Y Clorianydd

Cerddoxiaeth yn tTghymni. Y mae y gerddorfa yn dod yn fwy ami yn ein cvmanfaoedd yn barhaus. Cawsom un mewn lie bychan gwledig—Llanpumsaint—Hydref 14eg, ac yr oedd yno ganu rhagorol. Da gerym weled Dr. Job, Conwil, a Cranogwer., yn edrych mor hapus a ded-.vTdd gyda'r offeiynau. Y mae cerddorfa Capel ALs, Llanelli, vn werth ei chael i rai o'r cy- farfodydd hyn; mae yn anhawdd gweled bechgyn mwy dymunol. Y mae Llanpumsaint yn fwy blaenllaw na llawer ardal gyda cherddoriaeth, ac y mae yn glod i arweinyddion Cwmdwvfran, Llan- pumsaint, a'r Cor Undebol eu bod wedi codi yr ardal i'r fath sofle. Y mae'n eglur fod cerddorfau yn lluosogi yn Nghymru, ac fod ce-rddorfaeth yn enill tir; oDd y cwestiwn sydd yn ymgyryg i fy meddwl yw, a ydym ar y llwybr iawn yn nglyn a hyn o fater? Y mae nifer o gerddorfau yw cael yn awr yn ein hacldoldai, ond mae arnaf ofn mai rheol y bawd sydd yn lfynu'n fynycli mewn perthynas a'u ffur- find mai rid angenion oerddorol,ond mympwy neu gyfleusdra y chwareuwyr sydd yn llywodraethu. Ac os na fyddwn yn ofalus a phwyllog, y mae per- ygl gwneyd cerddoriaeth y cysegr a ni ein hunaixi yn destynau gwawd. Gwen cael cerddorfa fechan dda, cynwysedig o offerynau priodol a chydbwys, nag un fawr ddireol ac anghymesur. Nid yw fod un yn meddu trombon, ac yn medru chwythu ychydig ynddo, ac un arall euphorium, etc., yn un rheswm dros ddodi a'r cyfryw offerynau i'r add- voliad cyhoeddus, pan na fyAd lie iddynt yn y cyd- bwysedd offerynol. Yn fynych ceir deg crytben am un viola, a dwy orgrwth heb yr un violoncello -ffim ond top a gwaelod, neu efalM nifer nr- nghymesur o offerynau pres trystfawr, lie priodol pa rai ar y goreu yw y seindorf fydoL Yn ddi- weddar gofyr wyd i ni ai ni ystyriwn y byddai piccolo yn effeithiol gydag offerynau Uinynol mewn capel!—O'r Cerddor."

Gweision y Ffyrdd Haiarn. Gellir dweyd, bellach, fod y posibilrwydd o gael sefyll allan mawr ar y ffyrdd haiarn yn Lloegr ac yn y Werddon wedi difianu am both amser, o leiaf. Cyfarfu Pwyllgor Gweithiol Cymdeithas y Gweith- ^•yr drachefn yn Llundain ddydd Mawrth a dar- fu iddynt basio penderfyniad ar y llythyr oddiwrth y Bwrdd Masnach sydd yn arwyddo y bydd iddynt, yn lie sefyll allan, geisio beth a ellir gael gan y cwmniau drwy geisiadau uniongyrchol oddiwrth y dynion eu hunain. Dadganai y penderfyniad fod y pwyllgor yn gwerthfawrogi Deddf Rheoleiddiad y Ffyrdd Haiarn, 1893, cyn belled ag yr elai ond yr oedd yn mhell oddiwrth roddi boddlon- rwydd pan wyddent fod y cwmniau yn gweithio'r dynion o 12 i 15 awr yn y dydd, hyd yn nod ar ol ymyriad y Bwrdd Masnach. Yr oedd y pwyll- gor, fodd byrrag, yn sylwi mor sicr y credai y Bwrdd Masnach y byddai i'r cwmniau gyfarfod eu gweithwyr eu hunain i drafod cwynion y dyn- ion; ac am hyny, yr oeddynt yn cyfarwyddo yr ysgrjfenydd cyffredinol i anog yr ysgrifenyddion eraiii i anfon ceisiadau yn uniongyrchol at y gwa- hanol gwmniau i ofyn iddynt gyfarfod y dynion i drafod eu hawliau. j Ymddangosodd Mr Maddison, A.S., gerbron y pwyllgor, ac eglurodd paham yr ysgrifenodd erth- ygl i'r "Railway Review," yn erbyn yr hon y cwynwyd. Ystyrid ei eglurhad yn anfoddhaol, a chyfarwyddwyd ef i ymgynghori a, r ysgrifeJjydd mewn cyffelyb wn-&Ichiadau o hyn allan. Yn ddiweddarach ar y dydd ymddiswyddodd Mr Mad- dison o fod yn olygydd y "Railway Review," a dan- fonodd lythyr yn cyfiawnhau yr hyn a wnaeth. Yn yr Iwerddon tynwyd rhybuddion y sefyll allan yn ol.

xr Walter Long ar gyflwr yr Amaeth- yddiaeth. Nos Fawrth diweddaf bu y Gwir Anrhydeddus W. Long (Gweinidog Amaethyddiaeth) yn anerch y rhai oeddynt bresenol yn nghiniaw blynyddol y "Central and Associated Chambers of Agricui- ture." Er ei bod:, yn ddiamheu, yn ffaith fod am- aethyddiaeth eto 111 mhell oddiwrth fod yn y cyflwr y buasent yn dymuno ei gweled ynddo, eto (meddai) yr oedd yn ffaith fod y flwyddyn a aeth heibio yn well blwvddyn n^g a welodd amaeth- yddiaeth ers llawer blwyddyn. Cafwyd cnwd gwell o wenith nag a gafwyd ers blynyddoedd. Wrth gyfeirio at y Ddeddf a basiodd; efe er mwyn dyogelu iechyd gwarlheg y wlad hon, dywedodd j Mr Long fod rhai yn dweyd wrtho y pryd hwnw mai effaith. y mesur a fyddlai itewynu y dosbarth- iadau oedd vn dibynu ar gig am ymborth; ond daliai efe na chyflawnwyd mo'r brophwydoliaeth. 0 berthynas i'r gorchymyn i fwselu cwn, nid oedd efe yn tueddu, yn y mesur lleiaf, i gyfnewid ei gwrs o weithrediadl Ar y llaw arall credai efe 1 yvdangosai amser fod y cwrs yr oedd efe yn ei ddilyn yn un priodol. Hawliai efe fod Deddf y Ffyrdd Haiam Y sgeifn wedi bod yn fwy llwydd- ianus nag yr ymddangosai fod rhai pobl yn medd- wl. Gobeithiai efe y cawsai y cyfleusdra cyn hir iawn i ddwyn yn mlaen ddeddfwriaeth yn ym- wneud a'r telerau o dan y rhai y dygid amaeth- yddiaeth yn mlaen. Wrth gwrs, nis gallai deddf- wriaeth wneud pob peth; ond gellid ysgafnhau beichiau lie y byddont yn pwyso yn rhy drym- ion. I

Ciniaw Ardrethcl Ystad Trearddur. I, Yn y Kingsland Hotel, Caergybi, nos Fercher, cynhaliwyd y ciniaw uchod. Yr oedd yn bresenol —Dr. Roland Williams (cadeirydd), Mr J. O. I Abell (is-gadeirydd), Mr Johr. Roberts, Trehwfa. (goruchwyliwr), Mr Andrew Griffith (is-oruchwyl- iwr), a mfer fawr o d'enantiaid. Wedi clirio y byrddau, cynygiodd y Oadeirydd y llwnc-destyn arferol, sef iechyd da y "Frenhines a'r Teulu Bren- hinol." Yn nesaf yfwyd iechyd da "Mr Williams, Trecastell," ac wrth gynyg y llwnc-destyn hwn sylwodd y Cadeirydd fod Mr Williams, er yn trigo yn yr America, yn fawr ei barch gan ei den- ntiaid, ac mai eu prif ddymuniad ydoedd ar fod iddo ddychwelyd yn ol yn fuan i wlad ei enedigaetii gyda Mrs Williams ef mwyn iddi gael amlyg- rwydd o'r teimladau da. oedd yn podoli cydrhwng ei phriod! a'i denantiaid. Mewn araeth lawn o deimlad gwnaetli y Cadeir- ydd gyfeiriad at farwolaeth Mr John Roberts, goruchwyliwr yr ystad am lawer o flynyddau, yr hwn oedd yn swyddog nodedig o deg a chyfiawn: yn ei holl vmwnead a'r teÚmtiaid, ac yn wr a berchid ac a hoffid gan bawb drwy y dref a'r wlad yn gyffredinol. Hefvd sylwodd y Cadeiiydd ar y modd didderbyn-wyneb y bydd Mr Andrew Griffith, yr is-oruchwyliwr, yn cyflatvni ci ddyled- swyddau ac ystyriai ef y casglydd ardrethi goreu yn Nghymru. Siaradodd y Cynghorydd Owen Hughes, J.P., John Thomas, Utica House; H. Gwynedd Wil- liams, E. G. Roberts, ac eraill am gymeriad uchel Mr John Roberts, diweddar oruchwyliwr yr ys- tad. Ar gynygiad Mr Owen Davies, Market-street, pasiwyd pleidlais o gydymdeimlad: a Mrs Roberts a'r teulu yn eu orofedigaeth. Yfwyd iechyd da Mr John Roberts, v goruch- wyliwr newydd, a llawenhai pawb ei fod wedi ei ber.odi i'r swydd ar ol ei anwyl dad. Dymunwyd iddo hir oes n, phob rhwyddineb i gyíiawni ei ddyledswyddau er boddlonrwydd. i'w feistr a'r ten- antiaid. Pan gynygiwvd y llwnc-destyn, "Tref a mas- nach Caergybi," cafwyd areithiau r odedig o frwd- fryaig gan. amryw. Daeth y pwnc i gael rheil- ffyrdd trydanol drwy y wlad o dan sylw, a metha-i •pawb oedd yn bresenol a chydolyga a'r oil a ddy- pawh oedd yn brcsenol a chydolyga a'r oil a ddy- wedir am d'anynt. ( Wedi talu diolchgarwch i Mr a Mrs Duncan am barotoi mor rhagorol, ymwahanodd y cwmni. ° TENANT.

