Y Clorianydd

Yn ol hYebYerwy4d o'r Swydd £ a Ryfe], bu i £ 06,000 o fihvyr gael d«d i ymweled a u eartrefi ihwng Medi ac Iowawr lOfed, neu gyfartal- edd o 150,000 y mw..

COLLI DROS 700 0 FYWYDAU. Cyhoeddodd l)r. Maenamara yn y Senedd fod dwy long Brydeinig wedi eu suddo yn y Mor Canoldir ar Rhagfyr 31ain. Collwyd 484 o fyw- ydau ar un a 224 ar y Hall. Bu i'r awdurdodau oedi eyhoeddi'r ft'aith yn y wasg mcwn trefn i hysbysu teuluoedd y rhai a gollasa^it eu bywydau yn gyntaf. Dy wedai fod pryder diaclios yn cael ei achosi drwy'r wlad wrth gvhoeddi collodion yn y papurau cyn hysbysu'r perthynasau gyntaf. Daw newydciion o Madrid fod ilong ryfel Bryd- einig wedi suddo dwy suddlong Germanaidd. Glaniodtl eu dwy law ar lannau Spaen, ac addef- asant eu bod yn perthyn i suddlongau Rhif 294 a 295, ond gwrthodasant ddweyd beth oedd wedi digwydd i'w llongaiw

YN FFRAINC. Adrodda. Syr Douglas Ha.ig fod y Prydeiniaid wedi estyn eu llinell yng nghyfeiriad St. Quentin, ac felly wedi rhyddhau'r Ffrancod o'r rhan hon o'r maes. Arferai ein llinell ni derfynu tuag afonydd y Somme a'r Omignon, a dyrim'r hys- bysiad swyddogol cyntaf eu bod wedi estyu y llinell. Adroddir am amryw fan ysgarinesoedd ar y maes. OIHrdim byd o Mae ein llong- au rhyfel a'r llongau awvr yn tanbelennu'r gelyn ar lannau Belgium gan wneud y lie yn dra ang- hysurus.

Y TYJiCJAID YN LLWTRHAU. Dy wedir fod y fyddin Dyrciaidd YIIg Ngwlad I Canaan yet prysur dorri eu ealon ac yn gwrthod ymladd. Mae'r Cadfridog Falkenhayn wedi gad- act Canaan o'r herwydd, meddir. Bu i gynifer a 160,000 o r mihvyr Tyroaidd ddiano o'r fyddin yn vstod y daitli o Gaercysfcenm i Ganaan mewn Ilai na thri diwrnod o amser. Mae effaith yr helynt yn Awstria yn cario dylanwad peryglus iawn ar Twrci hefyd, a chredir y bydd y wlad yn codi mewn gvvrthryfel cyn bo hir iawn.

TRYCHINEB I LONGAU'R GELYN. Bu i ddwy long ryfel perthynol i Germani gael eu clin-ti-iofti- Jutland. Cychwynodd 17 o'u llongau rhyfel allaa ar hynt dinistriol, OJld daetli yn ystorm arnynt, ac aeth dwy i wrth- darawiad a mwn, a dinistriwyd hwy yn y fan, ac ni achtibwyd ond 17 o'r dwylaw. Ula-modd y rhai a achubwyd ar lannau lienmarc, a bu un ohonynt farw, tra y cymrwyd y gweddill i'r ysbytai.

SUDDO WYTII 0 LONGAU. Mae'r adroddiad awyddogol yn ein hysbysu mai yr un nifer o longau masnach a suddwyd yr wythncw cldiweddaf a r wythnos o'r blaen, sef wyth, yn ejTnnwys pump o rai dros 1600 tunnel! a tair o rai dan hynny.

Y SEFYLLFA YN RWSIA. Parhau yn gymysglyd y mae pethau yn Rwsia. Ofnir y bydd i gytmwrf mawr dorri allan yn y brifddinat—Petrograd. Torrwyd v Senedd i fyny a llofruddiwyd rhai o'r cyn-weinidogion. Y mae hyn wedi creu cryn ddrwg deimlad yn erbyn y Bolsheviks. Adroddir hefyd nad oes fara yn y wlad. Credir mai methiant fydd yr ymgais i heddychu a Germani. Daw adroddiadau pellaeh am ysgarmesoedd rhwng milwyr Rwsia a milwyr Rumania.

YR YMGYRCH YM MIIALESTINA. Anfonodd y Cadfridog Allenby rynegiad maith yn ymwneud a'r ymgyrch ym Mhalestina am y chwe mis y bu ef mewn awdurdod ar y fyddin. Rhydd y Cadfridog ganmoliaeth uchel i'r holl filwyr oedd dan ei ofal, yn cynnwys y mihvyr Cymmg, am eu dewrder a'r dioddefgarweh yn wyneb anawsterau mawrion.

41 YN ERBYN PUMP. Anfonod.' ein prif swyddog yn Itali nos Lun i d<lweyd fod em nawvrenwyr wedi bod yn dd'yfal gyda'u gwaitih, ac wedi cael cliwech o beiriannau'r gelvn i'r ddaear. Y mae nifer y peiria.Tiau hed.^g Siietlrwyd i lawr er pan y aeclireuodd y Prydeinwyr yinoco<i yma yn niwedd Tadhwedd yn 37 .ac y mae peduir awyren wedi eu lloegi. Nirl oes end pump o'n peiriannau ni ar goll,

UWCHBEN LLUNDAIN. SAETHU UN PEIRIANT I LAWR. N09 Lun bz ehedwyr y gelyn uwchben y brif. ddinas, a gollyngwyd tan-Deferaii. LAwyddodd ein hawvrenwyr m i ddod ag ua ohonynt i lawr yn Swydd Essex.

l BACWN A CHAWS. JPAHAM Y MlAENT YN BRIN. PRLS Y GWAttTHEG. Dywedo<ld Arglwydnl Rhonddia yng Ng'ias newydd, ddydcl Sadwrn, fod llongau yn cynnwys 3,000,000 pwys o faewn a 4,000,000 p^wys o gaws wedi eu 4ucldo gan v igelyn illewn nn wytlinos vm mis Rhagfyr. Galiai'r gelyn fel hyn ein harwain i gryn anhwyhnsdodj ae hyd vn oed angen, ond fe eml'Lid y rhyfel gan y wlad fedrai didu.1 allan. hwyaf, a IVydain oedd yn inynd i ennill. Byddai prinder cig eto am beth anTser. Yr oedd i'w briodoli i fesur mawr i'r lladd t'hy gyflym fu ar anifeiliaid ddiwedtl yr,hiaf. 0 barthed gwenith a grawn arall, dichon y deuai i" eefyilfa'n gyfyng ymhen ychydig wythnosau. Aeth y R'heolwr Bwyd lùHhgddo i ddweyd fod ei. adraii cf jri cydweithio'n heddychol Bwicld J Amaetliyddol. Er ei fod ef (Arglwydd Rhondda) yn ystyried baddianiiau y cynyrchw-yr yn ogystal a'r rhai ced(i yn bwvta'r cynnyrch, ei ystyriaeth gyntaf oedd go.faki fod bwyd i'w gad am brics rli^svmol. Yr anbaweter i ainaeth- wyr wneud proffit r. Hnll o'r prisiau oedd iddynt dalu gormod am Nkart,,icg stor. Dvl- sent fod wcdi <jyfuno i dynnu pr«iun'.r rhemy i lawr. Byddai i bris gwai't.h?g a-il-radd neu etores b:J.r'han'n 67a y cant i ddiwedd'>y ftwyddyn, ond ni byddai i hynny rwystro'r cigyddion rlirc,, talu pris uwch am wartljpg dewisol. Gwnaeth y cigyddion vr un camgymeriad a'r arr.-aethw.vr y llynedd, ec4 cydymgais yn fTol am yr anifeiliaid goreu, a thai odd rhai oiionyut gymaint a 5p y eant am clanvnt-. Nid oedd y prinder yn awr tiigois yr hyn ydoedd yn Germaivi: yno yr oedd yn achosi afieehyd a. marwolaeth. Hyd yn hyn yr oedd ein gw!ad m'll parhau yn iaeliacli na chyn y rli} fel, hyd yn oed.

SUDDO YR "ANDANIA." Bore Sul jrnofwxlmld tanforolyn ar y llong hon, yn perthyn i r Cunard, pan i'r goglcdd. o'r Werdd-on -ar ei lfordd o Lerpwl i'r >\mcr,ca. Yr oedd l'hvw 240 ar ei bwrdd, 40 ohonynt yn deith- wyr. Llvvyddwy-d i adlub yr oil ond badhgen ac un lion gwr. Ceisiwyd tynnu'r llong i borth- ladd, ond. euddcxld cyn y galli-vd cyrraedid. COLLI DEUDDEG 0 FYWYDAU. Col'nvyd dau<ldeg o fywydiau dirwy yirrosodiad y gelyn ar yr agerlong "Cork," yn pertJiyn i'r City of Dublin Steam Packet Company. Taniwyd arni fore Sul yn ddkybudd.

