Y Cymro

Ar y Tir 111 IY D D FRYDIAET H DORIAIDD. ^EINTIAU AC "ANHAWSTERAU." RlIUDDLAN AC OCIIR Y FOEL. Gan Hen Ffarmwr. ^Wrth annerch Rhyddfrydvvyr Si ,refald\vyn yr wythnos ddiweddaf, cyf- e'riodd Mr David Davies, A.S., at Fesur Man Dyddynod. Yr oedd efe, meddai, edrych ar y mater fel mater cenedl- aethol, ac yn ystyried na ddylid ei drin gymaint o safle'r Cynghorau Sir. redai ef y deuai yn y diwedd yn fatev Cenedlaethol, ac y gwnai y Llywodraeth f rbrofion gyda man dyddynod lie ceid d eu hangen. Nid allai efe, oddiwrth el brofiad fel meistr tir, (idywedyd fod f^an ddaliadau yn talu, a rhaid i'r 'y^odraeth fod yn barod i gyfarf d Am bryniad y tir, credai ef y ylid ei brynu drwodd a thro, yn lie ei entu gan y meistr tir. Prin yr oedd deg ei rentu a'i rannu ac yna, pan ,velid nad oedd yn talu, ei droi yn ol i'r ^eistr tir, yn llai o werth hwyrach nag ^rblaen. Wrth son am fater y tollau, Jfvvedodd Mr Davies y deuai y ddwy oedd yn avvr raor bell oddiwrth eu IIYdd o'r diwedd yn nes, ac y gellid M Masnach Rydd y tu fewn i'r Ym« erodraeth. » » ti^yr fy narllenwyr bellach nad wyf J Vn un o'r ihai sy'n barod i dyngu fod PoPeth a wnelo'r blaid Ryddfrydig yn lav, n, er fy mod ar y cyfan yn ei chef- J°g'. Yr wyf yn ystyried fod gan bob hawl i feirniadu hyd yn oed y blaid K° yn perthyn iddi. Ond gan mai fel ddfrydwr yr anfonwyd Mr Davies r Senedd, y mae braidd yn hynod RWeled fod Rhyddfrydwyr Sir Drefald- Jn vnor foddlon arei o'ygiadauToriaidd 'd \vn i pa beth y mae efe yn ei feddwl son am ''fater cenedlaethol," os y buasai yn well pennodi bwrdd i piWneud a'r man dyddynod yn hytrach ymddiried y mater i'r Cynghorau. s felly yr wyffyr un farn ag ef. Ond J* brynu'r tir drwodd a thro, yn sicr y t^gn y Llywodraeth hawl i wneud y mynno, a dylai y meistradoedd tir yHieryd eu siawns fel rhywun arall. rn y "fasnach rydd yn yr Ymherod- ti\eth," buddiol fyddai gwybod pa beth hynny yn ei olygu mewn geiriau < wN0s Fercher, derbyniodd y Prii, e'nidog ddirprwyaeth o Seneddwyr, ;wyddus am wthio Mesurau Prisic'r Tir 1111 Lloegr a Scotland ymlaen. Yr oedd r!11 Lloegr a Scotland ymlaen. Yr oedd u*Wer iawn o Ryddfrydwyr, yno, a gellir I casglu felly fod cryn ddyddordeb yn y mater. Yr oedd Mr Ellis Davies, Mr Hemmerde, Mr Llewelyn Williams, a Mr John Williams yno o blith y Sen-* eddwyr Cymreig, ac yr oedd Mr Hem- merde (nid wn i yn iawn sut i swnio enw y Cymro newydd hwn), yn mysg y siaradwyr. Hysbysir, sut bynnag, na thriniwyd y mater yn arbennig o safle Gymreig." Felly, mae'n debyg fod Cymru yn gynwysedig yn y "Lloegr." Wrth ateb y ddirprwyaeth, dywedodd y Prif Weinidog, o berthynas i'r Mesur Seisnig," fod llawer o anhawsterau ar y ffordd na sylweddolwyd mo honynt o'r blaen. Sut bynnag, er na ellid rhwystro oediad, ni throai y Llywod- raeth yn ol. NiJ oedd efe yn ameu nad a'i y Mesur Ysgotaidd drwy'r Ty y tymor hwn, a golygai hynny gyflawni llawer o addewidion y Llywodraeth. Siaradodd y Pen Cyfreithiwr i'r un perwyl, gan ddywedyd fod gwell trefn brisio yn Scotland yn barod, ac y byddai raid ad-drefnu'r awdurdodau prisio yn Loegr cyn pasio'r mesur, neu o leiaf ar yr un pryd. Mawr yw braint bod yn Scotsmon Nid oes anhawsterau yn y byd ar ffordd eu diwygiadau hwy Mae bod yn Sais lawer yn salach, a bod yn Gymro yn beth dirmygadwy iawn. -X- tt Da gennyf ddeall fod Mr Ellis Davies wedi ei benodi yn aelod o'r Pwyllgor Arbennig sydd i ymwneud a Mesur y Man Dyddynod. Gellir felly fod yn weddol sicr y dywedir rywbeth dros Gymru gan un sydd hyd yma heb ei safn-rwymo. -1(..