Y Cymro

Llyfrau a Llenorion Icy DDEILEN GRTN." Wrth ddarllen y nodiad yn y II Cymro diweddaf ar Alun, daeth i'm Cof beth a ddigwyddodd rai blynyddau Vnol ond na chyhoeddwyd o'r blaen ddit-n yn ei gvlch gennyf fi, o leiaf. Yr oeddwn er pan ddarllennais ei lyfr gyntaf Yo hogyn yn haff iawn o weithiau Alun, ac yr wyf yn hoff o honynL eto. Flyn- Yddau yn ol, pan oeddwn ieuanc, dlgwyddodd i mi wneuthur ysgrif ar .1 Alun. Un o bechodau fy ieuenctid ydosdd, ond hwyrach fy mod wedi gWoeud rhai gwaeth lawer tro. Yr j ^ddvvn wedi cadw yr ysgrif am rai "lynyddau ar ol ei hysgrifennu, ac yna Wedi ei hanfon i olygydd cylchgrawn j ^eilltuol. Cadwodd yntau hi am rai j "'ynyddau wedyn, ac yr oeddwn i wedi allghofio am dani nes gwelais hi ryw ddiwrnod mewn print, onide, hwyrach Illa chyhoeddasid hi o gwbl. Pa un "ynnag, ymhlith pethau eraill, dywedais Yo yr ysgrif honno mai un o geiddi gortu Alun oedd "Y Ddeilen Grin." Yr oeddwn o'r farn honno pan ysgrit- ennais hi, ac nid wyf eto o ran hynny ^edi newid fy marn im werth y gerdd. ^yn hir ar ol cyhoeddiad yr ysgrif, cefais Serdyn oddi wrth hen gyfaill yn dywed- I' Yd fod yn debyg fy mod wedi anghofio ^ai cyfieithiad o'r Saesneg ydoedd y gerdd. Anfonais innau ato i ddywedyd j 7 gwir, sef na wyddwn i mo hynny, ac Jholi pwy ynte oedd ei hawdwr. Dan- I tonodd yntau y manylion i mi, ond y ^e'n Jdrwg gennyf fy mod erbyn hyn wedi eu colli. Yr wyf sot bynnag yn ?°fio fod y gerdd Saesneg wedi ei chy- J°eddi mewn casgliad o gerddi tebyg a'i yn ddiameu yn ddigcn hen fel nad lIai fod vn eiddo Alun ei hun. Os nad Yf yn cam gofio, y mae hi yn perthyn 1 r ail gantif ar bymtheg neu ddechreu y dleunawfed. Digwyddodd i mi son am Peth wrth gyfaill arall ar y pryd, a ?y^edodd yntau fod ganddo yn ei | eddiant tyfr 0 gyfieithiadau Saesneg o gerddi Cymreig, gwaith gwr o Lanidloes, j 4 Syhoeddwyd gryn lawer o flynyddau r¡ ol bellach, a bod yn hwnnw gyfieith- i o ddiwyg Gymraeg Alun ar y gerdd r oedd et yn cofio gohebiaeth a fu roghYlch y peth pan gyhoeddwyd y Ytr, a rhywun yn cymharu a'r gerdd aeseg gyfieithiad y gwr o Lanidloes o Ryfieithiad Cymraeg Alun o honi. Mid wyf erbyn hyn yn cofio ym mha Pur y bu'r ddadl, ond cefais fenthyg elholiad y gwr o Lanidloes gan fy j JShyfaUL Yn ol y cof sydd gennyf, go dila oedd y gwaith drwyddo. Tybed ai y casgliad hwnnw a barodd i ficcr l)resennol Llanidloes roi ei fryd ar gyfieithu'r beirdd Cymreig i'r Saesneg ? Os mai e, gwnaeth y casgliad hwnnw ^edi'r cwbl waith da yn ei dro, canys y ficer mwyn yn gyfieithwr ran ^atnp yn sjcr, Hynyna wrth fyn'd e'bio, sut bynnag. Yt oeddwn ar y p,rydyn digwydd b jd yn o brysur, ac o,r herwydd esgulusais chwilio am gopi 5,r 1'yfr yn cynnwys y ge'dd Saesneg. *nlyniad yr esgeulustra hwnnw yw fy lQod heb gopi hyd heddyw. O'm rhan fr hun, yr wyf yn sicr mai damwin a fu i t