilson, H. Hughes, met; Joseph Harwood, saef, yr oil o Lerpwl; Henry Kelson, Brighton; Herbert Huggins, a R. J. Berg, prentisiaid Junius Carsson, morwr, Ler- pwl a John E. Richards, Middlesex, prentis. Yr oedd perthynasau iddynt yn bresennol. Tystiodd y prif gychwr, Finch, fod y tri hwyl- bren olaf, cyn gynted ag y tarawodd y llestr ar Benrhyn Penrhos, wedi cwympo trosodd, ym- dorodd y llong yn ddeuddarn. Yr oedd y dwylo yn nghyd ar ganllaw ol v llong. Aeth y rhan flaenaf i 1T yn gyntaf, yna'r olaf, ac aeth v Uestr a'r dwylo o'r golwg rhag blaen. Suddodd cyn pen pum' mynyd wedi taro'r graig. Tystiodd y Cap ten Clay, prif swyddog yr "Hibernia," a geisioddrôí cymhorth i'r "Prim- rose Hill," nas gallai'r un long ddal y fath darawiad, ac nid oedd ddichon rhoi unrhyw help. Bwriwyd y rheithfarn arferol.

ACHOS Y PARCH W, 0. JONES. GERBRON CYFARFOD MISOL LLEYN AC EIFIONYDD. DADLFRWD. HAWLIO ALL-AGOR. Ddoe (dvdd Llun), yn Nghyfarfod Misol Iieyn ac Eifionyd'd, yn Mhorthmadog, daeth cenadwri 0 eglwys Penooed. ar y cwestiwn uchod. y 11 Deallwn y bu dan ystyriaeth pwyllgor y trefn- iadau, a rheolwyd iddo gael ei roddi gerbron yn y Cyfarfod Misol. CyfiWynwyd y genadwri gan ilr Griffith Jones, un o flaenoriaid Pencoed. Cais ydoedd1 ar i'r Cyfarfod Misol ohebu a Chyf- arfod Misol Lerpwl, ar i achos Mr W. O. Jones gael or y mater. Dywedai Mr G. Jone5 fod y cais yn cael ei wneyd ganddynt- am m,i yno y magwyd Mr W. 0. "Jones, ac yr oeddynt yn ei adnabod er yn blentyn. Tyfodd i fyny yn obeithiol. Yr oedd y cymeriad a roddid yn awr iddo wedi eu taro a syndod; ao yr oeddynt yn teimlo nas gallent gTedu yr hyn a ddywedid os na roddid ail-ystyriaeth i'r mater. Yr oedd ef yn ddirwestwr cyn gweled Cyfarfod Misol Lleyn ac Eifionydd, ac yr oedd yn seloo- dros ddirwest, ond anhawdd ac anmhosibl oedd iddynb gredu y cyhuddiadau a wneid yn erbyn 'Mr Jones. y cyhuddiadau a wneid yn erbyn 'Mr Jones. Ychydig amser yn ol, yr oedd yr eglwys yn Pen- coed yn ystyried sut y gorphenant daiii y gweddill o'r ddyled. ae wedi gorphen casglu, penderfynwyd cynnal cyfarfod pregethu, a oedd cael W. 0. Jones yno i bregethu yn anad neb. Dangosai hyny y parch a feddai Mr Jones yn eu plith, ac yr oeddynt yn teimlo nl S jraiient gredu yr hyn ddywedid am Mr Jones, iieb i'r achos gael ail-ystyriaeth. Mr R. Parry, Pencoed, a ategai. Nis gallent gredu liyd nes y caffai Mr W. 0. Jo;es gyfarfod ei wTth wyn)= blwyr yn agto-red, a pEsrffaith chwareu teg. Mr E. R. Davies addywedai fod ganddo gyn- nygia-d. Yr oedd yn ddyledswydcl ar bawb i fod yn ffyddlon i'r cyfundeb. Yr oedd mwy na dwsin (o eglwysi, fel y gwyddis, yn cynirvrfii ar y pwnc hwn yn awr, ac wedi pasio pender- fyniaoau, ac nid yn unig hyny, ond yr oedd yr holl wlad wedi cynhyrfu drwyddi draw. Dy- munai argi^aphu ar feddwl y Cyfarfod Misol y pwys o beidio rhoddi gormod o sylw i reolau ffurfiol, pan yr oedd cwestiwn mor bwysig- ger- broni. Yr oedd cymeriad gweinidog* pwysig yn Y glbrian; a dylid gwneyd pobpeth a ellid er ^iicrhauj c5iw«areu teg iddo. Hefyd, yr opdidi dyfodol y cyfundeb yn y glorian. Bu efe yn y Sasiwn aim y tro cyntaf erioed. Gwnaed yn Mhwllheli ddatganiad, a phasiwyd penderfyniad oedd yn ymddlangos iddo ef vn hollol deg." Nis gwelai fod y cais am hawl i wneyd ymcbwiliad agored1 yn gwneyd i ffordd a rhagorfreintiau y cyfundeb. Nid oedd hyn, yn sacr, yn cael ei wneyd wrth ofyn am gael "tystioiaeth gyflawn agio red mewn lIaw fer. Yr oedd pethau pwysig i'r cyfundeb yn cael eu peryglu wrth gymeiyd y cwrs oedd yni awr ar droed. Ni ddylid rhwystroi dyn oedd yo vmladd fel pe am' ei fywyd. Yr oedd) engraipht yn hanes v Presbyteriaid Seisnig) vn gvfreithloni yr byn a. gymhellai (cymcradwv- aeth). Mr J. T. Jones, Criccieth, a godti i alw am drefn. Nid cedd yn ia,wn mvn'd at reolau en- warfau ereill (cymeradwyaeth). Mr Robert Williams a brotestiai yn erbyn i aelod o'r Cyfarfod Misol sarhau rheoiau y Sasiwni. Pan yr ai Mr Davies i ddifynu o'r rheolau y eyfeirilai atynt, protestiai Mr J. T. Jolits drachefn etto, ei iiod allan o drefn. Y Llywydd: Nid wyf yn meddwl yr en-illweh dim, Mr Davies, wfth ddarllen y rheolau y cyf- eiriwch atynt. Cymhellaf chwi i gvnnyg eich Y, penderfyniad yn syrnl (cymeradwyaeth). Yna, cynnygiodd Mr Davies ei benderfyniad. Ei gynnwys oedd "Fod y Cyfarfüd: Misol, yn ngwyneb yr anfoddlonrwydd' avdd VIl v wlad yn anfon cenad'wri i'r Gymdeitbasfa, i ofyn iddynt roddi ail wrandawiiad i'r achos, a threfnu i'r cy- huddedig gael cynnwys v tystiolaethau' yn. mulaen jllaw ac h.efyd, fOOl i'r Gymdeithasfa drefnu cofnodiad eyflawni o'r tystiolaethaiu." JEiliai y Parch J. Owen. M.A., y cynnygiad. Ei reswm dros hyny oedd fod; cryn lawer o deimlad yn y