CLUD-LONGAU'R AMERICA. Y GELYN YN PARATOI I'W SUDDO. Dywed Mr Baker, Y^grifenny<ld Rhyfel y Taleitiiiau Unedig, fod y Gei-m-aitiald yn paratoi i wiieud ymosodiiad mawr ar y "dirafiudiaeth rhwng y wJad honno a Ffiiaiik-. Y rheswm dros y Ileibad yn nifer y llongau mafenachol euddwyd gan y getyxi y pvtiietfiios diweddaf, medid ef, yw fod y cyehod tanforawl wedi eu galw borthladd- oedtl Geimani i gael ea rhoi yn y eyflwr gorcu er yiiiOiCKl ar y llongau fydd yn cludo byddaioadd America i Ffrainc.

"Y CLORIANYDD." Mewn t-w' 'iyii!cl i'tr rl^-olau newydtj. gy- hoeddwyd gan Dd'ivprvvyaeth y Papur (Royal Commission on Paper, ac ey'n dod i rynl ar y dydd cvntaf o Fawrth, fe dynnir ein cyflenwad o bapur i lawr i chwartar yr hyn ydbedd yn 1914. Gan fod y CW.anyda"- yr un faint ag ydoed-l yn y flwvddiyn honno fe wel ein darllenwyr y dylai, yn ol y gorohvmyn a nodwyd, fod ondl ohwarter yr hyn ydyw heddyw. Pe gwnae.m hynny o n- wn na byddo! o fawr gw<^rth fel cytrwng i liysbyeiadau nac fel newydd>:ad'a.r ychwaitli. Un ffordd o'r an-hawsder fuaaai cod i'r pris i 2c, a thrwy hynny leifou'r nifer argreffir. Fe-I yn y dyddiau gynt Pall oedd y papud-an L newydd yn diair nea bedair cein.og byddain angenrheidiol i un papur waosanáethu i infer o diaxilenw-yr,c-i fetyn o'r ibaiil liaw i'r llaJl. Os v oedwir y papar yr un faint ag y mae ni ellir argraflu ond banner y nifer p:esennol. pfomla arall yw cadw at y pris 8YKM arno'n a.wr. a't wneud yn hanner ei faint. "Vt jxWm vn awvdd us i w nead ein goreu i'r cyhoedil, a byddem ddliolchgar a,m i'r diarllenwyr fod mor r;edig a diatgan po. gwrs fyddai oreu ganddynt, Yn anffodus, hyd yn oed pe dewH?es>t mm gadw at y maant presennol ni fydd'wn yn abl i wneuid h jTiny'n hwy nag y pery y stoc. o baptit sy' gennvm; wetlyn rhaid nOr "Cloriaiivdd" i lawr i hanner ei frunt, gall nad betli fo'i bris.

UNDEB GWEITHWYR MON. &EFYDLU CANCIIE:S-NAU. Nos Fawith diwcddaf cynhaliwydI cyfarfod yn festri y Bedyddwyr, Liancrdtytncdd. ( afwyd cynulliad da a chytarfod rhagorol. Cymerwyd y gadair gan v Parch. R. Morris, a timed anercli- iad gwyeh ganddo, ac yr oedd yn amlwg ei f<H yn siarad fel awdurdod ai y mater, jjiaradv.yl vmhellach gan Mr Thomas Rowlands, G-walch mai: Mr J. Fred Jones yr ysgrifennydd; y Parch E. B. Jones, Gwalehniai; a Mr >>• J: Jones, Brytisienoyn. I'asiwyd jn unfiydol 1 ft'urno cangcii or undeb. Dymunwyd ar lr Parch. R. Moll is gymryJ y swydd o y^gnfennydd ac addawod<l yntau wneud nynny. Ymunodd 39, a phasiwyd i gael cyfarfod o'r gangttt yn fuan er mwyn dewis pwyllgor, etc. BRYNGWRAN. Nos lau cynhaliwyd cyfarfod yn Ybgol y Cyng or Brvngwran. Er fod y tjwyWd yn liyiiod o aidiaf. 10I daeth cynulliad da vnghyd. a siomwyd to ni o'r ochr oreu Mnhob jstvr. Cymrwyd y gad- air gar M,. Evans, yr ysgolfeistr. Eglurwyd y lhcolau a rhoddwyd ixa-nw y mu<liad, etc., gan yr vsgrifennvdd, Mr J. I'Jones. Oafwyd an- erehiadau ymhellaeh gan Mr Edward Pritchard, Cefnvsgwydd Mr Thomas Rowlands, Gvvalch- nial Air DLvid Rcbert-i. Gwalchmai; a'r Parch. E. B. Jones, Gwalchmai. Ar y diwedd cafwyd aiierciiiad byr gan y Parch. Rheidiol Roberts. Pasiwyd yn unfrydol i ffurfio cangen. Dewiswyd yn wy-ldogic)ii: -Cad,?irycid Mr Edward Prittii- add, Cefnysgwycld; trysorydd, Parch Rheidiol Roberts ysgrife'nnydd, Mr Evans, yr ysgolfeistr eynryc-hiolwyr ar y Pwyllgor Sirol, Parch. Rheid- iol Roberts a Mr Evans. YmunodJ 22, a phas- iwyd gael cyfarfod o'r gangeii yn fuan i ddewis pwyllgor, etc. GWALCHMAI. Cynhaliwyd cyfarfod o'r gangen yn ysgoldy Moriah, Gwakhmai, nos Wener, a daeth cynull- iad da ynghyd. Cymrwyd y gadair gan Mr T. Rowlands, cadeirjdd y Pwyllgor Sirol, a chaf- wyd anerchiad da ganddo, ac anerchiadau pell- a(,h gan Mr Richard Jones, Llangristiolus; Parch. E. B. Jones, Parch. T. A. Jones, B.A., a M Hugh lluglies, Gweithdy. Cafwyd gair byr o hanes y mudiad gan Mr J. F. Jones, yr ysgrif- ennvdd, a svlwodd fel mae y gwahanol gaaig- hennau yn dyblu a threblu yn eu rhif ymhen wythnoj neu bythefnos ar 91 eu sefydlu. Ym- unodd amryw o'r newydd at y rhai sydd wedi gwneud eisoes. Pasiwyd i gael trafodaeth yn y cyfarfod nesaf o'r gangen ar v lheeymau paham y mae 25s yr wvthnos yn gyflog rhy isel i'r gweitliiwr. Penodwyd Mr T. J. Parry, Cefn- Ilongau, i agor y mater a Mr Henry Edwards, Llanfeirig, Ceircniog, i ategu. GAERWEN. Cynhaliwyd cyfarfod yn Ysgol y Cyngor, Gaer- wen, nos Sadwrn. Daeth cynulliad dn. ynghyd, a dewiswyd Mr I). H. Thomas, Post Office, yn gadeirydd, a siaradwyd gan vr ysgrifennydd, Mr J. F. Jones, Mr D. E. Williams, Lhuigrist iolus: Mri Long, J. R. Jones, a W. J. Jones, Brynsiencyn. Ffurfiwyd cangen ac ymunodd 32. Dewiswyd y Swyddogion ca.nlynol :Cadeirydd, Mr D. H. Thomas, Post Office; trysorydd, Mr Owen Thomas, Pensarn; ysgrifennydd Mr John Williams. Trefaes: pwyllgor gweithiol, Mri R. Jones, Myfyrian Isaf; R. Jones, Rhos-terrace; D. Griffith, T Ilain; R. Roberts, Ty'nllain; D. Hualies. Meradyn Prydd; J. Jones, Tai Rhos; J. Jones, 4, Cottage, Berw; H. Parry, Ty Canol, a W. Roberts, Herald-street.

AROLYGWYR Y PENSION. Mewn ate bead i Mr Hinds, yn y Sen/xld, ddydtel Llun, dywedodd Mr Hodgo y bv<Jdlai i'r amfyg- "Wytr ychwanegol benodid yng Nghymm dan Ddeddf y Pensions fod yn lhai føent eiaiad Oymraeg.