r gerdd Gymraeg gael ei chyhoeddi fel I gwaith Alun ei hun, ac nid fel cy6eithiad. Er ei bod yn gerdd ragorol iawn, y mae gan Alun yn ddiau amryw cystal a hithau, megys Can Gwraig y Pys- gotwr," "Cathl yr Eos," a Rhywun." Yn wir, y mae y tair uchod yn well na hi ar fwy nag un cyfrif. Nid amhosibl i ddamwain o'r fath ddigwydd. Yr wyf yn cofio gweled gan gyfaill unwaith amryw ddarnau o brydyddiaeth yn Gymraeg a Saesneg, mewn llyfr, yn ei law ysgrif ef ei hun. Y fi a'u gwnaeth ac a'u hysgrifenr.odd pan oeddwn yn hogyn," ebe fe. Yr wyf yn cofio ysgrifennu y rhan fwyaf ohonynt, ond y mae yma un darn nad wyf yn sicr o gwblyn ei gylch. Dyma fo, darllennwch ef." Darllennais innau ef, ac yr oeddwn yn cytuno â'm cyfaill ei fod yn well na'r lleill ac yn bur dda i fod yn waith bach- gen tan ddwy ar bymtheg oed Wn i ar y ddaear," ebe fe, prun ai myfi a'i piau ai ynte ei gopio o waith rhywun arall a wneuthum-peth na byddwn byth yn ei wneud y pryd hwnnw." Bu ef a minnau yn chwilio'r beirdd Saesneg o ben bwygilydd am y darn hwnnw, ond ni ddaethom byth o hyd i ddim tebyg iddo. Eto, ni fynn ef ei gyhoeddi fel ei waith ei hun. Diau ei fod yn rhyfedd i ddyn lwyr anghofio peth o'r fath, ond nid yw'n amhosibl ychwaith. Os ces rhyw ddarllennydd yn gwybod am y gerdd Saesneg a droes Alun i'r Gvmraeg, hwyrach y bydd cystal a danfon copi o honi, ac unrhyw fanyhon yn ei chylch a ddigwyddo fod yn hysbys iddo. 0 GATTRAETH I LYDAW. Yn Ar Vro am fis Mehefin, dan y teill "Emgann Kaltraez," ceir hanes Brwydr Cattraeth," gan Leon Ar Berr, Cymer lawer o'i ddeunydd o'r "Gododin" a thrydd ef yn chwedl ddyddorus iawn. Mae agos bob un o lenorion Llydaw yn ddirwestwyr hynny yw, maent yn ceisio dysgu eu cydwladwyr ymwrthod a diod gadarn, y "gwinardant," chwedl hwy- thau. Yn ei ragymadroJd i'r hanes," dywed Leon Ar Berr Gwechall epad ar Ved Kantred a erruaz er Breiz-Veur eur gwaleur heuzuz evid gouenn ar Vretoned <( Stourmad Kaltraez." Hi a badaz seiz deuez hag epad an am-ser-ma, ar gounid a chen- chaz tu meur a veach. Ar c'henta, treac'h e oa d'ar Vtetoned, m(z an diveza a ieaz deuz tu ar Saozon.—Ar barz Aneurin, Roue Gododin, o ganav war e delen kaon ar Vro. Ar maronad- se a zasko d'eomp petra c'hoarvezog en devez-se hag a rei d'eomp dreist-holl eur gentel evit tec'hel dioc'h ar vezventi, a ra kement a zrouk d'hor gouenn." Hynny yw Gynt yn y Burned Ganrif digwyddod ym Mhrydain Fawr drychineb alaethus i genedl y Brython- iaid Brwydr Cattraeth." Hi a barhaodd saith niwrnod, ac yn ystod yr amser yma, newidiodd y fantais du lawer gwaith. Ar y cyntaf y Brythoniaid oedd drechaf, ond o'r diwedd aeth yr oruchafiaeth ar du'r Saeson.—Canodd y bardd Aneurin, Brenin Gododin, alar y wlad ar ei delyn. Dysg y farwnad honno ini pa beth a ddigwyddodd y pryd hwnnw, a rhydd i ni yn arbenmg rybudd i gadw oddi wrth feddw dod, a wna gymaint o ddrwg i'u cenedl." 050