wlad, a chredai pe mygid y pen- darfyniad hwnx yr elai vn fwy o deimlad. Nid oeddT ef yn dadleu dros eiriad y penderfyniad. ond rhywbeth o'r un natur. Pe pesid y pei;- derfyniad yn y Cyfarfod Misol Shwn, elai y oobl 1 weled fod yr Hen Gorph yn awyddlus i wneyd perffaith gyfiawnder. Mr J. T. Jones a sylwai fod y mater vn un gofidus iawn. Yr oedd y dull y dygodd y cyf- eiHion olaf y mater yn mlaen yn un anmharchus j iawn, gan y rhai olaf siaradodd. Ni ddywedai ddim am Mr Griffith Jones a'i cyfaill arall o Benooed. Yr oedd yr hyn a ddywed odd Mr R. Williams am yr yspryd oedd dan hwn V II bod mewn cysylltiad a'r hyn a alwodd1 ef yn "Young Wales. Ni olygai barch mawr a chryf i'r cyi- undeb nac i grefydd. Nid oedd yn rhyfedd fod y Parch J. Owen yn cofno, oi. Dr O. Wynne Griffith A oes gelll Mr Jones gynngiad ? Y Parch J. Dwen a sylwai beth oedd gerbron y cyfarfod^ YchVanegodd Mr J. T. Jones fod ganddo barcih mawr i Mr W. O. Jones; ond yr oedd J gandldo fwy i'r cyfundeb ac i grefydd (cymexa- dwyaeth). Mr Tudwal Davies ai gredai fod y mater yn un y dylent larfer pwyll gydag ef, a dangos rai o deimlad. Yr ,oood Mr Jones, drwy ei lythyr- a-u, wedi gosod un oohr o flaen y wlad, ac i ryw raddJau wedi troi cydymdeimlad 'gydag ef. Yr oedd' amheuaeth yn y wlad. Yr oedd ef yn dymuno cynnyg rhaa helaeth o benderfyniad Mr Davies, sef gofyn i'r Gymdeithasfa lail-ystyried y mater. Yr oedd y mater erbyn hyn wedi dod! yn fater o bwys i'r cyfundeb, a chymaint o gys- ylltiad rhwng y Cyfafffod1 Misol hwnw ag ef ag oedd rhwng Cyfaifodi iMisol Lerpwl. Yn nglyn a ■hyn, gobeithiai yr attelid rhaJg gwneyd cyfedriad at ddiOSparthiadau yn yr aches hwn, megis dos- parth ieuanc, ond son am danynt oil fel Corph. Y Parch J. R. Williams a gynnygiai, fel gwelliant, fod y cyfarfod hwn yn llawenychu fod Cyfarfod Misol Lerpwl wedi datgan parodrwydd i ail agor y cwestiwn, ac mai y Gymanfa oedd i wneyd hyny. Hefyd, fod y Cyfarfod Misol yn annog y Parch W. O. Jones i fanteisio ar y cyfle. | Dyna, fe gredai, oedd cais cyfeillion Pencoed. Cefnogai Mp Robert Williams hyn yn galonog, a ffafriol oedd Mr J. T. Jones hefyd. Mr E. R. Davies a sylwai nad oedd a fyno Cyfarfod Misol a'r cwestiwn. Dywedodd y Parch J. J. Roberts (Iolo Caer- nafron) fod yr achos wedi peri llawer iawn o boen iddo. Yr oedd Cyfarfod Masol Lerpwl yn barod wedi datgan dymuniad ar i'r Gym- deithasfa ail agor y mater. Yr oedd Cvfarfod Misol Lerpwl yn awyddus am i'r Gymdeithasfa ail agor, ac yr oedd y Gymdeithasfa yn sicr o wneyd, ac oherwydd hyny methai a gweled 1 rheswm paham y cynnygid y penderfyniadau o gwbl. Nid oedd yn gwybod a oedd cynnygiad Mr J. R. WiUiams yr un fath a'r cynnygiad hir r a gynnygid gaji Mr Davies, ond os oedd, yr oedd un Mr Williams yn llawer haws ei ddeall ac yn sicr byddai yn gorwedd yn esmwythach ar y wlad. Methai ef a gweled fod angen am^yr un penderfyniad, gan ei fod yn sicr y gwnai y Gvmdeithasfa yr hyn a gynnygid os gofynai Mr W. 0. Jones am hy-ny. Sylwai y Parch Thomas Owen fod yn araeth Mr Davies fwy o ymosodiad ar y Sasiwn nac o amddiffyniad i'r mater tan syhv. Yr oedd v defnydd a. wnaed am a tddigwyddodd yn Ition yn gyfryw ag y dylai ef egluro. Yr oedd manylion j yr achos hwnw yn gyfryw nad gweddus oedd myn'd iddynt yno nac yma, ac annogwyd yno i'r pleidiau oedd mewn ymrafael nesu at eu gilydd a cheisio cyd-ddeall. a. dn. oedd ganddo glywed ar ol hyny fod eu hannogaeth fel pwyllgor yr apel wedi dwyn ffrwyth da, ac ai nid hyny a j fyddai oreu yn y mater hwn ? Barnai y Llywydd y dylid rhanu, a gaJwodd ar Mr E, R. Davies i ddarUen ei benderfyniad, ond hawliai Mr E. R. Davies am ateb, ac wedi i Mr Davies siarad, am ychydig, cododd Mr J. T. Jones a dywedai nad i areithio y galwodd y llywydd ar Mr Davies, ond: i ddarlien ei ben- derfyniad, yr hyn a wnaeth, ond yr oedd wedi newid ei gynnygiad i olygu yn unig ofyn i'r Gymdeithasfa ail agor y mater. Rhoddodd v Llywydd y mater i bleidlais, a hysbvsodd yr ysgrifenydd fod 38 dros y cyn- nygiad, a 41 dros v gwellia.nt. i Amheuai Mr E. R. Davies y ffigyrau, a dy- wedai mai y cynnygiad a gariodd y dydd. Gofynai Mr J. T. Jones ai ffigyrau yr ysgrif- enydd ynte Mr Davies oedd y Cyfarfod Misol i'w cymeryd? Cynnygiai y Parch J. T. Prichard fod v bleid- lais i'w chymeryd drwy y balot, fel na cheid gwneyd defnydd eto o hyn. Cefnogai y Parch E. Myrddin Rees. ] Dadleuai amryw nad oedd amser i hyny, ac nad oedd hyny yn angenrheidiol. Cynnygiodd Mr 0. Robyns-Owen fod y llyw- j ydd J gyfrif v pleidleisiai ai gyfrif i'w gymeryd, a chytunwvd ar. hyny. Wedi cyfrif yr ail waith, hysbyswyd fod 51 o blaid y gwelliant a 43 o blaidi y cynnygiad, ac, felly, pasiwyd gwelliant y Parch J. R. Williams.