Y PARCH. OWEN WILLIAMS. CLAVDEDIGAETII Y D1WEDDAR WEINIDOG. Rhixldwyd yr hyn oedd farwol o'r diwedtiar Barch. Owen Williams, Bethel, i orllwys ym myi.vcnt -oupel Biyt.he.l (M.'C.i, Ioaiawr 23ain. Cynhaliwyd givasanaeth wrth y ty, Cefn, Tre- feilir. Dariltmvyd rhan o'r Y'sgrythyr gan y Parch. Evan Jones, Liangiistioius, cyn-lywydd y C-yfai-fod Misol; gweddiwyd gan y Parch. O. Thomas, i.lanerchynitdd, ysgiitennydd y Cyfar- fod AJ isc-i; a rlioddwyd emyn i ganu gan y Parch. W. Llewelyn Llo),cl. Ytia aed yn orymdaith tua r fvnweiit, y gw <-i 111 dog ion ar y blaen. Wi-tli y bedd dfirllenwyd rhan o'r Beibl gan y Parch. Sidney Morris, Aberffiaw, a gweddiodd y Parch. R. Pjys Owen, Llangefni. Ar 01 y gwasanaeth byr ar lan y bedd aeth y cynulliad i r capel yn ymyl, a chynhaliwyd cyt- arfod, dan lywyddiaeth y Parch. J. R. Owen, y g\% clit)(log. «-di cami einyn darllenwyd a gweddiwyd gan y Parch. T. Arthur Jones, Gwalciirnai; yna gaiwodd y liywydd ar ysgrit- ennydd y Cyfarfod Misol i ddarl'en llythyr a dderin modu cddiw i th y l'arch. ]>r. John Wil- liams. Oherwydd ei fod yn prcgethu yn Ainbych ma galJai Dr. Wiliiaiaa fod yn bresennol. Yn vciiwanegol at ei eiriau o barch i'r ymadawedig dywedai y D<x"tor mai y Parch Owen Williams oedd y pregethwr hynal ym Mon pan fu farw, ac mai ganddo ef tra yn llanc yn yr ysgol ym MhorUtaethwv y cafodd efe (Dr. Williams) y syrn- byliad cynt-af t iyucd i'r weinidogaeth. Yn iK'saf galw yd ar y Parch, JJcwdyn Lloyd. Cotfliaodd Hr Llovd am un oedfa a'r eneiniad yn drwm ami, pan y pregethai Owen Williams yn He y d'woddar David Roberts, Gwalchmai, ar "Canys nid oes arnaf gywiljdd o efengyl Crist. Er mai llanc oedd gweinidog Jilangaito yr adeg honno, nid oedd wedi ei hangofio hyd heddyw. Crybwyllodd hc4'yd am ei barch i'r Cyfarfod Misol ac i ordeiuhadau crefydd. Oyda r Jiweddar Owen Will;?. 111.s y cafodd efe y fantais 0 "arfer ei dda\\Il,"$"Ú.J y dywedir, gyntaf yn y seiadaii by chain y 11 Soar. Er nad oedd iddo tickniau mawr, yr oedd ei ddylanwad yn fawr iiiii-ii a,I lit-graff yji ;it-liosol ar v wlad a'r cyleli, Dyuedodd y l'arch. W J. Williams, Llanfair P.G., mai mewn capel ym Mangor y gwelodd ef gyntaf, yn dechreu yr oedfa ehwech o'r gio--h y bore.. Dywedai Thomas Eyans, y Castell, am dano ei tod yn bared bob amser i fyned weddi, peth j I' ofnai Mr Willi; ins nad oedd llawu* o hoirynt hwy fel gweinicogion yn ei fedru Cyff- tlybai ef nid i'r rhododendron mawr, dynnai sylw pawb, ond nad oedd peiarogl yn y byd aino, end fJodyn iiyfryd persawrua yng ngardd ei Arglwydd. D:wf Idv.yd y gwasanaeth trwy weddi gan y Parch. W. J I. Jones, liywydd y Cyfarfod Misol. Yr oedd eglwys Bethel wedi gwneud trefn- iadau ar gyfer v dieithriaid oedd wedi dod i'r gladdedigaeih. Gwelsoin h<-blaw y brodvr er, wyd ei-r>e9. y Parch. Owen Morris, Capel AJiwr, Mri J Prytherch, Ty'ndryfol; Owen Lewis, SeIcr; swyddogion Bethel. Sardis a Soar; Mri W. Hughes, Y'r Erw R. Rowlands, Bronliwyn, LjanfaJr; J. Hughes, Caecoch, Llangristiolus; W. Jones, Tynewydd, Llangristiolus; J. J. Ffolllkp, Podrwvn, a Hu eraill wedi dyfod I dalu v gymnynas olof i un a bercliid ac a an- wylid gan bawb a'i hadvvaenai. Yr oedd ti ddwy cliwaer wed: cael eu claddu o'i flaen, ac y mae cydynideindati pa" u., a'r bi-awd hynaf (Mr W. Williams), yn awr dros ei bedwar ugain oed, sydd wedi ei adae! Dyhid crybwyll i'r Parcn \V. Roberts, Gorslw vd, a'r Parch W. R Owe'l, Abergele (brodor o Potliel!, anfon i ddatgan ou rofi,l o ftatiiii Iod i*t- a!jglald. TEYIiXGED PARQli L'N 0 JLAXT BETHEL. (Janw yd y Barch 0\\ eu Williams yn Cefn Tre- feilir, liethel, ac no v treuhodd ei oes o 77 inlwydd, a bu'n prcgethu yr efengyl am dros liaiiiier cant o fiynyddoedd, ae yn weinidog or- deifiiedig cr's un a Tleiigain. Jlen lane ydoedl, ac yn un ;> bump o b'ant; bu pedwar o r pump yn byw gyda'u gilydd yn yr hen giirtref hyd nes y daeth angeu i, gwahanu yn ystod y ddwy Hyn^dd ddiwtddaf hyn, hynaf or pedwar sydd wedi ei adacl. Ym Men yty oedd Mr Owen Williams yn dra adn.byddus, er o bosibl mai ychydig iawn a'i hadwaenent y tu allan i'r sir. Ychydig sydd yn aroa o'r to o brogeth-.vyr a ddechreuasarit bre gethu yr Ull pryd ag ef, ac ar hyn o bryd nid wyf yn digwydd cojjq ond am un oedd, yn cyd- efrydu ag <-f yn yN Parch Robert Rich- ards, Hhyl. ALe'.w, llythyr it ddanfenedd i'w angladd, dyw- ed y Parch John Wiiliams, D D., Brynsiencyn, ei fod ef yn blcntyn 14 ced wedi mynd i'r ysgol i Borthaethwy, a'1 fod yn cyd-letya ag Owen Williams (yr hwn, wrth gwrs, oedd flvnyddoedd yn hyn na Mr WilKams, ac eisoes wedi dechreu pregethti): ond dywed y Dr. mai byw gyda O. Williams roddodd y syniad iddo ef gyntaf am fynd i'r weinidogaeth. Ar y pryd nid oedd wedi pendeifynu pa gwrs i'w gynryd, ac ityd yn oed wedi hyn, fu gadwedd y peth iddo'i hun. Fel y sylwodd v Parch Owen rlhoma, ysgrifennydd y C.M., os na chyrhAoddodd 0. Vvilliaivis dir uehel fel piegethwr ei hunan, y ma<j dvled Cvmru yn fawr iawn iddo l'n: iddo fod yn ofteryn yn yr'Arglwvdd i symbyiu y bachg»>n ieuanc o Beau- maris 1 feddwl am ildeehreu pregethu, oblegid y bachgi.'ii pedair ar (-,e,,id hwnnw erbyn hyn ydyw piegctiiwr (•nwo^if Cymrlo Adwaenid ef yn y wlad a'r Cyfarfod Misol fei duwiol, a chan y mwyafrit fel dyn dllwiol dmiwed Yr oedd yn (idyn duwiol — a duwiol iawu- -ac yr c;cdd hefyd'yn "ddiniwed fel y gol- onien;" ond yr cedd hefyd yn "gall fel y sarft." Byddai Lr.bell un yn mynd yn liyf .11110, gan dybic yfc-titro ar ei ddiniweidrwydd, a (hrclat fod mwy nag un wedi cael achos i edifar- hau ddarfo :dclo w-neuthur hynny. Wele engraifft: Mewn ty captd lie yr atferai am ryw ddyiod i inewn ar wah.'ui i'r swyddogion ar avhlvsuron neillduol, decljretiodd un gwr )-in. of-od ar O. W. an' ei fod yn "ijiocio"-ac fel y gwyddem itil yr ordd j' hen frawd iii dra hoif o i'ygyn, yn enwedig'yng nghwmni ei frodyr. Actfi y gwr ymlaen i ddweyd pethau go gas, ae o'r diwedd gwelem arwyddion fod Mr O. Wil- liams yn deenreu teimlo. fna gofynodd i'w ym- (,s,)tly(id: "A fydchvch chwi ddim yn smoeio, Mr JIwn a llwn?'' "Na fyddaf," ebai yntau yn llan< a idd. "Wei, io," ebe O.W fedrwn innaa ddim trorddi0 i gael baco a wisgi, 'chwaitli!" ]>ivgethai yn un o eglwysi cryfa'r sir rywbiyd —eglwys" cedd heb ci waJiodd ers ilros 15 mlyn- edd. Wedi'r canu— cyn darllcn y tcstyn—yr oedd rhyw ddrwg ar yr offeryll.-pai-liai rhyw nodyn i panu w edi i'r organyddes fynd 1 pistedd i'w lie, a bu raid i'r pregetliwr "ros am rai mynudau cyn darllcti ei ckf-tyn. Oodotld y dechreuwr canu gan feddwt ihoddi taw ar vr ofteryn. ond dywed- odd O.W. wrtho am eistedd i lawr mai wedi "dychryn wrth v.eled piegethwr dieithr yr oedd yr olferyn." F'iynyddoxld yn 01 daeth Dr. Dickens Lewis i Fetbol ynglyn a'r Gymdeithaj Feiblau. Ar y pryd yr oedd newydd edychwelyd yn ol o'i daith yn yr Americai, ac wedi ei vi,rhydeddii a D.D. gan un o golegau v wlad honno. Yr oedd y Dr. yn llawn ittitetil yn canmol yr America yn y ty am- ser te, ac yr oedd y cwrrni yn mwynliau oi syl- wadau yn fawr, ao yn eu plith yi oedd y di- weddar Barch David H-fes. Capel Alawr. Yn y man aeth y Dr. i ddweyd am brinder pregethwyr yn America, ac y dylasai t mryw fynd trosodd o'r wlad hon viio vn hytrach na bod yn scgura. ac lieb gvhoeddiaclau yn fynnych. Tybiodd O.W. fod v Dr. yn anclu ,:ito ef, ac yr cedd yn anes- m wvth er's anucr, a pharhai v Dr. i ganmol y wlad dda y tu hvnt i'r Atlantic O'r di.vedd methodd O.W. a dal,, a djma fo yn trot at Didk- cps Lewis gan ddyw(.dycl," ALl y mae yno le go dda an. D. U hefyd. ddyliwn i, syr." Ar hyn, cododd y Dr. aei bod yn bryd cychwyn am Walchmai. Yr wyf wedi rhoddi yr ongieill'tiau uchod i brofi mai nid rhyw un bach diniwed; "goody- goo<iy" oedd fy lien gyfaill fel y tybiai rhai, a gallaswn i ao eraill a'i hndwaeiuii lainv eich new- yddiadur a llu o'i ddywediadau pert a thra chyr- Iiaeddgar. Yn ei arigladd ceisiais ddweyd yn oncst fy syniad am dano; a ehwi oddefweh 1 nodi y tri pheth yn hyn o ysgril':— 1. Yr oedd yn nieddu syriad uchel a dyrcliaf- edig am urddas ei swydd fel gv einidog. Bu yn fy ngheryddu i umraitli am iy mod wedi pre- gethu mewn Cyfarfod Misol yn Llangristiolus mown dillad riad oeddent yn deilwng o weill. Ideg. Peth bychan, dibwys, medd rhywrai. Ic. ai un wedd. ond proxai fod gan yr lien gyfaill pyniad uchel iawn om ein "swydd." Fe ddylem fod yn ein "Jiiiau" bob amser, meddai, pan yn prcgetliu Efengyl y Deyrnas. 2 Y'r oedd ganddo arncan cywir i'w bregcthu -Achub peeliadur. "Troi yr annuwiol''—dyiia nod ei wemidogaeth. Ni chlywais ef erioed yn ceisio pregethu i'r saint fel y cvfryw. ond eyr- yngai ei, weinidog&eth yn gyfa«gwbl i geisio "achv.h y byd." Ymliw a gwrandawyr y Gair y byddai, a dyna., o bosibl, sydd yn cyfrif am fod ei desfcynau &'i bregethau yn troi i raddau yn yr yn cykrn. 3. Yr oedd yn gredwr di ysgog mewn gweddi, a'i ffydd vn yf Yabryd Qlan yu ddi-ildio. Hwyr- acn mai lei gweddiw? y cofir «f hwyal, er y bu > am gyfnod maitii yn nr.dedrg am ei ddawn 1 gadw Fciat. Yr oedd ganddo niy w udawn gweddi n»d yu fytmych y elywir un jnor dyner a hi—a bu'n ddirgehveh ,nawr i mi paham nad allasai ddefnyddio'r rlclawll honno pan yn pregetliu. Gwelais gjnul'eidfacedd mawrion yn wylo fel rJlant pan y byddu; Owen Willia»ns yn dechreu yr oedfa. end priJi y gellid dweyd fed hyn wedi digwydd erioed pan yn pregethu. Fo weddiodd fwy na'r rhelyw o Lilant dynion—yn y clirgel, yn y teulu, ae yn gyhoeddus. Bu yn tndded i Soar a Sardis a Bethel bob wythnos am ddegau o llynyddoedo, ae yn fynnych iawn byddai ui dechreu neu yn diweddu y seiadau yn y tri lie, yn ogystal a Jioli profiadau y saint. Gwasanaetliodd mewn o angladdau ac wylnos.u; btdyddiodd genedlaefchau oblant-y fro,a gvvasniiaethodd mewn ugeiniau o briodasau. Wei, bellaeh, dvina'r hen bererin wedi mynd gartref, ac nid oes neb yn gwarafun ícido goroti." Nac angiiedic-d ardaloedc! Bethel eu dyled iddo, a gu'.Y<;h o beth fyddai i'r tair eglwvs (yn ogystal a'r plant fa-gwvd ynddvnt, ond .svdd erbyn nyn wedi ymadael) drefnu i osod "monument" tell-, Avng ar ei fedd o barch i'w goffadwriaetii. W. LLEWELYN LLOYD. Llangafio, lonawr 25ain. Ym Mothe! maith wylio y mur y bu, A'i barch yn ddifesur: ] gahll pawb gloew-win pur A ddylifodd o'i lafur.

