Y Cymro

GWRENG A BONHEDDIG. SYR,-Yr oedd yn ddrwg yn fy nghalon genyf weled lie mor amlwg yn cael ei roddi yn eich rhifyn .diweddaf i'r dyweddïad priodasol rhyfedd sydd, fel y dywedir, wedi cymeryd lie rhwng mab un o deulu- oedd Cymru a. gweddw un o Arglwyddi Lloegr, yn ystod y rhyfel yn Neheudir Affrica. Pa werth i Gymru yw gwybod dim am helyntion y gwr ieuanc gwantan hwn, nae am ei fam ychwaith o ran hyny. Y mae casanu traed pobl o'r dosbarth hwn wedi hir fyned heibio yn Nghymru, mi dybiaf. Pe llwyddai dyfais y beujwod wyneb-liwiedig hyn i ddal Tywys- og Pen-y-mynydd neu rhyw Dduc cyffelyb ei dras, pa foed i'r Cymro anurddo'i ddalenau i gyhoeddi hyny i'r byd Cymreig. 'Tis only noble to be good, Kind hearts are more than coronets, And simple faith than Norman blood. H.L. (CEEDWN^mai ein dyledswydd ni ydyw cyhoeddi pob newydd o ddyddordeb i'n darllenwyr, pa un bynag ai am fonedd ynte gwreng y byddo ond yn ol deddf H. L. ni fyddai genym fawr ddim i'w ddweyd o wythnos i wythnos ]

--ù-- Birkenhead. Brydnawn Sadwrn diweddaf, hebryngodd Pwyll- gor y Ganadaeth Dramor yn Parkfield y plant fu'n casglu at yr achos da hwnw mewn oerbydau i Frya Bids ton, lie y darparwyd lluniaeth rhagoroi, tan ar- olygiaeth Mrs Robfc Jones (Alfred Road), R O Morris, a Mrs R Roberts. Dlfwynodd cawod o wlaw beth ar fwyniant y rhai ieuainc, ond wedi ei myned heibio cawsaut hwyl dda a gwobrwyon am ymry son. rhedeg a difyrion eraill, o drefniad Mri Ro- bert Roberts, Robfc Jones ac Isaao Daviea. Talwyd diolch cynes i Mr R E Hughes, Trevlys, am ei gar- edigrwydd yn rhoddi'r cerbydau at gludo'r plant yno ac yn ol. --0- Mewn cyfarfod arbenig o Gynghor Dosbarth Bethesda, ddydd Iau, hysbyswyd fod telerau Argl. Penrhyn yn uglyn a'i gynygiad i roddi darn o dir i wneud claddfa wedi eu hysbysu i wahanol gyrph Ymneillduol y dosbarth, y rhai sydd wedi datgan eu boddlonrwydd iddynt. Felly pasiodd y Cynghoreu bod yn derbyn cynygiad Arglwydd Penrhyn, a diolchwyd iddo am ei garedigrwydd yn y mater. Y mae Undebwyr Caerdydd wedi dewis Mr Joseph Lawrence fel eu hymgeisydd erbyn yr eth- oliad nesaf.