ACHUB MORWYR GER MOELFRE. Achubodd y bywydfad "Star of Hope," sydd yn Moelfre, sir Fon, chwech ar hugain o ddyn- ion oddiar fwrdd Hong o Glasgow, ac wed'yn, wrth ganfod fod dau ddyn ar goll, dychwelasant i'r llong, a. chafwyd hwy yn cysgu. Achubwyd hwythau, hefyd, a glanwiyd hwy yn ddyogel." Achubodd v bywydfad "Duke of Northurber- land" (Caergybit, bump o ddynion o'r scwner "Ebenezer." LLONGDDRYLLIAD YN MAU ABERTEIFI. Nos Iau, ymwelwyd ac arfordir sir Benfro gan y ystorm enbydus a barhaodd hyd ganol dydd ddydd Gwener, Ac ofnir fod rhes'or y Uong- ddrylliadau, &c., yn. fawr. Aeth yr ysgwner "Neptune," o Aberdyfi i Littlehampton (Sussex), gyda llwyth o lechi, yn ddrylliau mewn mor ystormus ger Milford, am saith o'r gloch boreu Gwener. Cafodd y dwylaw—pedwar mewn nifer—ddiangfa, wyrthiol. Eu henwau oedd: O. Hughes, Porthmadog, capten; E. H. Williams, Pentrefelin, Criccieth. met; William Roberts, Criccieth, ac Owen Owens, Llandudno, morwyr. Yn ol mynegiad y oapten llusgodd yr ysgwner ei hangorion i gyfeiriad y lanfa haiarn, vn erbyn yr hon y tarawodd. Torodd a sudd- odd cyn pen hanner awr. Anfonwyd y dwylaw gan Swyddog y Cyllid at y Parch Mr Davies, gwemidog v Methodistiaid Calfinaidd, yr liwn gyda chyfeillion ereill, a. weiniasant yn garedig arnvnt. Perchenogid yr ysgwner gan Mr John Williams. Porthmadog. AMRYWIOL DDAMWEINIAU. I Yn ystod yr ystorm yn Ilfracombe, nos Tau, talwyd to ami i dy i lawr a thorwyd amrvw Ifenestri, a thafiwyd yr awrlais trefol i'r lIawr: Teimlwyd pwys yr ystorm yn y Borth, ger Aberystwyth, yn fawr iawn, a thorwyd toau y tai nesaf i'r mor. Torodd y rhyferthwy y cei a wnaed er amddiffyn y tai hyn rhag v mor, ac vr oedd yn beryglus cerdded ar hvd v prif heolvdd. 1 Aeth yr agerlong "Penpol" i'r Ian rhwiag i Aberafon a Briton Ferry. Ni chollwyd bywydau. J j Rhwystrwyd cymundeb y telegraff rhwns: Croesoswailt ag Abermaw yn vstod yr vstorm. i n Abermaw teimlwyd yn ddirfawr oddiwrth vr ystorm. gan fod v tywod yn cael ei gario yn gymylau enfawr i bob cyfeiriad. DYFFRYN CONWY. Yr oedd Dyffryn Conwy yn ystod dvdd (iv-ener, ar ol y gwlaw mawr nos Iau, o dan ddwfr i gyd, ond ni wyddis i ddim niwed gael ei wneyd i eiddo. ° NIWEIDIO LLONGAU RHYFEL. Yn Portsmouth, chwythwyd llestr yn erbyn lhan ol y Teazer, nn o ryfel-longau'r Llvw- i u ^d S°rwedd ger alanfa v doc'iau. Achoswyd I r llestr ollwng dwfr vn ddifawr Newyddion o Queenstown a. ddywed fod niwed mawr. gwerth agos i 600p, wedi ei wneyd i'r llong ryfel "Black Prince." Dinystriwyd y morfur yn Watchet, ar arfor- dir Somerset, gan erwinder yr ystorm. RHYL. In y gerddi gaUafol, llwyr ddinystriwyd hen :a 11 yddawnsfa a'r tafarndy cysylltiol Chwythwyd y to ymaith yn hollol. COLWYN BAY. Yr oedd y rhodfa ar lan y mor yma wedi ei orchuddio gan geng mawr a daflwd o'r mor gan nerth y rhyferthwy. PWLLHELI. Ddydd Gwener, cafwyd arwyddion (rv-fvn^- ^•,n° V"°VC If%bywldfod ailan,Pa phan y cyrhaeddodd y Uong. gwolwyd fod enw weda eu glanio gan fywydful Abersoch, ev'^ deuddeg or cdoch yn y, prydnav r. Yr oedd yno dri o ddynion, a gwraitr v capten y sewner 'Llandulas" ydoedd, meddi' ondVid oes- son am y llong.