GWYL EILIAN A GWYL FAIR Syl-Yi, ktcie,g yma o'r fliryddyn elywir aon yn fynych am v dydd yn ymastyn, a dywedi.r "Awr fawr Calan, a dwy awr'Wyl Eilian." Hwvrach y biuusui ihywan gared-iced a dwevd bet,h ydyw GwyI Eiliziii, a pflia y mae. Y mae Calan yn iiy&bys i bawb, ond nid ydym yn siur a ydym yn deall j'r "Awr Fawr" chwaith. On& ni wela:is i neb yn gallu egluro "Dwy awr W vl Eiliaii. G\velaf nad ydvw Eilian" Sng Ngeiriadar Bod fan. Y mae yna wvl arall lied liysbys ei henw yng Nghymru-" Gwyl Fair." Pa adeg y mae dydd- iad hon'? Ceisia rlhai ddweyd ei bod yn un a Lady Day" y SWe—-y 25ain o Fawrth ond bydd xii,ai o'r amae'Jhwr yn cyfrif Gwyl Fair oddeutu canol Chwefrol. Pwy eglura?- Y dwyf, etc., DAVID GRIFFITH. Hirwaen, Pwllheli.

CWESTIWN Y "PRYNU." Syr,—Yn y llythyrau sydd wedi ymddangos o dro i dro ar y cwestiwn o brynu y fasnach fedd- wol gyda dewisiad lleol eymerir yn ganiataol gan. rai fod rliywbcth allan o i Ie yn y gweirndogion sydd yn ysgiifennu o'i blaid. Yn wyneb liynny y mae yn ddiddorol darllen barn rhai o brif weinidogion crefydd v wlad ar y mater. Gwyr pawb yng Kghymru fod v Parchn. Dr. John Williams, Elfed, O. L. Roberts, y Prifathraw Rees, D. Teewyn Evans, a Thomas Hughes, Porthdinorwig, yn ei bleidio. Dyma i cliwi beth ddywed rhai o arweinwyr crefyddol Lloegr, Dyna Esgob Lcrpwl Yr wyf yn gryf yn ffafr prynu fel y llwybr unionaf i gyrraedd ein hamcan." E?gob Rbydychain, y bu cymaint son am dano ynglyn ag urddiad y Deon Hensley Ilenson yn ddnvpd()ar:—"Yr\vyfyncytunoynito)iol a phandl'led M' ^hei well o blaid cael y Llywodraeth 1 reoli y fasnach." Dyma air eto gan Esgob Hereford (Dr. Percival*, un or gwyr mwyaf eiddgar dros ddirwest "Os oes dewisiad lleol gyda phrynu yr wyf yn gefnogol iawn iddo." Dyna'r Eglwys. lieth eto am Ymnedlduwyr Nid oes gwr braidd mwy liysbvs i lawer o ddar- -llenw yii Cymru 11a Dr. R. F. llorton" Pe cerid y diwvgiad hwn," ebai yntau, "byddai y fasnach yn llaw y cyhoedd ar unwaith; a pha faint olygai hynny mewn arbed bywydau plant bach heb son am ddim arall?" Eto, Dr. Campbell Morgan, gweinidog West- minster Road, lie y pregetha y Parch. T. C. Williams, mor fynych:—"Yr wyf." meddai, yu barod i gefnogi y diwygiad hwn trwy brynu. er ly mod fiynyddotnld yn ol yn wrthwynebol iddo." Ym marn llawer un o brif ddiwinyddion y wlad heddyw ydyw y Dr. Forsyth, ac ysgrifennodd ef erthygl gref iawn o'i blaid i'r "Christian Com- monwealth." Rhaid diweddu, Mr Colygydd, gyda'r Cvmro enwog Syr Henry Jones, sydd heddyw yn eerdd- ed y wlad gan annereh ymhob tref a dinas o bwys ar ameanion y rhyfel. Nid yw yn wein- idog, ond y mae yn brgethwr gyda'r Hen Gorff. "Gwelaf," meddai, "ffordd drwy brynu i wneud i ffwrdd a buddiannau per-;oitol,-ac nia gellir byth ladd grvm y fasnach heb i'r wlad gael ei hargyhoeddi na wneir cam a neb wrth ei dileu; am hYIUlY wfnogaf i'r Llywodraeth brynu ar unwaith."—Yr eiddoch, R PRYS OWEN.

