Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
22 articles on this Page
Advertising
si School Outfits for Boys and Girls i s o "at BROWN'S of CHESTER Specialists in everything for Boys' and Girls' School and Home Wear. Our Boys' and Girls' School Outfitting Department is a Section of our business to which we pay very particular attention, and it has not attained its present remarkable position in the eyes of the public without reason. It is because only Experts (teal with this very hiecialised Department, and because the splendid quality of all Articles of School Equipment has been proved to the satisfaction of all. We are in the enviable position of being able to show a truly wonderful assortment of everything for Boys' and Girls' Wear, and in most instances at Pre-War Prices. We strongly urge an early personal visit, but when this is inconvenient, Orders by Post are dealt with by a Specially Organised Staff. .9 I Regulation School and College Outfits supplied. BROWN & CO.,—34-40 Eastgate Row, —CHESTER. COLEG Y GOGLEDD, BANGOR (Un o'r Coiegau ym Mhrifysgol Cymru.) Prifathraw: SYR H. R. REICHEL, M.A., LL D. DEOHREl'AR tymor nesaf HYDREF laf, 1918. ParatoLr ar gyie>r Arholi-iula'J. rrifv3gol Cjmra rhai o eiddo Prifysgol Llundain, y Cwre Medd- ygcl ym Mh.rifysgofcon I-ilundain, E<1 •n- burgh a Glasgow, ao aihoiiadau eraill. Rhioir addysg arbennig mown Air.aethydd- iaeth (vil eymiwys triraiaeth cocci) ac Electrical Engineering. Mae yn y Coleg adran Normalaidd i athrawon elfcnol a ohand radidol. Oynygir nifer o Y&g'oloriaethau. yn am- ■ rywio mewn gwertu o £40 i E10 y flwydd- yn. Mae Yegoloriaeihau John Hughes yn gy fyngetl) g i fechgyn aned yn Sir F oa oou Sir Caernarfon. Ysgoloria«thau Rioh:1rd" Hughes i drigobou Mon, ao Yagoloriaethau Pk-ircy i drigaiioii Sir Ddinbyeh a Sir Fflint. Dechreua'r a,- iioliad am danynt EbriH 15ted. Ceir pob manylion gan J. E. LLOYD, M.A., D.Litt., Yagrifennydd a Chourestrydd. I
..-------------------AN EXHIBITION
AN EXHIBITION Of Designs for Rural Cottage, and "Living- in" Quarters fcr Farm Labourers, organised by the Wddh Housing and Development Association, in conjunction with the Joint Housing Committee for Anglesey, will be held at th-o TOW HALL, LLANGEFNI, for Three Days, September 19th, 20th, ad 21st. The Designs are Selected from those entered for Competition at the National Eisteddfod. and will be on view each day from 10 a.m. to 6 p.m. A Lecture will be given at 2.30 p.m. on the r Opening Day, Thursday, September 19th, by Pro. Patrick Abercrombie, F.R.I.B.A. (Pro- fessor of Civic Architecture in the University of Liverpool), on "The Architecture of North "Wales." Chairman, Sir Ellla Griffith, Bart., ¡C.O.. M.P. All persons in the County who are interested M the Re-Housing of the Rural Workers are invited to attend the lecture and to ■uew the Wsi-,ng. Admission frce. Any enquiries should be addressed to Capt. G. N. Irby, Hon. Secretary Joint Housing Committee for An- glesey, Porthamel, Llanfair P.G. t- ■' =»
Advertising
ANGLESEY EDUCATION I COMMITTEE. TEMPORARY SCHOOL ATTENDANCE OFFICER WANTED. REQUIRED, immediately, a temporary School Attendance Officer for th« Beaumaris District. Salary JB80 per an- num. Applications to be in hand by OCTO- BER 2nd, 1918. R. H. WILLIAMS. Education Offices, Llangefni. I WILLIAM EDWARD HUGHES, of p Oema Farm, Valley, hereby apolo- gize for the elanderouw statement I have uttered concerning Mr William Lewis ■ Gray, Carna MH1, and e*pre« my sincere regret at having madfe ueo of the same. I admit the statement was unfounded and unreservedly iviihdra/w the eame. (Signed) WILLIAM E. HUGHES. Witness: R. GORDON ROBERTS, Holyhead, Solicitor. WANTED, a Kitchen Maid from next Monday, September 23rd; evenings free.-Apply. Headmaster, County School, Llangefni. YN EISIEU, erbyn Glangaeaf, mewn fferm fechan yn agos i Laufair, morwyn fed- ru3 yn hell waith y ty a thrin menyn; dros 25 oed.—Ymofyner a Rhif 616, Ctoriaiiydd" Office, Llangefni. Eisieu ar unwaith gan dealu parchus X. yn Hoyluxe, ger Lerpwl, morwyn dda; lie cysurus.-Ymofyner, Mrs Roberts, Aber- biaint, Llanfai" P.G. WANTED, early in October, experienced Waitress and experienced Housemaid. Apply, with refciences, Bail Hotel, LIaa- gefni. £ 10,000 i'w rhoddi allan ar Mortgages o dir mewn cjrr.iait o £ 300 ac uchod.—Am fan j lion ymofyner a Mr T. R. Evana, Cyf- rt-ilhiwr, Caerg.vbi. FOB Sale, Six horse-pcwer Portable En- gine, gui'taolo for a threshing machine, in thoiough sound working order and ready for work, iucluf'ing a chimney, pair of shafts, 4 good wheds, feed pump, and all filing too!?. Price £ 220 nett free on rail.- Apply, X X., "C'lorianydd" Office, Llangefni. FOB SAI.B OR TO LET, Glasgraigfawr, tthosgoc'i, about. 182 acres mixed ar- abl., and pasture land, in good condition; possession next November—Apply, J, Ed- wards, Penbo), Bhoegoch. 3LTN EISIEU i Amaethwyr ac eraill ym Men ''JL ac Arfon neUItuo diwrnod i erfyn am dvwj3d i gae^ln ein hjonbortb. Gwel 2 Cronkl yji. 12 i 15, Iago Y. 17 WANTED, Groom-Gardener: also Cook and Dairymaid.-Apply, Thos. Prichard, Illwjdiarth Esgob, liaaerchymedd. TlttTANTED, a Chauffeur, willing to make TV liinist-lf useful on small farm; also a Kitchenmnid; other man kept.—Jlrs liiilingc- Meyri.k Arms Hotel, Bodorgan.
PASGEDIGION Y BORFA.
PASGEDIGION Y BORFA. 12fo 0 WARTHEG YN LLANGEFNI. Yr oc-cld rhan o Sraifchficsd Mri H. T. Owen a i Fab yn Llangefni wedi boddi ckJydd Lbun, g, thrwy gai'-edigrwydd Mi i Robert a Rogers Jones eynhaliwyd yr arwertl«ant" yn eu Smithu'eld hwy. Ni wel wyJ y fath etoc ca-,5 llawer o amser— cryn (Jr.vedh ugain o basgedigion por- fpydd breision y ffermiwyc canI oa wedi cu d;vyn yno i'w gracUio:—'Mri W. Jane, LletJwrgaii; J. J. Foulkee, Bodrv. yn; W. Thomas, Hendre; 0. Jones. Carrog; D. Jones, Cwmwd Hall; W. Dav c. Pen- cefn; D. Jonea, YTeignbor Fav;r (o'r Par- arfwyj): J. Jone?, Taihirion; 0. Lewis, Cdn Carrog; Jones, Bwlchyfcri; Jones, Ty'n'.lan, Treigaian; a Williams, Tyddyn Fovfudd. Braiud na osodwyd yr oil yn y racld flaenaf, a deuai pri^iau'r pigion i 50p neu fwy. Yr oedd tros gant ohonynt yn cap! eu llwytho i fyrid i Fanceinion. bygwyd hefyd ba.'r un nifar o ddefaid i' w graddio..
SYR S. T. EVANS.