In Mhlith y Gweitftwyr Alcan. DYLIFIAD CYMRY I GYLCHOEDD PITTS- BURG, ELLWOOD A NEW CASTLE, PA.— ANTURIAETHAU. Pittsburg, Pa., Tachwedd 12fed.—Y mae dylifiad y Cymry i'r dref a'r cylch yma yn fawr y dyddiau hyn, yn alcan weithwyr i gyd, o ardal Abertawe y rhan fwyaf. Tra yr oedd yr ysgrifenydd ar siwrne trwy Ellwood a New Castle, Pa., yn ddiweddar cyfarfu a llawer iawn ohonynt, ac y maent yn dweyd fod yr hen ardal fywiog yn bur farwaidd. Gobeithio y gwna y Cymry Americanaidd newydd ymdrech i fod yn anni- bynol am ychydig amser, hyd nes y byddo y. nifer fawr o felinau sydd vn nghwrs adeiladaeth yn barod os ymdrechant ymwthio i fewn heb ystyried sefyllfa cyflogau gwnant ddrwg mawr pan fyddo y scale nesaf yn dod dan ystyriaeth. Yr ydym fel Cymry yn cael ein cydnabod fel cenedl drwyadl i safon cyflogau; bydded i ni gadw ein henw da. I Pan yn dod mor luosog y mae yn amser i ni ddod yn nes at ein gilydd, oblegid "mewn undeb y mae nerth." Gwnaed pob Cymro ar ei ddyfodiad i'rwlad ymdrech i ddod yn ddinesydd trwy gymeryd ei bapyr- au cyntaf allan, ac yn mhen amser penodol bydd yn cael ei lais yn materion y wlad; wedyn, os bydd Cymro teilwng yn ymgeisio am swydd, fe allwn ddangos ein nerth wrth ei gefnogi. Y mae'r Ellmyn yn chwifio ei faner; paham na fedr y Cymro? Y mae ef yn cael ei wyl ganu fawreddog bob blwyddyn dewch glywed oddiwrth rai o'r brodyr cralluog mewn cerddoriaeth, paham na cha y Cymro y cyfryw beth? Y mae yn Ilawn bryd dod allan i drefnu Eisteddfod Genedlaethol yn America y flwyddyn nesaf. Mae symudiad ar droed i sefydlu eglwys Cymreig yn Ellwood. Disgwylir yno am y pregethwr galluog Ac. awdwr y llyfr ysblenydd, "Glimpses of Wales," (yr hwn ddylai fod yn mhob cartref Cymreig), sef y Parch R. E. Williams, carnegie, Pa., yr hwn hefyd sydd yn cyhoeddi misolyn dan yr enw "The Open Door," gwerth i bawb ei ddarllen. Y mae yr hinyn oer a llawer o'r brodyr a'r chwior- ydd i lawr gan anwyd a chlefydau y gauaf. Y mae llawer iawn o'r Cymry yn prynu y tiroedd ffrwyth- lawn sydd yn New Jersey ar werth gan Risley. Bu I y Parch R. E. Williams dros ryw 25,000 o erwau, ac y mae yn barod i ateb unrhyw gwestiwn am y lie. Disgwylir gweled gwaith alean yn Estelle a ffactri stampick mewn cysylltiad ag ef, fel y gallo y ffermwyr ddodi eu nwyddau eu hunain i fyny; y mae marchnad- oedd iawn i lestri alcan yn South Jersey. Bu y Parch R. E. Williams yn pregethu yn Richland, a chyfarfu ag amryw o'r Cymry sydd wedi bod yno lawer iawn o flynyddau ac wedi dod trwy yr anhawsderau y soniodd y Parch D. P. Jones o Scranton am danynt—anhaws- derau oeddynt, oblegid twyll ac annhrefn y dyn oedd yn gwerthu tir, heb fod ganddo deitl iawn iddo. Y mae teitl tir Risley yn cael ei warantu. O r "Drych."

Marwolaeth Cerddorion Cymreig. YR ENWOG CARADOG. Yn mhlith arwyr meusydd cerdd Cymru nid oedd odid wr mwy poblogaidd na'r un a enillodd loewach llawryfon na Caradog, enw sydd ers llawer blwydd- yn yn air teuluaidd yn enwedig yn y Deheudir; a chyda gofid dwys v dealla pob cerddgarwr am ei farwolaeth, a gymerodd le yn ei gartref yn Mhonty- pridd ddydd Sul, wedi nychdod maith. Nid oedd nemawr dy yn Nghwm Rhondda na cheid ei ddarlun ynddo, ac ni flinai glowyr y De draethu eu hym- ifrost a'u hedmygedd o hono byth er pan arweiniodd ei gor i fuddugoliaeth yn nghystadleuaeth fawr y Palas Grisial. Ganwyd ef fis Rhagfyr, 1834, yn Nhrecynon, ger Aberdar. Aeth yn egwyddorwas o of, ond tra efe eto yn ieuanc, amlygodd dalent ger- ddorol ddisglaer, a daeth yn enwog fel crythor. Ei uchelgais, fodd b-nag, oedd arwain cor, a phan yn 19eg oed, enillodd ei gor yn Eisteddfod Aberafon, 1853. Gelwid y cor yn "Gor Caradog," ac adwaenid yr arweinydd byth wed'yn fel Caradog. Yn ddilynol aeth i arwain Cor Undebol Aberdar, ac enillodd fuddugoliaethau lawer yn mhrif wyliau cerddorol y wlad. Yn 1872, ffurfiwyd cor Cymreig i ymgais am yr her gwpan, gwerth 1050p, a phwrs yn cynwys can' punt, yn y Palas Grisial. Ar gynygiad y di- weddar Eos Morlais, dewiswyd Caradog gydag un- frydedd yn arweinydd. Ffurfid y cor o gerddorion gcreu Morganwg, a gwaith caled ond pleserus iddo oedd eu hyfforddi. Enillodd ei gor y gwpan yn 1872 yn ddiwrthwynebiad, ond yn y flwyddyn ddi- lynol, daeth un o brif gorau Llundain-y Paris Prize Choir, dan arweiniad Proffeswr Proudman, i gyd- ymgais a hwy. Fodd bynag, Cor Caradog enillodd, a bu r fuddugoliaeth yn falchder cenedlaethol i Gym- ru. Gwahoddwyd y cor i ganu yn Marlborough House, gerbron iywysog a Thywysoges Cymru; ac fel arwydd o edmygedd, cyflwynodd pobl Cymru gwpan arian iddynt, ac anfonodd Cymry Awstralia a California arweinffon aur bob un i'r arweinydd. Mae'r creiriau dyddorol yn awr yn nghadw yn Ngholeg y Brifysgol, Aberystwyth. Am weddill ei oes treuliodd Caradog ei ddyddiau yn y Rhondda, gan fyw ers wyth neu naw mlynedd yn Mhontypridd, ac efe oedd arweinydd cor yr Eisteddfod Genedlaethol gynhaliwyd yn y dref hono. MR F. ATKINS, MUS. BAC., CAERDYDD. Bu cerddor nodedig farw yn Nghaerdydd foreu Sul, sef Mr Frederick Atkins, Mus. Bac., yr hwn a ddaliodd y swydd o organydd yn Eglwys St. loan yny dref hono am amryw flynyddoedd, yn 67 mlwydd oed. Ganwyd ef yn Cromhall, a phan yr ydoedd ein gwrthddrych yn ieuanc iawn, symudodd ei rieni i Gaerdydd. Dechreuodd ei vrfa gerddorol yn nghor Eglwys S. loan, a phan ond deuddeg mlwydd oed, penodwyd ef yn organydd yr Eglwys Babaidd yn Bute-terrace, Caerdydd. Yn ddilynol bu yn organ- ydd Eglwys St. Mair, Caerdydd, ac oddiyno aeth i Rhydychain, gan fwriadu astudio ar gyfer cael ei urddo. Pa fodd bynag, yr oedd ei gariad at gerdd- oriaeth yn gyfryw fel y rhoddodd y bwriad hwnw heibio, ac aeth yn organydd i Swydd Hamp. Yn 1857, penodwyd ef yn organydd Eglwys St. loan, a chymerodd ei radd o Mus. Bac. yn 1859, yr un adeg a Syr John Stainer. Daliodd y swydd o organydd St. loan am 30 mlynedd, gan ymddiswyddo yn 1889, ac ymroddi i hyrwyddo buddianau y Coleg Cerdd- orol Brenhinol, ac nid oes amheuaeth nad iddo ef y mae llawer o'r clod yn ddyledus fod Caerdydd wedi enill y safle uchel a feddiaha yn bresenol fel canol- fan arholiadau cerddorol. Collodd ei fab hynaf a'i ferch yn ddiweddar, ac effeithiodd hyny yn drwm arno, ond cafodd fyw i weled mab arall, Mr Reginald Mozart Atkins, yn cael ei benodi yn organydd Eg- lwys Gadeiriol Worcester.