Y FASNACH GIG. Gwau ocdd y cyflenwad o w-artheg yn Llundain— dim ot.d 54, sef banner eyfle-iwad yr wythnos cynt. Ond mewn marennadoedd eraill ceid peth- au wcdi gwella ychydig; er enghraifl't, yn Nor- wich ceid W9 yn erbyn 125, yn Leicester J23 yn erbyn 25, yn Northampton 101 yn erbyn 49, ac yn Wolvcthan pton 117 yn erbyn 56. Y mae'r un peth i w odweyd am y nifer ddygir i arwerth- iantau*Mon, er fod llawer o'r anif&iiiaid yn cael eu rhodJI yn y drydedd radd. Cyfanrif v gwartheg yn y marchi adcedd y gwneir cyfrif ohonynt gan y Bwrdd Amaeth oedd 3996, tra mai 3695 oedd eu nifer yr wythnos cynt. Ond sylwer mor fychan ydyw ragor cyflenwad yr wythnos Kvfer- byniol yn 1917—11,108. V mae ile^had mawr iawn yn nifer y defaid ddygwyd i'w gwertliu; ac ni raid mynd yrnhell am y r heawm—y cynllun riewyckl o raddoli sydd yn cadiv'r amaothwyr draw. Ni ddygwyd ond 15*5 i Lundain, tra y ceid yno 2182 yr wythnos cynt, do yn Salford ni chorlanwyd namyn 1237, sof diwarter y nifer oedd yno y dydd Mawrth oynt—4852; yn Norwich r,m oedd ond 300 yn «rbyn £ 621.; cjfamif y rriarohnadoedd yn 12018 4^3S'byn 31,53^' a chy^^ed'l tair blynedd o

SHON A SHAN. Ga.n S. P. JONES. Yr oedd rhyw gyfnewidiad rhyfedd wedi dod dros fywyd Shon wedi i Dick y mab fynu i'r rhyfel. Dyn wedi byw by wyd "free and easy" ac yn liidio dim blcwyn yn undyn ydoedd o'i ieuenctid. Oinl sylwodd Stian 11a fyddai yr hen wr yn J'hcgi era tro. Unwaith y clyvvodd ef yn lhegi'n gyno^ddus, beth bynnag, er ymadawiad Dies, ar adeg honno wrth ymlid y nioeh or gwely wynwyn yn yr ardd. > AmbeU iiii nos dcuai Robart y go yno a eheis- iai Shon ganddo ddarlicn dipjn iddo o'r hen Feibl mawr oedd ar y dresser dderw—tipyn o banes Josua a Dafydd a Gideon. Lyddai r i.ou wr with ei fodd. "lianas go lew, fachgan; hogia go ddewr ocdda nhw, ynt-e ? a biti garw na fa-sa Dafydd yn gaptan yn Ffrainc, ynte, a Josua?" Arferai Shon fynd i'r capel ddau ddivvrnod o r flwyddyn—dydd y cyrddau di-olchgarwch ac i'r cwrdd pregethu ond dywedodd wrth Shan un noswaith ci fod am fynd yn fwy ami, ac felly fu. Byddai yn bur gvsort yn y sedd faeh yn y eoniin with y drws yn gwrando yn astud, ac vV oedd y bobl hunan-gytiawn rhyngddo. a r sedd fawr wedi sylwi ar am bell 1 ddeigryn weithia'u ar ei rudd., Bu ShOJI yn destyn ami ysgwrs ym mharlwr y ty capel, ao un nos Su! caed math o "special committee" ar ei achos, a phenderfyn- wyd ar fod i'r gweinidog ei gymell i aros yn y eeiat. Wrth gwrs, nid oedd Shan wedi dechreu dilyn Shon ar y llwybr newydd. Nid oedd hi eto wedi gosod ei bryd ar ddim ond crafu arian i'r dror faeh yn y siamber, ac yr oedd tine arian yn felysach iddi na sain yr Efengyl. Gaiwodd y gweinidog yno un noswaith, a:: wedi hir ym- drafod cafodd nid yn unig addewid gan Shon ond gan Shan hefyd i ddod i'r seiat nos Fercher. DYll ieuanc o'r Deheudir yw y gweinidog, wedi "dod i Fon i fwrw ei brentisiaeth ac i ddisgwyl lie gwell a mwy o gyflog, ond er ei fod \n siarud dipyn yn cliwithig i bobl yr ynys y nao yn boblogaidd iawn. Rhywsut aeth y si drwy y fro fod Shon a Shan yn dod i'r seiat nos Fercher, a bu r reddf gywreiniol, neu "curioe- itv," yn drech 11a chanad at foddion gras i'r Phariseaid absennol, a daeth cynulliad cryiio iawn i'r capel y noson honno er fod yr hin yn ystormus iawn. Rhyw- fath o "Punch and Judy show" oedd y cwrdd i'r Phariseaid, ac wrth gwrs1 nid cedd ond dau bcchadur yn vr odfa honno—Shon a Shan, druain. Yr oedd Shan yn bur anesmwyth yiK). 1 ,ei, Phrysurdeb wrth hwylio i'r capel anghof- lodd daflu t-amaid i'r modiyn er iddi ei w neud yn barod ac yr oedd wedi gadael ewt yr ieir yu .i, °' "ithau'11 ddechreu gaeaf. Ceisodd iynd allan uinvaith, ond yr oedd Shon rbyngddi a drws y sedd, a gwthiodd hi 11 ol, gan orcli- jmyn • Ista n llonydd, yr holbran." Ond er iod Shan yng newt y mochyn a'r ieir o ran ei meddwl, yr oedd Shon yn mwynhau y "rhannau VI J- Uerddodd y gweinidog i gy feu lad sedd yr hen bobl, a phot) livgaid yn v capel yn el dddyn. "Wei," meddai, gyda gwen foddhaus "ma dda cyta 1Il ych g-wetd chIch dot. Shwd i chwi teimlo?" Da iawn, tankiw, syr," ebe Shan. "Beth ddarfu cyrnell chi, John Jones, i ddod ato ni?" W 11 i ddim, syr, blaw chi y JlQSon o'r blaen." Odi'ch ehi'11 fl'rind i lesu Grist, John Joaies?" "Ydw, ac i Shan hefyd!" Wrth gwrs, creodd atebiad Shon destyn chwerthin i rai, ond trodd Shan at un wraig eisteddai tu ol iddi a dywedodd yii, chwvrn, "Dos adra i lynhau dy gwt. yr hen si wan Ilawai- barddach i ti iia ch%vertliiii am b,,ii Shoii "Os gynoch chi air o brofiad ne adnod i ni, John Jones? Dewch 'nawr yn rhydd." el, syr, meddwl àdaru. mi y basai'n dda gin Dick bach glwad yn Ffrainc mod i'n mynd i f capal. "Da iawn, ac yr odich am roi eich hunan i lesu Grist 'nawr' "Yrdw. syr." Y7na trodd y gweinidog at Shan a gofynodd yr un modd am yr hyn aÏ cymhellodd hithau frsetat. Wei, dwad iiefo Shon ddaru mi, pvt. yn gwmpeini iddo." "Beth sidd fwy a ar yell inoddwl, Jane Jones?" "Meddwl o hyd am yr hen focliyn aew, mi fytith y ddor yn dipia; mi anghofis roi bwyd iddo, a synnvvn i ddim nad ydio wedi lladd yr ieir l gycl bellaeh Ceisiai pawb ymgadw rhag chwerthin, ond ftaelwyd a dal yn hwy nag y gofvnodd y gwein- idog, "Odich chwi am aros gyta ni, Jane Jones?" "Gwarchod pawb! nag ydw i; mi faswn wedi mynd adra at y mochyn ers meityn 'blaw bod bhon yn .dal j hegln. ar draws y drws 'n3." Odich chi am ddod i'r seiat eto, Jane Jones ?" IVir, wn i ddim; ma y bobol ma yn rhyfadd iawn yn chwerthin am ben rhywun." "Mae John Jones yn dweyd ei fod yn ffrind i lesu Grist; odich chi?" "Os ydach chi am hbli fel hyn ddo i byth vma etc. (: Cododd Shan a gwthiodd ei ffordd tua'r drws ar waethaf Shon a'r gweinidog. Cauodd v drws yn ehwym, a thrist yw meddwl nad yw Shan weth croesi y trothwy byth wedyn. Mae Shoai yn dal ati, fel t dywedir, ac yn selog yn y capel ymhob cwrdd, ac vn sicr bydd yn dda gan Dick giywed hynny. Bu Dick yn yr ysbyty yn Lerpwl am ysbaid hir cyn mynd i Ffrainc, a bu'r hen bobl yno vn edryeh am dano, ac "os yn dderbyniol caiff darlleiiwyr "Y Clorianydd" hanes taith Shon' a Shan ) lannau'r Ferswy cyn lur. • Dylijwn egluro nad oes gennyf neb neill- duol yn iy meddwl w rth sgrifennu hanes Shon a I Shan--ddim ond dau hen gvmeriad gwir Gymreig a hen ffasiwn.

YMENYN 0 LANDDANIEL Cyhuddid amaeth wr o'r lie udhod yng Ng.haer- narfon, ddydd Sad-wrn, o droecddii y Butter (Maximum) Order. Dywedbdd: Clerc Cyngor Gwyrfai i'r diffynydd werfrlm dhwe plhwvs o fenyn i wraig ym Mhorthdinorwig ar yr 22am o Rag- fvr am 2e 5c y pyvys, tra mai v pris swyddogol aa- y pryd oedd 2» 2 1-70 y pwys, a plhris man-werthu yn 2s 4e Dywedodd y wraig iddi hefyd brynu menyn y diwrnod cyn hvnny am 2a 5c, a dywedodd hynny wrtlli dhwaer y diffynydd drannoeth fod y dyn y diwrnod cynt vn dweyd ni&i 2s 5c oedd y pris. Dywediodd Clerc Pwyllgor Bwyd Aethwy i'r diffynydd gydnabod iddo wertihu am y swm a nodid, on<l mai 2te 4c gafodd yr wythnos ddilyn- ol Mewn aitebiad i'r Fame, dywedodd y tyet nad oedd y prisiau cyfanw&rtliol we<li eu hvsbya- ebu -diim ond y prisiau roan-wertliol. Sylwiodd y diffynydd wrilh y lainc 11a w^xhlai efe ddim o gwbfam v mater gan mai ei chwaer oedd vn gwneud popeth h«fo'r ymenyn.^ Datganodd y Fainc eu bod vn credu 1 r d|ffyn" vd 1 weithredu dan ga-ineym-ad, ac 111 osodid ond dirwv o 10s. Awgrymen.fc fod 1 r pwyllgor hya- byolVi pr.s cj fan-wertlhol y menyn.