Yr Yspyttai yn Neheudir Affrica. YB wythnos ddiweddaf, ymddangosodd ysgrif faith yn y Times, Llundain, gan Mr Burdett-Coutts, A.S., yr aelod Toriaidd dros Westminster, yn des grifio y modd yr ymddygir at y clwyfedigion a'r milwyr sydd mewn clefydon ar faes y rhyfel. Bu Mr Burdett-Coutts allan yn maes y rhyfel fel goheb- ydd y Times, ac ysgrifenodd yn onest yr hyn a j welodd, ac y mae hyny wedi codi cynhwrf annghy- I ffredin oddifewn ac oddiallan i'r Senedd. Dyfy"nwn rai o'r ffeithiau a gofnoda: ( Yr oedd 20,000 o gleifion a chlwyfedigioti yn j Neheu Affrica, Mai 29ain,athros eu haner daa I dwymyn y typhoid. Byddin Brydeinig barchus ydoedd, yn fwy na'r byddiooedd a eniHodd rai j rhyfeloedd, a chyniferag y dywedai rhai fuasai ddi- gonol i enill y rhyfel hwn ond byddio o gleifion ydyw. Yn Bioemfontein tua dechreu Mehefin, yr oedd tua 5,000 yn gorwedd yn glaf, a 5,000 arall newydd eu hanfon oddiyno. Ysbytty symudol ydyw'r un a elwir field hospital, i symud ol a blaen gyda'r fyddin, a lie ynddi yn gyffredin i gant o gleifion neu glwyfedigion. Rhif y gweinwyr, yn cynwys 4 meddyg, 2 feistr y ward- iau, 14 o nyrses, ac eraill ydyw 26. Pan y bydd- ont yn aros am yspaid yn yr un lie, troir y rhai hyn yn gyffredin yn ysbyttai arosol, a chyflenwir hwy i'r perwyl hwnw. Talodd Mr Burdett-Coutts ymwel- iad ag un o'r rhai hyn, oedd wedi bod er's deng wythnos mewn Ile o fewn milldir i Bloemfontein, a dyrna'r olygfa a welodd. Y tro cyntaf yr aeth yno, yr oedd 250 yn y pebyll, 90 ohonynt yn dyoddef tan y typhoid. Yn mhen pythefnos aeth yno dra- chefn; nid oedd dim gwelliant mewn cyflen- wadau, ond y cleifion wedi cynyddu i 310, eu hauer yn typhoid. Yr oedd eu cyflwr yn annesgrifiadwy. Gorweddent mewn pebyll bychain crwu, yn cymvys He i o chwech i wyth o ddynion iach i orwedd ynddynt. Mewn llawer o'r rhai hyn gorweddai deg 0 ddyuion dan y dwymyn, yn dyn yn eu gilydd, rhai ar farw yn glds wrth ochr y rhai oedd ya dechreu gwella, ac nid oedd lie i fyned rhyngddynt i weini arnyut. Nid oedd yno na gwelyau na matresi, ac nid oedd ond 42 o stretchers yn yr holl ysbytty, fel yr oedd 274 o gleifion yn gorfod gorwedd ar y ddaear. Yr oedd prinder gwrthbanau hefyd; nis gallai'r claf gael mwy nag un, gyda Ilea i gadw'r dwfr allan, rhyngddo a'r ddaear. Yr oedd y ddaear mor galed a chareg ac yn y nos, elai yr hin i lawr i bwynt rhewi. Dim diilad gwely na gobenydd o fath yn y byH dim ond rug arw yn rhwbio yn erbyn eu crwyn oedd yn llawn o'r dwymyn. Yr oedd y gwres oddimewn i'r pebyll ganol dydd yn ofnadwy, a'r arogl jn ddigon i daraw dyn cryf i lawr. Yno y gorweddai dynion a'u gwynebau yn orchuddiedig gan bryfed duon, yn rhy wan i godi Haw i'w hys- gubo i ffwrdd, a phoenus ydoedd eu gweled yn ceisio eu hysgwyd ymaith trwy ddirdynu eu gwyn- ebau. Yn ystod y nos nid