Peth annymunol yw gweled cynrychiolydd yr Efengyl yn myned allan o'i gof, ac yn ymbil ar Dduw am ddamnio anghredinwyr. Yn ddiweddar, pan yr oedd efengylydd, o'r enw Leavitt, vn cynal cyfarfodydd diwygiadol yn Richmond, Va.. gwelodd ddwy ddynes ieuanc yn awenu yn y gynulleidfa. Yn y man atynt, syrthiodd ar ei liniau, a gweddiodd yn daer am iddynt gael marw yn ddioed, a myned i'r tan anniffoddadwy! Gwelodd Duw yn well peidio, serch hyny. Oopong, a Judicious Blend of the Choicest Tea, 1s per lb. Ceylon Tea, Pure; Fragnant, and De- licious, Is 6d per lb., 61bs. carriage paid to any address in the United Kingdom.—Barker and Co. (established' over a century), 67a, Lord street, Liverpool, and 103, Market-street, Manchester.— Advt. Argraphwyd a Chyhoeddwyd dros'y Nortlf Wales Chronicle Company, Limited, gan David Williams, yn y "North Wales Ckrenicle" a.'r "Gwalia" Print- ing Works, CaxtoR House, High-street, Backer, yn Mklwyf Bangor, y» Sir Gaeraarfon ae yn SwjrM- fa y "Cloriamydd," Bridge-street, utangefai, yn Mhlwyf Llaajefai, Sir Foa, gan John WiBtTEns. Dydd Iau, Rhagfyr 16, 1897..

-:=" '-00- "Y GWIR YN ERBYN Y BYD." "GOREU ARF, APj DYSG.1* MOXA GU YIV MAN Y GEBDD." EISTEDDFOD GADETJUOL MON A GTXHELIR TfN LLANGEFNI, DYDD LLUN, RHAGFfR 27ain. 1S97. TESTYNAT"X^_7 1. Testyn y Gadair.-Awdl hot) fod dros 200 llinell | flar A y ^toedd" (Dr. Parry). Gwobr 10p, a •— Galar. A'&dair Dderw Gerfiedig i'r Arweinydd. 2. Cywvdd Coffa, heb fod dros 60 llinell, Y di- 14. t'r Cor heb fod dan 50 mewn rhif a ddatgano yn -weddar Mr John Wmiams, Gorphwysfa. -Gwor, BJd melu gofio J cyfamod (Ialw). Gwobr •Thrs Aur. (Am fanylion pellach ymofyner a'r ysgrif a lp i'r arweinydd. (Cyfyngedig i Gorau Mon). enyddion). r Seindyrf Pres a chwarenont yn oreu Smiles and Tears'' (Round). Gwobr, 6p 6s 0c. 5- Prif Gystadleuaeth Gorawl. Tr he fod o 6. I'r Seindyrf Pres a chwareuont yn oreu unrhyw dan 40 mewn rhif a ddatgano yn oreu Ar_ 0 u March." Gwobr, 2p 2s 0c. Rhestr o'r Tor Aynau i'w cael gan yr Ysgrifenyddion, J- & JONES, 20, Hiorh Street, ) „ ]A W. HUGHES, Rose House, f 1 *g"fenyddion. 262