Ar y Tir Y LLYWODRAETIH A'R TIR. Y I.ADWRIAKTH A'R TIR. MR. ELVIS DAVIES A'R MJiSUR. Gan Hen Ffarmwr. Bu Arglwydd Carrington, Llywydd Bwrdd Amaethyddiaeth, yn siarad ar bwnc y tir yr wythnos o'r blaen. Credaf fod ei sylwadau yn werth eu cronido yma fel danghosiad o agwedd un sy'n berchen tiroedd ei hun tuag at ddiwy- giad yn neddfau'r tir, a da fyddai cym- haru'r agwedd honno ag agwedd yr Arglwyddi Toriaidd. Y maellawer iawn, ebe Arglwydd Carrington, yn dibynnu ar bwnc y tir, a rhaid ei wynebu mewn ysbryd dewr ac ymarferol. Dylid gallu cael tir at wneud man dyddynnod am rent deg, a dyna amcan pennaf y mesu a ddug Mr Harcourt ger bron y Senedd. Gobeithiai ef y gellid gyiru'r mesur hwnnw drwodd heb newid dim arno, ac os gellid, fe fyddai chwyldroad heddychol yn yr ardaloedd gwledig. Yr oedd y mesur yn cynnwys y gair ben- digaid hwnnw gorfodaeth." ('' Fyddai o dda i ddim hebddo," ebe un o'r dyrfa). Dywedodd Arglwydd Carrington ei fod ( yntau o'r un farn yn gymwys, ond nid I oedd arnynt awydd ysbeilio unrhyw feistr tir. Gweithredu yn deg ac yn I onest oedd eu hamcan. Trosglwyddwyd i'w ofal ef fel Llywydd Bwrdd Amaethy- ddiaeth ddwy fil a deugain o aceri o dir y wladwriaeth, ond nid oedd ond 44 o fan dyddynwyr yn byw ar yr holl dir hwnnw. Symudwyd y goruchwylwyr tir a gafodd ef mewn swydd, a phenod- wyd rhai a mwy o gydymdeimlad a'r symudiad yn eu lie. Nid oedd ganddo ef ddim i'w ddywedyd yn erbyn y diweddar oruchwylwyr, "ond," eb-efe, "os byddwch yn mynd i gychwyn cwrs newydd, yn mynd i briodi, gwell i chwf gael i weithio yn y ty bobl a fo'n cyd- ymdeimlo a chwi, a pheidio a'i lenwi a nifer o bobl a chanddynt wrthwynebiad cydwybodol i'r ystad briod." Yr oedd rhai ffermwyr wedi cwyno eu bod hwy i gael eu bwrw i'r bleiddiaid, ond ei ateb ef i hynny ydoedd, os cae ef wared o'i ffermwyr, na byddai ganddo fara i'w fwyta. Yr oedd y fTeithiau fel y dat- guddiwyd hwy iddo ef yn profi gwir- ionedd yr hyn a ddywedodd Syr Henry Campbell-Bannerman, sef fod yn y wlad alw mawr am fan dyddynnod, ac nad oedd y galw yn cael ei fodloni. Ar ol rhoi ei Haw ar gorn yr aradr, nid oedd y Llywodraeth am droi yn ol. Gobeithiai y gallent heb brysuro, ond heb ymaros, gyfarfod a diwygio ystad ar bethau oedd yn mynd yn berygl cyhoeddus ac yn waradwydd cenediaethol. Cynhaliwyd cyfarfod yn Manchester ychydig ddyddiau yn ol ym mhlaid gwneud y tir yn eiddo 'r wladwriaeth Dywedodd Mr George Harwood A.S., y dylid gwneud diwygio deddfau'r tir yn brif amcan Radicaliaid blaenllaw. Yr oedd efe yn ameu a oedd y Rhyddfry- dwr cyffredin yn abl i gyrchu yn ddigon cyflym tuag at yr ael oedd gan ddiwy- gwyr deddfau'r tir mewn golwg. Dy- wedodd Mr A G C Harvey, A.S., ei fod ef yn croesawi mesur newydd y Llywod- raeth fel dechreu da ar ddatod cwlwm