Y Cymro

Nodion o'r Rhondda. I Mae y dyddiau nesaf yma yn addaw bod yn ddyddiau maw.r yn y Cwm hwn. Mae y Gwir Anrhydeddus D Lloyd George, A.S., yndod yma i roi un o'i areitliiau mawrion, ac a dweyd y gwir d ahwi, mae mvvy o son am ei ef yma nag am ddyfodiad y Breniii yma. Ceir gaaddo yn dd'iau rhyw ddatganiad clir am bwnc y Datgysylltiad, lei yr y'ch chwi tua'r CYMKO yaa wed'i bod yn gwasgu ar ei wvnt. Rhaid i ni beiLach- gael rhywheth clir ar y mater yma mae y w'lad yn rhyw aflonydd ar y pwnc, ac yn dechreu teimlo nad oes mwy o chwareu plant i fod, ouel cael rhyw sail resytnol i ddeall eu bod o ddifrif gyda'r .gvvaich, neu lhoddi g'wybod i ni paham, yn lie em gwneud yn gy.ff gwawd i'r gelynion a pheri llawer o'r ffyddloniaid deimlo nad oes gwoL'r i'w gael 'am wai'th .gonest yn vr ethol- iad diweddar, ond siom ddu ar ol llufur gone^L gan bawb trwy r wlad. Yn wir, yr wyf yr un f,ara a chwi tL,,a, yna fod yn rhaid cacl pethau clir a tlierfynol ar y mater, oblegid mae aflonyddweh Yl1 corddi'r wl,ad -,tr y p,iic, ac iii(i ocs cis,LLi wlad i ymgyrch o chAll(Ir,o,ad a"l ddadblygu yn ornesi boeaus i seneddwyr i allu ei gosod i lawr yn cffeithiol. Gallaf eich sicrhau nad ffagl hawdd ei diffodd a fydd. lac haen o wroniaeth yr hen genedl etowedi c.ael ei deffro, a gwae a safo o'i blaen i'w hatal pan yr yroddeffzy fel hyn. Gwell i Dafydd bach a phawb, er ei fod yn eilun ganddi, goiio na fyzin hithau ddiiu chwareu a hi pan fo peth.au mawr yn disgwyl am g,wbi,hzt cl Iii fcl Ilaiiw y mor pan gynddeir.iogir bi, a gwell i bawb sydd yn ei llwybr y dyddiau hvn ofaJu beth a wnacnt a i dyheadau. Os mathrir hwy, cyflroir ei Jiysbryd yn ddychrynll-yd, ac ni ddotir ar chwareu bach, gellwch fod yn sicr felly. Gocheler y trobwlil lie mae'r blaid ar fyned iddo, a hynny mewn pryd. CYNNYDD ENFAWR Y BEDYDDWYR. Mae Blwyddiadur yr Unol Dalaethau America i'r Bedyddwyr ncwydd ddod i law, ac y mae dan,gos y r.addfa y mae po- peth yno i'w g,ael;- 0 19C6. 1907. Cynnydd Eglwysi 46,583 47,352 1,269 Gweinidogion 32,849 33,230 331 Aelodaeth .4,709,311 4,812,653 103,342 Athrawon Y. Sul 213,049 226,147 13,098 Ysgolorion 2,086,722 2,094,434 7,712 Capeli (ereillj 32,634 33,481 847 Mae eio lu ereill heb fod yn y cyfrif uchod, oud eto o'r un daliadau — Primitive Baptists. 126,000 Free Will Baptists 82,303 German. Baptists 121,194 General Baptists 29,347 7th Day Baptists 8,493 Disgyblion iCrist 1,264,758 Bedyddwyr Ereill 61,851 Os rhoir y cwbl ynghyd, gwna 6,500,000. Tra Wesleyaid hwythau tua 6 miliwn, leb- yg o ran rhif. Syndod er hynny gweled y Pabyddion yno, lleg miliwn. Hynod hyn mewn gwlad cldylai fod yn gartref gwirion- edd yn ogystal a rhyddid. GWILI A'R UNDODIAID. Mae yn trnlwi iawn fod R C Campbell yn dod yn gyfaill mawr i'r Undodiaid ac i'r "Socirahsts," ac i'r Clymblaid (" Ethical Research's ClassDa mor