OYFAROHION BE1RDD CEMAES. Dyma oedd eyfarohiad Nadolig ^Mfab^ 1 Mechellydd Mon, sydd yn aros jn Bnkcnhead. Tvwvdd oer tuedd eira a baiug Bob bore sydd yma; Mechellydd Alon, diriona Uwch y don oes lechyd da. Y Gwyliau, fel y gwclwch,—sydd agoo Ddigon a'u liyfrydwch; O! 11a haeddem ni Heddwx-h—- Adwaen llaw Duw yn y llwch, Atebodd Mechellydil: I Rhydfab heb'unrhyw adfyd—mwyniant ]Jilymunaf drwy i fywyd, A diochain fad iecliyd, Nefoedd fwyn fyddo ei fyd. Na foed awen ein hawenydd—mi drist Drwy y flvvyddyn newydd, Heddweh -lan yn fuan fydd— Y ddirfawr ryfel dderfydd = = = 7

DIM OND ENGRAIFFT. DvwotoM Syr yn Llundain, ddydd Sadwrn ystou am1 un md wyr pan i dy mawr. Yn fonwyd c« « "y l id' perdoneg bardd, a un o r Jrni filwr ieuanc cerddgar i themtiodd } pui oedd yn codvr cauad t!€v 1™-v(ldog ef i beidio nes y ceid edryeh rhybuddiodd & J wnaed, ac yr oedd gwifren yr offervn. D„ ffrwy<jI.oll fuasai'n ddigon 1 yn ei .chy»|l™ phawb y"ddo i r entry°h iTim Jkd taro by^ ar un nodyn! Dyna ddiafU :1. Germanaidd I c .to'

Macfc drafodnetii rhwng Cernmni a Rwsia yn dal o hyd yn bur gymylog. ac annodd iawn ydyw i neb geitio darogan i s icr wydd beth ddaw ohoni. Ar y cyntaf, pan ddaeth arw-, imvyr y ddwy wlad j gysylltiiac^gyda'r amcan o benderfyru ar y tar canol i eylfaenu heddweh. arno, yiiiddttngbotai biaeiiwy r Germani yn addfwyn iawn eu hym. ddygiad ac yn deg iawn eu ceiÚadau, eithr pan ddaeth pwys arnynt i roddi eu profits mcwji. gwc-ithrediad a chilio yn 01 o'r tir a or thrymwj'd ganddynt, buan iawn y diuvgosaeant eu dannedd. Erbyn hyn y maent wedi awgrymu i Rwsia mat gyda hwy, fel ooncwcrwyr, y mae'r bawl i oecd ttiTiodau, ac mai amcan yr awgrymiadau cyntaf oedd gwaliodd gwledvdd ciaill y Cyugrair i mewn i'r eyngor cyflafarcutdu. Felly, gan fod y Cynghreiriaid wedi gwrthod, l'haid oedd ym- wne-ud a Hwsa ar ei ph-en ei bun yn gyson a'r eefyllfa rhyngddynt. Can nad beth a ellir ei ddywedyd lom Rv.Eia, ac am y sefyllfa anvmunol y naae ei gweitbrediadau wedi tafla'r Cynghreir- iaid iddi, y mac eithafwyr Rwsia o ieiaf, wedi gwneuthur un gymwynas ragorol i wer;n bobl v gwledvdd. With I y dynn wrth eu deltrydau, maent wedi dangos i'r byd, ac i bobl Germain ei hun, fod plaid filwroi y gelyn a'i bryd ar ysbail, ac wrth ddangos hynny maent yn bUT debyg o greu diwerwdcr rhwng gwerin Germani a'r per-itieifgicti., Ni3 gailwii obeitlno am ddim help mwyach oddiiwith Hwsia fel gallu milwrol, end wrth feiddio sefyll yn gadarn gerbron cyn- rychiolwvr y Cais-ar yn eu cais am heddweh"wedi ei eylfaenu ar degweh ac ar ddelirydau gwerin- iaethol. llwyddasant i wneuthur Iles mawr i aclios y Cynghrc-iriaid trwy ddadlennu gwir amcanion y gelyn yn ei awvdd am ysglyfaeth. A phe b'al ekiau dad'lennu peiiaoh, gwne,ir hynny drwy araetii ddiweddaf y Cangliellvdd Germanaidd, yn yr lion y gwrthyd wrando ar lais Lloegr na'r America. « < Er cymaint y son a giybuwyd yn ddiweddar yngihykh lieddvvch, mae'n ddiau fod yr argoelion am yr heddweh yr ydym ni yn ymladd am tlano yn dibynnu'n gyfangwbl ar æfyllfa fevnoi Ger- mani yn gystal ag ar ei sefyllfa fihvi oi. Mae'n buT sier nad all Cynghreiiiaid gyd-synio ag un- rhyw amodau heddweh a fyddo'n oadw plaid filwroi Geimani yn ei gallu a'i bri eyntefig. Can nad beth a ddywecLir i'r gwrttli wy neb, mac'n Jihwym o fed yn wybvddufi i'r Caiš'r nad oeo ganddo r^baitii am oruchafiaeth; and anodd iawn yw i blaid filwroi ueheltLem Geimani blygu i unrhyw a.moo;lu a fyddo'n dwyn anfri arnynt hwy. Amean mawr y gelyn, felly, yw eeiaio tawelu y bobl trwy ryw fatb ar addewidion ac i cklaugoa iddynfc v buascn^ yn eoili mwy wrtl; wneufchur heddweh buan nag wrth barhaa i vmladd. Er nad oes mocid caei llawer o wybedaeth owlad y geyn, mae'n bur Mer fod dioddefiadau'r gendl yn fawr, a bod nifer mawr o'r bobl dlotaf yn rmtliu aehaEèl digon o fwyd. Mae un blaid o'r Sosialiaid e7soee yn awyddlii; i dderbyn amodau'r Cynghreiriaid" a dywedir fod dylanwad y blaid honno yn graddol ledccnu yn y wlad. M&e r blaid filwroi yn yr Almaen mo" gyndyn yn eu hymdirechion yn awr ag y buont erioed, a diameu v daliant- a afael ynddynt livd v dfiwedd, a daw'r dtwedd pan y cwy<i ilai's y werin-bobl yn ddigon cryf'i dorri eu hawdurdod. t • • Cawn i Arglvvydd iRhondda, ddweyd ein bod gi bobl Prydai'.i Fawr wedi bod yn bwyta. mwy o gig na phobl umhyw wlad arall yn Ewrob. Cyn bod y liny fel yi- oedd pob geneu yn cael deubwys a chwart-er bob ivvtl-ii-ios ar gyfartakJd-rhai yn bwjta ILawer mwy, canys y mae miioedd a gred- ant mai "da yw na fwytaer cig." Pwye a banner oedd v cyfartuledd yn Ffrainc, a thua pwye yn unig yn RNrsia,-Itali, Portugal, a Hol- land. Yn ddiweddar dirwywyd gwra'g yn Lloegr am ddarfod iddi brynu un pwys ar ddeg o gig iddi hi ei hunan a'i gwr-" Jau yn v teulu." Nid cywir f-a-i synird mai ymhlith y mawnon yn unig y eeir y dyn glwth v mae'n haws ei gael, fe ddiolion, ymhlith y dosbarth mawr o giefftwyr a gweithwyr eiaill »y'n aw yn ennill cyftog eithr- -iaaof uohei. Y dOFbaXth catiot yn y raddfa gymcfceithasol sy'n cael ei d'aro (rymaf, a'r dos- bart^ liwn hefyd, mae'n djebyg, 6Y bsLrotaf i wrandc caie y Rheohvr Hwyd am gyiwldeb. Hyd- y 6welwil, yr unig ffordd 1 ddysgu gwladgavwch « brawdgarweh. i'r glwtli yw ffordd gorfodaeth, Ineu "rationing," oa y caniateir intii arfer gair y Sais, yn iiiffvg ei gystal vn iaith pobl Mon, .00 Y mae'r National War Savings Committf'o ■wedi cyhoeddi ffrwyth ei ymdreeh hyd ddiwedd 1917, ac ni phaid a bed yn g»h>ndid mawr i'r bon- edd-igion a'r bonecldigesau hynny sydd ledled y wlad wedi rhoi eu hameer a'u meddwl i byr- wyddo'r gwaith. Rhifa'r pwyllgorau lleol 1623 a'r cymdeithasau dllrbodol 37,795, ac nid oed a all feeur eu gwerth cenedlaethol a chymdekhasol. Cvnorthwywyd y Uywodraeth hyd 137,911,832p rlrwy'r "War Savings Certificates'' a brynwyd. Papurau unigol oedd yn cyfrtf am 35,921,839p o'r ewm, ac y mae rhyw 40,000,000p wedi eu butkl- soddi mewn symiau o 25p neu lai, fally y mae llwyckliant y mudiad i'w briodoli uwchlaw popeth i waith llawer yn rhoi ychydig ac nid i wuith yoliydig yn ihoi llawer. • » < i pywedar fod yn Lloegr a Chymru 11 awr yn ago l fiLiwn o ddarnau tir .s.n ffrwyth yr ym- gyrc-h o blaid oynhyddu'r cyflenwad bwyd, ao mae'r adran arben:iig o'r Llywodraeth ey'n gof- alu am y gwaith hwn yn awycklus iawii ar fod y nifer lnvn yn cael ei gvrrhyddu i filiwn a hanner. Apehr, felly, ar i bawb a alio helpu'r awdurdod- au yn hyn o beth. Cydnebydd pawb y bydd y bwyd eleni yn brin ymhob pairth o'r byd, ac nid yw'n anicihon y bydd ein hymdreehion ynglyn a'n gcrdda yn pin cadw. fel cenedl, rhag dioddet oddiwrih eiaieu. Gall pob math ar gymdeithap- au helpu gyda'r gwaith bWIl, turwy gefnogi'r aelodau a'ti cjnorthwyo i gael v darnau tir angenrheidiol. Apelia yr awd-Lirdodau ar i bawb Ry n metitu cael tir wneuthu<r cdie at yr awdur- dodau lleol, ac o bydd unrhvw anhawster yn ei gyk-h, i yagrifennu'n uniongyj-ehol at Adran v Bwyd. Gofalant hwy wedyn fod pob ymchwil- iad vn cael ei wneud ynglvn a.g anghcmon pob ardal ar e,1 phen ei hun.

