Y Cymro

ENW-OGIO-N LL AN S AN N AN. Cymer y seremoni le o DDADORCHUDDIO COFGOLOFN i'r Enwogion canlynol:- TUDUR ALED. HENRY REES. WILLIAM SALESBURY. GWILYM HIRAETHOG, IORWERTH GLAN ALED. DYDD MA WRTH, MAI 23am, 1899, Yn Llansannan am lor glocli, pryd y llywyddir gan yr Arglwydd Farnwr Syr R. VAUGHAN WILLIAMS. Cyflawnir y Ddefod o Ddadorchuddio gan Mrs HERBERT ROUERTS, Disgwylir presenoldeb v rhai canl-iiol -Cynry(-Iiiolw-r Teuluoedd y rhai y codir y Gofgolofn iddynt: Mrs Mainwaring, Mrs Richaxd Daviea, Mr Ebent z,r Rees, Parch Henry Itees, Eos Aled, ac eraill. Mrs Mary Davies. Mrs Wynne Yorke. Proff Edward Anwyl, M.A. Mr W Cadwaladr Davies. Parch J Cad van Davies. Mr D R Daniel. Mr J H Davies, B.A. Mr 0 M Edwards, A.S. Parch Ganghellydd Silvan Evans Mr E Vincent Evans. Parch J Fisher, B.D. Mr Isaac Foulkes. Hefyd- Mr W Goscombe John, A.R.M. (Cynllunydd y Gofgolofn). Mr D Lloyd George, A.S. Mr Tudor Howell, A.S. Mr T Harris, Parch J Spinther James. Mr William Jones, A.S. Parch Francis Jones. Proff W Lewis Jones, M.A. Dr Emrys Jones. Mr Hudson Kearley, A.S. Mr J W Lumley, Y.H. Dr Isambard Owen. Parch Dr Abel J Parry. Prifathraw Reichel Mr J BrYIl Roberts, A.S. Mr J Herbert Roberts, A.S. Parch J J Roberts (Iolo Caernarfon). Parch R Williams (Ihvfa Mon), (Archdderwydd Cymru). Parch R Williams (.Bc.rw).' Mr Thomas Williams. Y.H. Mr W Llewelyn Williams, B.A. Parch H Cernyw Williams, &c. Cynelir CYFARFOD CYHOEDDUS yn yr hwyr dan lywyddiaeth Mr J. HERBERT HOBERTS, A.S., pan y traddodir Anerchiadau gan amryw o'r rhai a enwyd uchod. Am fanylion pellach, ymofyner a'r Ysgrifenyddion—Parch Dr ELLIS, Llansannan, neu Mr J MORRIS, Lletty'r Eos, Llansannan. Cymanfa Gyffredinol y Methodistiaid Calfinaidd 1899. JVOS IAU, MAI 18, am ISO, YN NGHAPEL FITZOLARENCE STREET, traddodir y ct D AVI ES" LECTURE, Gan y Parch. T. J. WHELDON, B.A., Bangor. Yr un Noson ac awr yn PRINCES ROAD, cynelir CYFARFOD Y FORWARD MOVEMENT. Cadeirydd Mr J. HERBERT LEWIS, A.S. SlARADWTR-Prifathraw Prys, Parchn J. T. Lloyd, J. M. Jones, Lewis Ellis, John Pagh, ac eraill. Total Abstainers and Life Assurance. UNITED KINGDOM TEMPERANCE AND GENERAL PROVIDENT INSTITUTION The OLDEST, the STRONGEST and the BEST OFFICE which offers SPECIAL ADVANTAGES to Abstainers. The Largest English Mutual Life Office. FOUNDED 1840. Total Accumulated Fonda • • ••• — — £ ^690 000 AmonnVofCPoHoVe» in Force 31st D»oambei, 1895 1' il! SliMm Surplus Divided amongst Policy-holders, 1896 ••• Far the Society's Full Handbook, 48 pages, apply to the liepresenta've,— JOHN HUGHES, 1 Venice Chambers, 61 Lord Street, Liverpool. Residence-2, Elm Bank, Walton Breck Road.