¡¡. Bu helynt fawr yng Nghyngor Gwledig Uanelwy, yr wythnos ddiw- eddaf, am fod y swyddog meddygol yn condemnio trdniadau iachwvol Ochr y Foel, Diserth, a Rhuddlan. Cyhuddwyd ef gan un o ystiwardiaid tir yr ardal o "ddywedyd cclwydd," ac arferwyd thagor o eiriau boneddigaidd o'r fath. Yn y diwedd gofynwyd iddo ail ysgrif- ennu ei adroddiad. Gresyn na ddaliwyd at yr awgrymiad i gael un o Swydd- ogion Bwrdd Llywodraeth Leol i lawr i farnu pa un ai'r meddyg ai'r lleill sydd yn iawn. Yn y cyfamser, da fyddai gwybod pa beth yw achos yr arogl ddrwg sydd yn Rhuddlan. Bum yno fy hun fwy nag unwaith yn ddiweddar, a theimlais fel y teimlodd y Mr Weir hwnnw yng Ngholwyn Bay dro yn ol. Hwyrach fod y meddyg yn teimlo yr un fath. Nid dwl o beth ychwaith a fyddai cael gwybod i ba le mae traeniau y tai a godir yn Ochr y Foel yn rhedeg. Nid wyf yn dywedyd fod bai ar Ruddlan nag ar Ochr y Foel, na bod y meddyg yn ei le, ond buasai sicrwydd rnanwl yn llawer gwell na chyhuddo'r meddyg o ddywed- yd celwydd ac arfer youdroddion o'r fath. < Yng Nghyngor Gwyrfai, Caernarfon, yr wythnos ddiweddaf, darllenwyd llythyr oddiwrth y Cyngor Sir yn holi ynghylch y galw am fanddaliadau tir yn yr ardal. Dywedwyd yng nghwrs y drafodaeth na bu yno alw mawr tan y gyfraith fel y mae, ond yr oedd rhai o'r aelodau yn dywedyd mai y rheswm am hyny ydoedd ditTyg moddion syml i roi' r gyfraith ar waith, a'r anhawster i gael tir. Penderfynwyd danfon ateb i Gyngor y Sir ymhlaid helaethu d-irpar- iaethau'r gyfraith. Yn y Senedd, yr wythnos ddiweddaf, gofynodd Mr Ellis Davies i Ysgrifenydd y Drysorfa a oedd cyfarfod o Ddirprwy- aeth Tir Dosbarth Pwllheli wedi ei alw, ac os felly, paham nachafodd un o'r dir- prwywyr newyddion rybudd am y cyfryw, ac os na chynaliwyd cyfarfod, a fwriedid galw un eto i wneud y gwaith a ymddiriedwyd i'r dirprwywyr. Yr atebiad oedd fod yr Ysgrifenydd yn deall nad oedd clerc y Ddirprwyaeth yn gwybod ei ddyledswyddau o dan y Ddeddf. Ymddengys fod llythyr a anfonwyd iddo wedi myned ar goll, ond o hyn allan nid oedd amheuaeth na weinyddir y Ddeddf. Mater i'r dirprwy- wyr eu hunain oedd rhan olaf y cwestiwn. Tua chwe blyncdd yn ol sefydlwyd Cytndeithas Amaethyddol i'r diben o gael gan fTertnwyr ymuno a'u gilydd i amddiffyn eu ha^Uau. Cynhaliwyd cyfarfod o'r Gymdeithas yn Llundain yr yr wythnos ddiweddaf Methodd Arglwydd Carrington a bod yno, ond ysgrifennodd i ddyweydjei fod yn cyd ymdeimJo ag amcanion y Gymdeithas. Llywydd y Gymdeithas yw Mr R A Yerburgh. Dywedodd ef fod yn awr 153 o gymdeithasau, ac yr oedd rhif yr aelodau yn agos i ddeng mil. Codasant eu baner mewn pedair ar ddeg o siroedd. Edrychent gyda ffafr ar y ffaith fod y Llywodraeth yn cydnabod y symudiad, ond nid loedd efe yn sicr a gymerwyd y gcam briodol. Barnai na byddai y Cyngorau Sir mewn mantais i gario allan yr hyn a gynygid. Nid oedd yn credu mai y Cyngorau Sir oedd yr aw- durdodau priodol. Yr hyn sydd yn eisieu ydyw rhyw awdurdod canol, tebyg i Gymdeithas Gydweithredol Amaethwyr.