PRISIAU GRAWN 1918. f mae'r RheoJwr Bwyd a'r Bwrdd Arnaetli- yddol wedi nodi v bydd pris y grawn eleni megia yr oedd y llynedd, »ef udiaflin'c, o 75e am wenith (504 pwys), 65s am haidd (448 pwy;s), a 4Ó6 3c am geircii 1336 pwj-s). Caniateir prie uwcli am geirch o'r ansawdd oreu a werfchir i'r meiinau.

PAPURAU CORON. V mae'r gair ar led y bwrieiiir dwyn allan "ari-an papur" am bum' ewllt.

Y SAFLE YN AWSTRIA. ARAETH CANGIIEILLOR GERMANL Tybir fod areithiau clir a diamwya Prif Wein- idog Prydain ac Arlywydd yr Unol Daleithiau yn efFeitiiio'ri fawr ar weriii Awstria. Aeth y gweithwyr ar streio, gan ofyn i'r Llywodraeth ddatgan yn glir ei hamoanion yn y rhyfel. Ym- ledodd y cynwrf i fysg y milwyr a gvvrthododd miloedd ohonynt fyrid ymlaen a'r riiyfel. Bu i'r ddwy Weinyddia«th, sef Awstria. a Hungari, ymddiswyddo. Ffurfi ,vycj Gwoinyddiacth liev. vdd, ac v mae'r Weinyddiaeth honno wedi rhoddi i mewn i holl ofymon y gweiinwyr. Macut wedi eu sicrhau nad ydynt a'u bryd ar ychwanegu dim at eu terfynau. Dywedir mai awch Germani ac Awstria aril feddiannu tiroedd ychwanegol sydd ar lfordd Cyrdindledd Brest i ddod i deler- au heddweh. Pywedir fod tennlad eryf yn bodo!i yn Awstria a liungari yn evbyti gormes Germani. Gwnaed araith yn Senedd Awstria gan y Count Czernin, y Prif \\einidpg. S-ylwodd fod y tra- fodaethau a Rwsia yn sjlfaencdig ar yr egwyddor o "dim aii-ii dal na thiriogaeth." Byddai i'r heddweh a Rwsia ddwyn hecidweh i'r byd yn gyflreditiol. Dywedodd ei fod yn cytuno a llawer o gynygion yr Arly wydd Wilson, pa rai ddylent arwain i ilrafodaeth rhwng Awstria a r America, ac wedyn a'r gwledydd eraill sy n ymladd. Gof- ynnai i'r Arly wydd Wilson arfer ei ddylanwad i geisio cael gan y Cynghreinaid i wneud yn hys- bya yr amodau ar ba rai yr oeddynt yu barod i ddocl i heddweh. Daw adroddia-d o Petrogrtd-oitd nid ynswydd- ogol—fod Awstria wedi datgan ei pharodrwydd i di-afod teleiau heddweh ar ivaliaitI Germani. Y mae'1' Count Czerniii, "oherwydd busnes pwysig," wedi oedi dyohwelyd i Brest. Er hyn oil, v farn g,yffredin yn y gwledydd cyngreiriol am araeth Prif Weinklog Awstria yw mai ychydig o sail i heddweh sydd ynddi, ac mai ar faes y gad y rhaid ei hateb. Y RER W YN Y WLAD. Mynega adroddiadau o Switzerland fod pethau'n gwisgo gwedd fygythiol yn Awstria. Mae'¡- gweithwyr, meddir, yn maluiio peiriannau'r g\veithfeydd. Rai rnisoedd yn ol apclicdd Aws- tria at Germani am gymorth mewn ymborth a dynion. Addawodd Germaui y caent gyflawnder 0 ymborth, ac o angenrheidiau eraiil ar ol medd- iannu Itali. Ond methasant a chyrraedd eu ham- can yno, ac felly nid oes dirn oiid newyn yn wynebu gweithwyr Awstria. Mae Germani yn dweyd wrthi nad oes ganddynt ymborth i'w anfon yno gan nad oes ganddynt ddigon l'iv pobl eu hunain. 0 dan yr amgylchiadau mae pob lie i gredu y rhydd gweithwyr Awstria ddyrnod lied drom i filitariaeth Germani cyn yr a yr helynt hwn lieibio.

TELEHAU GERMANL Yn ei ai-aetii yn Senedd Germani bu i'r Coirnt Hertling ateb Mr Lloyd George a,'r Arly wydd Wilson. Cytunai a'r awgrymiad i beidio cael rhyfel fas- nachol ar 01 y rhyfel hon, ac i leihau arfau a pheiriannau milwrol; ond dy wedodd na roddid ystvriaeth i'r siarad i ddychwelyd Alsace-Lorraine 1 Ffrainc; fod Belgium i fod yn fater trafodaeth yn v gynhadledd fieddwchfod dyfodol Poland i gael ci benderfynu ;;1: unig gan Germani ac Awstria, ac y gellid trafod cwestiwn Cyngrair y Cenhedloedd ar ol i'r holl gwestiynau eraill gael eu setlo. 0 berthynas Ïr cwestiwn o ryddid y moroedd, datlleua y dylai Pry^jain wneud i ffwrdd a'i phorthladdoedd llyngesol. Gofynnai i'r Oyrig- hreiriad gyfiwyno cynygion lie wydd, gan fod v rhai diweddaf yn anfodrihaol, a gwnaeth sylwad- au am gadernid satie filwroi ei wlad. Dywedir fod yr ysbryd anfoddog' sydd yn meddiannu Awstria wedi cario ei ddylanwad ar Germani. Ar agoriad y Senedd bu i'r Sosialwyr godi cynnwrf mawr, a methodd y I.lefarydd a'u distewi. Dadlcuai y Sosialwyr nad oedd y gweithwyr yn galw am y rhyfel a'u bod yn ben- derfynol o roddi terfyn ami. Cyhuddid y blaid filwroi o fod yn euog o frad-gynlhinio i fynd ag anibyniaeth Awstria oddi ami. Bu raid tori, 'r eisteddiad i fyny mewn anrhefn.

4ftO Syr Ellas Gi-i&t& A & wedi oydsynio i fod yn gadeirydd o^farfo^ Dydd Gwyl Dewi yn Lhindaan. Gobeithw hefyd y gaU Mr iJoyd Geo^^e ft r Cadfridog Sknute fod yn breeennot ■' j,