-4Papur Paiyib cyntaf y ganr't a ;rnmy P' twn nodweddiadol o'r cvfnod. i "Yr Newydd/' .Parheir yn ddiguro •Ivntion Die y Wiajen^ a cheir fod' "Ffrae+ihel^oj; Sion Pari'r Teiliwr," "Marchnad! Baingor," "C'odi Cythraj] &c., yn ddoniol iawn. Ma* yn- .dran ifarddonol yn dda. O dan, y penawd Berii wneir," vm- &c., yn ddoniol iawn. Ma* ifarddonol yn dda. 0 dan y penawd Berii wneir," vm- drinir a, "Llaudderfel," gler y Bala

MR LLOYD-GEORGE, A.S„ YN 1 NGHONWY. Wener, yn Neuadd Drefol Conwy, cyn- naliwyd- Oyfarfod1 'Rhyddirydol brwdfrydig" a mawreddog. Yr oedd y neuadd) yn. orlawn, a phawb yn edrych yn mlaen am y cyfleusdra- o roddi derbyniad tvwysogaidd i Mr Lloyd-Gearae ar ei yin-weliad, cyntaf a'r dref ar ol y frwydr fuddugoliaethus a enillodd yn yr TEthoIiad C'vff- rediinol, ac hefyd ei gly wed yn traethu ed Jen ar byncia.u y dydd. Üaaeullwyd. yn absennoldeb Dr Along an, gan y Parch T. D. Jones, ac ar y llwyfan gydag 'ef yr oedd Maer y dref'(yr Hen- adur Hugh Hughes), y Parchn T. Gwynedd Roberts, T. Jones Humphreys, A. Penri Evans, p Llandxdno; y C'ynghorwyr "T. Foulkes, Hugh Owen, J. P. Griffiths, Dr Morgan, ieu., ac ereill. Gellir dyweyd i Mr Gieorge drafaelu yn bwr- pasol o Lunchtin i anerch. y cyfarfod, a. bu raid iddo ddychwelydl i'r Brifddinas ar ol y cyfarfod. Y Cadeirydd a. sylwodd ei fod yn teimlo yn fakh ca.el bod yn bresennol i wranciaw ar eu haelod anrhydeddus am y waith gyntaf ar 01: y fuddugoliaeth a enillA-y.d, Y Maer, yr hwn a gafodd dderbyniad calonog, a gyiinygiodd benderfyniad i'r perwyl "fod y cyfarfod hwn o Ryddfrydwyr Conwy yn dy- muno cofnodii eu rhwymediigaeth dwfn a diolch- gar i Mr D. Lloyd-Geonge A.S.. am ei wasan- aeth gwerthfawr a di-ildio i Gymru—«i ffydd- londeb a'i ymroddiad. yn a thuallan i'r Senedd, i'r achos mawr 'Rhyddfrydol—'a llongyfarchwn ef ar y frwydr eofn a llwydidiannus a wnaeth yn yr Etholiiaa 'Cyffredinol diweddaf, a llawenych- < wn ar ei ddychweliad buddugeliaiethus i'r Senedd gyda mwyafrif ychwanegol. Dymun"wn, [yn mhellach, ddatgan ein hymdidiriedaeth lwyraf ynddo fel ein haelod Seneddol." Sylwodd y Maer ei fod yn teimlo yn sicr fod ganddynt le i deirnlo yn fa.lch fod y frwydr wedi troi fel y darfu, ac, yn mb-ella-ch, o'u cynnrychiolydd an- rhydeddus (clyweh, clywch). Yr oedd amryw wedi prcpliwydo mai fel arall y troisai y frwydr. Ond prophwvdi gau y dlarfu: iddynt droi allan y tro diweodaf" beth ibynag (chwerthin a chymera- dwvaeth). Yn lie cael ei droi allan, y eanlyniad ydoedd iddo gael ei ddvchwelyd gydJa. mwyaifrif 'Vchwaoiegol (cymeradwyaeth). Teimlent yn ialch o'r"pwynt" a gododd: yn nglyn a'r dybiaeth fod rhai o'r aelo,daa Seneddiol yn cymieryd man- tii.,i ar eu sefyllfa yn y Wladwriaeth i hyrwyddo buddiant eu hunain neu y ffinns yr oeddynt yn gysylltiedig a hwy. Os nad oeddynt yn gwneyd hyny yn bresiennol, yr oedd Mr Lloyd-George wedi ei gwneyd yn anmhosibl i neb wneyd yn y dyfodol (cvmeradwyaeth). 'Os na chaent aelod- aii Seneddol cywir ac uwchlaw amheuaeth. pa fodd y disgwvl i fvrddau ilai flod. (clywch, clywch.) Os na. bydd y pen yn bur, sub v gallesid disgwyl i'r corph fod felly? (cy- meradwyaeth.) Yr oedd! dynoethiadau Mr Lloyd-George! wedi synu y wlad, a dylai Bwr- deisdrefi Arfon deimln. yn falch fod eu haelod yn ddigon eofn i gyfai-fod a'r cawrfilod er ceisio 1!1. puro cymdeit'has (cymeradwyaeth). Y Parch T. Gwynedd Roberts, wrth eiho y cynnygiad, a ddywedodd ei fod yn llwyr gyd- elymi a phob gair oedd yn y penderfyniad, ac, hefyd, a, phob gair a ddywedwyd gan y Maer. Yr" ceduvni vn drych yn ol gyda liawenydd mawr at y frwydr a'r fnddugoliaeth anrliyd- eddus a enillasant. Nid oedd ganddynt ddun i'w gywilyddio o'i herwydd, na'r un gair i w dvnu vn 01 (clywch, clywch). Dywedwyd pethau" poethion 'ar adegau, end nid oedd yn cofio erioed am frwydr fwy adciladol, argyhoedd- iadol, a chynhvrfiadol. Llawenychasant yn fawr fod Mr George wedi enill anrhydedd vch- waneool ar ol myned yn ol i'r Senedd. Yr oedd yn llawn mor bybyr, eofn, a ae erioed o blaidi mudia,dau cenedlaethol a ciiymdeithasol (cymeradwyaeth). Dywedwyd llav. er o bethau annvmunol am danynt yn ystod yr etholiad, ac I' iri wedi hynv, o'r cvfeiriad arall. Gwyddent oil beth Glv-id wrth "y