SYR S. T. EVANS. MARWOLAETH Y CYMRO ADNA- BYDDUS. Ddydd Ciwencr, bu farw &v,r Samuel Evanc, L'.ywydd Llys yr Ewyllysiau ac Ysgariaeth, yn Brighton, ar ol bod dan ■wcith.red law -feddy-gol. Gafodidi yrfa Iwyddiannus foe I gVleidvddwir a bargyf- rcitliiwr Cyn, ei benodiad yn farnw.r. Ganed eif yng Ngha;jtell Ned-d, a bu'n Jilyn ei alwedigaetli fcl cyfreXhiwr am gyfnod livd nes y gwnaed ef yn far- gyfreithiwr. Pan yn 31 oed etholwyd ef yn aelod Serse-idol dros Ganolbarth Morganriwg, a chynrychiolodd y rhan- barth lion no am ugain mlynedd. Penod- v.yd ef yn Gyfreithiwr CyfTrcOinol yn 1908, ao "\vc-li illan'.v'r swydd) 'bwys'ig Ironno am (khvy flynodd gwnaed ef V11 Farmvr L'ys yr Ewyllysiau, etc. Bu cryn waith ar ei yegwyd^au er deehi-eu y rhyfel ynglyn a'I' "Prize Court." sef yr adran o'r Morlys oedd yn pernderfynu pwyntiau ynglyn a ilongau maenachol a ddeHd yiig ngwasanaeth y gelyn.
Y MEDELWR.
Y MEDELWR. Mae'i law, megis cynt, yn gadarn ei hergyrt, A i gryman fun rbjtllyd a'l lafn fel y rktid, Ac anodd yw credu, o'i weld yn ei ddeublyg, FIJd h naint yn rhychu ei wedd; and weithian, tr-t talm, bu'r cryman yn gorffwys Ar fur yr hen ddowlad yn ymjl y to, A phladui ei fab ofdd yn torri yr erwau Pan ddelai'r cyn'iaeaf i'r fro. OJld cefnodd yntau yn swn y rhyfelgri, A'r gwrnith a heuodd heb' newid ei liw, A 'wyddai yr un ond yr henwr ei hunan Gyn ddyfned y treiddiodd y briw; On. cydiodd dra-chefn yn offer ei dyddyn, A gloywodd y cryman fel cynt ar y maen, Ac ofer fydd chwilio, pan tkiarffo a'i lafur, Am ydiae., cyn ianed ei raen. F. R-V: sut i drrin y bladur a'r gader, Ona crymnn a llawfforch oedd arfer ei oes, A'i ryddid i dciewis ei ogwydd ei hunan ■Er gorwedd o'r eu-d ar groes; Obry'n y dyffryn mae peiriant yn torri Gan oedi yn fynych a'r cyllyll ynghlo, Ond nid yw'r dyrysni yn cadw'r medelwr I aros cyn gorffen ei dro. Fe geidw'i Paw yn ddiwyd trwy'r hirddydd, Fc geidw ei grvman heb fwlch ar ei fin, A gedy bob ysgub heb ysejall i'w rliwymo, A'r hirwellt. yn drefnus i'w drin; Ond pan ddelo'r hwjT a'r adeg na^wylio, Ac yntau'n myfyrio a'i bwye ar ei fainc. Daw arswyd am gryman y jpennaf medelwr Ar y gyfla/an yn Ffrainc.
[No title]
Erva Mies Ellen Terry, y chwarc- d. enwog, yn Nyffryn Ceiriog, ger LLan- goilen. Mae Cyngor Dosbairth Llandudno wedi anion Uythyr o ddiolehgarwdh i Mr J. R. Hughes, Rdieoihv^ Bwyd dros Ogledd Cymru, am ei lafur i eiorhau cyflenwad o fwyd. Yn Tottenham, llofruddiodd dynee o'r enw Elizabeth Gregory ei dau blentyn, un yn bedair oed a r IDall yn ddeng mis, ac yna cyflawnodd hunarilaiddiad. Bwriwyd ei Dod yn wallgof. Pan ddedffrydwyd hen wr o'r eosw George Lawrence i chwe' mie o garcjjar gyda llafur «aJed am Tadraita yij Llya Hedu- Vidwaid Wewtminetor, dyrwedwyd ei fod wedi treoiio 50 mlynedd ei am pig
! UNDEB AMAETilWYR MON.
UNDEB AMAETilWYR MON. Cynhaliwyd Pwylllgor Gweithiol yr Un deb uchod yn Llartgcfni, ddydd Ia-u di- weddaf, Mr William Owen Y.H., Pen- mynydd, yn v gadair. Darllenwyd llyth- yirau yn cydnabod pnde:-f:,tlÏadau o'r Umieh odu'.vrfch Ysi.g'nifenr.ydd y Bwrdd Cyflog yn Lhmdain; Ysgrifennydd Bv.\rdd Amaetihydclia,eth, y Prif Weinidog, yr a.c!od Senedctol dro3 y eir, Llywjdd Bwrdd Amaet'hyddiaath, ac Yagrilfennydd Cyif- redinol yir Undeb Ceu:ecflactll'o!. Helyd lllvlchyrau od-uiiwrth amryw aclodau 0' Lndeb, a chyiar\vydrlhvyd yr Y sgrifen- nydd i'w ateb. Pasiwvd ipenderfymad o gydvmdeimlad a Mr E. R. H ughes, Bryn.goleu, Llan- ddeusant, aelod o'r pwyllgc-r, oiierwvdd gwaeleild ei fab, a adfferiad bu an a llw\ iddo. Derbyniwvd adroddiad y Cadeirydd a Mr Wm. Ed'Wai'f's o gynhadledd a gynhal. ivryd yn yr Amwythig, a phenderfynwryd ein bod yn oyrneradwyo yn galonnog v eynllun o gael adran Cymreig o'r Undiet Cfeneolaetho!, a dewigwvd v daau a ,en- wyd i gynrytihidli yr I!iideo ym Mon cAr Bwyllgor Gweithiol yr adraii honno. Ystyriwyd llythyr oddiiwrth Ysgrifen- nydd Undeb Gweithwyr Mon yn gofyn a.m i UnJ:eb yr Amaethv.^yir ddevvia cynrych- iolwyir i gyfarfod cyiTtycJiiolwyr yr Un- dob Invnnw, er cael trafodaefh ar gvflog ac orian gweithwyr nmaethyddol. Pen- derfynwyd fod pump i'w dewis ar y deail- twriacth fod mvvyaifrif cynrydtiolwyr Un- deb Gweitliwj-r Mon yn weithwyir amaetli- yddol ymarferol. Derbymiwydi eeisiadau oddiwrth iin-ar- ddeg ain y swydd o ysgrifennydd i'r Un- deb, a dewiswyd pechvar ohonynt i ddodl o flaen y pwyllgcr, a gynhelir Hydref lOfed, pryd y gwneir y dewieiad terfynnol. Gohiirnwyd faterion oherwydd pritidor amser. Caed pwyilgor rltagorol, a chafwyd profion amhvg fod yr Undeb yn dod o wo th i amaefciwyr mown Ila-wer oyfeiriad. Diegvvylir y bydd y "cativa-r- oris" w-edi cvblhau eu igwaith, ac an.fon Hyfrau ca..u enwa-a i yegrifenyddion y dosbarthiadau erbyn y dyckl cyntaf o Hyd- ref.
ETHOLIAD GYXTAF MR LLOYD .GEORGE.^
ETHOLIAD GYXTAF MR LLOYD GEORGE. Yr oedd cryn firi yng Nghacrnarfon nos Iau pan y evmerid darluniau gan G-wmni Darluniau Byw o adeg etholiad gyniaf Mr LloYd George. cwmni wedi bod eijo&s yn cymeryd daduniau o gyfrwxl ei neuenctid yn Llanystumdwv, a dailkiviw'yd yr otyigiSa. yn tBirminghaJl J adeg rhyfel De Affriea pan y bu raid i Mr Lloyd George ddiianc o'r Neuadd Dreffo!. Noe Iau, yng Nghaernarfon yir oedd torf fawr o bobl wedi ymgaeiglu o gwrapas Neuadd y Drof, a ffurfiwyd gor- ymdaitih. Mewn oembyd a dynid gan ni-fer o ddynion, ^isteddai dyn a gynrych- iolai Mr Lloydl George. Yt oe3d wedi ymw-isgo debyoed ag oedd modd i Mr Lloyd George yr adeg honno. Gyd&g ef yr oedd y Maer (Dr. Parfy), Mr J. R. yT oedd y Maer (Dr. Parfy), Mr J. R. Pritobard, a Mr Nath. Itoberts (goruoh- wyfliwr etholiadol Mr Lloyd George), a blaenorad y oerbyd gan nafer o defyndon yn cario ffaglau. a ,baner. Wedi cyx- roedd y Clwb Rhy<5iCry)cMg aieth "(Mr Lloyd George" ar yr esgyruawr, ac yng ngKanol bonllefau didlohai i'r dorf.