belled ag y mae hynny yn myn'd, ond hon- iadaeth o gyfeillgarwch ydyw, ofimf, syd'd yn dangos ei fod yn gwyro i gyfcillachua gelyn- ioa Duwdod Crist; a gwelwn fod iBlatch- ford yn ei hawlio un diwrnod, a Dr Coit a'j lu y dydd arall, a'r Sosialiaid tu.a Jarrow'r dydd ,arall, fel na wyddoch yn iawn p'le i'w gael, nac yn mha le y mae efe yn aros ac yn trigo. Tebyg ydyw gyda Gwili, Dyma ddywed yr "Ymofynydd," cyhoeddiad misol yr Undodiaid, am dano, ,a barned pawb oddiwrth y nodiad hwn beth sydd yn bod, ac i ba le mae pethau yn myned, ie, ar gar- Lam hefyd-" l'wnc ag sydd yn peri mawr ofid yn mhlith yr enwadau poblogaidd y dydidiau hyn ydyw 'Awdurdod y Beibl.' Mae yr "advanced wing," fel ei gelwir, wedi torri ei chysylhiad yn llwyr a'r hen syniad fod y Beibl yn an-ffaeledig o'i ddechreu i'w ddiwedd, ac yn awdurdod derfynol i bendcr- fynu pob cwestiwn. Y mae gan 'Gwili5 erthygl alluog yn Seren Cymru yr wythnos ola.f yn Mai, ac ynddi ,gesyd ger ein bron brofion lu yn erbyn yr ben syniad. Arfer- em gredu o'r blaen fod Gwili yn 'marked man) yn yr enwad' BedydWiedig, ond yn sicr, y mae yn Ifwy fyth ar ol y d.atganiad diofn hwn. Diau mai 'Iesu arall,' yn marn y lliaws, y mae efe yn .bresethu." Yn -v rhifyn nesaf o'r "Ymofynydd" bydd gan Gwili erthygl ar "Naiur Adldoliad." Gwel Ymofynydd Gorffennaf. Pwy eisiau holi mwy i ba le mae pethau yn oyfeirio, dyma yn amlwg ddigon pwy sydd yn euro ei gefn am ei erthygl wyllt. AWDURDOD DERFYNOL. Dadleuir yn awchus a phenboeth gan wyr lied flaenllaw yn myd dysg a grad'dau nad yw y Beibl mwy na'r Eglwys yn awdur- dod derfynol. Uwch .na'r ddau, ebai y bobl hyn, ydyw barn a c'hydwybocl y dyn ei hun- an ond! onid yw yn addefedig gennym e,r's blynyddau nad .all y ,gydwybod fod yn aw- durdod derfynol i. ni ond yn ol niebur y goleu a gaiff; aieu paham y beier y pagan druan yngwneud tactau a gondemnir yn glir a diamwys igan Ewropeaid. Eto, dywed ef, ac amlwg ei fod yn actio'n gydwybodol ar yn ol ei farn, ac ni all efe yn ol yr addysg hon alw y Bcibl i fewn i'w lielpu a'i oleuo, o achos mae ei faru a'i gydwybod ef yn uwch na'r .-Eglwys na'r .Beibl i beuderfynu y cwestiwn, nid oes air i ddweyd wrtho ac ni ddyhd anfon cenhudwr nac arall ato, oblegid syrthiodd cynllun D-uw i'r llawr. Mae Llyfr Duw wedi ei ddiorseddu, a'r Eg- lwys wedi ei difreinio o'i neges i fod yn "goiofn ac yn sylfaen y gwirionedd." Wei, ,wel, i b'le mOle'r byd yn myn'd! O yil- fydion, yn meddwl y gallent welLl. ar gyn- llun Duw— All our systems have their day and cease to be," ond nid felly gvnllun Duw— "Tra deil y fraich dragwyddol gref, Tra safo gorsedd fawr y nd, Tra dalio'r lesu Fi ben i'r l.an, Fe ddiogelir .Seioa wau." Diogel er holl wawdiaeth y gelynion pen- wan a'i diystyrent. ANIBYNNWYR. Mae ystadegydd medrus yr euwad hwn, Eynon Lewis, .'Bryn Cethiu, wedi cwbihau ei adroddiad am