oedd dim i rwystro y rhai oedd mewn ystad o orphwylledd gan y dwymyn rhag codi a chrwydro o gwmpas y gwersyll yn haner noeth yn yr oerni. Mewn un babell, cysgai rhai, tra eraill yn syllu a'u llygaid yn agored, ac un arall wrth eu hochr yn cwyno ac ocheneidio ei fywyd allan ac yn marw mewn poenau arteithiol. Nid yn unig gwelent ond teimleut eu cydfilwyr yn marw. Yr oedd yn olygfa arswydlawn. Galwodd heibio yr un ysbytty ddiwrnod arall, ar ol gwlaw trwm, y typhoid wedi cynyddu, a llawer o'r cleifion yn gorwedd mewn tair modfedd o laid, a phryfed ac ymlusgiaid o bob math yn eerdded ar hyd-ddynt, a neb i weini arnynt. Nid ar y prif swyddog milwrol oedd y bai, yr oedd ef yn egniol a gofalus, yn gweithio ddydd a nos, ond anmhosibl ydoedd i un dyn wneud nemawr ddim i leddfu poen y llu mawr. Yn mhen ychydig newidiwyd y prif swyddog milwrol, ac yr oedd hwn eto mor weithgar a'r llall. Yr oedd nifer y cleifion wedi cynyddu i 496-300 ohonynt yn achosion o typhoid. Yr oedd yr ychydig nurses fu yno wedi eu cymeryd ymaith, a 25 o filwyr cyffredin annghyfarwydd ac anwybodus, wedi eu rhoddi yn eu lie, i wneud yr holl nursio, a hwythau heb haner gwella o'r un clefyd. Tri medd- yg yn unig oedd yno bob amser. Yr oedd nifer y cleifion o fewn ugain (520) i'r hyn a ganiateir mewn yspytty gyffredin, lie y mae 20 meddyg, 78 nurses cyfarwydd, 26 o weinwyr, a 9 o nurses eraill, a hyny mewn ysbytty o glwyfedigion, tra y mae eisiau mwy o ofal gyda rhai mewn clefyd. Dyna lie yr oedd yr ysbytty yma, yn ymyl Bloemfentein, wedi ei gorlenwi gan rai mewn typhoid, heb ond tri meddyg, 25 o filwyr heb wybod dim am nyrsio, a dim nurses. Eto, pan y derbyniwyd gorchymyn i symud yr ysbytty, gwaghawyd hi o'r cleifion a chludwyd hwy i ysbytty arhosol, pellder o filldir a hauer. Cod- wyd ugain o'r achosion gwaethaf o'u pebyll, gosod- wyd hwy ar draws eu gilydd mewn hen wageni ych- ain garw, heb ddim byd tanynt, a gyrwyd hwy ar draws y tir caregog, tolciog yn mhen tridiau yr oedd amrywohonynt wedi marw. Digwyddodd y pethau hyn yn Bloemfontein yn ystod yr ail fis wedi i Arglwydd Roberts feddianu y dref. Fel y dywedwyd, achosodd y dadleuiadau hyn gryn gynhwrf, a chafwyd dadl faith a phoeth ar y mater yn y Senedd nos Wener. Agorwyd y ddadl gan Mr Wyndham, yr Is-Ysgrifenydd rhyfel, yr hwn a addefodd ar y cychwyn fod y cleifio i a'r clwyfedigion yn Bloemfontein wedi bod yn agored i ddyoddefiadau mawrion, ond ar yr un pryd nad oedd careg wedi ei gadael heb ei throi er ceisio Uiniaru y dyoddefladau-fel, yn wir, eu lliniarwyd, i raddau mwy nag a gyrhaeddwyd o'r blaen mewn unrhyw ryfelawd. Efallai fod camgymeriadau o farn wedi cymeryd lie, ond nid cywir ydoedd dweyd na chymerodd y Llywodraeth i gyfrif y posiblrwydd i glefydau dori allan ar raddfa eang. Rhagdybiwyd hyny, a rhoddodd