dyrys. O'm rhan fy hun, yr wyf yn gwbl o'r un farn a Mr Harwood, ond ar yr un pryd, yr wyf yn cydsynio a Mr Harvey hefyd. Danghosais yr wythnos ddiweddaf fy mod yn siornedig iawn na chawsai Gymru rywlun o chware teg, ond nid wyf mor ffol a meddwl nad oes yn y mesur newydd ddarpariaethau a gyterfydd lawer o'n hangenion ninnau. Ond o'r diwedd, rhaid i'r tir ddyfod yn eiddo'r wladwriaeth. « • • m Gwelaf fod un o'r aelodau Cymreig wedi da.ngos digon o anibyniaeth i feir- niadu Mesur Man Ddaliadau y Llywod- raeth. Mr Ellis W Davies yw hwnnw, ac yr wyf fi yn ddiolchgar iawn iddo am wneud hynny. Wrth annerch ei ethol- wyr yn y Garn, cododd i sylw bwynt pwysig iawn. Nid yw'r mesur fel y dywedodd Mr Davies, yn yrnwneud o gwbl ag achos y rhai sydd yn fan dydd- ynwyr eisoes, ac y mae 70 o bob cant o ffermwyr Cymru eisoes yn fan dyddyn- wyr yn ol deffiniad y mesur ei hun. Yn Sir Gaernarfon, mae dros 80 o bjb cant o honynt felly. Yr unig fantais a gaent hwy dan y mesur fyddal y banciau cod, ond y maent eisoes wedi gwario gormod o'u harian eu hunain ar y tir dan y ddaliajaeth ans-sicr sydd gmddynt, ac nid oes ynddynt galon i wneud rhagor o welliannau ag anan benthyg, a gorfod eu colli yn y diwedd, hwyrach. Cyfeiriais at yr agwedd uchod ar bethau yr wythnos ddiweddaf, ac awgrymais y byddai'n llawer gwell hyd yn oed i'r rhai o ffermwyr Cymru sydd yn awr yr trin mwy o dir roi'r goreu iddi a mynd yn fan dyddynwyr dan y mesur. Nid wyf fi yn gweled fod yn y mesur ddim yn gwahardd i holl ffermwyr y wlad wneud hynny, a phe'i gwnaent, gellid troi'r tir yn fuan iawn yn eiddo'r wladwriaeth drwy ddarpariaethau'r mesur hwn ei hun. Prun bynnag am hynny, dylem fod yn ddiolchgar i Mr Ellis Davies am alw sylw'r wlad at y mater, ac yn enwedig am wneud chwaneg na hynny. Y mae efe eisoes wedi galw sylw'r Llywodraeth at y peth, ac y mae yn gobeithio y gellir cyn yr el o'r mesur drwy Dy r Cyffredin osod ynddo adrannau yn sicrhau diogelwch a thegwch i'r fferrnwr Cymreig. Gwelaf hefyd fod cyfarfod o etholwyr Mr Eilis Davies, wedi cytuno ar benderfyniad yn mynegi eu siomedig- aeth am nad yw'r mesur yn cynnwys unrhyw ddarpariaeth ar gyfer anghenion amaethwyr Cymru. < Clywais rai dynion-rhai nad oes a wnelont ddim a'r tir yr uniongyrchol- yn beirniadu Mesur y Man Dyddynnod ar sail yr honiad nad oes alw am dir ac na ddefnyddiwyd y galluoedd sydd eisoes ym meddiant yr awdurdodau gyda golwg ar randiroedd. Prin y mae'n angenrheidiol dwedyd nad honnai neb ond un go anwybodus neu hynod rag- farnllyd nad oes newyn tir yn y wlad hon. Ac am y ffermydd mawrion, deiliaid y rhai a all wrthwynebu'r mesur am resymau hunanol, nid ydynt hwy yn lliosog iawn yng Nghymru. Etc, y maent yn rhy liosog, a hanner trinir gan un dyn yn ami ddigon odir i gadw amryw deuluoedd yn gysurus, dan delerau rhesyraol a theg.

