Welsh Newspapers

Search 15 million Welsh newspaper articles

Hide Articles List

7 articles on this Page

Lienyddiaeth.

News
Cite
Share

Lienyddiaeth. 43YFROL Y JIWBILI-EGLWYS BETHESDA, ARFON, gitt W. J. PARRY. MAES eang a dyddorol sydd yn agored i ysgrifenwyr -Cymreig ydyw casglu hanes eglwysi a chapelau ein ,gwlad, cyn y llyncer yr hanes hwnw i fynu gan annghof. Gyda llawenydd felly y croesawn y gyf- rol fechan ddestlus hon o waith y lienor hynaws Mr W J Parry. Nid ychydig yw'r cymwynasau a wnaeth Mr Parry o dro i dro i gymdeithas a llen- yddiaeth, ac aid y lleiaf ohonynt ydyw casglu mewn ffurf itior bylaw a phrydferth hanes Eglwys Anni- bynol Bethesda, sef y gyfrol hon. Y mae gwaith yr argraphydd yn bobpeth ellid ddisgwyl ac heb- law y 126 tud., ceir yma 13 tudalen lawn o ddar- luniau, yn cynwys darluniau o'r capel- oddifewn ac oddiallan—yr holl weinidogion fu yno, pregethwyr, diaconiaid, a rhai aelodau neillduol, yn gwneud i gyd gynifer a 49 o ddarluniau rhagorol, y rhai eu hunain sydd yn Ilawn gwerth yr hyn a ofynir am y gyfrol. Am yr hanes ei hun, dengys ol llafur a manylder neillduol, ac y mae wedi ei ysgrifenu yn dda mewn pump o benuodau dyddorol. Gwyn fyd na wChaffai pob eglwys groniclydd tebyg i Mr Parry. Er yn Ileol, cynwysa lawer o bethau o ddyddordeb cyffredinol, a chredwn na warafun neb ar ol ei ddarllen y deunaw ceiniog a wariodd. Yn gyntaf, dyry grynhodeb rhagorol o sefydliad a I "dygiad yn mlaen yr achos yn Methesda. "Nid yw Eglwys Bethesda fel y cyfryw yn dyddio yn mhellach yn ol na'r flwyddyn 182C». Dyma y pryd,sefy Pasg, 1820, pryd y sefydlwyd hi yn eglwys dan yr -enw, yr hwn euw a gymerodd y dref er pob vmdrech ,enw, yr hwn enw a gymerodd y dref er pob vmdrech gwrthwynebus. Gall, yn ei chysylltiadau, fyned yn ol i Trosyffordd, Cororion, a Choegwigyn, yr hwn dreigliad sydd yn ein cymeryd yn ol uwchlaw can' mlynedd." Yr adeg y symudwyd yr eglwys o Tros- yffordd i Bethesda, a chyn hyny, gweinidogion Ban- gor gymerai ofal eglwysi y cylchoedd hyn. AM flynyddau arferai y diweddar Dr Arthur Joaes gor gymerai ofal eglwysi y cylchoedd hyn. AM flynyddau arferai y diweddar Dr Arthur Joaes ddod i fynu bob pryduawn Sadwrn i gynal Cyfarfod Beiblaidd yn Nghoedyparc. Ar ol te, ai Dr J ones yn ei flaea i Maes Caradoc neu Blaeaaaat lie y pregathai y noswaith hono, neu y cynelid Dos- barth Beiblaidd- Boreu dranoeth deuai i iawr i Tros- yffordd erbyn naw i hregethu yno. Pre;;ethai dra- ohefn yn y Cororioa neu Coegwigya yn y prvdnawn. II Yna deuai i Bangor erbyn y nos. Dyma i chwi daith ar bob math o dywydd. ac yn ami yn nghanol ystorm- ydd gerwin. Ond nid y Dr Arthur Jones oedd yr unig an yn Nghymru a lafuriai fel hyn yn yr oes o'r ¡ blaen, a hyny am lawer rhy ychydig o dal, Yn yr ail bennod, ceir crynhodeb