Cyfarwyddwyr Cyffredinol Adran Feddygol y Fyddin bwyslais ar iddynt wneud darpariadau angenrheidiol. Dyfynodd ystadegau yn dangos fel yr oedd y cyflenwadau a'r darpariad- au meddygol wedi gwella er mis lonawr diweddaf, ac fod cyuydd yn y fyddin yn Neheu Affrica wedi ei ddilyn a chynydd yn yr ysbyttai a'r meddygon. Nid oedd yr anhawsderau wedi codi oherwydd prin- der y cyflenwadau, ond o'r anhawsder mawr i gludo y cyflenwadau i'r gwahanol leoedd. Mewn perth- ynas i'r cwynion o Bloemfontein, credai nad oedd- ynt wedi cymeryd i ystyriaeth yr anhawsderau mawrion mewn trafnidiaeth y bu raid i Arglwydd Roberts eu gwynebu. Methai weled y gallent roddi bai ar neb, ac fod y cwynwyr wedi myned i eithaf- ion. Cododd Mr Burdett-Coutts ar ei ol, a dywedodd ei fod yn barod i sefyll wrth bob peth a ddywedodd, ac aeth dros amryw engreiphtiau er profi fod digon o sail i'w gwynion, a dywedai fod diffyg mawr wedi bod yn rhywle, a rhaid i rywrai gymeryd y cyfrif- oldeb. Yn mhlith eraill, siaradodd Syr H Vincent, Syr W Foster, a Syr C Dilke. Dywedodd yr olaf fod sylw wedi cael ei alw flwyddyn ar ol blwyddyn at y diffyg yn nghynllun meddygol y fyddin. Dangos- wyd sut y torai pethau i lawr, a dyma hi wedi dyfod fel y rhagddywedwyd. Yr oedd wedi ei brofi tuhwnt i amheuaeth fod Arglwydd Kitahener wedi tori i lawr y trosglwyddiant, mor bell ag yr oedd cyflen- wadau yr ysbytty yn myn'd, yn ddibris, yn y daith frysiog i Bioemfontein. Yr oedd y toriad i lawr yn Intombi yn fwy gwarthus 03 yn bosibl nag yn Blo- emfontein. Dywedodd Mr Lloyd George fod cyhuddiadau yr aelod dros Westminster wedi eu haniheu. Yr oedd araith yr Is-Ysgrifenydd yn un o gyfaddefiad ac o ocheliad. "Pob peth a ofynodd Arglwydd Roberts am dano," meddai, fe'i cafodd," Beth oedd ystyr hyny? Yr oedd yr un peth a dweyd, Nid yw y cyfrifoldeb yn gorwedd arnom ni." Addefwyd y llu ofnadwy o ffeithiau, a'r casgliad y gofynid i'r Ty yn awr ei dynu ydoedd, fod y cyfrifoldeb yn gorwedd y gydag Arglwydd Roberts ac Arglwydd Kitchener, Ysgrifenodd gohebydd o'r maes Yr holl amser y bum yn Bioemfontein, aflonyddwyd fi gan y braw o esgeulusdra a'r creulondeb tuag at y cleifion." Clywsant gan yr Is-Ysgrifenydd Rhyfel fod digonedd o gyflenwadau meddygol wedi eu hanfon i Cape Town. Cadarnhai hyny achos yr aelod dros West- minster. Ei holl gwyn ef ydoedd fod y cyflenwadau angenrheidiol yno, ond methent gyrhaedd y cleifion a'r clwyfedigion. Yr oedd y Llywodraeth, nid yn unig wedi camgyfrif gallu gwrthsafol y Boeriaid, ond o'r dechreu i'r diwedd dangosasant ddiffyg mewn darpariadau ac anwybodaeth am yr amgylchiadau lleol. Wed i'r cyfan, pa wahaniaeth wnai diwrnod neu ddau yn nglyn a, symud yn mlaen ? Yr oedd yno frys mawr, mae'n amlwg, i gyrhaedd Pretoria. Yr oedd i'w chymeryd erbyn dyddiad neillduol. a therfyn