Rhys Dafydd Sy'n D'eyd- Fod merched ieuninc C- yn hwyliog iawn am y concert mawr nos Nadolig. 0 Mai y "llythyr caru" sydd yr. caiel y sylw rowpi y dyddiau hyn. Fod yn anhawcld gwybod pwy gaiff y wobr, am fod cymaint o dalentau yn Nghemaes. Fod yn dda i'r mere-had mai nid Cemesydd Mon ydyw y beimiad. Y buasai yn well i'r ddynes hono osod tiles ar y Jlawr pridd er mwyn iddi gael gwaith i'w golchi; nid oes gan&di ddim i wneud yn awr ond plethu ei breichiau yr) nhai pobl eraill. Mai dyddorol iawn oedd ymddygistd y ddau hen 3ane rheiny heb fod gan milldir o P- noswaith y eyngherdd. Mai yr hyn a godocM ofn arnynt ydoedd adrodd- iad y "breach of promise," ac mai y peth cyntaf wnaethant wedi myned allan oedd myned adref i &el tamaid o swper ac yna gwneud eu goreu gyda I rhiMd y fro wedi hyny. Fod un o'r ddau yn dal i ddweyd mai dam wain oedd i'r bwrdd droi a'r holl lestri yn ddarnau hyd lawr, tra myn y Hall drachefn ddweyd mai angen gwraig i hwylio y swper oeddi y cwbl. Ei fod ef (Rhys;) yn teimlo drostynt wrth eu gweled yn rhoddi y troed goreu yn mlaenaf am ffarm gyfagos am damaid o swper. Fod y ddau yr un feddwl mai wedi iddynt fyneel i'r ffarm y darfu iddynt fwynhau eu hunlin oreu am y rheswm fod yno dipyn o change i gael caru a chanu bob yn aiL Fod y ceiliog a ganodd yn cychwyn adref wedi cael arbediad bywyd tain y Nadolig nesaf am iddo eu rhvbuddio fod yr haul ar ymddaaigos. Fod L. M. yn teimlo yn bur gysglyd' dranoeth ar ol cael ei gadw yn effro trwy y nos gan swr; y tmsanu, ond ei fod yn cysuro ei hun y bydd iddo dderbyn elw o'r amgylchiad cyn pen hir. Fod enwau yr oil gan Rhys erbyn yr wythnos nesaf. Iddo yn ffodus godi y gan hon ar y ffordd heb fod gan' milldit o Mae yn P- yn gweini Ryw eneth bach reit ddel, A'i henw hi yw K-, b. Yn caru gwas'r hotel. Yn sydyn un nos Sadwrn, A hi yn bwrw gwlaw, p Daeth amser i'r hen J- L: A K- i ysgwyd llaw. Blin iawn oedd J druan, "And so his face was pale," I Wrth feddwl cysgu ei hunar-, A hitha yn ffasiwn "gale." | D'wododd wrth W- B 1:5 ] Maoent heno yn yr ikn ty, r Mae K- i mi fel arfer, A M bach, i ti. p 1 Ac aethant i'w eu streicio Oddeutu haner nos i: v A phwy oedd yno yn sgwrsio Ond teulu Mr J-. F Rhaid ydoedd disgwyl rhagor, T A disgwyl mawr a fu, f Am glywed y drws yn agor L. Er mwyn cael myn'd i'r ty. Ond syrthiodd Mag i gysgu i f Tan anghofio W a J- t- Oedd yr; y lie yn rhynu, Tra yn disgwyl yn y "back." r- I tyrld i nor, M ] "If you will be so kind r ) A phan ddywedodd hyny f- Fe gododd hitha'r "blind. V: i Aeth W i ben y building !n F A elwid "Cegin Gefn," i'r- Y degfed mis o'r flwyddyn, p Yn eighteen ninety-seven. cdd W ar ben y gegin i rw welod megis cawr, J Tra'r Hall i lawr yn chwerthii^ j A dweyd Paid dod i lawr." t 'Boedd M- yn dweyd yn gyndyn Wrth W am fyn'd yn ol; A. gwaeddodd K yn Fod o yn gamgymeriad. ffol. Gobeitliio bod hi felly, (> •"? Mi a'ch coelia, M bach, >t; "Wrth gwrs, toedd yr hen feudy Erioed yn Hecyn iach- Rhaid oedd ffarwelio, K-, Mae hyny yn ddigon siwr; I fyn'd am groes LI- Yn dalog dros y dwr. Fod yn enbyd i'r ddwy ferch ieuarc hyny gael T bronchitis wrth (tdisgwyl llanc ieuanc neillduol o addoldv S— • Fod un yn methu ei ganfod yn true to nature «m ns fuasai yn myned gyda hi, ar llaJl e.lwaith m ymfalchio oherwydd ei bod mor lwcus ai bod TB. myn'd yr un ffordd ag ef gartref. Ei fod ef (Rhys), fel Solomon gp*, yn credu yn gydwybodol mai ei ranu fydd^i y peti Fod y "teulu dedwydd hwnw wedx mwynhan eu hunain yn ysplenydd ar ol 1 r wraig w fyned oddicartref y nos Sadwrn hwnw yn C- j) # Fod y doniau a arferid yno wedi effeithio cy- mairfc ar gwsg rhyw "young lady" fel mai prin y gallodd godi yn ddigon boreu i fyned 1 r addohad eTbyn deg foreu SuL Na ddarfu i un o honyirt ddychmygu ei fod ef (Rhys) yn gallu clywed trwy dwll mor fychan a thwll y clo. Os na fydd diwygiadamserol yn eymerycl Ile y 1>ydd eu henwau yn ymddangos yn y golofn hon. Mai gwyllt iawn oedd y cynygior, yn sale Parc- y-wal, y dydd o'r blaen. Mai yr hen lone g&riodd y dydd, ond rhaid dweytt mai colled iddo oedd, ac ecill i'r tafarnwr, gan fod y buchod a brynodd yr hen lane un ai ju rhy ifanc neu rhy hen Fod Rhys wedi anfor, y llythyr eaiilynol at yr hen lane — "Anwyi Aelod o'r un Clwb,-Deall-if dy fod yn marchnata yn erwin y dydcliau pres^iffrl, am hyny mae genyf ferlan adu dda, a da fuassi genyf gael bargen a thi trwy ffeirio am ddau o'r ceffylau ifainc yna sydd genyt. Gallaf dy sicrhau na fydd iddi ddim marw per, yr wythnos (gan ei bod yn 'war- ranted sound' gan y mil-feddyg). Gair yn fuan mewn atebiad fydd yn galondid i'th gyfaill, RHYS DAFYDD. Fod y llanc hwnw o un o fasnachdai Llangefni wedi myned i gyrchu ei feinwen gartref y dydd o'r I blaen. Fod eu hymddiddan yr, ddifyr a melus, ac oni- bai fod "skirt" yr eneth wedi d'od i lawr ni fuasai I dim wedi amharu ar ei dedwyddweh. Fod y lleuad yn dangos i'r sawl oedd yn pasio fod gwyneb y llanc wedi newid ei liw. Fod y bardd newydd yn dal i fwrlymu englynion i'r T o hyd. Ei fod ef (Rhys) yn dymuno hysbysu ei luosog gyfeillion mai byrfyfyr yw y rhai isod. Beth ddywed "Bardd Dyfrydog" o hyn tybed? Un o bwys i bawb, gwel-hyf wror, A garwn ei arddel; Mor barod ei dafod-fel Gwyddon i ateb Gwyddel. Nid wyr neb nad yw dwrna-pan fydd Ei lafar mewn lifra; Bydd ei ddawn emog dda Yn smalio yn byr smala. Un am lwydd ar ei nwyddau—a beunydd Yn benaf mai'i eisiau I wneud glyd ddilla-clau clau- Gwisgoedd addas i'n 'sgwyddau. Un garw yw a'r ur, gora'—am bill Neu benill o bawb yma A dawn ei 'madrodd dwyna Ar olew-ddysg fuddiol dda. Ei fod wedi talu ymweliad a Rhos y Sab- both diweddaf. Iddo glywed dau frawal yn siarad a'u gilydd. Y gofynai un i'r Hall: "Sut yr oeddat ti yn teimlo yn y capel heb gael pwdin i ginio?" I'r llall ateb: "Wei, gwell o lawer, fachgen. Mi 'roeddwn ni yn medru canu yn ardderchog." Trwy fod y canu mor hynod o dda y Sul di- weddaf, fe basiwyd -ryda'r r,os nad oedd neb yn y capel wedi cael pwdin. Ei fod ef (Rhys) yn eu cynghori i beidio gwneud pwdin ar y Sul eto, gan ei fod yn gwneud cymaint o ddrwg. 1 Mai fel y canlyn yr ymfflamychodd iddynt: Nid yw y platiad pwdin Ond 'chydig iawn o werth, Os yw yn damaid melus 'Does ynddo fawr o nerth A threiwch wneud am ur.waith Heb bwdin ar y Sul; Ac felly yn y capel Wnaiff neb y gwyneb cul. Fod rhai o enethod tlysaf Mon yn dvfcd i L bob prydnawn Mercher yri nglyn a'r dosbartli cerfio. Fod un o'i gyfeillion ef (Rhys) tra yn syilu ar wynebau tlysion a chyrph lluniaidd tair o'r rhianod hyn wedi colli ei ben yn lan, a'i galon hefyd, o ran hyny. Mai un peth a lefodd ydoedd: "0 na allwn gerfio fy ffordd i galort y dlog yna I" Fod ai ddvheuad yn ddigon naturiol, oblegid pictiwr o feinwen cedd hi. Fod yn ilawn bryd i'r ysgrifenydd neu'r ysgrif- enyddes anfonodd y stori ffol am "dori coesau cyw- ion ieir, curo'r mochyn," etc., gjyfyngu ei hun i'r gwirionedd. Mai yr arncan ydoedd gwneud cyhuddiad disail yr< erbyn cymydoges, yr hon a wrthodai gyfranogi o'r yinenyn hwnw. Y. dylai y rhai sydd yn byw mewn tai gwydr beidio lluchio ceryg. Fod ambell i Radical yn llefain yn erbyn pob- peth ond ei fympwyon ei hun. Fod un o'r rhai hyn yn chwenych y swydd o overseer yn ac er ei fod yn arfer croch- lefain yn erbyn canfasio ei fod ef a'i fab yn gwneud hyny eu goreu. Mai peth hardd iawn ydyw cysondeb, neu fel y dywed y Sais: "Oh! consistency, thou art a jewel!" Y dylai y brodyr hyn astudio ystyr y gair, ac yna gwelant—os dymunant weled—eu bod yn ang- hyson fr eithaf. Mai y "Pry' Copyn" yw awdwr y llinellau isod: — Anwyl Gyfeillion,—Atoch chwi yr wyf yn anfon y nodyn hwn gan ddymuno i chwi oil ei ddasrllen fel ag y mae yn hysbys i chwi oil fod un o blantos yr haf wedi gwneud camgymeriad, sef d'od allan cyn ei amser, a rhag bod yn faith yr wyf am ofyn, os bydd i chwi gael gafael arno, ei anfon i mi gan fod fy rhaff yn barod.—Ydwyf, PRY' OOPYN. Iddo dalu ymweliad ag ardal P- dro yn ol. Mai yn eglwys C- y treuliodd y Sul. Ei fod yn cynghori merched y set ganu i beidio siarad cymaint. Mai peth hyll iawn yw hyn i neb a synwyr yn eu coryn wneud peth felly, Mai tebyg i hyn ywr epistol i'r "Pry' Llwyd:"— "Bodeblan Bach, Llanllygod. Syr,—Oynhyrfwyd fy nheimladau i'r gwaelodion pan ddeallais fod "declaration of war" y "Pry' Copyn" wedi ymddangos yn eich erbyn. Syr, na fydded i chwi ar un cyfid ildio groriyn, ond yn hytrach ymwroli a do'd allan yn anterth eich nerth. Mae'n wir ei fod ef yn un cywrain, inedrus, ac urddasol, ond mae rhai felly weithiau yn Ormeswyr creulon. Syr, -"ddoeli ei fod yn ymladdwr eon,, tufewn i'w gaeraikei hunan, end tynwch chwi ef allan o'r "fort" hono llwfr hollol ydyw. Y mae pob un o honoch eich dau wedi eich breintio YT.; fwy na mi. Y mae genych chwi eieh edyn gall- wch ffoi ar eiliad rhag eich gelyn. Mae ganddo yntau ei ymguddfa, ond druan o honwyf fi, 'rwyn sgored i bawb sangu arnaf. Eto i gyd, i b'le 'rwyf fi yn myned nis gellwch chwi ddyfod. Gallaf fi Iwybro yn llechwraidd drwy ei glust, cyrtedd y penglog, i gael golwg ar y gwahanol ystafelloedd. a'r modd y maent wedi eu dodrefnu. Dyma lie byddaf fi yn mwynhau fy hunan nid a phethau allanol ychwaith. Nid wyf yn deall gwyneb y wybr, ac nid wyf athronydd, pregethwr, na dim t o'r fath, ysywaeth, er y buaswn yn caru byd ea- rn wyth, moethus, a bras cystal a'r ur o honynt. mwyth, moethus, a bras cystal a'r ur o honynt. Ond y gwir am dam, rid wyf yn ddigon o dduwin- ydd, dysgedig a chybyddlyd, a chwyddedig, i gael fy addoli gan rai bychain. Mawr yw'r copyn ac ardderchog, Mawr ei swyddau, mawr ei sel; Mawr ei bobpeth, ond mae'r clustiog Am ei fentio, doed a ddet; Tra bo ei rwyd, Iddo'n aelwyd, CL Byth ni fagla'r hen "Bry' Llwyd." Ydwyf, etc.