II !!d trddøol. j Gan R. D. Giyn Roberts, Mus. Doc C.w VI. SKITllC.A.XT-MLWyi)!) LKR'l'WL. Y.n ol pob ymddaaghosiad gvvneir ymdrech dtg ii gael dathliad mawreddog mewa cys- ylltiad a'r uchod y dyddiau cyntaf yn mis Awst, ac eir i gryn lawer o draffer-ch gyda'r agwedd gerddorol ami. Gofyn wyd i am- ryw lenorioa y ddinas i ysgrifenu geiriau pwrpasol i ,-erdd oi-ia-ch, ac yna cafwyd gan amryw o gerddorion y ddinas i ysgnifenu ce.r- ddoriaeth. 'Rwy'n credu fod yr oil o'r gwyr hyn gydag un eithriad, lieu hwyrach ddau, mewn cysylltiad ag Eglwys Loegi yn y ddinas hon. Pa un ai digwyddiad yw hyn neu ynt-e yn fwriadol y gwnae-d hyn, nis gwn ond fodd bynnag, nid yw yn adlewyr- chu yn dda ar Ymneilltuaeth, ond hwyrach o ran hynny nad yw yr Ymneilltuwyr yn cymeryd fawr o ddyddordeb yn y symudiad. Sut bynnag am hynny, mae yn eithaf sicr fod y cantorion yn cymeryd dyddordeb yn- dclo, canys dyw.edir fod 1,100 o honynt wedi gwncud ceisiadau i ymuno a'r cor ofil a fwriedir ei gael, a hysbysir ni jnihellach Y cynrychiolir un-ar-bymtheg-ar-hugain o gym- deithasau corawl yn y cor hwn. Ymddir- ied/ir y cyfeiliant i'r Police 'Band, ynghyd a thair goryni-daiih n'swydd gan y tri cher- ddor canlynol, sef Dr Peace, Dr Lyon, a Mr J Herbert England, 'Mus. J'ac. Yd hyn fe welir y ceir digon o newydd-deb beth bynnag gyda'r gsiddoriaeth, tra y ceisir adgynnyrchu popeth arall fel yr oedd saith gant o flyn- yddo-edd yn ol. l'e y buasai. hyn yn cymer- yd lie yng Nghymru, diau y buasai yn hawdd cael cerddoriaeth i gynrychioli y cyfnod. Hwyrach y ceir hamdden un o'r wythnosau ri-esaf i wneud sylw ar y gerdduiiacth newydd ddarparedig. 'Mae llawer o droion rhyfedd wedi dig- wydd mewn cysylltiad ag ysgrifenu cerddor- iaeth ar gyfer achosion noilltuol. Yn dra mynnych anghofir talu am y cyfryw gymwy.n as, ond fel arall y bu un tro gyda'r anfarwol Haydn. Un boreu pan yn byw yn Vienna, galwodd dyn nerthol a da yr olwg arno o gigydd heibio i'r meistr, ac ar ol ei gyfarch a'i longyfarch fel y mae arfer rhai, hysbys- odd ef fod ganddo ferch, a'i bod ar fin priodi, a'i bod hefyd yn hoff neilltuol o ger- ddoria-eth 'Haydn; a'r hyn a ddymunai hi a'i thad oedd i'r cerddor gyfansoddi cerddor- iaeth arbennig ar gyfer yr achlysur dyddorol. Yr oedd cryn lawer o ysmaldod a digrifweh naturiol yn perthyn i'r hen gerddor, a hwyr- ach mai hynny rydd gyfrif am y