cyfeiriad arall" (chwerthin). Yr oedd wedi gwneyd ymchwiliad i'r cyhudd- iadau ond nid oedd dim sail i'r cyfryw (clywch, clywch). Sonid am rhyw "scriw y seiat." Chlywodd ef erioed! am dano (chwerthin a chymeradwvaeth). Er hyny, nid oedd yn synu rhyw lawer pan glywodd o ba ffynnonell y Chlywodd ef erioed! am dano (chwerthin a chymeradwvaeth). Er hyny, nid oedd yn synu rhyw lawer pan glywodd o ba ffynnonell y Chlywodd ef erioed! am dano (chwerthin a chymeradwvaeth). Er hyny, nid oedd yn synu rhyw lawer pan glywodd o ba ffynnonell y tarddodd. Fe wyddai y gwr hwnw gryn lawer am scriw. Ond yr oeddynt hwy oedd mewn cysylltiad a seiadau yn y fan yma ar fan arall, ) yn taflu yr ensyniad yn ol (cymeradwyaeth). Ni fu scriw *o fath yn v'byd. Ond, yr oeddynt, fel Ymneillduwyr yn selog ac yr oedd eu hegwydd- fu scriw 0 fath yn y byd. Ond, yr oeddynt, fel Ymneillduwyr yn selog; ac yr oedd eu hegwydd- orion yn gyfryw agoodd yn eu cyfiawnhau i fod yn selog drostynt (clywch, clywch). Yr oedd a wnelo etholiadau yn Nghymru gryn lawer a'u crefydd (cymeradwyaeth). Onid oeddynt yn crefydd (cymeradwyaeth). Onid oeddynt yn ymiadd am grefydd rydd. Am addysg rydd. Ac am fesura.u er sobri a. dytchafu cymdeithas I (cymeradwyaeth). Oedd siwr, yr oedd ganddynt le i fod yn selog dros eu hegwyddorion. Ar ol yr etholiad darfu i Mr Llovd-George enill rhagor 0 glod. Pe meddylient am ddim ond y gwaith ardderchog a. wnaed ganddo mewn llys penodol. Nid oeddynt wedi anghofio yr araeth ardderchog II a draddododd yn y Senedd y dydd o'r blaen, a'r pethau annorchfygol a ddywedodd, (cymeradwy- i aeth). Fe borhaent am ddyddiau lawer. Gwnaeth lawer yn y gorphenol, ond yr oeddynt yn disgwyl mwy oddiwrtho yn y dyfodol (cymer- a.dwyaeth). Y Parch T. Jones Humphreys a gefnogodd. Sylwodd! fod Mr Gwynedd Roberts wedi bod yn son, am scriw y seiat; ac na welodd ef erioed' mohono. Felly, fe welodd ef (y siaradwr) fwy na Mr Gwynedd Roberts (chwerthin). Fe wel- odd ef scriw y seia.t. a'r scriw yn cael ei roddi ar ei war ef ei hun. Ond nid oedd digon o edau arni i fyned i mewn rhyw lawer. Mewn cyfar- fod o flaenoriaid Wesleyaid y cymerodd y peth le, a dau Dori oedd yn ceisio myned trwy yr oruchwyliaeth (chwerthin). Ond cododd ereill i fvny a bygythiwyd troi y ddau o'r cyfarfod a'r seiat hefyd (cymeradwyaeth). Teimlai yn falch I o'u haelod anrhvdeddus. Yr oedd yn falch ei I fod, yn Gymro ac yn Ynmeillduwr, ac nid oedd ganddo ddim gwrthwynebiad am ei fod yn Fedyddiwr (chwerthin). Teimlai yn falch am y gwaith a wnaeth. Yr oedd yn gyfaill i'r gweithiwr. Hyderai y byddai i weithwyr Conwy barhau i'w gefnogi. Gosodent werth arno ar gyfrif ei dalentau disglaer yn ogystal a'i hyawdledd. Ond, gosodent fwy o werth arno am ei fod yn sefyll i fyny dros egwyddorion ag oedd mor gysegredig iddynt. Yr oeddynt am barhau i ddal eu gilfael ynddynt, ac am i'w hegwydd- orion gael buddugoliaeth derfynol (cymeradwv- aeth). Ond cyn y gallent ddisgwyl cyrhaedd y nod hwnw rhaid oedd cael dyn fel Mr Lloyd- George i fyned i ffrynt v frwydr (cymeradwy- aeth). Nid oedd arno ofn sefyll yn y ffrynt, ac hyd yn nod ar lawr St. Stephen i ddynoethi y drygedd i ddynion gymeryd mantais ar eu saiteoedd er buddiant personol (clywch, clywch). Os am buro y ffrvdiau, rhaid oedd puro y ffynnonell. Ac i lygad y ffvnnon yr aeth Mr Lloyd-George (cymeradwyaeth). Teimlai yn falch o Arglwydd Rosebery am ddywevd wrth Arglwydd Salisbury mai gweinyddiaetli deulu- aidd oedd ei eiddo, a'i fod wedi myned yn ol at yr Hen Orchwyliaeth. 0 dan hono, yr oedd yr Arehoffeiriadaeth yn perthyn i un teulu a'r frenhiniaeth: i deulu arall. Ond dan yr Orch- wyliaeth Gristionogol yr oedd un dyn, ac un teulu, cystal a'r Hall (cymeradwyaeth"). Yn y cyfwng hwn daeth Mr Lloyd-George, yn I cael ei hebrwng gan Mr J. E. Conway Jones, "i'r cyfarfod. Cododd yr holl dyrfa ar ei thraed, a I bloeduiasant nerth eu penau. Chwyfid cad- achau, Iluchid hetiau, a chapiau, tua'r nenfwd— yn wir yr oedd yr olygfa "yn ofnadwy" o frwd- frydig. Ruwyd am gryn amser cyn cael tawel- wch. Pan lwyddwyd fhoddwyd y penderfyniad i'r cyfarfod, a phasiwyd ef yn nghanol bi-wd- frydedd mawr. Deugain mynyd o a.mser oedd gan Mr George cyn gorfod cychwyn yn ol i