Fe ddywedodd y meddyg :—"Yr wyf yn credu fod genych rhyw fath o wenwyn yn eich cyfansoddiad. Atebodd y claf :—"Nid wyf yn synu dim. Beth oedd y stwff diweddaf a roddasoch i mi?" Tra. yn anfon boneddiges adref yn ei gerbyd y nos O'E. blaen. darfu i feddyg gwledig geisio llin- i-xru ef phesweh a'i dolur gwddf drwy roddi sugen iddi. Dywedodd wrthi am ei gadaeil i doddi yn raddol yn ei safw. Ni chafodd y foneddiges es- mwyfchad; a theinilai y meddyg yn hollol gyth- ruddedig y diwrnod canlynol, pan yr anfonodd y foneddiges fotwm iddo, gyda. nodyn yn dweyd fod yn rhaid ei fod wedi rhoddi y math an-iawn iddi, ac y gallai y byddiai mewn angen am yr un yr oedd hi wedi ei amgau yn' y nodyn. '<o,

Gair o Brcfiad Arglwydd Eosetery. Fel y gwyddys, mae y pendefig hwn yn dra hoff o'r rhedegfftes; a nos Fawrt-h diweddaf yr oedd v, yn breseix)! yn nghiniaw y "Gimcrack Club" yn Yore. Wrth ateb i lwncdestyn, Arglwydd Rose- Yore. Wrth ateb i lwncdestyn, Arglwydd Rose- bery a ddywedodd: -Pe buasai rhywun yn gofyn iddo roddi cynghor i'r rhai oedd flys treulio eu hsunser a'u harian ar y rhedegfaes, buasai yn eu cynghori i beidio. I ddechreu, yr oedd y brentis- iaeth yn ddrud dros ben yn yr ail le, yr oedd y fympvvy yn rhy hudol i ddyn a chandd'o rywbeth arall i'w wneud ac yn drydydd, yr oedd y gwobr- au gyferbyr.4 a'r siomedigaethau rywbeth fel un o bob cant. Yna aeth ei arglwyddiaeth rhagddo i ddweyd ei brofiad ei hun fel perchen ceffylau rh&- deg, yn arbenig pan godwyd cri yn ei erbyn pan enillodd y Derby, wedi ceisio yn aflwyddianus am chwarter caiirif. Ar y rhedegfaes, meddai, ffurfid I cyfeillgarwch ac enillid gwybodaeth oedd yn an- mhrisiadwy i ddYL: a chanddo awydd myned yn mlaen ýn 7 byd.

Arddangosfa Gwartheg Smithfield ENILLWYR CYMREIG. Ypj Arddangosfa Smithfield, yr hon a agorwyd yn y Royal Agricultural Hall, Llundain, ddydd Llun, yr oedd y dosbarthiadau i fridiau Cymreig yn mhlith y rhai cyntaf a dderbyniasant sylw y barnwyr. Yn y dosbarth i fustachiaid Cymreig, heb fod dros ddwyfiwydd, enillydd y wobr gyntaf ydoedd Mr William E. Oakeley (Tanybwlch) gydag "Edward;" a'r Milwriad H. Platt, C.B., Gordd- inog, Llanfairfechan, yr ail wobr gydag "Yorke." Cafodd y canlynol eu huchel gymeradwyo: Mr R. M. Greaves, Wern, Porthmadog, am "Madoc Boy Mr William Hughes, VroTJ; Park, Llanfair- fechan, am fustach blwydd a deng mis oed a'r Milwriad Henry Platt, am "Richmond." Yn y dosbarth am fustachiaid Cymreig dros ddwy a than dair blwydd oed, rhoddwyd i Mr R. M. Greaves y wobr gyntaf am "Moelfra a'r ail wobr i'r Mil- wriad Henry Platt am "George;" tra y derbyn- iodd Mr Robert Hughes, Bodlondeb, Llanfair- fechan, ganmoliaeth uchel. Yn y dosbarth i heff- rod Cymreig heb fod dros dair oed, aeth y wobr gyntaf i'r Milwriad Platt am "Dolphin II. a'r ail i Mr Greaves am "Cefn," a.c uchel ganmolwyd Mr W. E. Oakeley am "Gwenr p." Enillwyd y "breed: cup" gan y Milwriad Platt, ac yr oedd Mr R. M. Greaves vn "reserve."

San Ffrancisco, California- (Gan R. O. yn "Y Drych.") San Francisco, Tach. 15fed.—Mae y dadganwr Rhys Thomas wedi rhoddi ei le i fyny yn yr Opera House, ac yn awr yn canu i'r Iuddewon, y Pab- yddion, neu'r Jesuitiaid a'r Esgobaethwyr, a'i wasanaeth yn cael ei werthfawrogi yn fawr iawn. Ar yr 22ain o'r mis diweddaf derbyniodd y cyf- aill cyfrifol H. T. Roberts, fachgen yn anrheg gaml ei briod, ac y mae'r ddau yn d'od yn mlaen yn dda iawn. Yr 2il o'r mis hwn, mewn oedran teg, 86, yn nhy ei merch, Mrs Williams, ar heol Capp, bu farw Mary Ann Lewis, priod y diweddar Richard Lewis. Ganwyd hi yn Merthyr Tydfil, ac yn 1851 ymfudasant i'r wlad hon i Minersville, Pa. yna i Brandy City, y Dalaeth hon. Cariodd goron gweddwdod yn anrhydeddus am 17eg mlyredd, ac yr oedd yn marw yn fuddugoliaethus. Gadaw- odd ferch a mab, Lewis Lewis, Oak Yalley, ac wyrion lawer, a llu o gyfeillion i alaru ar ei hoi. Claddwyd hi dranoeth pryd y gweinyddwyd yn dra phriodol gan y Parch Moses Williams. Owen Tudor Griffiths sydd wedi dychwelyd yn ol i'r ddinas cyn cyrhaedd y Klondyke. D. S. Hughes a'i briod sydd wedi dychwelyd o Fangor, Arfon. Cawsant daith briodasol ddifyr a rhamantus iawn. Hir oes i'r par dedwydd yw dymur.iad calon pawb yma.

Seryddiaetn. At John Jones, y Seryddwr, o Upper Bangor. Syr,—Mewn hyder y caf eich sylw prydlon yr wyf yn anturio anfon hvn o gais atoch. Yr ydwyf wedi clywed llawer am danoch, ac wedi gweled ysgrifau o dro i dro o'r eiddoch ar seryddiaeth, a chan fy mod yn teimlo dyddordeb neillduol mewn sylwedyddiaeth ar y gwahanol gylchoedd (cycles), etc), mi a deimlwn yn ddiolchgar am oleufynag ar y cylch a elwir Rhif y Cyfarwyddyd (Number of Direction). Gwelais air yn y "Clorianydd" beth amser yn ol at un Evan Williams, Pen-y-Fan, yr hwn a gyferchid fel un medrus mewn seryddiaeth, ac yn nghylch yr un peth y gofynwyd iddo yntau. Ond. ni ddigwyddodd i mi weled un atebiad oddiwrtho ef i'r gofynlad I Wrth droi dalenau "Daearyddiaeth" y diweddar Robert Roberts, Caergybi, tarodd fy llygaid ar y gair Rhif y Cyfarwyddyd (t.d. 74), ac ynddo mae rheol wedi ei dodi pai fodd i'w weithio allan. Wele y rheol:— Rhif y Cyfarwyddyd sydd rifedi nad yw byth yn fwy na 35, sef y terfynau rhwng y Pasc, cynaraf a'r diweddaraf-Mawrth 21ain ac Ebrill 25ain. Mae y rhif hwn yn newid bob blwyddyn, ond nid yn rheol- aidd. Y dull i'w gael yw lleihau yr Epact am un- rhyw flwyddyn o 26, ond os bydd yr Epact yn 28 neu 29 rhaid lleihau yr Epact o 56 a rhoddi o'r neilldu y gweddill. Yna cyfranu yr Epact a 7, a thynu y gweddill o 8, a gweddill hwnw o'r Llythyren Sul wedi ei osod yn rheolaidd-A-1, B-2, C-3, D-4, E-5, F-6, G-7 yna at y gweddill olaf, cysyllter y gweddill a roddwyd o'r neilldu gyntaf, a'r swm yw Rhif y Cyfarwyddyd (t.d. 74). Gan nad ydwyf yn ddigon o rifyddwr i weithio allan y rheol uchod, a fyddwch chwi mor garedig a'i gweithio yn "sum" yn y dull mwyaf eglur a hawdd yn ngholofnau y "Clorianydd." Gallaf eich sicrhau y bydd mwy nag un yn ddiolchgar i chwi am ateb yr uchod. Ffrwd Saint. UN HOFF 0 8EBYDDIAETEL

Goffadwriaeth am y Diweddar Barcpi John Evans' (Eglwysbach). Cynhaliwyd cyfarfod yn Nghaer prydnawn ddydd Llun, yr hwn a alwyd gan y Parch Hugh Jones, Birkenhead, cadeirydd Cylchdaith Wesley- aidd Gogledd Cvmru, a Mr T. C. Lewis, Colwyn Bay, er cymeryd i ystyriaeth y moddipn goreu i barhau coffadwriaoth y diweddar Barch John Evans (Eglwysbach), marwolaeth sydyn yr hwn a gymerodd le yn Lerpwl ychydig wythnosau yn ol. Yr oedd yno gynulliad mawr o weinidogion a lleygwyr o wahanol ranau o Ogledd Cymru, Ler- pwl, Manceinion, a threfydd Seisnig eraill. Ar ol trafodaeth pur helaeth, fe gytunwyd fod y cyfar- fod yn cymeradwyo adeiladu capel yn Mhonty- pridd, a bod apel am danysgrifiadau yn cael ei anfon allan ar unwaith. Agorwyd rhestr o gyf- raniadau yn ystafell y cyfarfod, yr hon a gychwyn- wyd gan yr Henadur Thomas Lewis, Bangor, gyda 50p Mr J. Currah, Manceinion, 50p; a Mr T. C. Lewis, Colwyn Bay, 25p. Gyda symiau Uai a dderbyr jwyd, yr oedd yr oil yn cyrhaedd dros 200p.