) Perfect Artificial II Teeth. I nn C< 1-R 1 tÄ: I P. Neil Campbell 84, BURNING ROAD (Next to Edge Hill Training College), LIVERPOOL PAINLESS EXTRACTIONS. Gold, Silver and Other Fillings Advice and Estimates of Cost Free. Hours 9 a.m. to 8 p.m. LADY ATTENDANT. American System of Crown & Bridge Work Telephone 445 Royal.

Y Werin a Phris y Glo. Mae yn ddiamheu lawer o ddarllenwyr y CYMRO yn methu deall paham mae pris y glo iddynt hwy mor uchel a 15s. i 305 y dunnell, a hwythau wedi darllen yr wythnos ddiweddaf fod pris y glo yn Ngogledd Cymru ar gyfartaledd am y tair blynedd diweddaf ddim ond 7s 4d y dunnell. Mae glo yn wir anghenraid, ac i'r gweithiwr a'i deulu bron mor angen- rheidiol a bara. Er hyn mae y nwydd hwn wedi ei orfeilio gan ychydig o ber- sonau fel y maent yn gallu gorfodi y wlad i dalu beth fynont am dano. Eu hamcan cyntaf ydyw sicrhau dividend. Mae lleshad y glowr a'r werin yn gyff- redinol yn rhywbeth ail-raddol iddynt. Pan ystyriwn fod y glowr yn cael tua 35 y dunell am ei godi, mae yn syndod sut mae yn cyrraeddfy fath anferthol bris ag yr ydym eisoes wedi grybwyll, ond os edrychwn ar y nifer liosog o bobl sydd yn gwneyi bywoliaeth ohono mae ein syndod yn lleihau. j Yn y lie cyntaf mae perchengion y glofeydd yn beunydd ddweyd wrthym eu bod yn colli arian wrth eu gweithio (rhyfedd onide?) ac eto mae yn annodd iawn cael shares ynddynt heb dalu yn ddrud iawn am danynt. Nid yw hyn yn syndod yn y byd, pan y gwyddom fod eu profits yn y flwyddyn 1902—3 yn 2 I,8oo,ooop (gwel profits under schedule D Income Tax), ac mae L. G. C. Money, A.S., yn dweyd fod yr incwm yn y schedule yma yn cael ei osod allan r hy isel o lawer, a bod llawer o dderbyniadau heb eu trethu o gwbl, ac y gallwn heb gyfeiliorni yn bell iawn ychwanegu o leiaf 20 y cant at y swm uchod. Yn 1900, a leg y rhyfel yn Neheudir Affrica fe redodd y perchenogion y prisiau i fyny i ffigyrau anfeith. Yr oedd cyfartaledd pris y glo yn y flwydd- yn honno o 5s i 7s 6c yn uwch na'r flwyddyn 1897, ac fe wnaethant o leiaf 30,ooo,ooop extra profit hynny yw,maent wedi ysbeilio y werin o ddeg miliwn ar hugain o bunnoedd, agos yn gymaint ag fuasai yn talu holl drethi Cymru a Lloegr. Wedi hyn mae y creaduriaid rhyfedd hynny, y royalty owners-a osodasant. y glo mor ofalus yng nghrombil y ddaear yn y dechreuad !—yn naturiol iawn yn sicr o weled na chaiff neb godi lwmp o hono heb iddyat gael oddeutu 7,000,coop yn flynyddol rhyngddynt am yr hawlfraint o'i godi (rhyfedd eto onide) ? Heb gyfeirio yn mhellach gallwn roddi y canlyn fel rhestr :— Y Perchenogion. Y Royalty Owners. Z3 Goruchwylwyr y Perchenogion. Cwmpeini y rheilflyrdd Trosfasnachwr y glo (Coal Factor). A'r Masnachwyr. Mae rhai o honynt yn cyflawni gwas- anaeth ddefnyddiol ac angenrheidiol, ond mae y mwyafrif o honynt yn hollol ddiangenrhaid. Pa todd y gallwn wella hyn ? Nid oes un rheswm paham y dylem dalu y tath bris am y glo ond yn unig ein bod yn dymuno ei