y rhyfel i'w gykoeddi. Ni ddywedai fod a wnelo hyn ddim a'r Etholiad Cyffredinol. Rhaid i unrhyw un a ddarlleao y bryscegeseuau ddyfod i'r casgliad hwnw. Dibrisdod o ddyoddefiadau a bywyd dynol a arweiniodd i'r rhyfel, a dyna fu wrth wraidd yr holl gyfres o anffodion a wnaethant y fath argraph ar y wlad ac am ddynoethi hyny, dylent ddiolch i'r aelod anrhvdeddus dros Westminster. Neidiodd Mr Baifour ar ei draed mewn tymher nwydwyllt, gan ddweyd na chlywodd erioed araith fwy gwarthus na'r un yr oedd newydd wrandaw arni Yr aedd yr aelod anrhydeddus wedi myned mor bell a dweyd fod bywydau ein milwyr wedi eu haberthu i amcanion politicaidd. Yr oedd hyny yn annghywir. Dywedai Mr Lloyd George fod ein milwyr wedi eu cigyddio yn ddiachos o flaen llygaid y Cadfridogion i foddhau plaid o wleidyddwyr gartref. Gwadodd Mr Lloyd George iddo ddwyn unrhyw gyhuddiad yn erbyn ein cadfridogion, ond daliai at ei gyhuddiad yn erbyn y gwleidyddwyr. Aeth Mr Balfour yn mlaen i ddweyd fod yr Wrthblaid yn ceisio gwneud mater plaid o'r achos amddiffynai y Cadfridogion, ac nad oedd y dyoddef- iadau ond yr hyn sydd raid wrthynt mewa rhyfel. Gobeithiai Syr H Campbell-Bannerman y gallai gadw ei dymher yn well nag y gwnaeth Mr Balfour, a gwawdiai sylwadau y boneddwr hwnw ar yr Wrth- blaid. Nid oeddynt hwy yn beio y Cadfridogion. Yr oedd bai yn rhywle, a rhaid oedd ei gael allan. Cytunwyd i wneud ymchwiliad i'r achos.

-:0:- Undeb Anttibynwyr Cymru YR ABHOLIAD BLYNTDDOL. CTHOEDDIR canlyniadau arholiad blynvddol Undeb Ysgolion Sul Annibynwyr Cymru. Maes llafur y pedwerydd dosbarth, sef rhai 2lain oed ac uchod, oedd Epistol Cyntaf Pedr. Arholwr, y Parch D Thomas, Llanstephan. Derbyniwyd 147 o bapyrau -136 yn Gymraeg, ac 11 ya Saesneg. Wele safle'r ymgeiswyr yn y dosbarth cyntaf ac ail: — Dosbarth 1.—D. Lewis Evans, Grove Street, Ler- pwl, 97 (y wobr gyntaf) James Edwards, Bethle- hem, Rhos, 95 (yr ail wobr); D Rosser, Siloam, I Pentre Estyll, 93 (y drydedd wobr) Evan Roderick, Soar, Clydach Vale, 92; R G Williams, Bethel, Ffestiniog, 91; Ben Thomas, Clifton Road, Bir- kenhead, 90 Tom Davies, Cymer, Rhondda, 89 William James, Brynseion, Cwmbach, 88; R V Lewis, Bethel, Ffestiniog, 86; Johannes Guilleb- mus, Ebenezer, Abertawe, 86 D Lloyd, Ebenezer, Abertawe, 84:; J R Davies, Great Mersey Street, Lerpwl, 82; R Cynfal Roberts. Bethel, Ffestiniog, 80; W J Price, Plough, Aberhonddu, 78; W James, Tyrhos, Penfro, 78 T J Rees, Christian Temple, Ammanford, 77 J Anwyl, Albion Park, Caerlleon, 76; C W Roberts, Horeb, Arthog, 76 Owen Jones, Bethel, Arfon, 75. ADosbai-th 2.