Lundain, ac ar ei draed ag ef yn uniongyrchol. Ar ei thraed a'r gynnulleidfa eilwaith. Un. waith eto rhwygid yr awyr a bloeddiadau ac a churo dwylaw. Parhaodd hyny a,m amryw eil. iadau. Ar gais Mr George ei hun caed tanvel. weh yn y man. Mr Lloyd-George, wedi talu diolch am eu croesawiad a'u cynnorthwy yn yr etholiad a. aeth lieibio, a sylwodd i amryw ofyn iddo ef pan aeth yn ol i'r Senedd, "Beth sydd arnoch chwi eisio yma?" (chwerthin). Nid oeddynt yn ddigon gwrol i ddyweyd wrtho pan yn ymadael, _Wel, ni ddoi di yn ol eto, frawd" (chwerthin}. Credent fod helynt y rhyfel wedi gwneyd am dano unwaith ac am byt h. Ei atebiad ef iddynt ydoedd mai nid Rhvddfrvdwyr eiddil oedd yn N ghymru, ond RhvddfVydwyr oedd wedi eu trwytho mewn egwyddorion; nas gallent daflu trawst i lygad Cymru, ie, hyd yn nod trawst South Affnca a tliomenydd aur Johannesburg (cymeradwyaeth a chwerthin). Yr oedd barn Cymru yn yr etholiad diweddaf yn fwy croew bu er's llawer o flynyddau." Fe ofynodd Mr Chamberlain am farn Cymru a rhoddodd y Dywysogaeth yr atebiad iddo. Gobeithiai fod Mr Chamberlain yn foddlawn (chwerthin). Fe gofient iddo, pan yn Nglionwy o'r blaen, fod yn son am Mr Chamberlain wrthynt. Cyfeir- iodd at ddau achos ag yr oedd gan berthynasau y gwr hwnw fuddiant mewn ffirms oedd yn der- byn contracts gan y Lylwodraeth. Y ddwy I ffirm a nododd ydoedd eiddo Hoskins a'i Feibion, a Kynochg. Mewn cysylltiad a'r flaenaf, dywedodd fod teulu Mr Chamberlain^ yn ymarferol, yn perchenogi ffirm oedd yn desgrifio eu hunain fel ffirm o contractors "i'r Morlys. Ni ddarfu i Mr Chamberlain erioed wadu hyny yn y Senedd. Yr oedd Mr Cham- berlain yn ddadieuwr llwyddiannus. Er hyny, ni ddarfu iddo wadu gymaint ag _un ffaith a tldygwyd i sylw Ty'r Cytfredin y noswaith hono. Y cyhuddiacl mewn perthynas i Kynochs ydoedd fod y ffirm, yn wirioneddol, yn cael ei pher- chenogi gan deu!u Mr Chamberlain, a'i bod yn cael ei ffafrio gyda contracts y Llywodraeth- gan y Llywodraeth ag yr oedd* Mr Chamberlain y gallu mwyaf ynddi. Yn nglyn ag un contract dangosodd fod ffirm teulu Mr Chamberlain wedi cael 7000p yn fwy am wneyd job na. ffirm arail, er i'r llail droi allan nwyddau o ragorach an- sawdd. Byddai hyny yn angliyfreithlawn ar Gynghor Trefol Conwy. ond gadewid i aelod o'r Wladwriaeth wneyd hyny, a chyhyd ag y byddai i'r wlad ddychwelvd mwyafrif o 150 i'w gefnogi byddai iddynt barhau i'w wneyd. Ond, byddai iddynt hwy ei gwneyd yn bur anhawdd iddynt. Nid oedd ef wedi darfod a'r job eto (cymera- dwyaeth). Gwrthododcl Mr Chamberlain ag ateb un o'r cwestiynau a nododd, ond byddai iddynt ei orfodi i wynebu y ffeithiau (cymeradwyaeth). Fe aJlai gael mwyafrif yn hy'r Cytfredin trwy ddyweyd "Ymosodir arnaf. Yr ydwyf wedi bod mewn bywyd cyhoeddus am 25" mlynedd. A ydwyf i fod yn ddarostyngedig i'r ymosodiadau yma?" A hyn gan ddyn aeth oamgylch y wlad i'w galw hwy yn fradwyr. Byddai yn rhaid i'r ffeithiau a nododd gael eu hegluro ar lwyfan Ty'r Cyffredin. O'r hyn lleiaf byddai iddynt roddi terfyn: ar ffafriaeth i ffirms ag oedd yn perthyn i ddynion dylanwadol yn y Wladwr- iaeth (cymeradwyaeth). Byddai iddynt hawlio cyfia wnder a thegwch masnachol rhwng y gweithfeyrld hyn (cymeradwyaeth). Yna cyfeir- iodd Mr George at y Rhyfei, a gofynodd ai nid oedd yn bosibl rhoddi terfyn ar y tywallt gwaed a'r draul anferth oedd yn myned yn mlaen. Cwestiwn ydoedd i Loegr ac nid i'r Boeriaid. Os oedd y Llywodraeth am fynu i'r Boeriaid roddi ffordd yn ddiammodol. elai v rhyfel yn mlaen. oblegid yr oeddynt yn ymladd yn erbyn un o'r cenedloedd dewraf a fu ar y ddaear erioed. Gyda Ilymder anarferol beirniadudd a chondemniodd y modd y troi'r gwragedd a phlant o'u tai; y modd y clirir y wlad; a'r dull annghristionogol y llosgid ffermydd, ag y troid yr holl wlad yn ddiffaethwch digynnyrch. Y canlyniad ydoedd yr oedd nerth l-'rydain yn cael ei sugno a'i wanhau, ac yn lie bod yn llaenor mewn rhyddid a moesoldeb, gallai gwledydd ereill fynu y peth a fynont ganddynt. Eistedd- odd yr aelod anrhydeddus i lawr yn nghanol banllefau cymeradwyol. Wedi talu y diolchiadau arferol hebryngwyd Mr Lloyd-George i orsaf y rheilffordd gan gannoedd o bob!, a.c ymadawodd am Lundain yn swn banllefau byddarol.