PAPUR. Gwyr pawb mai un o'r pethau prinaf yn awr yw Pit put-. Cpl i'r rhyfel fawr ac ofnadwy yma. ddisgvn mor itynod o anisgwyiiad wy ar Ewrob, yr oedd papur yn beth gyilredin iawn, ac fel y dywed y Sais, "As cheaj) as divt;" ond ers tua blwyddyn y mae pethau wedi cyfnewid ynglyn a phapur. Yn yfctod y tlwyddyu ddiweadat cod- odd braidd bob papur dyddiol ac wythnosol tu prisiau, oddigerth y "Daily News," 'ond, erbyn heddyw y mac y papur jma wedi gorfod codi ei bris o |c i le. Oner wydd y prinder papur, gwa- harddwyd neb i gyhoeddi papurau 11a cviehgron- au newydd. Y Hwyddvn cynt bu raid atal 69 o i gyhoeddiada u oherwydd j; 1 inder papur. Nid anfuddiol efallai fyddai vmdrechu dweyd j /"V1 ,?-a 1)1 yct y 1 l>aPur ddechreu cael "ei ddrfnyddio Ymudengy.s mai yr hen Aifl'tiaid ?r t y r'la' ty'daf i ddefiiyddio papur, mewn un llurf neu gilyod. Yr oead y gorsen "papyrus" sydd yn tyfu ar yr afon fawr Nile yn ngwlad yr Aittt yn cue- ei aifer fel dalemiau i vsgrifennu u halle, etc. Ymhen canrifoedd wedyn defnydd- i\vyd rhyw- fath o bapur gan y Japaniaid a'r Chmeaid, ond fei ag yr oedd gwybodaeth yn ym- waslgaru dros 'Ewrob orllewinol, dechreuwyd gw-neud papur o lags ,vedi eu mwvdo. Dcc-hreuwvd gwneud papur yn y wlad hon pan oedd y Frenhines Elizabeth yn teyrnasu dros ein gwlad, a gwnaethpwyd y papur hvvnnw o linn a charpiau (rags). AI, ol yr adeg honno y mae llawer o bethau eraill heblaw rags a llian yn cael eu defnyddio i wneuthur papur. 11 Surate" yw un peth math o nsg Indiaidd yw hwn. Glaswellt esparto yw peth a.all, a phren wedi ei falu a'i fwydo. J'jfallai y bydd yn ddiddorol gan rai gael gwy bod fod yna bapurau newydd ion digrif a hvnod iawn wedi eu cyhoeddi rai blynyddoedd yn ol. un 01 lhai mwyaf doniol oedd "Eiluminaria hynny vw, wedi ei gyfieithu or Ilispaeneg "Y Goleuad. Cyhoeddwyd ac argraffwyd papur digi-if liAN-ii N-rit Madrid vii yi- ifisptell. Argraff- wyd et ag 111c oedd yn cynnwys phosohorus, ac lelly, wrth gwrs, yr oedd pawb yn galfu ei ddar- ilen yn y tywvllwch heb ddim math o oleu arall yr un tath ag y gellir dweyd faint o'r gloch yw hi yu y nos ond c.drych ar y "luminous watches" sydd ar y farchnad. Ei fod papur el: ys llawer o flynyddoedd yn cael ei arfer^ i vsgrifennu arno gan blant ein hys- golion djdciiol, eto bu adc-g yn hanes pin gwlad pan nad oedd neb braidd yn arfer papur i ysgrif- ennu arno yti. yL- ysgol. Vn lie y papur defnyddid y lechen, ao yn naturiol yr oedd y lechen yn fwy parhaus o lawer na r papur; ond pan ddaeth y papur yn rhatacli, arferwyd ef yn lle'r lechen. Un tro yr oedd papur yn "luxury," a llawer- oedd o bobl ein gwlad hebddo. n,(' y mae yn ed rych yn debyg yn bresennol y bydd yn "luxury" i lawer ohonom gyda hyn, os nad ydyw'n awr --——-————— R.R.J.

AN APPEAL TO FARMERS. *'b^e Farmer Mem« narvon, Merk>ne IT n? k '0? 0^A"g!^y, Car- gonierv J i! a f'hnt and Mont. Stc -L- V'nr. AfJvlS01'y Committee to the Liv< Mat ¥ Noit^ Wales,. Mr D. H, peal' to e vei-y urgent apj for tfh^'1<\ rr^lP°xT °f fX|ua^ distribution of Meaf A o-5 iif Iio«Pital«, and Munitioi absolutely nesesc-ary that the Liv« eib?P ^h-?.uld know- as near as for 'A animals will bo forthcoming weekl^ n eat ffr^to Mg ^ar'Ato mcet oertificatefi tot mSSonere ^rmy', Navy and Food ;rm l demands mu«b be met eithe* •O S ^afeb-lng for the market, o^ *St,X;K, forward condition. on d k a' f to rna-d,f> a return 011 a posf- ii j J letter to their local Auctioneer, of I/U",lbor (vvath approximate dates) of fiW.i; an<i hxhee? tor s'aughtei' they will ba' fnV, ° -?? market during the next !r'-m0,,tllS"They are al^ urged to feed a. j possible. It is only by estimates and re-j turns that arrangements for the proper feeding of the peopl-e can be carried out. Signed,— Wm. Prytherch, Bod- feddan. O. Parry Jon^s, Pia« [ F°r Ang!wey- Lleciiylched. J Wm. Owen, Afonwen -v Farm. [• For Cam a-'von. John Griffith, Bryn. | I W. Jones, Pla.~ybryn. ] R. aughan, Garth- f For Merioneth, maenlas. H. W. Davy, Maea- my nan. I R. G. Roberts, Well For Flint.. House Farm, I Broughton. H. Parry, Manor » R. a "Roberts, Bron- f Fov berllan. J. Vau glial!, The -v i Moprs. I ] B. Afderson, Glan-. fFor Montgomery* meheli, Kerry. J i I/JCAL FOOD CONTROL COMMITTEES of AMLWCH. TWRCUHELYN, and LLAN. GEFNI. APPLICATIONS are invited for the post of a; whole-time Inspector for the combined area; of the above Committees. Salary 2120 per 3l1; num and out-of-pocket expenses. Applications to be in the hands of the under* signed not later than TUESDAY, FEBRUARY;' 5th. By Order of the respective Committees. x T. H. HUGHES., Fw Grove, Menai Bridge.

GENEDIGAETHAU f Robertti. lonawr 21ain, ym Mryn Meurig^ Llaudegfan, i Mr a Mrs Eliis Roberts, merch. PRIODASAU. Jones—Jones.—lonawr 26ain, yng Nghapel rc,. Anlield-road, Lerpwl, tlWy drwydded arbeniug,, Morris, ail fab William ac Ellen Jones, Bryn- siencyn, ac Annie, y bedwaredd o ferched Stcphenj. Jones a'r ddiweddar Elizabeth Joiies, Rhos-y- gwaliau, Bala. Owen—Williams.—lonawr 22ain, yng nghapell Webster-road, Lerpwl, gan y Parch Daxiiel Davie^t a'r Parch T. Michael, B.A., Owen Owen, Llau- degfan, a Lerpwl, a Mrs Williams, Weai'dakvrd., gweddw John Williams. MARWOLAETHAU. Griffith.Ioi)a.wr 22ain, Mrs Jane Griff-thai,, Trefollwyn Goed, Rhosmeirch, yn 71 mlwydd, oed, ar ol maith a blin gystudd a oddefodd yrj dawel. "Er marw, nid yn angof." Prichard.-Rhagfyr 26ain, 1917, yn New York, y Parch Hugh Prichard. fu am 37 mlynedd yn weinidog yno; brawd y Parch Thomas Prichard., rheithor Idanfwrog, Rhuthyn, a brodor o Fangorj

DIOLCH AM GYDYMDEIMLAD. Hughes.— Dymuna Miss Hughes, Sherri, Llaii di ygarn, gyflwyno diolchgarwx-h i bawb am etf\ llythyrau a'u datganiad o gydymdeimlad a hi yn ei galar o golli e-i hunig frawd". ER COF ANNWYL Am fy Mam, Jane Williams, Simdda Wen, Heneghvys. Yr aelwyd heb fam eiriolwedd g'wag yw, Hen Simdda Wen ryfedd; Unig, mae serch yr annedd 'N mynu byw ger man ei bedd. -Ei mab, William Williams, 52, Palmergto.^ L rive, BOQth

Relief or dress details Is always welcome. Wederot* H |M the most considerate atteution to all drws require- ||9 Hi ments. CoaTCMEa, Dksssu, Btcmass. Mfttisni, M H ready to wear, fashionable, re fined, and right in prlcfc Hj' P WART SKI'S, BANGOR g

MG-TTIER, YOUR CHILD NEED§ A LAXATIVE! IF TONGUE IS COATED, STOMACH SToir OR THE CHILD IS CROSS, FrlVLI RISlil CON-STIPATED, GIVE "OALIFORNIA SYRUP OF FIGS." Don't scold your fretful, peevish child See if the tongue is coated; this i3 a sure sign tW the hTtle stomach liver and brwels are cloe-p. with bile and imperfectly digested food e yvhen ljstless, pale, feverish with tainted breath, a cold o- a soro throat, if the eKild does not eatJ s'eep or act naturally, OP. 'u;s stomach-; afhe, indigo tion,. or diar- rhoea. give 1 T- ,a. <sPoonfu' of talifornia w-y r.,u p 0 ■1 'fi', and i] a few hour, alt the wastf matter, bile: and ferment, ing food wi Pass out oi the bowels and yon ha.vf a healthy, pla chila dren love thi6 harmless fn,it laxltne mothers can rest easy after givine ft. iL and B'"w thcir iittie -^sk y'H.r chemist for a b^, «>• '•California Syrup of Figs," which hn«. rrJ 1- for babies, children of all ages, and for on!5 ups plainly on the bottle. Remombe- -'mi?ifWn" are sometimes substituted, so look and your bottle bears the name of tho "rJiit Firr Syrup Company." All leading chemist,lni» "California Syrup of Figs," U 3d mri o bottle. B and 2s P«f

TRALLOD PRUSTAnL ARFON. Nos WTener, yn sydyn, bu farw Mrs Cv'an,- pi-iod Prif Gwnstabl sir Gaernarfon. yi, ™«i- hi'11 nith i'r diweddar Mr John Jone« t>- Hall, ac y mae pump o blant ieuainc"weH:41**1 gadael mewn dvvfn alar gyda'u tad

Ni chyiioeddir yr un papur nevwdd Ng'hymru yn awr am la.i na cheann'og. ynè Djdd Sadwrn, bu farw Mr Ivor Davies tv f gwiLstabl sir Fflint, yn 53a.i n mlwydd oed. r Bvmada'r America wario dau can' miIiWn buiinau yn yclr.vancgol ar awyrenau. n Dydd. Sadwrn, dirwywyd John Goodwin A VytSwg, i 20p am werthu hanner pwye Q' garine am 5^c yn lie 6c; a Henry Paintin a prt,V Hillier, masnaeihwyr, Amwythig, i wyth gini^i un am werthu coffi am bmiaiu uweh na Is 60 » pwy». '1 )