—T Hughes, Siloh, Glandwr, 74; W J Walters Cwmbwrla, 73; D Mathias, Ty'nycoed, 71; R Owen Jones, Tabernacl, Lerpwl, 71; Jenkin Rees, Horeb, Llwydeoed, 70 W Evans, Salem, Bangor, 70; D Reynolds, Tabernacl, Lerpwl, 69 J P Griffiths, Seion, Conwy, 68; Urias Richards, Tyrhos, Penfro, 67; Morgan Jenkins, Plough, Aberhonddu, 66; Elizabeth Jenkins, Capel y Wig," Aberteifi, 65; G Davies, Salem, Corris, 64; J Adams, Abermaw, 64; E J Davies, Capel Erw, Cellau, 63; Mary Owen, Capel y Wig, 62 T Wil- liams, Salem, Bangor, 61; Joseph Thomas, Rhyl, 59; J R Hughes, Ebenezer, Trawsfynydd, 58; J Owen Evans, Plough, Aberhonddu, 56; Daniel P Jones, Towyn, 55; Nell Jones, Sardis, Bodffordd, Mon, 54; W John Jones, Siloh, Pentre, Rhondda, 54; G Jones, Porth, Rhondda, 53; Mary Jones, Bodorgan, Mon, 52; L J Parry,Sardis, Bodffordd, 51; T B Thomas,. Ty'nycoed, 51; Thomas Henry Price, Plough, Aberhonddu, 50; John Williams, Carno, 50. I

I Oyffryn Clwydø Yr oedd yr Archddiacon Protheroe yn pregethu yn Eglwys Llanfwrog, ddydd Sul, ac yn aros gyda'r rheithor y Parch J F Reece. Y mae'r Wesleyaid yn trefnu i gynal cyfarfodydd arbenig vn Rhuthin fis Awst nesaf i d dathh. can mlwyddiaut Wesleyaeth Gymreig. Ac ystyried iddi gael ei t'nroed i lawr yma mor gynar, beth ydyw y rheswm i Wesleyaeth flodeuo cyn lleied yn Nyff- ryn Clwyd ? o Cynelir ysgol haf flynyddol gweinidogion Bedydd- wyr Gogledd Cymru eleni yn Llanbedr, Meirion- ydd, yr wythnos hon. Darllenir papyrau yno gan Dr Witton Davies ar' Sefyllfa bresenol beirniadaeth yr Hen Destament; gan y Proff. Silas Mortis ar Sefyllfa bresenol beirniadaeth y Testament New- ydd gan Dr Owen Davies ar Pregethu a phre- gethwyr; a chan y Parch W Samuel ar Fanteis- ion ac anfanteision y weinidogaeth."

Tan dychrynllyd yn New York. 1,000 o BOBL WEOI LLOSGI. ANFFNYCII y digwydd tin mor ofnadwy ago a fa yn Doc Hoboken, New York, ddydd Sadwrn. Llwyr ddmysfcriwyd fciir agarddiosig werthfawr yn pertfayn i'r cvrrani a elwir German Lloyds, saf y Main, Saale, a ttremen, a diangfa gyfyng a gafodd y Kaiser TVithcl'Yi, un o'r liongau ar- dderchocaf sydd ar wyneb y dyfnder. ° Yr oedd y doci'iu yn llawn o ymwelwyr pan dorodd ? tan alian gyntaf, a choliodd llawer ohonynt eu bywydau ya chwanegol at ddwylaw a awyddogion y llongao. Nid oes aicrwydd pa fodd yr enynodd y goelcerth, ond i'r Un dde- chreu mewn pentwr o gotwm ar y piar, a lleda yn gyflym tafi wynt cryf a chwythai ar y pryd. Ni chytmrodd ond tua naw munyd nad oedd pum acr o'r gWcUth maan a'r ystorfaydd nwydd- au goreu yn New York ya fFiglo. Ar fwrdd y Saale, oherwydd i'r hatches gael eu rhoi i Ltwr er afcal ilad^eniad y tai, daliwyd lluaws o ddyaion fel llygod mewn trap, a buont yn eu o*rcha? arswvdos am o.-iau, vn ofnl bob eih%d mygi gau y gwres tinllyd oedd o am- gylch ea cirohar, eu rhostio i Farwoliethj neu aud io yn y lloag a boidi. 0 vfsvyd. hyd i gorp l y Capteu Mirrow wedi Ikagi tuhwnt i neb aim ei adwaeu ya hwyrach yn y dydd. B srnir fod y polled o leiaf yn 20,000 000 o ddoleri.