Advertising
WASTE PAPER WANTED. The Paper Commission hare granted the North Walea Chronicle Co., Ltd., Bangor, a "licence" to bur waste paper m large quantities for the paper mills and munition works. The fol- lowing prioeg will be paid for th« different classes of waste paper: — per cwt Office Ledgers without covers. 6s Od Magaiinea, Pamphlets, etc. 6. 3d Old Newspapers 6s 6d Ordinary White Otfioe Waste and Mixed Papers 4a Od Carriage paid per Goods Trail) within 50 miles of Bangor, All parcels must be tightly wrapped up and addressed to tbq NORTH WA.LES CHRONICLE. QAXTON HOUSE, BANGOR.
[No title]
Oherwydd prinder .glo nii wnejr tanau yng ngarsaifau y rfieolffotndd yn ystod y ga&vf. Wdtih draifod gwasanaeth milwyr ar ffermydd, dy>vedodd Mr Eyans, Abergele. Sg Nigthyngar Gwledtg Dinbych, fod un rmwr weai cael piany<M a waaanaethai ttvewn darluniau byw, ar ci. fferm. P, n ddywedwyd wiHfco am godi'n fore i ddeeh- teU twftdrio dywedoda oedd wedi arfer io-wil iw
CWRS Y RHYFEL.
CWRS Y RHYFEL. RHUTHR YR AMERICANIAID. Hwyradh na ohaiwsom oddiar ddiechreu'r phyfed wytlmoa mor gakmogol a'r wythnos dldiweddaf, ae mae ein gobaith am y dyfod- ofl yn gryfacih nag enioed o'r blaen. Yn un peth, IKvyddaeom i dorri trwy amddi- fFynifeydd oryfaf y gelyn, ac yn yclhwaneg- ol at y ffaitii ein bod ymhell y tu hwnt i'r Somme, mae rhH y oa-rcliarorion yn filoeddl lawer a'u nifo.- yn chwydcfo fwy-fwv bob dydd. Y mae pob demy71 o dir a emilWyd gan Gormani yn ymoeodiadau Mawrth ao Ebrill weithian wedi ei adfeddiannu, ac mewn amryw fannau y mae ein milwvr gryn dipyn o ffordd y tu (hwnt i'r llineSlau oedd ganddynt y pryd hwnnw. Yn wir hyd yn hyn. nid yw'n yinddangoe fod gan y S'Olyn fawr o allu i atal y rhuthr par- hauf>, er ej fod mewn amryw fannau yn gwneutimr ymdrecih deg. Am yn ago^ i ddeufia ni bu oediiad yn yr ymcsodutd, ao ni bu yn yetod ymcsod- iadau mwyaf nerthol Germani yr un gallu parhaol ag a ddangoair yn yr ymgyreh fawir hon 0 eidido'f Oynglireiriaid. Oddiar gyehwyniad yr ymoeodiad, ddeutis yn ol, rlia-gddynt y mae ein milwyr yn rnvnd bob dydd. lae' 11 wia- nad cc-s gennym mwyach ond rfiyw ddeufb arall, a lla.i na ihynny, cyn gaeasf a'i ami rwystra-u, eitbr 03 Hwyddir cyatai yn yr atnsa* hwnnv." ag a wnacd yn y oyfnod ov newvdd fvnd hcibio, byddwn wedi dwyn ein llinellau gryn dipyn o fiorkid yn ries i ffiniaai Ger- man'. Yn wir mae'r ymosodiad eisoes wedi datblygu i'r fath radda-u fel y end a.mryw nad OPos lawer o oba.ith gan y gelvn, oni ddigwyddo rfiywbeth I10U0T annifeyppyl, i a'afu'r symudia<lau cvflym am hir amser. Nid oes amheuaeth riad yw'r Haw dreohaf gennym ar hyn o brvd. Dnvg pob wythnos, yn W'1l', rfhyw ddi- .gTvycViiad mawr ar faes y gad. Yr Amsri- oaniaid oedd yn yr amlwg yr wytlmos ildi- wecldaf: gyrasant y gelvii o St. Milne] a'r eyfliniau, gan cliwalu eu bo?t na fedvai'r milwyr o'r tu hwnt i'r Werydd by-th gyr- raodd saile dcla wedi ymarferiad byr. Y mae'r fuddu-goliaeth yn Mp hefyd i argy- lxfvddi pool Germani-a ehuniatau y dcu- ant i wybod rhywfaint o'r gwir—fod cTydd eu gfjrfl) fvgiacl yn ymddiaai.g09 yn ne» o gryn raddau yn a^wr nag ycloedd. Ilhaid fod e-in cefndcyd glew wetii ymosod vn llu mawr, a ilhaid hefyd iddyrit wneud nvjiny gyda gwTohkb tcilwng o wyr y gwledydd erai'd sydd gyda hwy. Cawsant yr hyfrydlwx'h o ddal irhyw dair mil ar ddeg o ii, vyr y Kaiser, ac y mae'r fath n'fer yn ty^biio fod miloedd erailH wedi eu lvadd ncu. en c-iwyfo. Y mae elfen o ddigriifweh yn y {faith fod 13,CKX) o'r gelynion wedi eu dal, oblegid mynegiad y Germaniaid eu bod wedi rhagweld yr yma-odiad, ao wedi oilio'n ol cyn dyfod y rhuthr." Rhyw encilio rhyfeddol o ddllun ydoedd, bid sier, pan adewid 13,000 o wyr yn iiv,,ylaiv'r vn-t- otodwyr Y COLLEDION. Pan gofir fel yr yehwanegir at nifer y carcJiarorion a. gipir oddiar y gelyn rhaid fod gan y Kaker le i kyderu, Mae ei rengoedd ers tro yn graddol leiiiau mown rh'f ac yn g".va.Hhau me\\Ti ncrth- Nid peth ddbwya icldi yw cod'li'r miloedd hyn, a'r wyth eant o jT^nau a gipiodd y Prydein- wyr yn unig oddiar ddecnxeu Awst. Mae hyn yn trymhau'r baic-h nid vn unig ar y milwyr lS'y'n yimladd, ond Hefyd ar y gweithwyr eydd y tu ol i'r llinellau yn pana/toi y cadarfau. ac yn y cyfwng :hwn mae Germani yn teimlo'r un anhawster yn union ag a de-imlacom ni ar ol colled- lon Mawrth ao Ebriil. Rhaid yw iddi gyn- hyrcflvu mwy ga"tref, ac. ar yr un pryd, ryddihia-a mwy o'i gweithwyr i'r fyddin, ao oa gwir yr litiie3 a. g!ywir mae'n am- lnoaifl a fydd Germani yn abl i gyfarfod hyd yn oed yr anghenion am adnoddau rhyfel y mae'r fyddin yn galw am danynt. Y mae gennym ni yma amcan gweddol gywiir o',r hyn a fiiafiai elin rhan ni mewn ajngyk'Tiiadau oyfTelyb yn awr, onibae am y ffaith fod holl aànoddau gwlad mor eang a ohyfoethog a'r Unol Daleithiau i gyd ait e:n gwasanaetii. Ac nid yw arwem- wyr Genria:ni yn d-dall i'r anawsterau tyn. Y mae ffyoM ei Thywyc»og hyd yn oed, wecSi ei siglo ar ol vr holl frolio i gyd. Nid yr un ystYi a trycld efe yn awr i'r gair buddugx>!iaeth ag a roddiai cynt, ac yn ei fynogiadau cv^iioeddus diwedjiar nid oodd dim o'r ymfi'ro^t hwnnw a arferai ddod dros ei en-au. Ac nid yw'r Tywysog ar ei y ben ei hun yn y peth nwn. Mae'r Cuiser yntau, ac Hindenberg yn og7»tal, wedi newid en ton yn fawr, ac v.cithian yn sr>n yn unig am amddiffyn eu gwlad i-liag nha-ib ei g-elynion Araii!l oedd baich eu hareith- iau pan oedd Paris o fewn cyrraldd eu gynnau mavvrion.
AWSTRIA'N CEISIO HEDPWCH.