Cyrddau y Oyfodol. &o. Gweler yr Hysbysiadau yn y rhifyn hwn. Mai 18 -Darlith Davies yn Fitzclarenee Street 23-Dadorchuldio C )fgoIofn i Enwogion rlausannam Awst 7—Eisteddfod Gadeiriol Newmarket Rhag. 26.—-Eisteddfod y Temlwyr Da yn Lerpwl 2-Eisteddfod Gadeiriol Rhyl --0--

Lleol Yr wythnos ddiweddaf, dewiswyd Mr John W. Jones, Deane Road, ya ddiwrthwynebiad yn aelod c Fwrdd Gwarcheidwaid West Derby.

CYHOEDDI EISTKDDKOJ) 1900. Hysbyswyd dro yn ol mai ar y 27ain cyfisol yr elid, drwy'r ddefod o gyhoeddi Eidteddfod 1900 yn y ddinas hon. Oherwydd awryw resymau, ba raid trefnu'n wahanol ac mewn cyfarfod o'r Pwyllgor Gweithiol a gynaliwyd no-i Wener, pendefynwyd gohirio'r ey- hoeddiad hyd fis Medi. Yn mis Tachwedd y cyhoedd- wyd yr Eisteddf id Genedlaothol fu yma yn 1884.

Eisteddfod Gadeiriol Rhyl, RHAGFYR 26, 1899. Beirniad Cerddorol, WILFRID JONES, Ysw. 1—Cystadieuaeth Corau Meibion. Gwobr, 7p a Bathodyn Arian i'r arweinydd. "Wyr Philistia," (D Jenkins). 2 —Cystad'euaeth Corau Plant. Gwobr, 5p, a Bat,hodyn Arian i'r arweinydd. "March like the Victors (Dr Roland Rogers). 3—Cystadleuaeth parti heb fod dan 16. Gwobr, 2p a Medal Arian i'r arweinydd. "Gwnewch i mi feddrod (J H Roberts). Bydd y Testynau allan yn tMehefin. Anfoner stamp dimau i'r Ysg. Myg. T. SHANKLAND.

(BeneDlaaetbau. Jones—Mai 10, yn 1 Carnatio Road, Aigburth, priod B Jones ar ferch. Roberts—Mai 11, yn 112 Jubilee Drive, Kensington priod J., P. Roberts, ar fe ch. jfyarwolaetbau Foulkes-Mai 6, yn 26 oed, yn y Lying-in Hospital, oriod George Foulkes. Griffitts—Mai 9, vn 45 oed, Catherine Griffith Heol Fawr Diabych. gynfc o Gyffylliog. 01 awr' Griffiths Mai 13, John Griffiths, "Vale Street Dinbvc* o'r Dedwydrtfa Jones-Mai 17, yn 45 Trem Aran, Balt, yn 80 oed, Mary, mercb y diweddar Batch. Isaac Jones Nantglyn, Roberts-Mai 9; yn 23 Ellerslie Road, Tut brook, priod James, Roberts. WilliamFi-Mai 13, Joseph Williams, Fron Terrace, Dinbych.

PRETTY TEETH ARE ATTRACTIVE. W. JONES, Dentist, 29, HIGH ST., WAVERTREK All Clients receive Mr. JONES'S personal attention and the benefit of his 22 years experience as a DenbiafcT Painless Extractions under Nitrous Oxide Gas, HIGH CLASS ARTIFICIAL TEETH, natural Shape, and Colour, Ss. to 21s. each. Old Sets and Misfits re-made on New Setting at about h*lt the original cost. Repairs to Artificial Teeth and Plates, any Makers' comDlatAd in a day if required. Consulations Free. Telephone, No. 25 Wavertree Siariedir Cymraeg neu Saesnef. Pamphlet'gratU I Printed and Published by ISAAC FOULKES ar I his Printing Establishment, 8, Paradise Streat in the Parish of Liverpool, in the County of 9 Lancaster. Telephone 742G (Central),