-0 Lfythyr Liunclain Gall TAFWYSOX. Y SENEDD. MATER y trefniadau meddygol yn Neheubarth Affrica sydd yn cael mwyaf o sylw y dyddiau hrn, a haedda'r aelod Toriaidd, Burdett-Coutts, bob parch am ei waith yu dadlenu'r gwirionedd. Y gwir am dani ydyw fod cysur ac iechyd y milwyr wedi eu haberthu er mwyn cael record marches, ond mae y ffaith fod yr annghysur, yr afiechyd, a'r marwol- aethau wedi cyrhaedd eu pwynt uchaf yn aleg ar03- iad Arglwydd Roberts a'r fyddin am fis yn Bloem- fontein, yn gondemniad lIwyr ar v gvfundrefn fedd- ygol gysylltiol a'r Swyddfa Rhyfel Ni ddaeth y ddadl ar y pwnc i fynu a'r nosweithiau mawrion fyddis yn arfer eu cael ar faterion pwysig. GIVan ydoedd amddiffyniad Wyndham, ac nid ydvw Bur- dett-Coutts gystal areithiwr ag ydyw o ysgrifenwr.

CYMRU FYDD. Nid oes beirniadu cyhoeddus wedi bod ar Gym- deithas Cymry Fydd Llundain hyd nes y bu i'ch gohebydd Cynic (paham ffugenw Seisnig i Gymro mor aiddgar ?) anfou ei lyddite shell i ganol y gaerfa yr wythnos ddiweddaf Gobeithiaf y bydd i'r eyf- eillion sydd yn arwain y gymdeithas gymeryd svlw o'r hyn ddywedir yn eu herbyn, a cheisio gwneud y gwaith drefnir yn y modd goreu. ac heb unrhyw amcan ond codi ein cydgenedl yn y Brifddinas drwy eu haddysgu yn egwyddorion uchaf gwladgarwch. Teimlo yr oeddwn yn y cyfarfod gynaliwrd rn y Clwb Rhyddfrvdig Cenedlaethol nad oedd y presen- olion yn sylweddoli o gwbl tod amcan uwch i'r Gymdeithas nac ethol swyddogion a. phwyllgor, a threfnu gwaith iddynt. Dywedir fod deugain mil o Gymry yn y Brifddinas, ac nid wyf yn sicr a oes cant o aelodau yn y Gymdeithas hon. Beth yw y rheswm na cheir gwell cef riogaetti ? Mae ugeiniau o Gymry ieuainc yma sy'o gweithio yn galed mewn cymdeithasau Rhyddfrydol yn y lleoedd y maent yn digwydd byw ynddynt; ond rywsut neu gilydd, nis gellir eu cael i weithio gyda gwleidyddiaeth Gymreig trwy gyfrwng y Gymdeithas hon. Beth yw y rheswm na fyddai rhestr o bum' cant o aelodau a chyfarfodydd mawrion ? Wei, credaf yn gydwy- bodol mai y rheswm ydyw y cliqui.tni y souia eich gohebydd am dano ac er mwyn ysgubo hwn vmaith, dylid cael swyddogiona phwyllgor mwy cynrychiol- iadol o'r Cymry ydynt yn byw yn y Brifddinas. Pur ion peth fyddai i'r arweiawyr froed ar daith genhadol drwy'r gwahanol barthau o'r ddiuag, gan bregethu Cymru Fydd a rhestru aelodau ar en per- erindod. Ac yn anad pobpeth. peidier ag edrych ar y cinio fel prif amcan y tymhor. Mae ei bris yn cau allan lawer iawn o'r weria, ac yn cvfyngu y cyfarfod i rai ydynt yn feddiaaol ar dipy-a o arian ac evening dress. Canmil gwell fyddai cael cyfarfod mawr mewn lle canolog ac areithiau gvvladgarol gan arweinwyr ein cenedl, ac ambell Sais neu Ysgotvn fydd yn cydymdeimlo a'n dyheadau. Mor falch fu- asai lluaws mawr y Ilynedd pe wedi cael y fraiat o glywed Syr William Harcourt ar lwyfan Cymreig. Ond gadawn y gorphenol, a bydded inifod yn ffydd- iog y gwna y Pwyllgor newydd ei waith yn iawn, a rhodded pob Cymro ei gynorthwy a'i hatiing.