AWSTRIA'N CEISIO HEDPWCH. CENADW31I I'R CYNGREIRIAID. Y mae'r gclynion yn gwacddi am hcddwlh-Ibi3 Aw^ia a .glywur, ond geir- iau Germani ydiyTlt, medd un gohebydd. Anifonodd Llywodraeth Aw-tria at yr holl wledydd eydd rnewri rhyfel yn gofyn iddynt ddod i gynhadledd breifat mewn gwla<l amhieidioi nad oedd i rwymo'r un obonvnt i unrhyw bolisi er ceu'io carrfod fail j lieddwch. Apeliwyd hefyd at y Pab am iddo anfir ei doylanwad er dwyn y v'eidiau vn:ghyd. • Y mao'-r llyithyr yn un maith iawn ac yn dina ehwynifan'llyd drwyddo draw. Gre^yna oh^rv.-ydd y derb-vnjad oer ga.fodd oeisiacfeu erall; derngyg y fath drychineb yw parhau'r y^garmeij; a myn fod cynhyg- ion y Gailuoodrd Candl yn ddilye. Ni raid ymycryd a'r brwydro, fel y cvf- ryw, medd y llythyr, ac ni byddai modd i unrhyw arafanteis godi i'r gwledydd a gynrychiolid. Ni bua.'ai raid i'r ckafod- a<etii fvnd y.rwhe'Jlach TO.g hyd y dan.ghofi- ent obaihii am lwvddiant. YR ERYR A'R GOTAMEIN. rarhau9n hertfeiddiol y mae'r Eryir Ger- manaidd, medd y Courier," ond y mae ar yir un pryd wedi caeil gan golomen heddtwoh gwynfan. Aeth y Kaiser i wciiifohifoydd Krupps, a cheisiodd godd yObrydoedd ei bobl gydag arawd ym- fflamychoil: yr un pryd y mae'n oael gan. Awi/tria i lefain am hcddHvcjh. Y mae'r olaif yn drn. gofalus rhag erybwyll ohoni mai Ilafairu Germani y mae, a swm a syiwedd ei llith raigrithiw yw, "Dowch i fy mharlwr," fel y dywedlai'r copyn wrtai y pryf. Y mae pawb sy'n asfeudiio owrs ipeithau wedi bod yn disgwyl hvh era ysbaid o Awetria; nid yw oone6 ond yn "ailadrodd ei hun.' Yn niweddl 1916 yr oedd yr aingyffchiadau yn burr deby i'r hyn ydynt hedidyw. Yr oedd RWsll1. y pryd ihwnwv yn un o'r Cydbleidiau, a chandidi filiynau dan ddisgylblaetli. Yr oedd y.r ymoeodiad m- y Somme wedi dyegu igwera i'r gelyn, ac yr odd cymyl- an'n crynihoi uwobben Germani. A daeth y cyrnhygrion lieddwdh o A wsbria. ar yr 12fed o Ragfyr yn y flwyddyn honno. Yr amcan ocdd enrrill modd i'r Galluoedd Canol ga.chv"l' t'4:" oedd yn oa.rn i'w gwyr, a buasai'r trosedd anfad o ddwyn y rhyfel -otl-diamgyikh wedd cael ei gyfiawn- hau a Kesteirid cyflawnirad yr adttewid fawr nad yw cvfiawnder a wirugaredd i ddarfod aT y ddaear. Tebyg iawn yw'r ymgais breeennol wna Awstria, ac nrid y,w !I debvg o dwyfllo neb. Rhydd symbvliad i'r heddyohwyr, mae'n ddiameu, a choir clywed ganddynt bopetih am y ddyledewydd o wneud a erlir er dertiyn cynnyg Awstria, a thrvvy hynny fe gylwed'dola'r gelynion y gobaith fvn- wesant y bydd i'r > mgais hon o'u heiado- wanydhu braich y Cyiiigreiiriaid. Ond mi tbeliT cymaant o eyirnv i'r ychydig bobl hyn a,g a wnaed hyd vn oed yn 1916. Y mae 00 oyfeJthon yn Germani ac Aw-oltria yn teimlo fod heddweih "yn yr awyr" yn awr; ond y pwynt pwyeicaf, hyd y gwelwn ni, yw mai Focih a'i fyd'dmoed'd sydd wedi creier awyrigydcih lionno. Fe gentfydd Awsfria, yn fuan mai nid b-afcd, eithr gordhymyn, fydd hawl y Cyngreir- iaid. Y :maJe'r adrodidiad am suddiad 3 "GaJway Castle" vn rhoddi'r haeam yng ngwaed y Cyngreiriaid: ni ellid ymdra- fod gyda lIlJ!ddwyr. Y mae afonydd o waed Wtedi Uifo er 1916, ond y mae'r Call uoedid Canol wedi gwnenid popeth vn eu gallu i wneud heddwah yn amlio^bfl; f ssaent weffi ydiwanogu trosedd a.t dros- edd. Yn awr, pan yn cael eu tredhu, gwaeddantfc, nid tun y dJrugaredd nae gwyddant ddim am dam, ond am d'ratfod'- aetli. Nig dicihon bod ond un ateh. Y mae'r byd yn igatw ar y Gallluoedid Oanol i blyign.i iV 11 won cyn y trefodir dim gyda'hwy. BARN MR BALFOUR; CYNLLUN I GREU RHWYG. Dydd Llun bu Mr Balfour, yr Yrgrifen- nydd Ti-emor, yn siara-d yn LlunTlain. Dywedai mai drosto'i hun fel aeilod o'r Llywodraeth y traetihai ei farn. Hvd y gaalodd •O'fe weld ar ol aeftudio cynhygion Awstnia, nid oedd ynddynt y gobaith lleia.f am gyrraedd bedidwoh. Gyda pliob awydd i edi'veh gyda ffa.fr arnynt ni« galiai gan- fod rha.etjlwg o gwbl y gellid eychwyn y cvfryw ymchafodaeth gydag unrhyw fan- tais. Nid oedd y Germaniaid erioed wedi gwil-aud dim yn teilyngu eu galw'n gyn- li,y,gion heddwch. Un pwynt ar ba un nad oedd modd bod carnddoalltwriaeth oedd hwranw mewn perthynas i gais pendant Germani am gaol ei threfedigaethau yn dl-yr oedd hi ar y naiM oehr a iiinnau ar yr ochr arall yn bur eglur, ao nid oedd t modd syniad am unrhyw ymdrafoda-eth allai bontio .gagendcir mor fawr. Gorfod- id ef i gredu nad oedd y cynhygion ddim amgen na, ymgaia i raainu a gwanhan'r Cyngreiriaid; ond yn hyn byddent yn ofer, Gei-maniaid wisgo eu hun- ain yn lliwiau'r Arlywydd Wilson, ond yr oedd y brad yn dod i'r gohvg o hyd.
NEWYDDION BORE MAWRTH.
NEWYDDION BORE MAWRTH. Dygir ein »y'w i Salonica heddyw—y Ffrancod a'r Selbiaid wedi taro'r I3\vigar- iaid gan enniil bryniau pwy;stg a chi.pio 800 o garcnarorion a dt-cr o fagnelau. Ediydd Syr Douglas Ha.ig fod ei fihvyr yn gweithio ymlaefi dan Y.pres. Dywed hefyd fod y Germaniaid yn gwneud mwy yn yr awyr. Ftyrnig iawn yw'r cyrch rhwng gwyr y Cadfridog Mangin (Ffrancod: ac Americari- iaidj ?.'r gelyn tua r Aigne, or.d y mae'r Cymgreiriaid yn cael y treehaf.
Y RHYFEL AC WEDYN.