dalu. Gallwn yn hawdd iawn ostwng y pris ond i ni ben- derfynu na wnawn folio i neb ar ein cynghorau trefol a gwlad heb iddo yn gyntaf gytuno i gael depot glo bwrdeis- iol, a thrwy hyny gN, neod 1 ffwrdd a'r middleman diangenrhaid. Os gall Gynghorau Trefol fel Glasgow a Birmingham brynu miliwn o dunelli o lo a'i werthu i'r dinasyddion mewn ffurf o nwy paham na fedrant brynu pedair neu bum miliwn arall a'i werthu iddynt fel y mae ? Neu cymerwn Leipwl gyda'r trams, maent yn eiddo y dinasyddion, ganddynt hwy mae yr holl lywodraeth yn y modd o'u gweithio, y nifer ohonynt, y personau i'w gweithio, ac i goroni y cyfan, hwynt hwy sydd yn manteisio oddiwrthynt er llelhau y trethi. Gan eu bod yn gallu gwneyd hyn pam na allant brynu glo (neu yn hytrach mewn dinas fawr fel Lerpwl brynu gwaith glo) a'i werthu yn union- gyrchiol i'r bobl am bris rhesymol? Gan fed hyn yn bosibl, pam mae raid talu teyrnged i fasnachwyr glo, y rhai nad ydynt yn cyflawni unrhyw wasan- aeth defnyddiol ond, meddai ihywun, gall y perchenogion os dymunant, godi pris y gIo i'r bwrdeisdrefi yn hollol fel y codant i ni yn awr. Yr unig iachaw- dwriaeth i hyn fyddai cenedlaethu y glofeydd, sef eu prynu allan yn yr un modd ag y darfu Llywodraeth Rwsia brynu y rheilffyrdd. Fe gostia hyn i Brydain Fawr tua £1000,000,000 neu tua £2 1 os y pen o'r boblogaeth, a sicr os gallwn wastraffu ^250,000,000 ar fireworks yn Affrica y gallwn wneyd hyn yn ddiboen, ac os na wneir hyn yn fuan cawn weled y trusts yn cymeryd mewn Haw y peth mae y genedl a'r bwrdeiswyr wedi esgeuluso, a'r canlyn- iad o hyn fydd i'r glo godi yn ei bris yn lie gostwng. GOGLEDDWR. [O.Y.—Rwy'n deall yn ddistaw fod perchenog gwaith pwysig yng Ngogledd Cyinru, yr hwn sydd yn meddu mwy nag un lofa yn bresennol, a'i Jygaid ar waith mawr arall yn Sir Fflint gyda'r amcan o i brynu. -)0(-

Y Senedd. Dydd lau. TY'R ARGLWYDDI. Cafwyd eglurbad gan larll Plymouth yn nglyn a'r drafodaeth a fu yn ddiweddar am ei ymddygiad at denant iddo. Cyhoeddwyd myn. egiad yn rhoddi ar ddeall ei fod Yl1 erbyn daliadau bychain neu raniadau. Yr oedd y mynegiad, meddai, yn anghywir a chamarweiniol; ac a thuedd ynddo i greu argraph hollol groes i'r ffcithiau.-Atbodd larll Carrington fod y dat- ganiad y cyfeiriwyd ato wedi ei gyhoeddi yn y LIyfr Glas ar awdurdod Arglwydd Onslow. TY'R CYFFREDIN. CYLLIDEB YR INDIA. Egluradd Mr Morley y sefyllfa arianol yn yr India. Ar ol caniatau gostyngiad yn y dreth halen, a'r lleihad o 6oo,ooop yn y cyllid oddiwrth opium, yr oedd gweddill o dri chwarter miliwn. Yr oedd y sefyllta foddhaol yma yn ddyledus yn benaf i ragolygon amaethyddol rhagorol a lleihad yn y treuhau milwrol. Yna cyfeiriodd Mr Morley at uifer y rhai a fuont farw drwy'r pla. Gyda golwg ar lywodraeth yr India o dan y Rhaglaw, gwadai Mr Morley i Arglwydd Minto fod yn ddiofal. Yn nghylch yr anhrefn a fu yno, a'r modd i'w gyfarfod, dywedodd Mr Morley fod yr Indiaid yn dra pharod i gael dylanwadu arnynt; ac yn hytrach na bod yn ddigofus wrthynt, gwell fyddai eu denu rhag myned o dan ddylanwad y cynhyrfwyr.