(Parhad 0 tudal 5) yw y graig ni syfl yn merw'r Hi. 14 Mawr yw gwir- ionedd, ac efe a orchfyga." Yn ngoruchwyliaethau dystawf cysaa, dwfna diwyrni Rhagluniaeth.hanes yr holl oesoedd yw, Y cenllysg a ysguba noddta cel- wydd dyfroedd a foddaut y lloches." Ac yn y dadleniadau annisgwyliadwv, dibartiaeth, a cliyr- haeddbell a gymerodd le yn ddiweddar ar rai o r llochesau ffiaidd hyn, gwelwyd by chain a mawrion, gwreng a boneddig, gwyeh a gwael, yn y cyffro mwyaf yn ceisio yn aflwyddianus ffoi. Daliwyd hwy gan y goleu ii, a svnodd y cenedloedd uwch eu pen. Ond gwefus gwirionedd a saif byth. Cedwir gwirionedd yn dragywydd. Ac nid yw'r cynhyrfiad- au ofnadwy hyn, wedi'r cwbl, i'r neb sydd yn eu deal! ac yn eu liadnabod, ond gosgorddlu a chym- deithion llawen acanwahanol gwirionedd: arwyddion sicr fod y gwir araf or diwedd wedi goddiweddyd rhediad ysgafndioed y gau. Yn yr ystyr hwn, ni ddylid ofui pan ddelo y pethau blinion: yn hytrach, dylid llawenhau. Givirionedd mawr yr eglwys ydyw y gwirionedd yn yr lesu. Ar hwn y mae wedi ei sylweddoli. Hwn sydd yn gyfrifol am ei bod. Hwn ydyw gwreiddyn a ffynonell ei holl athrawiaeth- au. A hwn yw y rheswm am y ffurf a ddylai fod ami. Heb ddiystyru gwirioneddau eraill, ymffrostia yn unig yn hwn fel y perl o uchel bris," yr hwn y mae yn foddlawn i ymadael a. phob peth er ei fwyn. Cynwysa y gwirionedd yn yr Iesu bob gwirionedd arall sydd yn hanfodol i fodolaeth a pharhad yr eglwys. 1. Y gwirionedd am Dduw. Sylwedd a hanfod crefydd yw y gwirionedd am Dduw fel y mae yn gynwysedig yn y gwirionedd am yr Iesu-fel y mae yn dwyn dyn i adnabod Duw ac hefyd i gydgordiad a Duw. 3 2. Y gwirionedd am ddyn. Dirgelwch mawr yw dyn yn mha wedd bynag yr edrychom arno. Beth ydyw ? o ba le y daetb ? ac yn neilldnol beth fydd .ei dynged ? At ba beth y mae yn ymgyrhaeddyd V Ond os yw y gwirionedd am Dduw yn gynwysedig yn y gwirionedd am yr Iesu, felly hefyd y gwir- ionedd am ddyn. Yr oedd yr lesu yn wir ddyn. Cafodd ei eni. Enwaedwyd arno. Gwnaed ef yn gyfranog o gig a gwaed. Cynyddodd mewn doeth- ineb a chorpholaeth. Yr oedd yn ddarostyngedig i newyn, a jyched, a lludded. Gelwid Ef yn Fab y Dyn, ac ynutto Ef y cyrlaeddodd y ddynoliaeth ei llawn dwf. 3. Y gwirionedd an iawn-berthynas dyn a Duw. Nis gall Duw byth fod yn ddyn, na dyn byth fod yn Dtluw, er fod penill adnabyddus yn dweyd yngroew fod hyny yn cymeryd lie. Na, erys y ddwy natur byth yr un heb unrhyw ymgymysgiad. Ac er hyny, y mae v berthynas agosaf i fod rhyngddynt. Rhy hyf, feallai, fyddai dweyd fod dyheadau dyfnion yn y natur ddwyfol am weled ei delw ar y creadur o ddyn er y gellid tybio fod rhywbeth tebyg iawn i swn hyny yn yr ymadrodd, "Gwnawn ddyn ar ein clelw ni; wrth ein llun ein hunain." Ond y mae pob sicrwydd fod dyn yn dyheu am Dduw. Pa beth bynag am Dduw gyda golwg ar ddyn, nis gall dyn byth fod yn ddedwydd heb Dduw a'r peth pwysicaf yn hanes y byd, hyd y gwyddom ni, ydyw sefydlu yr iawn berthynas rhwng dyn a Duw. I ddyn, neshau at Dduw ydyw y pwnc mawr-nid o ran lie gan mai ynddo Ef yr ydym yn byw, symud ac yn bod- ond o ran safle a pheithynas. Gosodwyd sylfaen perthynas dyn a Duw yn yr Efengyl