Y RHYFEL AC WEDYN. ARAETH Y PRIF WEINIDOG YM MANCtEINON. Cafcdd Mr Lloyd George groeso brwd iawn i'w dkldnas enedigol yr wythnoa ddi- wedda-f. Cynfhacddodd yno o Lundain iio,i Ferctor, a dydd Iau cySwynwyd ryddlfreiniad y ddlinns, a t -ad<lod,C,:d m- erchiad pwy&ig gan adolygu'r eafle ynglyn a'r r'byfed, ac apelio am bolisi co-yf o ad- drefniant ar ol y rhyfel. Cy'feiriodd at y scfvllfa bresennol, a dywed odd fod y gwaet'hai drosodd, ond nad oed.d y dd- wedd eto. Yr ceddym wedi cymryd medKl1- iant o'r un tir aig yn 1916, gyda. 80,000 o farcha^orion a 750 o yimau, ac nid oedd dim ond methiant y ga!on a'n rhwystrai i ennill buddugoliac4h wirioneddol. Rhaid i hon fod y nhyfel ddiweddaf. a rhaid hcfyd fydd Jlwyr filitariaeth Germani. Son.id, meddai, am Gyngrair y Cenhodl- oedd, ac yr oedd of o blaid Cyngi'*air o'r fath; ond ni fuaeai Cynigrair y Cen- hedloedd gyda miliitariaeth Gerrnar.i yn fudduigoiliiaethus, ond cymgrair y llwvnog a'r gwyddau—un llwynog, llawer 0 wydd- aU-llia-wer ar y dechreu—(ohwei thin)—yna yn liei.hau yn eu nifec. Gofynai iddvnt ddarllen Cytundrb Brest Litovsk. Eisoe.3 yir oedd Cj'ngrair y Cenhedloedd mewn bod. Dyna oedd Prydain, Ffrainc, Ita;!i, ac America, y rltai oeddvnt yn ym- ladd brwydrau dros liawliau y cenhedl- oedd. Os y dymunai unrhyw wlad arall ymuno mown trefn i gynorfclivvyo i sff- ydlu Imvnder rhwng y cenhedloedd1 yr oedd perffaith ryddid iddi, a.c ar ol y rthyfol fe dderbynid Germartii i'r Cyngrair, 0,3 y-n edifeiriol am ei throseddau, ac wedi ei rIty",Ij "au odidiiwrth lywodraeth y blaid frl- wnl: ond yr unig sylfaen gicr oedd buddu- goliaeith i'r Cydbleidiau (cymeradwyaeth uchiol). Ytr oedd yn rhaid a"T heddwoh fod yn gyfryw ag a fuosai'n dderbyniotl gan y oenhedloedd. Ac wedi cnel licdd- wvh bookii'naol, gallerift fynd ymlaen gyda chydwyibod dawed i ac'ieiladu byd newydd. Rhaid fydcai i (uJ-dreffraamft dderhreu gynt-ed a,g y byddai'r r'r.yfol drogodd, ao yn yr addrefniant lnvnmv rfliaid oedd i bob do^barth gymryd rhan. Dytfid wmud ymaith holb irhwysir ar ffordd cynnyrth, a rhaiid fyddiai d'iogelu diiwydiannau hanfod- ol i Iwyddiant v wlad: Yna, eyfciraodd y Prif Weinidog at bwnc ierhyd, a dywcdodd fod sefyllfa bre'en- nol pethau, fel y'i dadiguddiwyd yn ffi,g- yrau y Gwasanaefch Cenedilaethol. yn ofn- adwy, a rliybuddiai'r wlad nad allem gyn- nal Ymerodraeth o'r radd Ha-'iiaf gyda phoblogaeth CZ." Yr oedd amgen cdrych i mewn i gwastiwn y tai, ac heifyd iochyd ac adkiyeig y planft. O'odai fod y bochgyu yn y ffosydd yn meddwl Kawer am y ma.th o wlad y dychwelant iddi ar 01 yr ymdre-ch. Sianadoddl y Prif Woiniktog am awr a hanner. GYDA'R CYMR-Y. Yn ysto<l y dydd traddododd y Prif Weinidc'g nOfer o areithiau eraill. Cyf- lwynwyd iddo anerehiad gan Gymry'r dd-inas. ac wrth ddiolch yn Gymraeg, dy- wedodd; Mae'n dcia genii,vf eioh bed yn oael <y far fod oanu. Mae r don Dwy- for' a welais ar y dafIen yn fy adgofio o'r afon ger yr hon fe'm dygwyd i fyny, a lie y bu'm yn byw-^c yn ohwaren. Pan oeddwn gairtref galhvn idly^cd « dvfroedd, a <hyn mynd i fy ngwely bvdd- wn bob am so yn mynd am dro cyn beMtxI a'r afon. Teim'lwn nias galhvn gysgu heb fod yno gytil.a,f. Pan y byddai cth- to' yn mynd o chwiith yn Ffrainc byodKvn vn cael fy hun yn ami yn mwmian yr ipii emyn Cymraeg, 'Os dof fi trwy'r aniahvcfli,' y buoch yn ei ganu yn -awr. Bydd yn fy nghaloncigi yn y dydd iau tywylll. Gan gyfeirio ait y milwyr oedd yn bres- ennol, dywedodld fod yn dda ganddo glywed p'le bynn.a.g Sir elai yn Ffrainc fod y 'catrodau Cymneiig wedi ymiadd mewn modd teihvnig o'r w'lad focthan a rocidlodd fod i gyn-ifer o anvyr yn y gorff-eiinol. GWAELEDD Y PRIF WEINIDOG. Traddododd y Prif Weinidog bump o areithiau yn ystod <5ydd Iau, a bu'n ym- gomio a milwyr clwyfedig, gan ddweyd wrtJhynit einau C2i"edi.g. N is gallodd draddodti ei chwedhed araeth yn y Clwb Rhvddfrydol oherwydd fe'i cymrwyd yn wael, a bu raid iddb fynd i'w wely. Mae'n v-mddango mai anwyd a gafodd fel eanlyniad bod yn y gwlaw, a mynd i'r oemi o vstafeLl gynnes. Fel canlyn- iad ei waoledd nig gallodd fynd i Salford ddydd Gwener ac i Blackpool ddydd Sad- wrn i dda^byn rinyddfrettniad y trefi ihynny. Yr oedd pobl Salford wedi ymgynnull at eu gilydd i roddi iddo groefiaw a mawr oedld eu siomed'igaeth pan ddeallajsan-t nas galiai fod yn bresennol. Paanvyd pleid- lais o ef yn ei waeledd, a mabwysiadtwyd pleidlais gyffelyb ddydd Sadwrn yn Btackpool, lie yr oedd para- toadau mawr ion wedi eu gwneud ar gyfeir ei ymweliad. Bcynhawn Sac9wrn hydbyfiwyd gan y meddyg, Syr William MiMigan. fod y Prif Weinidog yn gwella'n foddliaoj.
Y GLAWOGYDD.
Y GLAWOGYDD. SEFYLLFA DDIFRIFOL YR YD. Aeth tros hanner canrif heibio er y gwelwyd y fath ddylif yn^anol y eyn- haeaf yd, ao y mae'r eefyllfa yn prysur wisgo gwedd bur ddifriioil. Ychydig iawn o'r cnydau eydd wedi eu catio; nod mawr yr amaeithwyr oedd cael yr yd i lawr a'i rwymo cyn ei fynd yn oraeddfed, a gwelir meueydd bach a mawr ymhobman yn llawn 0 styciau, a'r rheiny wedd ou mwydo era dyddiau. Ar y tiroedd isel, megis y ",gors" rhwng Llanigriatiolus a Berw, y mae'r cnydau wedi eu toi a'r dylif, a rthaid i rai dyddiau fyn-d heibio cyn y gos- tynga'r afonydd i gludo',r dwfr ymaith. Wedi'r fath ymdrech ar ran yr awdur- d'odau a",r amaetftiwyr i dorri mwy o dir, ao wedi gweld y tir hwnnw yn dwyn ffrwyth "aT ei ganfed," nid yw'n eyn fod eiom ar wedd pa-wb. Ilhaid i wvnt ac heulwen ddod yn fuan, omde aiff y llafur i kaur mawr yn ofir.
8UDDO LLONG FAWR.