Cymdeithas Geidwadol Mon. ETHOL LLYWYDD. Cynhaliwyd cyfarfod o Bwyllgor Cyffredinol v gymdeithas uchod yn yr Ystafell Geidwadol, Llan- gefni, prydnawn Iau diweddaf, pryd yr oedd nifer fawr o gynrychiolwyr yn bresenol. Llanwyd y gadair gaL; Mr J. R. Thomas, Bodeilio (is-Iywyddj. Prif amcan y cyfarfod oedd derbyn adroddiad yr is-bwyllgor a benodwyd i ddewis boneddwr i olynu y diweddar Filwriad R. ap Hu Y/illiams. l)ar- llenwyd yr adroddiad gan Mr C. F. Priestley, ac yr oedd yr is-bwyllgor yn unfrydol argymhell rod i Syr George Elliott Augustus Tapis Gervis Mey- rick, Barwnig, Bcdorgan Hall, gael ei ethol. Yn unol a'r argymheiliad hwnw, yr oedd ganddo ef bleser mawr yi-I cynyg c'u bod yn ethol Syr George Meyrick fel llywydd y gymdeithas (cymeradwy- aeth).—Eiliwyd hyn gar, Mr J. W. Roberts, Hen Groeslon, Brynsicncyn.—CefnogvA'd yn wresog gan yr is-lywydd, gan. Mr J. Blevin, Mr David Williams, Trefri, ac eraill.—Wedi i Syr George amlygu ei barodnvydd i dderbyn y s,.vydd; rhodd- wyd y cynygiad i'r eyfildrfod a chariwyd ef gyda brwdfrydedd mawr.—Diddadl v bydd i benodiad y barwnig hawddgar gael ei dde-rbyll. gyda.'r bodd- had mwyaf gan yr holl Urdebwyr trwy'r wlad'. Penderfynwyd agor vr ystafell bob dydd Iau at gyfleusdra tanysgrifwyr i'r gymdeithas sydd yn byw mewn rhanau eraill o'r sir, ond a garent weled y papyrau a mwynhau tanllwyth a barotoir ar eu cyfer. --¡-o-

DrylHad Ysgwner Pertbynol i Lerpwl, Y "MARGARET," 0 BEAUMARIS. Y mae manylion wedi dyfod i law o berthynas i ddrylliad yr ysgwner "Margaret," o Beaumaris. ar diraetli dwyreiniol Wexford, ddydd Gwener cyn y diweddaf. Yn Lerpwl y trig perchenogion yr ysgwner, yr hon sydd 72 o dunelli. "Pedwac o ddwylaw oedd ami, sef Cadben James Edward Gale, Lerpwl; William Kermode, mate; John Adams, Faver- ) sham, Kent, morwr a Henry Carin, Ballyfesson, Ynys Manaw, bachgen. Yr oedd yn rhwym o I Lerpwl i Clonakilty, swydd Cork, gyda llwyth o rawn Indiaidd. Wrth fyned i lawr y sianel cyf- arfu a thyWydd terfysglyd a gwynt garw, nes bu i'r llestr droi ar ei hochr a symudodd ei llwyth gan ei dwyn i gyflwr peryglus iawn. Nos Fercher, pan yn agos i ben gogledd-ddwyreiniol y Black- water Bank, aeth yn ddilywodraeth a chan iddi gael ei tharaw gan; ruthr sydyn o wynt, taflwyd hi ar ei "beam ends" ar ben gogledd-ddwyreiniol y gwarchglawdd. Symudodd y llwyth yn ei gryn- swth, ac aeth y llong i sefyllfa anobeithiol. Rhed- odd y criw i ben yr hwyliau. Bu i Adams, yr hwn oedd 64ain mlwydd oed, ddioddef yn enbyd ac oddeutu deg o'r gloch foreu lau bu farw yn y rigging, a chariwyd y corph ymaith gan y tonau. Yn gynar foreu Iau dy-wedoda y bachgen Henry Oarin y gallai efe nofio tair milldir, ac yr oedd yn meddwl y byddai yn alluog i gyrhaedd y lan. Er gwaethaf pob perswad i'r gwrthwyneb, tynodd ymaith y rhan fwyaf o'i ddillad i wneuthur yr ym- j,4a.is, eithr cyn neidio o hono i'r dwfr teimlodd wendid yn ei feddianu, yn rghyda phendro, oddi- wrth effeithiau'r gwynt ac oerni a'r mor yn par- haus olchi drosto. Gorfodwyd ef i roddi'r ym- gais i fyny; ond, gan ei fod wedi colli rhan fawr o'i ddillad, dechreuodd fferu a myned yn llesg ac o'r diwedd syrthiodd, i ddideimladrwydd. Daliodd Cadben Gale ef yn y rigging, trwy afael yn guern- sey Carin, o ddau o'r gloch prydnawn Iau hyd rai oriau yn hwyrach ond, o'r diwedd, fe lithrodd o'i afael, a chwympodd corph Carin i'r dec, o ba le y golchodd y mor ef ymaith yn fuan. Gorfu i'r ddau a adawyd dreulio noson ddychrynllyd arall yn y rigging heb yr un arwydd am gynorthwy. Boreu ddydd Gwener, modd bynag, canfyddwyd hwy gan griw llestr fechaxi perthynol i Mr William Arm- strong, Wexford, ac yn ddilynol cawsant eu g.rnr- edu. Yr oedd Cadben Gale a Kermode mewn cyflwr hynod o luddedig-wedi bod o honynt yn y rigging mIl bum' awr a deugain, y mor yn par- haus oichi drostynt, a hwythau heb ymborth nai- chysgod' o unrhyw fath. Pan welwyd yr ysgwner ddiweddaf yr oedd yn prysur dori i fyrty, a bydd iddi lwyt jmddiyllio.

Yn Mrawdlys Lerpwl, dydd Llun, gerbron y Barn- wr Ridley, cyhuddwyd John William Thomas, 28ain mlwydd oed, llafurwr o briodi yn Lerpwl Mai 24ain, 1897, tra yr oedd ei wraig gyntaf yn fyw. Priododd yn 1891, yn Llangollen, gydag un Anne Roberts I ac yn 1895, dechreuodd gyfeillachu a merch arall, o'r enw Roberts, yn byw yn Seaforth. Priododd hi fis Mai, gan fyw ipryda. hi hyd fis Hydref, pan y daeth y wraig i ddeall am ei dwyll. Anfonwyd ef i garchar I am chwe' mis, [