i lawr yn mherson y Duw-ddyn, yn mherthvnas y ddwy natur, ac yn ei fynediad trivy angau at Dduw; agorwyd y t'fordd nevvydd a bywiol trwy yllen, sef ei gnawd ef, i ddynion at Dduw. Bellach, Efe yw y ffordd- llwybr yr iawn-berthynas. Nid oes neb yn dyfod at y Tad ond trwof Fi." 4. Y gwirionedd am adnewyddiad personol dynion uuigol ar ddelw DIIW, a chvrhaeddiad dyn i'w sefyll- fa berffaith o fodoJi. Yn yr ymgnawdoliad a'r ad- gyfodiad, gan gynwys yr esgyniad, dyrchafwyd y natur ddynol i'w huchder uchaf. Eisteddodd yn mher.jon y Cyfryngwr ar ddeheulaw Duw. Yno—ac yno yn unig—y gwelir hi yn awr ei gogoniant a'i hardderchowgrwydd m wyaf. "Nid amlygwyd eto beth a fyddwn." Ond gofcaith yr Efengyl-gobaith ei alwedigaeth Ef YI1 ei saint ydyw hwn nid iysg, nid dawn, nid cyfoeth, nid dyrchafiad, ac nid ded-' wyddwch, ond ei hidferiad i ddelw Duw. A pha fodd y mae y posiblrwydd anfeidrol hwn i gael ei l,wt Iliaii? Mewn dwy ffordd (1) "Dodi ohonoch heibio, o ran yr ymarweddiad cyntaf, yr hen ddyn, yr hwn sydd lygredig yn ol y chwantau tvvyllodrus." -) "A gwisgo y dyn newydd, yr hwn yn ol Duw a grewyd mewn cyfiawnder a gwir sancteiddrwydd." Y Givirionedd yn Ilen ac yn Neivydd, Dyna ainlinelliad syml o'r gwirionedd yn yr lesu. Eithaf gwir," meddai rhywun, "gwyddom y pethau yna i gyd cyn hyn dywedwch rywbeth uewydd i ni." Fy nghyfaill, y gwirionedd syml a digyfnewid ydyw, nid oes dim byd mawr newydd. Yr hen haul, yr hen leitad, vr hen greadigaeth, yr un rhai ydynt o hyd. Teganau plant sydd yn newid; y mae yr hen bethau yn aros o hyd. Felly hefyd am y gwirioneddau mawr y maent yn newydd er yn hen ac yn hen er yn newydd. Y mae y rhai hyn yn ddigyfnewid. Ni chawn ni yr un gwir Dduw new- ydd, yr un wir natur ddynol newydd, yr un iawn- w berthynas newydd a. Duw, na'r un drefn newydd i'r iawn-berthynas hono. YlllllOliadau'¡,' Oes, a'r Atebiad iddynt. Yn awr, y mae penderfynu y ewestiwn hwn yn penderfyr.u pob cwestiwn arall 1.—Os gofynir i mi pa fath dduwinyddiaeth yw y dduwinyddiaeth oreu ?—pa un ai y dduwinyddiaeth newydd ai yr hen, neu un sydd eto heb ymddangos? Pa un ai duwinyddiaeth 10011 neu Paul, os oes gwa- haniaeth rhyngddynt, neu Awstin, neu Calfin, neu Arminius, duwinyddiaeth Rhufain neu Rliydychain, ueu un newydd danlli Germani ? Fy ateb difloesgni a dibetrus fyddai—y dduwinyddiaeth oreu o hyd yw y dduwinyddiaeth hono a esyd allan oreu y gwirion- edd yn yr lèsu. Nid wyf yn credu fod neb eto wedi dihysbyddu yr anchwiliadwy olud sydd eto yn aros yn y m\\ n^lawdd holl-gyfoethog hwn. Acni'dvwvn debyg y gwnant ar fyrder. Bydd yma ddigon o le i gywreinrwydd a meddylgarv,ch djn o hyd. Ond hanes ycyfan fjdd, "Hyd oni ymgyfarfyddwn oil yu undeb ffydd a gwybodaeth Mab Duw yn wr perffaith at fesur oedran cyfiawnder Crist." -•—Os gofynir i mi pa fath weinidogaeth yw yr oreu pa un ai y bregeth fechau, f6r, fywiog, bum' munyd, ynte y bregeth fawr, faith, feichus, awr