8UDDO LLONG FAWR. EUROS 1000 0 DEITHWYR ARNI: 170 WEDI COLLI. Bore Iau, pan air ei thaith i Dde Affrica, ymosododd snddlong Germanaidd ar y "Galway Castle," 1-lon.g o 8000 tunnel!. Marched a phlaait oedd mwyafrif y teitlh- wyr, ao yn y trydydd doebarth; 53 oedd 0 deithwyr y doSbftrth cyntaf, a deg yr ail ddoebarth. Cctlloddi cant o'r blaen&f eu bywyd, ac y mae hefyd 40 o'r criw, 20 o deithwyr y dbsibarth cyntaf, a'r deg o'r ,a:il ddCibar;t)h ar g-oll. Nid oedd Ilawer o amser er y gada-wodd un o borih- lad'dioedid De Lloegir pan ymosodwyd ami, a euddodd yn fuan iawn. GCLYGFEYDD TRIST. Dygwyd y gwaredi.gion yn ol yn ystod y dVdd i'r porthlladd y cychwynwyd ohono, ac fel y glaniai pob bagad, trust oedd ediych air^wyn^ibau y rhai a chwil- -it am anwyliaidl welsant ddiwedda.f ar fwrfld y llong cyn ei tha.ro. Yma ac acw gMrelid da.grau 'llawenydd yn llifo: ond i ran Ilawer iawn nid oedd ond galar dwfn. Gwdlid un wrl";I;g dlawd o Dundee yn eis- ted'J i ddisgwvl a gwylio, gan waegu at ei bron gorff 61 ba.ban-bu'r bychan farw Avodi gadael y llong. Dyna ddirydh o an- obaitli ydoedd y druanes: yr oedd wedi colli ei phriod, d'wy eneth, a'r baban.! Wylai dynioii cryfion uwo'h ei phen, a cheu'id ei chycuro oreu gellid. Cyft'yrddid calon pawb lie-fyd yn yr olwg ar 'blar.'t na fedrent braidld gerdded yn disgwyl gweld tadau a mamau na we'lant mohonynt byih mwy, a. rhieni yn chwilio'n ofer am blant yr aberthwvd eu bywyd di- niwed gan y Germaniaid clidostur. Y mae gwyr wedi edlli eu gwiragedd, gwragedd eu gwyr, a brodyr a cltwiorydd wedi eu gwaihanu bytih i gwrddyd mwy. Ym y teithwyr yr oedd yr Anrhyd- eddius H. Burton, gweinidog y rlieiiffyrdd yn Llywodraeth De Affriea; Dr. Bruntine, aelod o Senedd De Affriea a dwy o'i ferched; Captain a 1hs Bosanquet, a Lieut. a Mrs Vickers. Y mae Dr. Brun- tine a'i iferch ieuengaif ar goll, felly Cap- ten a Mps Bo^anquet, a !bu Lie.ut. Viekera farw wedi bod yn y dwr. Fel y bu igvda Ilawer llong arall y bu gyd -'r "Galway Castle." Ymoeodvvyd arni'n ddiry.budd gan guddlong na welwyd mohoni. Yr oc-dd y tywydd yn flin a'ir mor yn arw. Bu bron i"r ffrwydriad dorri'r Mong yn ei hanner, ac yr oedd rhuitbr y dwr i mewn yn ofnadwy. Caf- oeM un o'r tanwyr ddiangfa gyfyrig. Syrtiiiodd drwy'r aigorfa yn y llong, ond gan bwysau'r dwfr oanwyd ef yn ol; llwyddodd i gael gaJaEil ar yegol a ciliadd i ddic.geiwch. Olna.i'r nifer fwyaf y eaiddei'r llong cyn y ccid y cychod i lawr. Gwaith anodd oedd cael y rheiny* i'r dwr a'r mor mor wyllt. Matuiviwyd un eweh drwy gael ei hyrdti'io yn ei-byii y illong, a diangfa. gyfyng gafodxj un arall. PEDAIR LLONG AR BYMTHEG. Dywedai Mr Pilkington, ysgrifennydd rlieiiffyrdd y Liywodraet'i yn Ne Affriea: —Cycliwynasom ddydd Mawrth, yn un o bedair ar byrntheg o Tongau a gyd'-dedth- ient or cael llongau rhyfel yn ocgordd Cawsom daith weddol dda hyd fore Iau, pan gododd y mor o flaen gwynt oryf. Tua. ehwarter i gaith yn v bore, a mwyaf- rif y .teitlrwyir yn eu ca.banau, tara.wyd y llonjg yn ei hyvtlvs. Yr oedd pawb yn gwyibcd i ba gwch i fynd, ac yr oeddwn i'11 pf.rtiiyn i'r owch cyntaf gafodd vn glir a'r llong. Gwelsom bethau ofnadwy pan yn y cwoh. Yr oedd y mor yn rhy wyllt i rai o'r cychod, y fliai a ddym- ohvvelwvd, a gwdlem drueiniaid yn c-eisio dal gafael ynddynt. Aethom hcibio i lawer o gyrff. Yr oedd fel picell in calon weld plant badh yn gorwedd ynel hun olaf ar wyneb y ton nan. Yr oedd rhai teithwyr ar ysgraffiau, eraiBl ar ddarnau o good. O'r diwodd codwyd ni gan long rhyfel. Bu milwr o Ddo Affriea (yn dyohwelyd yno wedi gadac(i y fyddin) ar ysgrafi am or iau gyda gweddw i filwr a'i geneth bed- air oed. Gan gymaint ei lludded gyrthiodd y ddynes druan dros yr ymyl ao wrth suddo gwaeddodd. "GofalwcJi am 'y mhlentyn i." Ymhen peth ani-er gwaredwyd y mil- wr a'r enetih faeb, ao y mae'r dyn yn bendorfynol y gwna bopeth yn ei allu i I ofalu am y feehan. "Jif
A OES AMSER DEDWYDD DRAW?
A OES AMSER DEDWYDD DRAW? (Gan Ohe-bydd o'r U.D.) "Gw-'av.ria. gw,a,wr'ia hY'tryd forcu," ebai y per-ganiediydd o Bamtycelyn. Edrycli yrrflaen eydd wedi bod ar hyd y canrif oedd am ryw foveu d^d'wydd pan fo brawd- igarwcJh yn bodioli drwy wlcdydd yr holl ddaear. Credwn fod dymuniad am hynny wedi dod yn .gryfach heddyw nag orioed o'r blaen yn hanes y byd. Ni bydd gwir ddiedwyddwcih. a ha-puarwydd hyd y de!o hynny. oblegid naf gall dyn fod yn hapus yn ei ffordd" gulei hun. Camfyddir wrth dremio vn oil ar lenni hanesVddiaeth fod y ddynol'iaetii wedi colli ei brawdga.rwch I raddau pe-lil iawn, a eu cen- edlgarwcili, a'r un modd colli nefcedd ar n y ({daear, a grasol fendithion aneinif Duw, pa rai sydd mo.r werikfawr naa gall arian nag eu prynrj er unrhyw bris. Ni fu i'r bod o dayn t-rioed eu gwertlifawrogi; yn ysgafn y cymrodd s.1Í:ad ynddynt, ac yn ei yfigafndier taflodd hwynt ymaith. Gwt.hiodtd ysbryd hunangar a chenfige.nus i galon dynolryw byd yn oed wedi i Dduw foddii y bvd unwaith c'' ci wpSa; a chyn fod y' grc'Jdi,gwoJth. fawr o'r bron wcdi syclvu, aeth a,c adeiladodd y Babel fawr, a'r oil yn groes i ewylily3 y Duw a.n- feidt-ol, a, erys o hynny hyd yn awr Ei fam^Hi'Lgaethau air y bobl. A ohawfvddir yn awr, ao a.r hyd y oamriifoedd, genedl yn ymgodi yn erbyn eenedl, brawd yn erbyn brawd, hyd niaa y gwelir y llanw mawr wedi oodi yn uehel iawn mewn mor o waed dynolryw ar faesvdd gwaediyd cyifandiir Ewrop, a phiriodwl ydyw gofyn- iad pcnawd ein hy-^grif: A 000 felly obaith fod i byd i watwrio ar d<bddiau gwell i ddod ? Tra'n caOon yn glaf, a'n b-inVadau yn friwiedig wrth ddarllen hanes y gyflafan erchyll bresennol, Hawer by wyxl yn syiihio yn aJbC'lih o diu. y Cyngreirlaid a Ilawer mwy o oehr y gelyniion, dyhead svetd ymhob mynwes welled ei thcofyn, ond nid cyn v byddio y prif ainoanion o'r holl abertli wedi eu eyrraedd. O'r holl ryfel- oedd erchrydms a fu, cuddia hon yir oil ohonynt. Gwir fod y dioddefiadau yn faiwti- y foment hon, ond yr oil i amcanion gcrucnel. Hynny wnaeth Criet vn Ei adioddefiadiau er mwyn y ddynoliaeth, hynny wlir 'hedidyw, rhyw "er mWJI" eydd yn yr oil. Wedi dwy fil o flynydd- oedd o Gristionagaeth, dywed rluii y ocir mwy o forbareikrdiwch na.s erioed, mwy o gireulonderau naig oioed, mwy o dy- gwaed na,g erioed. Gwirionedd ydyw hyn, Onid oes rhywbeth arall i'r gwrthwyneb? 