o'r chwe' gweinidog fu yno, gyda sylwadau byrion a tharaw- iadol am danynt. Yna teifl olwg dros y nifer lluos- "Og o bregethwyr a gododd yn y lie, gap osod pob un allan yn ei liw ei hun—y drwg a'r da am danynt. Dyma'r desgrifiad geir yma am uu o'r brodyr hyn YR oedd 0 gorph mawr, yn gryf iawn, nid coraoh o .dan size. Yr oedd yn esgyrniog iawn, a chymalau mawr ganddo, a'i groen yn llac am dano, fel pe na mawr ganddo, a'i groen yn llac am dano, fel pe na buasai ei lon'd. Cymhwysderau nad oedd raid diolch iddo ef am danynt oedd yo ei feddianb, corph mawr dwy lath o hyd, enaid mawr. ea^vrn a gewynau crvf- ion; cyneddfau ei enaid yn ffitio i'r morteisiau gwddf mawr hir, a llais soniarus pan y byddai yn dewis iddo fod felly. Yr oedd ganddo safn dda, ceg fawr, genau o glust i glust; ceg yn tywallb fel tywallt dw'r o grwo; fr cedd ei spowt yn ddigon mawr i daflu allan beth Dynag ddeuai i'w feddwl, allan ag ef ar un waith. Dyfynwn engraipht o'r hanesion difyr geir yma an rai o'r hen gymeriadau, megys Robert Jones y Llyfrwerthwr, yr hwn oedd yn hynod o bigog a 3ur ei ysbryd, a chwipio oedd ei syniad uchaf am ddysgyblaeth eglwysig:- YR oedd gwr fu am flynyddau yn aelod ffyddlon a defnyddiol yn yr eglwys wedi gwrthgilio; ac yn ei wrtbgiliad, ymdrybaeddodd yn mhob ffos. Yn ei hen ddyddiau, troes ei wyneb yn ol i'r eglwys, ac yr oedd arno holl arwyddion gwir edifeirwch. Cafodd bob croesaw gan Mr Samuel, y gweinidog. Gyda bod Mr Samuel yn eistedd, dyma Robert Jones ar ei draed, ae yn gofyn, "Beth ddaeth a John Griffith yn ol aton ni ? Bu yma o'r blaen, meddwch chwi yn y byd y gwelais i ef. a phan yr oedd ei nerth ganddo, y aiafol welais i yn cael hwnw." Yna eawodd ei holl ddiifyorjon a'i bechodau, heb arbed enw un, gan ei fflangellu yn ddiarbed. Yr oedd yn amlwg ar Mr Samuel ei fod wedi ei glwyfo gan yr ymosodiad; ac yr oedd dagrau yr hen John Griffith yn ddwy nrwd yn dod dros ei ruddiau. Heb ddweyd yr un gair pellach, galwodd Mr S. ar John Griffith yn mlaen 1 ddiweddu y gyfeillaoh trwy weddi. Daeth yr hen wr yn lies? a drylliog yn mlaeu, a rhoes y penill yma 1w ganu:— Tu draw i'r lien, wrth chwilio'r Ilyfrau, Pwy wyr na cheir fy enw inau Ar ddwyfron hardd yr Archoffeiriad Gondemniwyd gynt yn frwnt" a chan droi ei ddau lygad mawr a llaith at Robert TOnes, ychwanegodd "gan Pilat." Ond nis gallwn vmhelaethu. Pryned y darllen- ydd y llyfr, a chaiff awr ddifyr yn nghwmni hen gymeriadau dyddorol Bethesda. -0-- Y mae traddodiad tlws Llywelyn a'i gi wedi ei ddramayddu, a chwareuid ef yn Oxford Hall, Llun-^ dain, yr wythnos ddiweddaf. Gwnaeth Gelert, raoddir, ei ran lawn mor ddeallus a'r chwareuwyr dynol.. J -0-

ADDYSG.

Ar Finion y Odyfrdwy.

Nodion o Uwohaled.

Llythyr Larpwl,

---:0:--Undeb Bedrddwyr Lerpw:…

-- -Syod y Wesieyaid.