ffaith ddar- fu iddo gydsynio ar unwaith a'r cais, a'r dydd canlynol derbyniodd y cigydd ei ddarn cerddoriaeth, yn y ffurf o "minuet." Wrth gwrs, meddyliodd y cyfansoddwr fod popeth drosodd, ond yn mhen ychydig ddydd- iau mawr oedd ei syndod glywed y minuet" yn cael ei chwareu yn yr heol gyferbyn a'i dy, ac erbyn myned i edrych trwy y ffenestr beth Avelaii ond torf fawr o bobl, cerddorfa gref o rai fyddai arfer chwareu yma ac acw ar yr heolydd, ac yn eu canol glamp o fus- tach mawr, tew, ei gyrniau wedi eu goreuro, a'i gorff mawr wedi ei wisgo a llawer o add- urniadau o wahanol liwiau. Yn y man daeth y cigydd i mewn i'r ty, ac i ystafeil Haydn, gan ddyweyd, "Ariwvl syr, Tybiais nas gallasaii cigydd arddangos ei ddiolchgarwch i chwi am eich cared'igrwydd mewn unrhyw ffordd well na thrwy gyflwyno i chwi y bustach goreu feddaf." Ac er rnor amhwrpasol i un yn amgylchiad.au Ilaydn oedd yr anrheg, bu raid iddo dderbyn y bus- tach. A chedwir coffadwÔaeth y cigydd rliadlawn trwy fod y darn c'erddorol yn cael ei adnabod wrth yr enw Ox Minnet." Wrth ysgnifenu nodion ar fywyd y cerddor Ffrengaidd talentog, M Camdlle Saint-Saeus, dywed M Thorel mai ei dri bai ydynt, Ei fod yn ami yn rhy dda, weithiau yn rhy agored ('frank'), a. phob araser yn rhy wyl- aidd." Gwyn ei fyd, onide ? Dywecli.r fod symudiad ar droEd i gasglu a chyhoeddi holl weitbiau Haydn gyda'u gil- ydd. Hydd y casgltiad mewn mwy nac un ystyr yn gofgolofn go-ffadwriaethol iddo. Flynyddoedd yn ol pan yn ceisio ychydig wybodaeth gerddorol, byddai awydd anger- ddol yn dod am lyfrau ac am wel-ed gwa- lianol weithiau cerddorol, a mawr y chwilota a'r ystrywiau i geisio cyrraed yr amcan, a mynnych yr ymwelid a'r Picton Library yn William Brown Street, a chyda Haw, a ydyw cerddorion y ddinas hon yn manteisio ar v llyfrau sydd yno ? Ond' hyn fyddai yn fy synu, can lleied, mewn cyfa-rtaledd, o lyfrau cerddorol geir, a llai fyth o lyfrau mewn cys- ylltiad a cherddoriaeth Gym-reig. Nid wyf yn sicr y funud yma a ocs yno fwy na rhyw ddau. Onid yw hyn yn gyw/ilydd ? a'r wythnos nesaf bwriadaf wneud sylw pellach ar hyn, a gwneud r-hai awgrymiadau.

MISS MAY JOHN (Soprano) First Prize Winner at World's Fair, Chicago, and Double Medallist of IR.A.1I1. For Oratorio, Ballad and Miscellaneous Concerts, and Eistcddfodau, apply direct to 20, MONTGOMERY STREET, iRoath Park, Cardiff.