0! oe^, gwelir mwy o debygrwydld a^berth Gr\st. nag eiioied, mwy o waeanaeth naig ti'ioed, mwy o gar- iad Oriet nag erioed, mwy o'r "Er mwyn" yn yr oil. Paham y sathrwyd Befigium fach a tari- golion Ffrainc? Pa-ham fod cynifor a chwe' chan' mil o filwyr dewr Prydain Fawr wedi eupriddo yn rhywie yn Fframo a Flandfers? Paham fod yr EidaJ yn brwydro er atal y gelyn drwy waed ei meibion? A phaham hefyd y gwelir byddinoedd mawrion F'ewyinth Sam yn d'yl.ifo wrth y miloedd "ovar there" y dyddiau hyn, tra yr ydoedd ei wlad yn daw el a heddychoi cydrhwng y moroedd mawrion filldiroedd lawer o gyrraedd un- riiyw niwed oddiwrth yr Hwniaid ereu- lon? Yr oil vn tarddu odd'ar gariad brawdol o oohf y Cymgreiriaid, pa rai eydd yn sefyHl dros lawndierau. er atal gormes, ti-ais a brad. Cariad mwy na hwn nid oes gan neb, 00£ fod un yn rhoddi ei einioes droa ei gyfeillion." Oni bai am dd.vsgeidiaeth Crist amriosibl fyddai i America garu Prydain, ac feHy Prydain garu America, ac onibai i Grist ddioddef a marw droeom, ni chaweem bvth gyfeill- garweh Ffrainc. Ond am yr Eliimyn creulawn rorlrodid ef bob rbeolau; ac aeth yn groes i'r oil a ddyfgodd Cn. ]Mae yn euog o droseddau anfad yiad anghofir ddyddtiau'r ddaear. Beth bynnag eu cynlluniau yn y rhyfel preisennoi], mothiu wnant fel yr oil eydd wedi ceiaio di-oraeddu Brenin Heddweh. Ao yna, pan <Jyr y boreu wawr wedi gorffen o'r nhyfel fawr, ceir gwelcd cen- hedloedd y byd yn oofleidio eu gilydd, mewn cariad brawdol mwyach fell un genedl dros wyneb yr h.o'11 ddaear. Pryd y daw, ni fynnem brn'ffwj'do, ond bydd yn ofynol trechai milw.riaeth y Kaiser a'i lu anwaraidd, a phwy a ddisgwylir i orffen Jiynny ond bydldiinocdd dewrion America byddin yr hon sydd eicoce yn gwne.ua gwrliydn aiilfairwol ar faes y gyflafan y dyddiau diweddaf hyn. Canfyddir y wlad fawr drwyddi draw wedi ei chynh^rfu mewn parodrwydd; nid oes angen ar. ddangoe dyledawydd i'r un o'i meibion. America fawr a'i phoblogaeth d'ros ei chan mi'liwn wedi ymdrieffi'o ar yr alwad, mil- oedd o'i meibion yn llanw ein gwersvil- oedd heb aros i'w henwau gael eu galw, ax; nid yh unig hynny, gwelir y wlad fel un gwr yn gwneud ei cytran or y fuddu.g- oliaeth, hyd yn nod plant txu'h yn yr ysgol eydd fel y morgimg d'iwyd yn casglu hen ba.pyrau a hen igcifi, er cvnortlrwyo'r Groes Gaen; y merehed a'r gwragedd, hwythau a'u holl alllu yn yr ymgyreh. po*b doabart-h Ohonynt, naill vn wynebu tan y gelyn ar faes y gwaed, lleill ymhob cangen yn cario v gwaith gartref, yr oil yn gwneud yn ganmoladwy. Troth ar dirpth eydd ar bopetli dros y wlad, ond neb yn igrwgnach; y Liberty Loan wedi ei or (lanN-t-,grifio erwau lawefr o hen dir fu yn segur flynyddoedd yn liawn o wenith gctreu ellid ei ddymuno; g-weithfeydd y cad-ddorpar, ac adeiladwyr llongau yn brysur ddydd a nos, heb ddi- ffygio. Aiff popetih ym'laen yn ei lawn bry. urdeb, yr oil er mwyn y dyn ion gwrol tu ol i'r gynnau aT feusydd Flanders a Ff-nainc. Beth bynnag yw y prinder gar- tref, gofelir am ddigonedd i'r bechgyn, ft, b-o yi i., er sefvll eu tir drew gyfiawncier a rhyddid. a heddweh parhaol dros byth, a phriod'ol y dyddiau livii fyth iaith a.wen Anthropoe tra. yn canu am fanci- rliycid;d:- "Baed han-er wen Rhyddid yn cn\vifio'n y gwynt, Diddymer caethiiwed a gormes; Ysbrydiaeth a glewdeir y inilwyn- dewr gynt Fel llanw fo'n ch,wyddo pob mynwes; Mae angel gwarcheidiol gwladgarwch yn awr, Ar aelgertli y clog^vyn yn gwylio, A heildwch yn gwenu drwy ddorau y wawr Tra baner wen Rhyddid yn chwifio.
"O'R COMIN I'R GORLAN."
"O'R COMIN I'R GORLAN." NEU O'R CAPEL I'R EGLWYS. Anfonodd Cyfarfod Misol Ijcrpwl gen- adwri i Gymdeuthaafa Pwllheli yn gofyn iddynt dderbvn ymddiswyddiad y Parch T. J. Rowlands. M.A., B.D., gyda gofid, air ei ymuniad a'r Eglwys Sefydledig. Sylwodd y Llywydd (Parch T. Cliarlee Williams) fod Mr Rowlands yn ddtyn iouarie ad:3:J,¡\vol a deailgar, ac yr oedd wedi ei fagu yn ei eg'lwys of, ac yr oedd yr aohod yn eitbriadiol am mai i Eg!wye Loegr yr oedd y brawd yn symud. Y Parch Eliaa Jonco: A yfly,cili am adael v gair "gyda gofid" i mewn yn y pendor- iyniad ? Y Llywydd: ilae yn debyg ei fod yn fater o ond i'r holl G fod b-ach- gen mor ddisglair yn gadael y cyfundeb. Yr oedd Cyfarfod Misol Lerpwil yn dad-gan eu gofid o'r hierwydd. Pasiwyd i dderbyn yr ymddisavyddiad, a .gofynnodd y Llywydd i Dr. John Wil- liams wne-ud gylwadau cvffredtinol air waith gweinidogion ieuainc yn gadael y Cyfun- deb. Dyvvedodd Dr. John Williams nad oedd y ffylwad'au a wnai ef i'w eyplymi a Mr Rowlanda o g^.vbl, ond yr oedd yn man- teisio ar yr amgyhililad i hoelio tipyn o syhvadaJi arno. Yr or-od tipyn o niwl yn bodoli yn y wlad o berthynas i gysyllt- iad yr ÐglwYB Sefyd'iedig a'r Cyfundobau ctraill. Nid*oedd yn beth dieifchr i weini- dogion fyned o',r Cyfundeb i Eglnvys Loegr. Nid oeddynt ond yn symud o qorlell i gor- lan, er y mynnai rhai o arweinwyr yr Eglwya mai eymud o'r comin i'r gorlan yr oeddynt. Gweil oedd ganddo ef gyfeiivio yn bai-dhms at yr Eglwys Sefydledig fel corlan. Yr oedd ilawer o hibrydion yn cael eu Eedaenu-fod amryw o'r gweinidog- ion a'u bryd aT symud i'r Eglwys Sefyd- ledig, ond yr oedd llawer o'r sib-ydion yn gwbl ddimil. Os oedd brawd yn credu yn gvdwybodol a gonest mai yr Eglwys Sofydle.d'g oedd yn agosaf i'w lie dvlid parclru v cyfryw a dymu.110 Duw yn rhwydd iddo. Ond os oedd -vsiyrii.,etliaii eraill yn cvifi-xf am eu symu-cliiad a'r yaty-iaethau hynny yn cynnwy^ adlewynxihiad ar Ym- nedltuaeth ac ar y Cyfundeb, yr oedd yr aehos yn newid. Yr oedd lie i ofni fod yr amgyk-hiadau gAvasgedig yr oedd Ilawer p'r gweinidtogion ieuainc ynddynt yn cyfrif am eu bod yn eymud. Kid oedd hynny yn bod yn achoe Mr