y flwyddyu. Mae iddynt 1,332 o gapel-i, gyda lie i eistedtl i 572,196. Mae holl gyfraniadau y flwyddyn yn dod i'r swm £211,061, a dyled aiosol y capeli yn cynacdd y swm: o £ 320,,180, a gwerth adeil- adau yr enwad yn cyrr-aedd £ 1,642,797. S,aif pethau fel hyn yu wir galonogol, a dengys adroddiad y "Faner Fawr" o'r Un- deb yng Ncdd, a sylwadau y C'Ol- KO yn Lerpwl aruo, fod yr Aaibynnwyr yn ddigon craff a blaenllaw mewa symudiadau cenedlaethol i gydio gafael mewn pethau da lie bynag yc-eir hwy, ac y maent wedi dod i Gwm Rhondda ac wedi gweled yno syniad byw, egniol, nerthol i gwrdd ag angen y cyfnod, -sef icyiighrai-r Anghydffurfiol y Rhon- dda. Mae yr enwad hwn wedi ci aveled, ac y ni-ae y (Methodistiaid Calfinaidd eisocs wedi ei weled ac wedi cyhoeddi ei bendith arno, ac y mae y baban anwyd ac a siglwyd n y Porth yn cael melusion a gwenau gan ddau en-wad cryf sydd eisoes yn cyduno a'i iechyd yn rhagorol. (Mae ereill fel Herod gynt yn cynhyrfu ,wrth weled geni Brenin, ac yn barod i ladd llawer o fechgyn cryfion yn y gobaith o allu rhywfodd ladid hwn, neu ei gad am enyd i ffol i'r Aifft o'u golwg hwy ac o'u gafael; ond bachgen i orsedd ei genedl yw hwn, ac nid un i'w ladd ar chwar- 11 eu bach. Cofier fod daioni ymldo, ac nid niwed. LLWYDD CYMRO. Mae dyn ieuanc pur alluog o'r en w Caleb Rees, 'B.A., wedi cael apwyntiad yn y brif Athrofa yng :Nghaerdydd. Mae ef yn berthynas o bell i'r hen gymeriad enwog, Caleb Morris, o Sir Beiifro, g'wr enwog gynt yn Llundain. Ei swydd yw darlithydd mewn addiysg. Canodd ei fodryb alluog iddo yn ddoniol iawn, sef Anna Glan Ban- non — 0 Gaerdydd, e geir da—a Caleb, 'Rwy'n coelio a'u godra— Newycl(i ar bir-d(lyti(i lia' Is yr haul siriola. Mae yn ymddangos fod seren pob Caleb yn yr "ascendant" yn awr, oblegid cawn i Caleb Hughes ennill ei B.A. gyda "first class .honours" yn yr Hebraeg. l'eth pur fawr wrth gofio godi y safon tua phedair blynedd yn ol. Mae C Hughes hefyd wedi ennill un arall, sef ysgoloriaeth (Jsborn Mor- gan, gwerth 45 o bunnau y flwyddyn, ac a barha am ddwy jynedd. Amcana efe fy- fyrio am ddwy flynedd yn yr AJrnaen, ac ytia dod yn ol i Fangor. (Mab ydyw i Mr C J Hughes, athraw Ysgol Ganolraddol Aberayron, yr hwn sydd yn Anibynnwr da. ,Mae pethau fel hyn yn dra chalonogol. Cafodd amryw o fechgyn y Rhondda ysgol- oriaethau yng Nghaerdydd ac yn Aberyst- wyth. Yn yr olaf cafodd Edgar Evans, Ys- trad, ac Evan Davies, Ystrad, dau fachgen rhagorol, sydd wedi gwneud defnydd d.a iawn o'r cyfleustra yn yr athrofa yno. Aent rhagddynt eto i lwyddo. HEDDGEIDWAID D1\. Ofer yw dweyd y gwna rhyw fath o ddyn y dyddiau yma heddgeidwad. Na, na, nid gallu i gwrdd yn gorfiorol a phob ymladdwr all godi ydyw cymhwysder uwch- af un o'r staff," ond syniad uchel am ei waith ac am ei ddyledswydd i'r Brenin ac i gymdeithas. Mae ys.grifau G R Sims wedi ,y