Y PARCH JOHN ELIAS HUG-HES. Bellach y mae y brawd anvyyl hwn wedi cefnu arnom, ond aid cyu iddo gael. arddangosiadsylwedd- 01 o r cariad y mae Cymry Llundain yn ei deimlo tuag ato. Wedi gweithio yma am flynvddau, mae Mr Hughes yn gorfod ymadael trwy afiechyd ac nid eglwys Wilton Square na'r enwad Methodistaidd yn unig sydd yn teimlo ei golli, oud ei holl gyd- wladwjr yn y Brifddinas. Yr oedd yn bregethwr swynol a gafaelgar, ya weinidog hofftis gan ei holl braidd, yn gefnogydd bob amser i'r bobl ieuainc ac yn Gymro trwyadl. Nid oes ganddo elyn yn yr boll ddinas, a bydd gan bawb adgotiou ruelas am ei aros- iad yn ein plith ya enwedig y hyny gawsaafc y fraint o gyteiUachu ag ef. Yn ei gyfarfoi ym.\daw- ol, cynrychiolid pob enwad, plaid, a gradd o gym- deithas; a rhoddivyd i Mr Hughes a'r teulu aarheg- ion gan ei eglwys a'i gwahanol gymdeithasau, a phwrs yn cynwys tri chan' gini wedi eu cyfranu gan y gwahanol eglwysi. Bvrriada Mr Hughes ymsef- ydlu yn Llaaelwy, a dymnnwu iddo hir oes ac ad- feriad buan a llwyr fel y gallo eto ymafael yn y gwaith ag y carai barhau ynddo.

UNDEB T CYMDEITHASATJ DIWTYLLIADOL. Yn Llundain mae y rhan fwvaf o waith trefniadol y Cymdeithasau Diwylliadol yn cael ei wneud yn yr haf, ac felly hefyd gyda'r Undeb. Deallwn fod y pwyllgor newydd eisoes wedi cyfarfod, ac wedi dewis swyddogion. Syr Lewis Morris, y bardd fydd y llywydd newydd, gyda gweiuidog a lley^wr o bob enwad yn is-lywyddion. Bu gweithio c%ledy tymhor diweddaf, ac edrycliir yn mlaen am fwy o ymdrech yn y dyfodol. Ddydd Sadwrn, aeth nifer dda o'r aelodau i'r wlad i fwyuhau eu hunain, a I dewiswyd mangre brydferth iawn, sef Court Farm, Upper Warlingham, lie ar fryn uwchben dyffryn prydferth Caterham—y lie tebycaf i'r Hen Wlad ellid ei gyrhaedd mewn yspaid awr o'r Brifddinas. Cafwyd hwyl dda, ac edrychir yn mlaen am bleser- daith eto ar ddiwedd y tymhor newydd,

xymered y tren i ganol siroedd Lancaster neu York ac mi dyffeia fo na wyddai faith y trigol- ion mwy na phe byddai yn nghanol Cymru. Chwedl Sion Llwyd fawr er's talwm, Pam na agorith dyn fel hyn ei lygaid cyn agor i geg." Yn enw pob rheswm pam na ddyag Saeson fwy nag un iaith fel y gwna'r Germaniaid er cymaint manteision masnachol ac eraill, yn lie hewian fel y Grip hwn am i bobl, y rhai heb- law eu hiaith eu hunain allant ddeall os na allant lefarn mor rb wydd mewn leithoedd eraill, ddysgu eu hiaith.