NODION O'R DEHEUDIR. Gwnaed y Prifathraw Viriamu Jones yn gym- rawd o Goleg yr Iesu, Rhydychain. Ddydd Mercher, bu farw yr Henadur Griffiths, Casnewydd, yn dra sydyn. Cafodd y Parch David Young, diweddar o Gaer- dydd, ei ethol yn aelod o Fwrdd Ysgol Maccles- field. Cafodd bywoliaeth Templeton, sir Benfro, yr hon sydd yn rhodd y Goron, ei chynyg i'r Parch E. J. Hughes. Y mae Dr. D. R. Thomas, Defy nog, sir Frych- einiog, wedi cael ei benodi yn feddyg clafdy sir Gaerfyrddin, fel olyrjydd i Dr. Griffiths. Pasiodd Mr Arthur H. Evans, mab Mr Samuel Evans, Castellnedd, yr affholiad terfynol i fod yn gymrawd o Goleg Brenhinol Meddygon Lloegr. Penodwyd Mr A. R. Cowley, Pentre, Ystrad, yn llywodraethwr y Gwaith Nwy yr) Llanelli. Yr oedd 60 o ymgeiswyr ar y mats. ~~> Anfonodd Mrs Llewelyn, Baglan Hall, rodd o 700p i reithor Ystradyfodwg i dalu y gweddill o'r ididyled oedd ar eglwys y plwyf hwnw. In Cysegrwyd yr eglwys Babaidd newydd yn St. Albans, Caerdydd, gan Esgob Casnewydd. Dar- parwyd yr eglwys trwy haelfrydedd Arglwydd Bute. Pregetthwydi yn Priordy, Gaerfyrddin, y Sul a'r Lhm, gan y Parch D. Williams, Capel Noni, a. Miss Bowen, Pentre, Rhondda. Cafodd Dr. F. W. Moorman o Goleg Prifysgol Cymru, Aberystwyth, ei benodi yn Broffeswr yn yr iaith Seisnig a Llenyddiaeth yn Ng'holeg sir Gaerefrog, Leeds.. Mae Ffordd Haiarn Dyffryn Morganwg, yr hon a gysyllta Dociau Barry a'r meiusydd glo yn Nghanolbarth Morganwg, wedi ei hagor i deithwyr yn gystal a mwnau. Gwneir trefniadau yn Nghaerdydd i gael cyfres o ddarlithiau yn Neuadd Goffadwriaethol Cory, gam y Parch L. M. Isitt, New Zealand. Cafwyd y gyntaf o'r gyfres hon nos Sadwrn. Y mae Esgob Llandaf wedi cael ei wahodd i draddodi y bregeth Gymrat^g yn ngivyl Gymreig vr Eglwys, yr hon a f-vVriedir gynal ddydd Gwyl Dewi, yn Erfwys St. Paul's, Llundain. Ddyddiau Mawrth a Mercher, cynhaliwyd cyf- arfodydd yn Aberaman, yn nglyn a sefydfiad Mr Luther Davies, Penrhiwceiber, yri weinidog ar eg- lwys y Bedyddwyr Seisnig yn y lie hwnw. Ddydd Llun, cafodd Mr Edward Laws, Mr J. G. Evans, Mr diaries Hurlow, a Mr Edwin Lee, eu henwi fel ymgeiswyr i'r tair eisteddle wag ar Gynghor Trefol Dinbych-y-pysgod. Ddydd Gwener, bu farw Mr George Mathias, tad y Milwriad Henry Mathias, yr hwn a arweiniai Ucheldirwyr Gordon yn Dargai, yn ei gartref yn Ninbych-y-pysgod. Mr T. Lloyd, uweh-gwristabl Aberdar, a llyw- ydd Cymdeithas Chwegriwyddwyr Aberdar, oedd yr unig Gymro a benodwyd i siarad ar y ddir- prwya-eth at yr Ysgrifenydd Cartrefol ar y cau cyrar. Cyflwynwyd anerchiad oreuredig i Mr Gordon H. Brown, o weithiau y Mynydd Du, Cwmllyn- fell, ar ei ymadawiad o'r lie, fel aiddangosiad o werthfawrogiad v trigolion o'i wasanaeth cyhoedd- us. Dirvvywyd tafamwr, o'r enw John Williams, Cornwall Hotel, Caerdydd, i 2p a'r costau, am adael ei dy yn agored ar ol oriau gwaharddedig a dirwywyd y persorfau oedd yno yn yfed i 2s 6c a'r costau. Penderfynoad Gwarcheidwaid Crughywel godi cyflog eu hysgrifenydd:, Mr Blennerhassett. Yr oedd y Gwarcheidwaid, pan bleidleisiasant, yn gyf- artal; ond rhoddodd y cadeirydd ei bleidlais yn ffafr y codiad. Yn Abertawe, ddydd Gwener, cyflwynwyd bath- odyn aur i'r Arolygwr Parker, fel cydnabyddiaeth am ei ddewrder yn achub dyn ieuanc o'r enw Levi o garlol tan yn Waterloo-street, fis Gorphenaf di- weddaf. Y mae y Parch Dr. Bevan, yr hwn sydd yn frodor o Lanelli, ac a fu ar ymweliad, a'i enedigol wlad yn yr haf, newydd gael ei benodi yn gadeir- ydd Undeb Cynulleidfaol Victoria, Awstralia, am y flwyddyn 1898. Claddwyd y Parch D. Stanley Davies, gynt o Lanbrynmair, prydnawn ddydd Mercher, yn rghladdfa gyhoeddus Casnewydd. Cymerwyd rhan yn y gwasanaeth gan y Parch H. Elwyn Thomas, ac amryw weinidogion eraill. Gwneir trefniadau i gael dadganiad rhagorol o oratorio, "Dewi Sant," Mr David Jenkins, yn Llundain. Y mae Neuadd y Frenhines wedi ei sicrhau i'r amcan a chorau a chartorion medrus wedi eu sicrhau er cyrhaedd yr amcan hwn. "Sion Siencyn o Hengoed" (Dr. John Jenkins) oedd testyn papyr a ddarllenwyd gan Mr Evan Owen o flaen Cymdeithas y Cymmrodorion yn Nghaerdydd. Yr oedd y papyr yn uri hynod o ddyddorol ac adeiladol. Yn Nghyngor Dosbarth Aberdar, ddydd Gwen- er, hysbysodd y swyddog meddygol am dri achos o'r dwymyn goch, dau achos angeuol o'r clefyd typhoid, ac wyth achos o diphtheria. Gorchy- mynwyd cau rhai tai afiachus, a rhwystro gorlenwi tai eraill. Cyrhaeddodd y newydd i Abertawe am farwol- aeth Mr Thomas John, prif beirianwr yr agerlong "Michigan," yr hyn a aclioswyd trwy foddiad tra yr oedd y llong yn y Sianel Seisnig. Brodor yd- oedd Mr John o Glyrld-enven, sir Benfro. Ymddengys fod; y Llyfrgell Gyhoeddus yn Barry yn cael ei gwerthfawrogi; oblegid liysbysir fod cynifer a 2245 o gyfrolau wedi cael eu ben- thyca oddiyno yn ystod y mis diweddaf—y nifer mwyaf er pan y mae y llyfrgell wedi cael ei sef- ydlu. Y mao heddgeidwaid yn y Borth mewn pen- bleth mewn perthynas i ladrad sydd wedi cym- eiyd lie yn nghapel Soar (M. C.). Bemir fod o lOp i 15p wedi cael eu cymeryd o gwpbwrdd oedd yno. Hyd yina, nid oes un arwydd fod yr hedd- geidwaid wedi dyfod o hyd i'r troseddwr neu y troseddwyr. Mewn cyfarfod o Gynghor Coleg Prifysgol De- heudir Oymru, ddydd Mercher, penodwyd Mrs Legard, priod prif arolygydd yr ysgolion dros Gynmi, i gyrVychioli y coleg ar Gynghor Neuadd Aberdar. Etholwyd y Proffeswr Powel i gyn- rychioli y Cynghor ar Gorph Llywodraethol Ys- golion Canolraddol Casnew-ydd am dair blynedd. Dyfarnwyd ysgoloriaeth John Cory o 25p am flwy- ddyn i Mr J. Garibaldi Phillips, a Llen-fuddiant y Coleg i Miss A. G. Duckers. Boreu ddydd Iau, aeth yn wrthdarawiad rhwng un o lestri maw-rio n Caerdydd a llestr arall adna- byddus, tua 30 milldir isiaw Lundy, a suddodd yn mhen yr awr o amser. Y mae unarddeg o'r dwylaw wedi eu harbed, a'u dwyn i dir, gan lestr berthynol i Norway, ond y mae y cadben a phed- war arall yn eisiau. Darfu iddynt rwyfo allan o'r llestr anffodus mewri bad gwahanol i'r lleill, ac nid oes dim hyd yn hyn wedi dyfod i glyw am danynt. Enw y cadben ydyw Mr R. C. Young. Traddododd y Proffeswr T. Parry, Aberystwyth, v drydedd o gyfres o ddarlithiau ar y testyn, "Am- aethyddiaeth," yn Ysgoldy y Bwrdd, Cross Inn, Llanon, nos Wencr. Etholwyd Mr T. A. Lloyd, Adsolwen, yr. gadeirydd. i'r hwn y mae clod yn ddyledus am ymwelkdau y proffeswr a'r gymy- dogaeth. Yr oedd. yr ysgoldy yn Ilawn o wran- dawyr ar bob achlyaur, ac ymddangosai yr ani- aethwyr yn gwerthfawrogi y wybodaeth