gwneud' gryn gyffro, ac yng Nghasnewydd caed gand-do syniad uchel iawn am y dref a'i threfn a'i moes, a'i hiechyd, a'i hanes, a'i hanturiaethau. Hanner can' mlynedd yn ol yr oedd yn y dref 369 o gymeriladau cyhoeaaus ac amlwg dldrwg; yn awr mae yr "Head Constable" yn gallu sicrhau yr aw- durdodau ar y fainc nad oes Ond tua 20 o gymeriadau felly yn poeni y dref o gwbl. Onid yw hyn fel pe yn dangos cyflwr para- dwysaidd tu hwnt i bob dadl ? Mae pethau yn debyg hefyd yng Nghaerdydd. CYFARFOD YM0STYNG0L. Mae parhad y gwlaw 'yn ein difrifoli yn wyneb hyn, "A bydd, cyn galw o hon- ynt, i mi ateb; ac a 'hwy eto yn llafaru, mi a wrandawaf," Esaiah lxv, 24. Gwel achos Elias, Iago v, 17-18. "Ai peth ysgafn fw hyn yng ngoilwg yr Arglwydd ?" II :Bren. iii, 18. Pedair blynedd yn ol cyfarfyddodd nifer o weinidlogiion Bangor i ystyried y priodoldeb i'r eglwys ymostwng ger bron Duw mewn gweddi i erfyn am Ei gyfryngiad grasol ar ran y cynbauaf. Heno eto penderfyawyd ar yr adeg yma- (1) Fed .apel yn cael ei anfon at yr eglwysi am gydweithrediad cyffrediuol yn y mater. (2) Hyd y gellir mai da fyddai i'r hoil enwadau ymuno i neilltuo dydd yr wythnos nesaf i ymostwng ger bron yr Arglwydd i osod ein cwynion ger E-i iron Ef. Ond pan y bydd hynny yn anymarferol, argymhellir fod nosweithiau yr wythnos yu cael eu neill- tuo i'r oamcan, lC os gellir gwneud hynny, da fydd. Ellis Jones, gwe-indog yr Anibynnwyr Ed. Iwans, gweinidog y Bedyddwyr. Hugh Jones, gweinidog y Wesleyaid. J. Mostyn Jones, gweinidog y M.C. iMehefin 26aiu, 1907. EGDWYS. ISodwedd amlwg iawn yn hanes y cyf- nod yw'r ilocitwedd hon, daw o waiianol gyfeiriadau gan rai hoa-iudol o fewn yr Eg- lwys ei hiaii fel. y ceir mewn teulu weiihiau rai aelodau gwael o hono jn cudi godreu y Leulu o hyd, .a'r hyn gy.fiawnha y bob! hyn, ebynt hwy, yw eu bod yn arucanu gwella pethau. Gwna Golygydd y Clarion" hyn nad yw yn awclurdod1 ar ddjm, ebai golygydd Cymreig, ond anfoesgarweh. Mae ef yn anelu at yr Eglwys, ac at rhyw Grisuonog- aeth sydd o waith ei ddychymyg ei him. Y mae efe beunydd ,a beunos yn erydio ati. I ni iiid yw ei wrhydri gwronawl ond. tebyg i waith Don Quixote druan yn trywanu melin.an gwynt. Gwelwn hefyd fath o Sosialaeth sydd wedi cyfodi i gryn lawer o rym a bri yn ddiwedd ar yu priodoli i Eg- lwys Crist bob drwg, ac yn ei chyhuddo os nad o bob math o erchvllderau, eto o bob math o esgeulusderau. Dynion ydyw y rhai hyn, os mynnwch ddeall, -wedi dyfod i mewn i dir wedi ei arloesi gan lafur ac aberth Cristionogol; ac yn ac wedi iriedi o ffrwyth llafur ereill, gan gymeryd y clod iddynt eu hunain a throedio pe gaUent yr Eglwys o'i gorscdd. Mae pob cam ymlaen i gyfeiriad dyrchafiad dyn a chymdeithas, a diogeliad ei iawnderau wedi ei sicrhau gan Eglwys 'Crist neu unigolion o- lioni oedd1 aeddfetach na'r corff cyfan—yn uniongyrchol neu yn