I Nodion o'r Rhondda. i ——— EXGLYN. iMae y fSaeson yn teimlo yn enbyd am na waa eu h-iaith hwy feathyca ei hua fel y gwna yr hen Omeraeg i gynllunio englyn. Eto ceir am bell un w-eithiau. DVllla. un I gyfansoddodd Cynfaen i Stephen Massey, 1 Openshaw, Cvlanceinion — "Massey is lever musing—on good work, His God and his calling; I "With voice quite of the rig-ht ring i' Massey is never missing." Dyma un a,r,all:- "An Englyn to make in English—is hard They say, O.! how foolish One now and then when I I easy can accomplish." Mae y Sais yn ei alw yn ''alliteration." Gwel a ganlyn :— Yn mhob pen y mae opiniwn. 1'ob sorod i'r god ag ef. Garwood yw diwedd- pob dyn. Hysbys y dengys y dyn '0 ba radd y bo'i wrciddyu. ■Gwell i wr golli ei arian Na cholli gweddi dyn gwail. lfanc, dfanc, a ofyn, llenaint at -h/anaint y tyn. 'BREF OENIG. Ddiniwed weddi ocnig-accll ltddf, Cwynol lais crynedig Ydyw y fref dr-aidd hyd frig Anial y mynydd unig. DR. J. R. JONES. iM.ae ein trefwr enwog y Parch J R Jon-es (loan Maelorj wedi ca-cl ei anrhegu ai an-rhydeddu a'r teitl o D.D. o'r Amcrica. Gwyddorn oi fod o deulu enwog yn fab i Alltud Glyn Maelor," ac yn frawd i'r enwog athrouydd rfiyfeddol ei ddawn o Abergwaen, y divveddar Parch Wm Jones, ac fod iddo yntau le a s-afle uchcl iawn fel efengylydd inwyn trwy holl Gymru. Mae ei ddoniau nielus yn enwog iawn. "A'i beraidd ddawn ei braidd ddyd Ar geinfawr ddorau gwynfyd." 11} ambeuol genym ei fod mor deilwng U'l chael a neb pwy bynag sydd wedi ei chael, er y credwn ni y gall ei enw fyn'd i lawr i'r oesau a ddel fel 'J.R.' yn hynaws a mynwes- ol gan y llu tra yr eclrycha J R Jones, D.D., yn well yn y pellder wedi'.i serch y calonau sydd yn ei garu i oe<rÏ. Dymunwn iddo hir oes i fwyahau ei anrhydedd. Nid ydyw ei i-echyd wedi bod yn gryf ac y mae hynny yn anfantaas fawr. CI All I AC ETO. Mae ymckech deg wedi cael ei gwneyd eto i amddriHyn un 0'.[ clybiau ond i lawr y maent yn dod. Dygwyd i'r amlwg droion yn ddiweddar nad oes o'r tu arall i'r cwbl ond lymdnech herfeiddiol i dd-rygu pob trefn dda a moes, ac arwain i fewn i fywyd penrhydd, difoes, sydd yn bla ar gymdeithas iach. Mae doniau a thalentau yn fynnych yn nod- weddu'r gwr sydd wrth y llyw, ac weithiau yspryd mwy anturiaethus a beiddgar, sydd yn barod i wthio pob afreoleidd-dril ar gym- deithas y cyfnod, ac ereill yn dilyn fel def- aid .diniwed arr ol afiaeth yr arweinydd. Ac wrth gwrs honir p-ethau mawr, ymdrech wleidyddol, sicrhau gwelliantau cymdeithas- ol, dadblygu a gwel La trwy ddiwylliant. Eio wedi dethol y ffeithiau a chwythu ynuiiih yr un honiadol, beth sydd ar ol ? Dim ond "drinking dien," heb ddim arlliw dim arall. Ac y mae llu yn y Cwm yn mwydo eu hun- ain i farwolaeth ynddvnt dan swyn hudol "ewrw rhad" oCt clnvnv dydd SuI. Gwelais yn ddiweddar adeilad newydd eto wedi ei brynu i'r dyben o estyn cortynau eu pres- wylfeydd. Teml Satan, ty malais eto-yw hwn, Ar banner dadfeilio Ty tafarn tan farn yw f-o, A'i dalcen wecfi ei dolcio. Ac y mae yn rhaid lychwanegu, er mor ddrwg ydyw y dafarn a'i dylanwad, niae honno dan rsolei-ddiad yr beddgeiclwaid, ac y mae hynny yn