newydd yn fawr. Gwneir arbrawfiadau ar y cynlluniau gan ldaws o amaethwyr yn y dyfodoL Pasiwyd pleidlais o ddiolchgarwch cynhes y cyfarfod i'r darKthydd, ar gynygiad Mr Jones, Ty'rbach, ac eiliwyd gati Mr T. Morgan, Bwlcht I Bu farw hen wraig yn Maesyfelin, Llanbedr, Ceredigion, yr wythnos hon yn 102 mlwydd oed. Daeth gwraig i weithiwr o hyd. i fag ar brif heot Abertawe yn cynwys rhywfaint dros lOOp. Wrth ei ddychwelyd i'w berclienog, cafodd ddarn dau swllt yn wobr am ei gones.trwydd Dywedir fod llawer o dlodi yn bodoli yn Nhre- iorris a Glandwr, Abertawe, a chynhahwyd cyf artod nos Lun er mwyn ystyried y moddion goreu i gynort;Wyo Y:. dioddefwyr.. t'if Mae y Parchn. H. Elfed Lewis, Llarelli, Thomas Roberts, Wyddgrug, wedi eu penodi draddodi pregethau'r undeb yn nghyfarfodydd. blynyddol yr Anllibynwyr Cymreig gynhelir 7,1 Llundain yn 1898. Talodd COT Meibion Mountain Ash, dan arwein- iU,°g Mr J' G1^nd^ Richards, y^hTd ar bnfddinas. Cafodd dderbyniad t™S a gwriaeth ei ddadganiadau Lgrap^St « ftafriol ar y cynulleidfaoedd. ° P ° Pregethwr anenwadol yw Mabon, weithiau yn Amnbynwr, we,thiau'n Fethodus, bryd arall L ^ais, ac weithiau n Gymro. Bu yn pregethu yn ?ogs Sbljh S J'aid Seisni« nM1dl3^?ngyS^°d Jl4M cyZ^dig Caerdydd yn penderfyixu ymddwyn yn llym at y rhai hyny a, Jolm" AiaifclVaflan- Ajlfonodd o'r enw: John Elliot, Angelina-street, i garchar am byth- efnos, a Thomas 1-towlinsor.6 Albeltstreet. am wythnos. ,Jilovrr *ydd 3^ graddol enill dy Wad ydyw Mr Wham Morgan, Pontardawe. Mae yn aeS oV ^YsffS P l' aelod o Fwrdd Llywodraethol f ^n°lraddol, ac awgrymir ei enw fel ok w Evaiis fei Ii(S-,T newyddion Undeb Ysgolion Sul y Bedyddwyrydynt :-Mr J. Griffith, Groesgoch; y Pujchn. M. James, Bedwas; Charles Davie« Caerdydd; H Cemyw WilHams, Corwen; a'r Pnfathraw Roberts, Aberystwyth. Cvnhelir cyf- arfod nesaf yr Undeb yn Aberdar. y n nghYlod. Bwrdldl Y sgol CasteIlnedd, ddydd Mawrth, gvyrvaed sylw o adroddiad Arolygydd ei Mawrhydi gyda golwg ar y gorkvnder oedd yn w ysgolion; a tnrefnwyd i dalu 25p yn y flwyddyn Ci?treiZ am fenthyg y capel hyd nes y bydd yr ysgemon neivydd yn barod. Hys.bysir fod y Paxch T. W- Medhurst, Caer- dydd, gweinidog adnabyddus gyda'r Bedyddwyr, newydd gwblhau ei ddeugeinfed flwddyn o'i weini- drlSwii Tn ySt<>d amser hwnw' bedyddioddi ddwy fil o bersorjui, a bu yn gwefnidogaethu yn mhedair rhan y Deyrnas Gyfunol. Mae Bwrdd Ysgol Abertawe wedi gwneud cyf- newidiadau lawer ar ol yr etholiad ddiweddk Gosodwyd cadeirwyr newydd ar vn an-os i'r ol.1 or gwahanol bwyllgorau ynddo, ac etholwyd Mr Harries gadeil7d<i ar 7 B^dd yn'lle Mr 1/ DIivg gerym gofnodi marwolaeth Mr John Da- vies, arweinydd cor enwog Dowlais, a brawd i'r adnabyddus Mr Dan Davies. Ganed ef yn 1831 a gv, naeth enw iddo ei hun fel cerddor medrus pan yn ieuanc iawn. Claddwyd ef ddvdd Mawrth vn mynwent Pant Cad Ivor, Dowlais." Cynhaliwyd cyfarfod y dydd o'r blaer yn Nghaer er siarad y cwestiwn o godi Capel Goffadwriaethol am y diweddar Barch John Evans (Eglwysbach) yn Pontypndd. Yr oedd pa.wb yn unfarn am wneud hyn, a chafwyd addewidion am £ 200 yn r cyfarfod. Deallwn fod Syr Michael Hicks-Beach, A.S., wedi derbyri; gwahoddiad gan Gymdeithas Fas- nachol Abertawe i giniaw YI y dref hono Ionawr e?' a'fod wwli ^lygu ei fwriad i fod yn bres- enol. Mae Canghellydd y Trysorlys vn frawd-yn- nghyfraith 1 r aelod Seneddol dros Abertawe, sef y gwron poblogaidd, Syr J. T. D. Llewelyn. Cynhelir cyfarfod cyhoeddus yn Neuadd y Dref. Caerdydd, ar y 18fed cyfisol, dan lywyddiaeth Ar- glwydd Windsor, er cymeryd i ystyriaeth y modd goreu i godi cofadail esgobaethol i'r diweddar Bdeon Taugliari, ac nid c-es amheuaeth na fydd y cynulliad yn deilwng o'r deon urddasol, gan ei fod yn un a gerid gan bawb. Anfonodd Mr Richard Williams, F.R.H.S., Drefnewydd, ddwsin a haner o hen lyfrau Cym- reig pririoil a gwerthfawT i Lvfrgell Coleg Aber- ystwyth. Anfonodd Mrs Jessie Williams, Aber- ystwyth, amryw gyfrolau o lyfrau Cymreig budd- iol a gwerthfawr. Hefyd, lythyr yn llawysgrif y Parch David Lloyd, M.A., LL.D., prifathraw Coleg Presbyteraidd Gaerfyrddin, o 1833 i 1863. Hefyd llythyr yn llawysgrif ei thad, y Paxc)!n Stephenson Hunter, prifathraw Coleg Gaerfyrddin. o 1863 hyd 1875. J Mewn moch a dofednod y masnechir yn fwyaf neillduol yn marchnad Llanybvther yr adeg hon o'r flwyddyn. Yn y farchnad a gynb-aliwyd ddydd Llun, yr oedd y moch tewion yn g\verthu yn hynod fywiog porkers am 6s 3c y scor, a'r moch stor am 6s. Yr oedd y perchyll yn farwaidd iawn, ond gwerthwyd llawer am o 10s i 14s yr un. Yr oedd defaid a d:a wedi eu dwyn iddi hefyd. Prisiau y defaid tewion oeddynt o 2lc i 3c'; wyn tewion 4 3c y pwys. Nid oedd llawer o dda wedi eu dwyn. i'r farchnad hon, ond o'r rhai oedd yro nid oes amheuacih nad tanv Mr Davies, Orugwheel, oedd pen y farchnad. Prydnawn ddydd Mawrth, talodd Esgob Ty Ddewi ymweliad ag Abertawe, lie v rhanodd y gwobrwyon a'r tystysgrifau i'r ymgeiswyr llwydd- ianus yn arlioliad diweddar Bwrdd Arholiadol Caergrawnt a Rhydychain. Wedi i'r Maer, Dr. Turpin, Miss Brock, a'r Parch John Pollock an- erch y rhai oeddynt yn bresecol, cafwyd anerch- iad penigamp gan ei arglwyddiaeth ar addysg yn Nghymru, ar ol yr hyn y rhanodd y gwobrwyon, etc. Rhoddwyd derbyniad brwdfrydig i'w ar- glwyddiaeth, a thalwyd diolohgarwch gwresog iddo ar ddiwedd y cyfarfod. Y mao gwysiau wedi eu tynu allan yn erbyn saith o bysgotwyr o Aberystwyth, pa rai gyhuddlr yn Llys Ynadon Aberaevon o bysgota ar y Sab- both. Ymddengys eu bod wedi eu gweled allan o Ceirtewydd yn ystod canol dydd Sul, Tachwedd 21ain, arv yr oodd hyn wedi deffro eiddigedd pobl y lie. Gwnood hyn yn hysbys i'r heddgeidwaid, a than Ddeddf basiwyd yn ystod teyrnasiad Charles II., 1677, y mae y Prif-gwnstabl wedi cymeryd yr achos mewn llaw. Y mae cryn ddyddordeb wedi ei gymeryd yn yr achos, yr hwn a ddygir yn mlaen ar yr 22ain o'r mis presenol yn Aberaeron. Cynlialiwyd cyfarfod misol Bwrdd Ysgol Llan- arth ddydd Mawrth, pryd yr oedd Mr Morgan Evans yn y gadair. Pasiwyd pleidlais o gydym- deimlad dwys gyda theulu y diweddar Mr Evan James, TVnparc, yn eu galar. Bu Mr James yn was ffyddlon i'r Bwrdd am flynyddau fel atten- dance officer. Cafodd Mr Simon Rees ei alw o flaen y Bwrdd i roddi cyfrif am absenoldeb ei blant o'r ysgol. Dexbyniwvd llythyr oddiwrth yr archadeiladydd mewn perthynas i "classroom" ys- gol Mvdroilyn, a pheaiderfynwyd fod pwyllgor o r Bwrdd i gyfarfod ag ef er gweled y tir (y safle). .—