Rowlands. Ond fe wnai d-yiioll mewn amgylchiadau cyfyng lawer o bethau heb fod yn iawn ac ysy w- aet-h yr oedd amgylchiadau llawer ohonynt yn gyfyng iawn. Yr oedd amiethwr yn gwfod talu 3p yr wythnos i weithiwr yn y cvnhaeaf, ond nid oedd gweinidog oedd yn 'ofa:!u am 200 o eneidiau yn cael ond 2p yr wythnos. Yr un pryd teimlai ef na ddylai cweetiwn yr arian bcci i wemidog- ion droi eu eefnau ar y Cyfundeb. Y diraddiad mwyaJ ge.fodd ef yn ei oes yd- oedd cael cynnyg I fyned i Egiiwye Loe.gr. Y,r oedd y Cyfundeb wedi ci sylfaemu ac wedi byw trwy ry<m dyn ion oedd yn fodd- Ion aberthiu y cwbl er ei fwyn. Rheewm arall a roddid ydoedd fod pcrth- ynaa yr Eglwys a'r Wladwriaeth wedi niawid. Yr oedd Deddf Datgysylltiad a Datwaddniiad wedi dud i rym a hyderai na newidiid dim aJrni; ond yr oedd llawer o bethau eraill yn gwahanu yr Eglwys Sefydledig a'r Cyfundeb. Yr oedd yn en- nodd medlawl gut yr oedd Ymneilltuwr a Metliodu^ vn gallu myned i'r S-e-f- ydledig. Yr oedd ef yn gicr nad oeddynt yn myned yno am fod'yr Eglw-ys yn fwy vW<prvdoI. Nid oedd yn fwy yebrydol, yr oedd ef yn eior o ihynny. Nid oedd ei moes yn uwch na 1 11 ymarwecldaad adim yn lanach. Yr oedd prah-artiactii mawr hefyd rhwng eu barn am urddau e.glwyfig, a.o am y saeramentau. Eu barn hwy oedd mai gan un dyn yr oedd hawl i enwi ac i unddto gweinidogion. Yr oedd Eglwys Ijoegr "n foddlon i cydnabod urddau Eg- lwye Riiuifain, ond ni chy>inabyddaa wa«in- aeth c>rdoinio y MethodirtVaid. Hefyd, n<ie galiai YmneilJduwr igofleidio barn yr Vohel Eglwyswvr am y sacramentau. Anodd meddwl fod yir un dyn ieuane yn gallu newid ei farn ar fater mor bWyelg mewn undydld untie'. Yr oedd He i ofni fod rhai ohonynt yn symud cr cael cyfle i diroi mewn eyk-h uwch. Yr oedd hyri-nv yn beth dirmygedig iawn. Suit y gellid oendemnio ffermwr am fyned i'r Egifovya 0:' cael gnvell fferm tra yr oedd rhai gweinidogion yn mynd yno er gafilu troi mewn cylch uwch a chael gwell cyfleg? Yr oedd pynei&u mwy na. Dadigvsylltiad ar ffordd YmneMlduwr cvdwybocloi, gonest, a cound ei Ymneiltdu- aCtill i fynedl i Eglwys Loegir. Prodeistiai y Parch R. J. Pritchard, Ohwilog, yn erbyn gylwadau Mr Williams, am yr hon-ai eu bod yn adlewyrchu ar Mr Rowlanda. Atebai y Uywydd a Dr. Williame ei fod ef Ii ei gwnieud yn hollol a.mlwg yn y eychwyn nad oedd yn cyfeirio at Mr Row- lands o gwbl.
GWARTHEG A DEFAID BEDD-GELERT.
GWARTHEG A DEFAID BEDD- GELERT. Cynbaliodd Mr R. G. Jones, Caernar- fon, ei arwerthiant flynyddol yn Wernlae Deg, Beddgeliert- Gv.cirthwyd 35 o wartheg a heffrod. Y pris isaf a gaed oedd 32p, a'ii- pris uchaif 60p 5", cyfartail- edd o 43p 106 6c y pen, yr hyn a y<?tynr y prie u-cba,f a gaed yn y dosbarth hwn. Yr oedd galw da hefyd air ddofaid myn- ycldig; gwerthai wyn beinw am o 15s i 20s, a llydnod o 12s i 218 6c; mamogiaid Cymreig* o 33s i 56s; myllt Cymreig, o 276 i 50a v pen. Prynwyd yr holll fitoc ga.n ffermvvyi- Sir Gaernarfon a Sir Fon.
[No title]
Cafodd tyddly,mvr yn Ter.terden, Kent, ddigon car. gnw-d un goedein gcrllvg i dalu ei rent am flwyddjvn. Derby mcwM hettyd 4p am run bwiiiel o ear in anifonodd i Faixrh- nad Gyfanwerthol IJlundain. Gadawodd y Baa-nwr Mo&s "ystad" oedd yn worth 25,llOp, omd 5830p oedd ei werth peraanoi."
Advertising
N Twng y Glaf-Weinyddes I' wrth r:n lormamlnt Y Dabled a Ladd Pryfetach y Gwddt. Gwyliodd ei effaith adferol ar yddfau amharwyd gan bryfetach j niweidiol a niferus, gyddfau, dolurus a chlwyfus. Sylwodd ar yr esmwyth?d diym- droi ddwg i ddioddefwyr ag sydd bron mygu gan Donsilitis ac suhwyl- derau poenus eraill y gwddf. Gwelodd y manwe rwygwyd yn I ail-gyfannu-y chwydd a'r enyniad yn gostwng-y gor-wres yn cilio, 'I ac arwyddion y dwymyn yn diflannu Ac mae hi, ynghyda'r meddyg, yn cymryd Formamint eu hunain, canys gwyddant mai dyma'r ffardd fwyaf esmwyth a diogel i dda- heintio'r gwddf a'r genau modd na bydd yn lioches i hadau Afiechydon Heintus. Rhoddwch brawf a Formamint Heddyw i adfer ac atal anhwylderau'r Gwddf—i'ch amddiffyn chwi a'ch teulu rhag yr Anwydwst, Diph- theria, Pyorrhoea, a'u cyffelyb-i atal i'r dannedd bydru, i gadw eu gwreiddle yn gryf ac iach, i buro yr I anadl, ac i gadw draw o'r genau a'r gwddf bob rhyw hadau niweidiol. 1 Chwi a gewch fod Formamint yn » amhrisiadwy i'r amcan hwn yngnydf I rhai eraill, ond gofelwch eich bod yn cael y gwir a'r gwreiddiol dabledi, pa rai a warentir yn berffaih ddin- I iwed. Pwrcaswch botelaid gan eich fferyllydd-pris 2,i2-a gofelwch fod ein henw a'n cyfeiriad ni ar y label. GENATOSAN LTD. 12, CHENIF.S ST., LONDON W.C. 1. (Chairman The Viscountess Rhondda). Ceiiyiaua Gwariheg Meirw MAE JOHN ROBERTS CAE DDAFYDD, LLANGEFNI, YN PKYNU CEFFYLAU A GWARTI-IEGL BYW A MARW. Ac yn rhoddi y PRIS UCIIAF 'j am danynt. j r Fe'u cyrchir ar dt!erbyniad Telegram. 1 DANNEDD. YMWELA DR. JONES, D.D.S. (A.M.J. SURGEON DENTIST, CRAIG OWEN, BANGOR, A LLANGEFNI, bob DYDD IAU, yn 16, LLEDWIGAJN ROAD, o 12 tan 5.30 o'r gloch. Ym MANGOR, BOB DYDD ond dyddiw: j Mawrth ac lau. o 10 tan 6 o'r gloch. A LLANERCHYMEDD. gyda MISS 1 OWEN, DRUID HOUSE, o 10 hyd 1 o'r gloch; ao AMLWCH gyda MR," HUGHES, Stationer, o 2 hyd 5 o'r gloch, ar DDYDDIAU MAWRTH, Awst 13eg, Medi lOfed, Hydref 8fed Tachwedd 5ed, a Rhagfyr 3ydd. CYSUR I'R CLAF j TRA MAE CYFFYRAU ERAILL WEDI CODI AC EILWAITH WEDI CILIO O'R GOLWG MAE UN DDARPARIAETH YN EIN GWLAD WEDI CASGLU NERTH 0 FLWYDDYN I FLWYDDYN All HYD Y CHW ARTER CANRIF 1 DIWEDDAF, AO ETO YN PAR- IIAU I GYNYDDU MEWN GWERTHIANT A PHOBI, OGRWYDD. FEL ERBYN HYN MAE EI CHYMERJAD WEDI MYNED MOR EANG A GWAR- J EIDDIAD. PRIN Y MAE EIS- I IEU CRYBWYLL MAI Y FEDD- YC-INIAETH Y CYFEIltlR ATI YW Y FYD-ENWOG GEORGE'S PILE & GRAVEL PILLS. Ar worth drwv yr holl fyd adnabyddus, mewn blych- au :-18. 3c-, a 3s. yr un. Drwy y post-le. 4c. a 3a. 2c- j Eo GEORGE. Olynydd J. E. GEORGE, M.R.P.S HIRWAIN, GLAM. Yng nyhyeitadieuaebh y soindyTf yn Vue, IViariicciniaii, gocodwyd Winga.te'« Tomip&raJTjoo yn gyrrtaf, Irwell Springe J8 j Ii. a'r yn ckrvdeda. <