a lianer ? ai yr un lac, hwyIiog, gyda chyffyrddiadau awr ac eihvaith o'r donioi'os u'ad y digrif, vnte y bregeth glos, bwyllog; urddasol, dryinaidd, lefn, ys- grifenedig ? pa un ai un yn cynwys gwirioneddau miwiion, pwysig, pethau trymaf y gyfraith a'r pre- phwydi, ymresymu yn nghyieh "cyfiawi dir. a dir- west, a'r farn a fydd, ynte un ar bwnc y dydd, parod yn meddyliau y bobl, gyda thestyn poblogaidd, wedi 0,(', ei argraphu ar hysbysleni mawrion mewn llythyrenau breision, wythnos yn mlaen Haw, gyda chantvvr neu ddau wedi eu talu i mewn i ganu unawdau yn y cyfryngau ? pa un ai gwr o ddysg heb fawr o dduw- inyddiaeth ddylai y pregethwr fod neu dduwinydd galluog gyda llai o ddysg ? Pe gofynid y cwestiynau hyn neu eraill y gellid yn hawdd eu gofyn i mi, mi a atebwn yn groew, a chlir, a phendej fynol, a dibetrus: os ydyeh am y weinidogaeth oreu, ceisiwch y weinid- ogaeth hono, o ba le bynag y daw, a esyd allan oreu, o fewn cyrhaedd pawb, y gwirionedd yn yr Iesu. 3.—Pe teimlai rhywun y carai wybod pa fath ydyw y cymeriad goreu—y cymeriad mwyaf cyd- weddol a. gogoniant Duw a dedwyddweh dyn, goreu i fyned ynddo trwy y byd, ac i fod yn rhagbarotoad y gymdeithas yn y tragwyddol bebyll ? Pa un ai cymeriad y mab neu y ferch ieuanc sydd i fynu yn llawn yn mhethau y dydd-yn marchogaeth yr olwrnfarch, yn chwaren pel, yn hyddrsg yn yr holl newyddion, yn gwybod am y ffugchwedl ddiwed iaraf, yn rhydd, a rhadlon, a di-wenwyn, ond heb bryderu llawer am gario'r groes, na gweled y dyn a syrthiodd yn mysg lladron ynte y mab neu y ferch ieuanc sydd yn rhanu traethodau, yn gwrando ysgelerderau, yn dilyn y moddion gyda difrifwch "cyd wybod ol, heb weled nemawr rinwedd ond ynddynt eu hunain neu eraill o gyffelyb feddwl? Pa un ai y gwr prysur sydd yn gyfranwr da, ond na wyr lawer am bethau uwch a mwy ysbrydol crefydd ynte y dyn sydd yn caru gwisgo ei phyIaeterau yn llydain, yn grefyddwr gwych, ac y gallai y Gorucliaf ddywedyd am dano, Os bydd newyn arnaf ni ddywedaf i i ti ? Pe gofynid y cwestiynau hyn, neu eraill i mi, mi a atebwn yn ddiofn. Os ydych am feddianu cymeriad da, y cymeriad goreu, dewiswch y cymeriad hwnw fyddo yn gosod allan oreu y gwirionedd yn yr Iesu." 4.—Neu, pe gofynid i mi—ac y mae hyn, yn y dyddiau hyn, yn dyfod yn gwestiwn pwysig jaii,n- pa un yw yr eglwys oreu, neu y cyfundeb goreu ? a phe gofynid ef yn ddifrifol gan ddynion sydd yn teimlo pwysigrwydd yn hyny—ac nid dros ysgwydd gan rywrai sydd, wrth newid eu hardaloedd, yn dal ar y cyfle i adael yr enwad bychan gwan, ac i ymuno ag un lluosocach a mwy chyfoethog.