GENt, PRIODI, A mm. Y pria am gyhced<SI Geaedlgaeliiac, Prioflssntj, II Marwalaotba-a yn y goloin hosi ydyw ku yr un (blaendal) nea as 6, ar goal. NK DIG AE THAU. EDWARDS-Ilhsgfyr 21 yn 8, Eletinor- street, URernarfon, priod Mr William Ellis Edwards, ar f&b—niarwanedig. LEWIS—Rhegfvr 25, yu Mor»-;ad-5. Penmaen- mawr, priod Mr H. J. Lewis, ar fa.b. P KlO 1. A bA tJ. EDWARDS—PRITCHa RD—Rh«gfyr 28, > n Ngbapel Engedi, Caernarfon. gan y Parch R. I D. Williams, Cesares, a Mr Daniel ThotnaH, Mr Owen R. Edwards, Bron Million, a MiEs Margaret Pritchard, Caeffridd, tiroealon. HEWITT—FERGUBON — Rbagfyr 17, yn Nghapel y Presbytririaid, City-road, Caer, gan y Parch D. Treborth Jones, Mr Wm. Carr ilowitt, casglydd i'r inland revenue, Bangor, ao Agnes, unig ferch Mr John Ferguson, Caer. JONES-THOMAS-Rhagfyr. 28, trwy drwy- dded, yn awyidfalr ccfresirydl, Caernarfon, gan Mr Daniel Thomos, Me EIHH Jones, Y Gaerwen, a Miss 0. M. Thomas, Caeaaii—- y ddau o Rhostryfan. JONES-WILLIUMS-libagfyr 24, yn awydd- fa'r cofrestryed, CAernatfon, gan Mr Daniel Thomas, Mr Humphrey Jones, Edwin-terrace, J a Miss E. Williams. Oefccoed, Talysarn. JONES—WILLIAMS—Cyflwynedig i Mr Wil- liam Jones, Oerynt, a Miss Mary E. Williams, Ysgoldy. Nantgwynant, ar eu priodas, Rhag. 12fed, 1900. Ar foreu gwyn yr uniad, Er gwaeth er gwell hyd fedd, I chwi el'h dau dymanwn Hapnsrwydd pur a hedd. Os du gymylau heddyw A gaddia'r heulwen gn, Na ddeued byth i wybren Eich bywyd, gwmwl da. Boed i chwi mwy gyd-rodio, Yn otn a chysgod Duw; Wrth wneuthur hyny teimlwch Mae hawdd iawn jdyw byw. Cyfaill. OWEN -MoLEANI-Rhmgf yr 2o, yn Nghapel Pendref, Caernarfon, gan y Parch Iiloyd Roberts, Mr Robert Owen, Cxapham Park, Llundain, a Miss O. A. McLean, Priory- terrace. Caernarfon. ROBERTS — THOMAS Rhagtyr 24, yn Nghapel Bethlehem (A.), Talybont, Bangor, gan y Parch J. Dennis Jones, yn mhresennol- deb Mr Isaac Davies, dirprwy-gofrestrydd, Bethesda, Mr Robert Roberts, Maesygroas, Talybont, Bangor, a Miss Sarah Thomas, Tai- newyddion. Talybont. Bangor. THOMAS—EVANS —Rhagfyr 13, yet Nghapel y MetbodiEtisid Calfinaidd, Nant. gur Llanbedrog, PwHheU, gan y Parth W. T. Jonts, -in mbresennoldeb y cofrestrydd, Mr E. T. Griffith, Mr Robert J. Thomas, Frondeg, a Miss Grace Mary Evans, Murpoeth-y ddan o Nant. 0 WILLI kMi-HUGHES-Rhagfyr 24, trwy drwydded, yn swyddfa'r cofrestrydd, Caer- narfon, gan Mr Daniel Thomas, Mr John E. Williams, Eirianfa, Penygroes, a Mias Grace Hughes, River-terrace Llanaelhaiarn. WILI-IA.MS LLOYD RhgfJr 27, yn Nghapel y Methodistiaid Calfinaidd, Rock Ferry, gan y Parch O. J. Owen, M,A yn oaol ei g.vnnorihwyo gan y Parch G. Eilis, M.A., Bootle, John, mab hynaf Mr John Wiiliams, Talybont, Rhostryfan. a Miss Margiiret Jane Lloyd, ail ferch Mr Edward Lloyd, Penyfrou, Derwen, get Corwen. WILLIAMS—ELLIS—Rhsgfyr 17, ynNghapel yr Antibynwyr, Lon bwan. Dinbycb, gan y Parch James Charles Mr Owen Wil- liamn, Love, lane. Dinbych,. a MiÆR Ellig, merch hytaf Mr Th:mas Ellis, Llwyn, Llan- rhaiadr. ilAliWOLAETHAU, EDWARDS—Rhftgfyr 16, Ernest, anwjl f&b Mr a Mrs R. Edwards, dentist, 65, High- street, Rhyl, yn 17 mlwydd oed. EVANS—Rhagfyr 23, Miss Zephorah Evins, merrh y diweddar John Evans (Ap Dadwy) a Mrs Susanah M. A. Evans, gynt Lordon House, L!an Ffestiniog, yn awr No. 2, Fron- felen Castle, Barmonth. Claddwyd dydd Merchar yn Llanaber.— GRIFFITH—Rhagf yr 30, Mrs W. J. Griffith, Glanllyn, Bethel. Cleddir dydd bu nesaf am 2 y pryclnawn.- JONES-Rhsgfyr 13, Mrs Anna Jones, Ty Newydd, Tregarth. yn 77 mlwydd oed. JONES—Bhagf^r 29, yn 2 Victoria-terrace, Conwy, Harriet, ail ferch y diweidar Mr Wm. Jones (argraphvdd a chyhoeddwr). Y cyn- bebrwng dydd Mercher am 2.30 o'r gloch.— JONES—Rhagfyr 31, yn 8, Hill-street, Caer- narfon, yn dra svdyn, yn 3S mlwydd o^d, Mr J. R. Jones, un o weithwyr yr "Herald," a t mab i'r diweddar Mr Robert Jones, < addler, o'r dref hon. LLOYD-Rhsglyr 14, Mr OWAD Lloy4, Ba. h ymbyd, gynt o Ty Mawr. Llanrhaiadr, ger Dinbycb, yn 67 mlwydd cd. MYDDLETON-Rhagfyr 15, Mrs Elizabeth Myddleton, Beacon's Hill, Dinbych, gweddw y diweddar Mr Robert Myddleton, yn 77 mlwydd oed. PRITCHARD- Rhagfyr 12. priod Mr William Pritchard, High Grove, Gwreceam. ROBERTS—Rhagfyr 16, Mr Robert Roberts, Castle-hill, Dinbych, yn 53 mlwydd oed. P-OBERTB-Rhagfyz 25, yn 51, Welbeck-i treet, Llundain, yn 61 mlwydd oed, Ellen, anwyl briod Robert Roberts, Ysw., Crog, ger Caer- narf->n.— WILLIAMS-Rhagfyr 23, yn 15, Hole-io the- Wall-Btreet Caernarfon, Jane, gweddw Mr Griffith Williams, yn 45 mlwydd t ed.