anuniongyrchol. Mae R J Campbell yn gwneud ymosodiadau bryntion ar yr Eglwys er dod i fri gan wcrinos gwallgof gwlad, ac yntau ei hun wedi cael banlawr, ac addysg a d'iwylliant oddiar ei llaw. iNid dynol peth fel hyn, ond anniolchgar; ac ereill dan ffugenwau v/naent hynny— Ffei gwn dan ffugenwau, 0 Bustlaidd a bawaidd i'r bon." Iechyd ydyw cwrdd ag ambell un sy'n deall beth yw be' ac wedi deall cwrs y byd. Un felly ydyw y gwr ieuanc o Ben),grii, sydd yn swyddog yr I.L.P. Un felly ydyw John Williams, J'-enrhiwceibr, gynt Trealaw. Un felly ydyw Bcil Davies, Ton, ac Evan Thomas enwog, o'r Bargoed, sydd yn debyg o fod yn ymgeisydd am sedd llafur yn Mor- gannwg. Gwyr fod dyled fawr y blaid lafurawl i'r Eglwys, a dywed hynny. SPECTATOR. o:

[Nid ydym gyfrifol am syniadau ein Goheb- wyr.] AMBYN.VWR A 'PHRE'GETHIWYR C Y NOR Tn \YOL." At Olygydd Y CVMKO. Mr Gol. Y n eich rhifyn am yr iwythnos or blaen, darllenais nodiad gan "Ani- bynnwr," yr hwn sydd yn ymddangos mewn helbul mawr, oherwydd, medd ef, fod! pre- gethwyr cynorthwyol yn prinhau yn y wlad lie y mae ef yn 'trigo. Wedi darllen ei gwyn, gwiaedcllais o eigion calon "Gwyn dy fyd, a theimiein yn dylasai fod yn ddiolch- gar iawn am fod ei linynau wedi syribio mewn lie mor hyrfryd, oherwydd nis gallaf yn fy myw g,anfod pÓnder y ffordd yma, ond i'r gwrthwyneb yn hollol, maent fel locust- iiaid, gan fel yr ymwthiant i holl bulpudau yr enwad. Gyda'r ystyriaeth ddwysaf Y byddai ein tadau yn ymgymeryd a'r gorch- wyl pwysig hwn, and erbyn heddyw os bydd un wedi darllen cyfrol o bregethau, neu wedi ennill ar gyfansoddi traethawd mewn ,cyflarfod -cystadleuol, neu yn medru rhig- ymu profiadi yn o li'thrig yn y gyfeillach, teimlir ei bod yn ll.aiwn bryd cyfeirio ei g,amr,au tua'r pulpud, ac wrth gwrs yr "ysbryd" wedi sibrwdwrthynt mai fall honno ydyw eu lie. (Tramwj^ant y wllad am Saboth cylfan os mynoch am goron, ac yn sicr i chwi, Mr Golygydd, manteisir arnynt ;2f-rin lawer O1 n o liimnv ar 101 u. "JI.L/LJ draul 7newynti ein cynnulleidfaoedd, ac an- wybyddu ein myfyrwyr druain sydd yn di- bynnu yn hollol am eu cynhaliaeth ar yr ychydig ellir ennill yn y cyfeiriad yma. Na, "Anibynnwr," nid prinder sydd yma, ond cn-wd gwyllt, ,ao os ydym fel enwad i barha-u yn ddylianwiad yn y wlad, rhaid rhoi atalfa fuan ar yr ymruthro i'n pulpudau. Mae yr oes yn gofyn dynion fydd wedi cyfadd-asu eu hunain i'r gw.arth, ac i'n hoes, a,c nid y "spare timers" yma y rhai wedi bod gydlél'u goruchwylion ereill (os bod hefyd, itawer o honynt) a ddringant risiau ein pulpudau i rigymu rhywbeth i'r bobl druain, ac me'wn canlyniad 'does rhyfedd yn y byd fod cy- rnaint o alw sylw ein cynnulleidfaoedd at yr adnod, ":N\o.c esgeuluswch eich cydgynnull- 'iad," nid ydyw yr oes bon yn foddlawn aros ar feu sydd cliffaeth pan y bydd porfa fras am y clafwdd a. hwy. SENTAR-