rhyw help i gadw pethau yn eu lie ond am y clwb, ce-ir hwn yn be-riio pob gallu ac awdurdod, ac yn tanseilio moes- au llu o'r glowyr heb i un dylanwad da ,gad lie i roddi ei droed i lawr yn agos i'w goror- aN. Ac anturiaf broffwydo yr a peih wm- bredd o. godiad cyflogau y glowyr sydd wedi gwieithio mor galed am clanynt, ac yn y fath beryglon yr ant i oludogi y nytblcoodd ofna- dwy yma. CODIAD CYFLOGAU. Mac" Mahon" wedi gwneud gwasanaeth ragorol i roddti a.r ddeall i ni faint ydyw ys- ty-r y codiad diweddar trwy holl Ddeheudir neu y maes glo hwn. Mae yn golygu cyn- nydd o £ 250,000 mewn mis. Rhagorol ydyw hyn fel ellaith undeb a chyclweithrediad a threfn dda. Ond atolwg faint sydd yn me- ddwl am. y cyfrifoldeb o'i defnyddio yn iawn. Diyma ddywed rhai o fasnachwyr tecaf y Cwm, mai yn ad-eg y cyflogau uchel y maent hwy yn cael y drafferfli fwyaf; mae pobl yn llacio yn eu cariad at waith ac yn fwy parod i rodiana a theithio yma a thraw, a dealla yinwelwyr y "Packman's Puzzle" fod pethau wedi gwell a, a churant yn ddidor wrth y drysau er dwyn y nwydd hwn a'r nwvdd arall i'w wthio bodd neu anfodd gyda thaerineb nas gellir ei wrthod yn mron. Hyderwn er hynny y goreu posibl. Hae- l Mia'! gweithiwr gyflog da. PROFFESWR T. D. EDWARDS. :Mae y boneddwr uchod yn cyflvnx ddringo i sylw nid yn unig yn ei drcf ei bun ym iMhontypridd ac yn Salem, Forth, lie y mae efe yn organy-dd, ond hetyd yn y lleo:- lIe yr ymwela a hwy. 13u ei ymweliac. eglwys Rhos, Jijountain Ash, yn ymweliad anarfer-ol lwyddiannus, yn gytnaint felly fel y daw y Wasg Seisnig i'w ganmol—" Mr Edwards' manipulations of the beautiful Rhos organ caUed forth rapturous applause." Ac nid yn unig wrth chwareu yr offeryn, ond hefyd mae yn gyfansodd'wr rn.edrus iawn, ac yn dod yn enwog yn y ganghen hon. Sibrydir fod Cymafa Arfon yn bwriaclu dwyn allan atto-dia-d ii'r llyfr canu presennol, ac y bydd i ni gael y pleser o gael gw,eled rhai o'i donau a'i .aiithemau, fe allai, yn hwnnw. C; wyr pawb hefyd am ei ymdrech yn Salem, Porih, a'r gwleddoedd cerddorol y mae ef a'i gvnorthwywyr wedi ei barotoi dro ar ol tro. Liwy-ddiant iddo. PLu-VID Y GW AN. Blae yn rhaid caamol yr yiudrech sydd yn perthyn i bwyllg-orau y gweithfeydd yn y Rhondda yn awr d am'ddiifyn y gvveiihiw.r pan y ca ddamwain ag y bydd y meddyg 7 lleol, fe allai, oherwydd rhyw resymau, yn gwrthod arwTyddo ei garden am gompensa- tion, ,gan ddyweyd, fe allai, nad oedd y peth y cwynid o'i herwydd yn effaith y dcbrllwaill a gaed yn y lofa, ond y mae ganddynt dri medclyg enwog, "specialists" yn .eu gwahan- ol ganghenau, yng Sghaerdyddi roddi eu barn ar achosion neilltuol os bydd rhyw amheuaeth, a thelir cluchiacl a chost yr YIll. chw.il i law-r yn-o er cael "report" ddiogcl ar yr achos i'r pwyllgor lleol. hyn yn rhagorol. Dyma beth ydyw'r oil yn dod allan i gynorthwyo yr un. Lto, xhyfeddwn yn fynnych fod yn rhaid bod mor galed ar ol y i'w had- gofio i dalu ac i fod yn "clear on books," rhaid rhoi rhai i wylio ar y llwybrau arwein- iant o'r gwaith er mwyn eu cael yn aeddfed, trueni hyn. Dylai pawb fod yn onest a di. ofid i gymeryd ei ran o'.r baich fel