N UINIEN TS. I LARGE TOOK BKFOBZ BUYING CALL AT HUGH JONES, MABBLX WORKS, CARNARVON, AU kiadf of itastfo And Flaia Croflnea on bond. I Bvchan yw y byd hob ieohyd, Er ei gael vn aur i Ab" 1 N B I T T I 1$VEGGTASLG TQNIA '/j I*# Swititimioi 'iv'.Uw# «ir?nl&tiae, as<J laaccliw, parity ti» «j]ra £ s4^I« ft i ifcKiis ttttw a* (aid wlHt tMtts fti :.<t MMy&M 't juffMiajt i?«is iessmrtee Ov »5fTO« ftztzaglsr, ssexmee eS!)>• agaMS J 11 MEDDYG1NIAETH OUEU'R OES. BITTERS GWILYM EVANS. Adfera Iechyd cyflawn. Meddyginiaeth Lysieuol a Phur Medd Dadansoddwyr. BITTERS GWILYM EVANS. Ni detylai un Teula fod hebddo. Meddyginiaeth Lwyddiannus Medd Fferyllwyr. BITTERS GWILYM EVAN& Mynwch ei gael. Cymeradwyir gan FEDDYGON, DADANSODDWYR, A FFERYLLWYR, a chanmolir gan bawb sydd wedi rhoddi prawf teg arni. TYSTIOLAETHAU. Penuwch. Llangeitho, Hydref 23ain, 1893. Anwyl Syr,—Mae amryw aelodau o'm l tenia yn wanaidd eu hiechyd, yn enwedig un o'm merched sydd wedi tyfu i fyny, ao wedi tyfu i fyny yn dal iawn. Mae yn dyoddefi yn fawr oddiwrth ddiffyg anadl ar ol yr ym. drech leiaf wrth ddilyn ei gorchwylion. Byddai yn cadw QUININE BITTERS GWILYM EVANS bob amser yn y ty, gan fy mod yn cael ei fod yn gwneyd mwy o lee i'm plant na dim a gawsant erioed. Yr eiddoch, (Parch) D. W. JONES. BITTERS GWllYM EVANS. 24, Lynton-street, Salford, Mehefin 23ain, 1893. Foneddigiou,-Blinid fi yn fawr gan Bron. chitis ddydd a nos, ac er bod dan driniaetb meddygon yn yr hospital nid oeddwn fawr gwell. Anogwyd i fi roddi prawf ar QUININE BITTERS GWILYM EVANS. Cefaia esmwythad mawr mewn byr amser, ac erbyn hyn yr wyf yn teimlo fel person arall. N5 fyddaf byth mwy heb botelaid ohono yn y ty. Yr eiddoch, Ac., (Mrs) S. PABKINSON. BITTERS CWllY EVANS. Frondeg Villa, Flint, Bydref 22ain, 1895. Anwyl Syr,—Y mae yn hyfrydwch mawr genyf allu tystiolaethu fod eicb QUININE BITTERS wedi gwneuthur Z byd o les i fy mhriod, yr hon sydd wedi 0 bod am flynyddoedd yn dioddef yn drwm y oddiwrth gryndod y galon ac yr oedd 0 wedi myned mor wanaidd fel na allai oddef i mi symud cadair yn y ty, neu >* swn y knocker ar y drww, and wedi defnyddio eieh meddyginiaeth rhagorol, Q Y mae yn ddynes newydd, ac yr wyf yn Q hollol gredu y daw eto yn gryf ao iach wrth ddefnyadio eich cyffyr—yr anghy- j £ 2 mharol. Felly nis gallaf l§jl na chymer- Q adwyo Y Quinine Bitters wilym Evan& i bawb sydd yn dioddef oddiwrth ner- vousness. Wyf, yr eiddocb, (Paroh) THOMAS JONBS, Gweinidog y Bedyddwyr. BITTERS GWILYM EVANS. POr- RHYBUDD. GOCHELWCH DWYLLWYR. Y mae poblogrwydd a Uwyddiant di- gyffelyb y meddyglyn rhagorol hwn wedi, temtio amryw i gynnyg efelychiadau di- werth ohono i'r cyhoedd. Gocheler y W. ryw efelychudau. fEdryohwoh fod enw Gwilym Evans ar bob Label, Stamp, Photel. Gwerthir ef mewn poteli, 2b 90 a 49 Be yr un; blyohau yn cynnwys tair potel 4a 6o am 128 6c.-I'w gael yn mhob man, neu dan. Jonir ef yn rhad am y prisiau U&Od, drwy y post, yn uniongyrchol oddiwrth y perchenogion:— QUININE ti f IT, 10 R ki MANUFACTURING COMPANY LIMITED, LLANKLLT, SOUTH WALES. Prif Ornchwyliwr yn Amerion i-Mr R. n. WILLIAMS, Plymouth, Penn. yiyw Argrophwyd « Ghyboeddwyd dro« j Perefcene* gan^ASlEL RiSBS, yn Svyxidfu'r DYJXD MAWRTEf IONAWR 1,