—Pa un yw yr Eglwys oreu ? Pa un ai Rhufain rwysgfawr, anffaeledig ? ai Eglwys Loegr heddychlawn, am- ryliwiog, a charLdas ? ynte yr Eglwysi Rhyddion hyny y mae eu haelodau blaenllaw yn cymeryd yr hyfrydwch o ddangos eu cariad at eu gilydd a'u cydweithrediad yn y newyddiaduron ar goedd y byd ? Os gofynir pa un yw yr eglwys oreu, mi a atebwn eto yn gryf—maddeuer i mi os wyf yn cyfeiliorni—yr eglwys oreu ydyw hono sydd, drwy barch ac anmharch, drwy annghlod a clilod, drwy bob tywydd ac yn ngwyneb pob croes, yn cymeryd mwyaf o drafferth i osod allan yn llawn, yn ei bywyd a'i hymarweddiad "y gwirionedd yn yr Iesu." Y mae y cwbl—y dduwinyddiaeth, y weini- dogaeth, y cyrneriadau a'r sefydliadau, y cwbl—i'w profi yn y dydd blin yn ol eu cydsafiad a'r gwir- ionedd yn yr lesu." 11 Ar y graig hon yr adeiladaf fy eglwys, a phyrth uffern nis gorchfygant hi." Cafodd wrandawiad astud a mynych i gymeradwy- aeth. Ar ol disgyn o'r pwlpud, ymneiilduodd o'r gadair a chyll wynodd ei olynydd y Parch Evan Phillips i'r cyfarfod. Wedi ychydig eiriau gan y llywydd newydd, pasiwyd diolchgarwch i'r hen lywydd ar gynygiad y Parch J M Jones yn cael ei eilio gan y Parch "Griffith Ellis. Yr un modd i'r cyn-ysgrifenydd, y Parch T Gwynedd Roberts, ar gynygiad y Parch LI Edwards, M.A., yn cael ei eilio gan y Parch T J Wheldon, B.A. DElWYN YMWELAVXK. Croesawyd dirprwyaeth o Henaduriaethwyr yr Iwerddon," sef y Parch Dr Beattie, llywydd y Gymanfa, a'r Parch Wm Clements, o Benbrub. Cafwyd anerchiadau meithion gan y ddau, yn adrodd hanes ei gwaith yn yr Iwer don, a'u cenh&d- aethau yn yr India, Rhoddwyd iddynt dderbyniad cynes. "Cynwynwyd i'r Ilywydd, ddirprwyaeth Gynghor Eglwysi Rhyddion Cymreig Lerpwl, sef, Wesley- aid, Parch Hugh Jones (cadeirydd y Cynghor), Mr Ellis Owen a Mr Edward Owens; Bedyddwyr, Parchn D Powell a P Williams (Pair Hir); Annibynwyr, Parch 0 L Roberts, Mri Ed. Lloyd, Y. H., a Henry Jones (Ysg. Myg. y Cynghor). Cafwyd anerchiad Sttesneg gan yr Henadur Thomas Snape, ar ran Cynghor yr Eglwysi Seisnig, ac yn Gymraeg gan y Parch 0 L Roberts.

Gan ei bod mor hwyr gadawyd y dirprwyaethau eraill tan dranoeth. Ar ol anerchiad doniol a bywiog gan y cyn- lywydd yn diolch i'r brodyr hyn, diweddwyd trwy weddi gan y Llywydd. CYFARFOD Y BOBL IEUAINC. Cynaliwyd cyfarfod i'r bobl ieuainc yn nglyn a'r Gymanfa Gyffredinol yn nghapel Chatham Street nos Fawrth o dan lywyddiaeth Dr. Howells, Tal- garth. Daeth cynulliad lluosog yn nghyd. Sylw- odd y Parch Richard Williams, Rhosllanerchrugog, mai oes y bobl ieuainc ydyw hon, ac y mae angen am i bawb fod ar eu goreu. Elfenau llwyddiant ydyw medrusrwydd, ufudd-dod, ac ymarferiad, a dylai pob dyn ieuanc feddu'r elfenau hyn gyda gwaitli crefyddol,-Siaradodd v Parch J. Morgan Jones, Merthyr, gan wasgu yn arbenig ar i bobl ieuainc ofalu osgoi peryglon yr oeddynt yn agored iddynt.—Proff. Edwin Williams, Trefecca. a ddy- wedodd y dylai pob un gredu yn ei individuality, a'n bod yn derbyn dylanwad oddiwrth eraill ac yn trosglwyddo ein dylanwad, a dylem ofalu fod hwn yn un da ac nid yn ddrwg. Ein dyledswydd a'n braint ydyw gwneud daioni a d ffro daioni mewn eraill o'n cwmpas.—-Yn ystod y cyfarfod datganwyd gan Miss Alwena Williams, Birkenhead, gyda chym- eradvvyaeth uchel. -0