dyn. Ac felly roddi prawf ei fOd yn gallu gwerth- fawrogi trefniant llafurawl sydd yn ceisio ei ddaioni a'i fudd ef yn yr oil. DIRWEST YN Y FY DDI. N. Mae trefniadau y -Fyddiin a'r 'Llynges yn awr yn rhod-di bri ar huna.n-lywodraeth a Dirwest. Mae yn awr fath o wobrwy yn cael ei rhoddi i'r llwyrymwrthodwyr am eu bod yn cymeryd yr ochr hon, sef bonus o agosi geiniog yn y dydd iddynt yn lie y d-ognau arferol o ddiod a arferid roddi i -ereill, ac y mae hyn yn costio swm lied dda, ond yn sicr arwydd ragorol ydyw gweled trefniadau fel hyn yn flafrio Dirwest. 'Mae edrych o'n hamgylch i bob cyfeiriad, mas- nach, milwriaeth, n'cu fywyd cyffredin mae cymeriad sobr yn dod i hi mawr, ac fel hyn y dylai pethau fod hefyd. I':IX LLYSOEDD BARN. 'Mae talu ymweliadau a'n llyso-edd llcol yn rhoi agonad llygad -ofnaawy i gyflwr peth- au yn ein mysg. (Mae cyflwr cymdeithas yn y cymoedd yn lied lac a difraw i urddas bv- wyd. Mae Llys v Man-ddyledion yn clangos fod arferion o brynu pethau diangh-enrhaid, a phrynu pan na ellir gobeithio talu, yn afler druenus, a cheir hi yn ffynnu yn ufnad- wy, ac ymae dosbarth y "packman" a'r "canvassers" diddiwedd yn bwyta'r cwbl i fyny. Yna ceir y "drink cases" yn gwueud tua 80 y cant o'r oil sydd yn dod ymlaen o flaen y fainc. Llu o honynt un ar ol un yn dod ymlaen ac yn talu ei dinvy ac ymaith a hwy hyd nes dod yno drachefn. Os "meddw ac afreolus," ceir addefiad tebyg o fod yn ddystaw a pharchus pan yn sobr, ond yn ynfyd gwallgof a pan yn feddw. Wei, yn enw pob rheswm, paham y meddwa'-r bobl ? "PUBS AND CLOBS." Dyma farn iach o amscr 1834; "That it is clearly shown by the 'Parliamentary Re- turns that the vice of drunkenness is in pro- portion to the numer of publoc houses and the facilities for obtaining drink." Ysgrif yn yr ]::astern iIurnil1.g News": "In a sense clubs complete the mischief which the public house has began, for it would be absurd to say that during the hours when public houses are open clubs are frequented to any great extent for purely drinking pur- poses. Their busy times begins when the thirsty souls, cleared out of the public house, search about for some other place where they may have another drink,' and even high- class clubs sometimes lose all their value after the hour of eleven has struck." Dyma banes pcthau yn Hull, ond nid felly yma yn y cymoedd. Yma mae y "club" wedi dod yn gydymgeisydcl a'r dafarn. Mae cryn ym- drech yn cael eii wncud trwy berswadiaeth i g,ael cwsmeriaid y dafarn yn aelodau o'r clybiau, .a chael cw-rw rhad," a chael trip yn yr haf, a chael bod yno he.b neb "police- man" i ddod yn agos i chwi, ac yna anfon rhywun i'r drws i edrych os ocs "heol glir 5 cyn gollwng y meddw, llesg a pharlysedig i'r heol, neu os bydd perygl, ei gadw yno i gysgu allan ei feddw-dod dros y nos. Ac ni wyr neb y clioddefaint sydd wedi bod mewn llawer teulu wrth ddisgwyl rhywun gartref ac yntau vn methu a dod o'i stupor barlys. edig i'w gartref ei bun. ,Mae yn rhaid i'r w1.ad ddeffro i'r p-erygl, neu -fe ddinystrir eia Cymru hoff o'i chwr, ac a Cymro, Cymru, a Chymraeg yn warthrudd i'r cenhe-dloedd. SPECTA TOR.