—Yr oedd yn dda gan Iarll Percy gael liongyfarch Mr Morley am y modd cadarn yr ymddygodd at yr anesmwythder yn yr India ond yr oedd o'r tarn y dylesid flwyddyn yn ol gymeryd cwrs i lethu y gwrthryfel. Cyngiodd Mr G Hardy welliant i'r perwyl fod ymchwihad i gael ei wneyd i achosion yr anesmwythder ya y wlad bell.—Gohiriwyd y ddadl. Dydd Gwener. MESUR CHWAER GWRAIG DRANCEDIG. Unwaith yn rhagor dygwyd y Mesur yma 0 flaen Ty'r Cyffredin. Cynygiodd Is-Iarll Helms* ley fod y Mesur i gael ei ystyried gan Bwyllgor Dewisedig. Er iddo fod o fl len y Grand Committee," nid oedd ganddo awduidod y Llywodraeth y tu cefn iddo ac ni ddyiai gael ei basio heb iddynt feddu y wybodaeih lawnaf oedd yn ddichonadwy.-Yr oedd larll Percy yn pwrthwynebu y Mesur oddiar resymau crefyddol. Yr oedd yn eibyn deddfau Duw, a byddai i'r Mesur greu gwahaniaeth rhwng y ddeddf eglwysig a'r ddeddf uladol.- Barnai Syr \V Brampton Gordon fod digon o fanylion o flaen y Ty i gyfiawnhau deddfwriaeth ar y pwnc.- Rhoddwyd y cloadur mewn grym, a gwrthodwyd y cynygiad. Gan aelodau o bobtu gwrthwynebwyd adran i adael allan yr Iwerddon o'r Mesur, am y rheswm nad oedd yn ddymunol i wahaniaeth fod yn nghyfreithiau priodasau yn y Deyrnas Gyfunol Sylwodd Arglwydd Edmund Talbot os cauid yr Iwerddon allan o'r Mesur, y byddai ei gyd- grefyddwyr ef yn Mhrydain o dan anfantais.— Gwrthodwyd y cynygiad ac hefyd welliant i'r perwyl nad oedd y Mesur i'w gymhwy?o at Ysgotland.—Cynygiodd Iarll Percy nad oedd y Mesur i ddyfod i rym hyd lonawr iaf, 1909, fel ag i'w amddifadu o'i nodwedd o edrych yn ol ("retrospective").—Gwrthodwyd y gwelliant, a gohiriwyd y ddadl. -:0:-

DARGANFYDDIAD HYNOD. Wrth saethu yn chwarel Luke, Caergybi, dar* ganfuwyd magnel, yr hon oedd wedi ei chladdu ya y ddaear. Y mae wedi ei gwneyd o bres, ac ami y ddwy lythyress G.R. Y mae ami hefyd yr hyn a ymddengys fel enw y gwneuthurwr, sef Cornelius Ring, ynghyd?'r flwyddyn, 1822. hyn a ymddengys fel enw y gwneuthurwr, sef Cornelius Ring, ynghyd?'r flwyddyn, 1822. Nis gwyddir pa todd y cafodd ei chladdu yn v f n honno,

fanwl, ebe fe, am ryw fath o lun 0 r Esgob er mwyn i'r ddelw o hono ar y golofn yn y Llan fod yn ddelw gywir, ond ni chafwyd Un, a dywedodd yn Archddiacon Thomas ei fod ef o'r farn nad oes bortre ad o'r Esgob ar gael. Sut bynnag, cynygiwyd i olygydd y cyhoeddiad a nodwyd beth y sydd yn pwrpasu bod yn adlun o bortreiad gwir o'r Esgob. Ni chafodd Cymru," ebe'r golygydd, gymwynaswr mwy na'r Esgob Morgan, ac os yw'r IIun hwn yn wir yn bortreiad o hono, gellir cyfrif ein bod wedi dyfod o hyd i beth gwerthfawr." Dengys yr adlun wr o osgedd urddasol, yng ngwisgoedd oes y Dr Morgan. lJiau y cymerir pob gofal i gael gwybod a yw'r llim yn un didwyll, ac os ydyw, bydd yn dda gan gannoedd ei gael. Am dro, cae'r Parish Magazine gylchrediad cenedlaethol. fo-