Y Cymro

Rwsia a'r Gynadledd Heddwch. YMDDENGYS y Gailu hwn, a barnu oddiwrtb ei weithrediadau diweddar, yr anngbymwysaf o bawb i wahodd y Galluoedd eraiil i'r Gynadledd Heddwch sydd i'w chynal yn mben ychydig wythnosau. Y mae ei ymddygiad at y Ffinn laid, ar yr hyn y sylwasom ychydig wythnosau yn ol, a'i (Ibr adduned a'r genedl fechan, ddiwyd, iheddychol hono, yn un o'r engreiphtiau duaf o anudoniaeth sydd ar gael, ac yn sicr o beri i fil- oedd ohonynt adael eu cartref ac alltudio eu 10 hunain i wledydd eraiil. Y maent eisoes yn prysur werthu eu tipyn meddianau, ac yn ffol yn heidiau tua Chanada nes ein hadgofio o ddesgrifiad digymhar Thomas de Quincey o Ffoedigaeth y Tartariaid o afaelion yr un Gallu. Heblaw hyn hefyd, nid oes odid wythnos na ddarllenir am raib anniwall Rwsia mewn rhyw barth neu gilydd-schdoe, wedi sicrbau trwy gam gymhwys borthladd milwrol yn Mor Per- sia, ddoe yn mynu gwneud reilffordd iddi ei h un i Pekin, prifddinas China heddyw yn cynllwyn yn erbyn Itall yn Abyssinia, yfory yn erbyn Lloegr yn Ngogleddbarth India. A dyma'r Gallu sy'n gwahodd y cenedloedd i gynadledd diarfogiad ? Ni ddaw neb yno a mwy o'i angen na hi ei hun.

Damwain St. Helens. Y MAE lluaws o'n cydwladwyr yn byw yn y dref fyglyd hon a'r ardal; a bugeilir yr adran luosocaf ohonynt gan y llengar Peron Jones, a da genyf ddweyd na chlywais hyd yn hyn i'r un ohonynt gael ei frifo yn y ddamwain fawr ;à difrifol a fu yno fore ddydd Gwener, pan laddwyd pump, yr anafwyd tua thriugain, yr ysgytiwyd pob adeilad am filldiroedd o gwmpas ac y maluriwyd llawer ohonynt. Achos y ddamwain ydoedd ffrwydriad yn ngwaith ffer- yllol Kurtz, -t&n yn tori allan, ac yn cyrhaedd i ystorfa. fawr o'r hyn a elwir chlorate of potash, yr hwn a ffrwydrodd gan ysgytio'r amgylchoedd fel daeargryn. Gworsjy ddamwain yw na ddylid codi gweithfeydd peryglus fel hyn yn agos i dai anedd. Am dref St Helens ei hun, buasai'n fendith ped ysgubasid hi oddiar wyneb y ddaear, pe gaUesid gwneud hyny heb golledu y trigolion o'u bywydau a'u meddianau. Y mae'n un o'r llamerchau mwyaf annymunol yn Mhrydain oherwydd ei mwg a'i nwyon, ac ya debycach i ddarn o Gehena nag i ddim gwlad arall.

Prydnawn da, Mr Edward DDYDD Gwener, yr oedd un o'n cyd-drefwyr hy- barch, Mr John Edwards, 40 Loudon Grove, vn cyrhaedd ei 80 mlwydd oed. Y mae Mr Edwards yn flaenor yn Eglwys Princes Road er's blynyddau, a bu yn arweinydd y canu yno am dymhor hir,-byd nes yr analluogwyd ef gan lesgedd. Nid wyf yn meddwl i mi erioed glywed gwell arweinydd canu na Mr Edwards yr oedd ei lais peraidd i'w glywed yn diaspedain trwy yr adeilad eang, ac yn tynu pobl i ymuno yn y mawl; a'i bresenoldeb hardd pan ydoedd yn ei breim yn rhoi urddas ar y swydd. Yr wyf yn ei gofio'n dda yn set ganu hen Gapel Bedford, ochr yn ochr a. Mr Robert Edwards 'I' ei ragflaenydd fel blaenor y g&n a dyna llc'r I oedd caou cynulleidfaol iawu, gwerth myn'd bellder o ffordd i'w wrando. Robert Edwards oedd awdwr y don ardderchog H CdeISrdem," a y t, I' nuwr oedd ei falchder ohoni. Prydnawn teg a hyfryd i'tn han gyfaill Mr John Edwards, a chyfaill ptwb a'i hadnabsi erioed a phell fyddo'r amser y rbaid ini ddweyd wrtho, Nos daw'ch." "COFIANT A PHREGETHAU Y PARCH .JOHN HUGHES, D.I)., Caernarfon. Gan y Parch. JOHN WILLIAMS, Princes Road. Liverpool: Isaac Foulkes, 8, Paradise Street, 1899." i ANFYNYCH y daeth i'n llaw gyfrol fwy destlus a gol ygus na'r gyfrol hon. Y mae wedi ei hargraphu mewn llythyren glir, ac ar bapyr rhagorol; ac y,mae y rhwymiad hefyd yn hardd dros ben. Yr un modd y mae y darluniau yn bobpeth ellid ddymuno. Ni fuasai raid i'r swyddfa barchusaf yn Lloegr gywil- yddio ohoni: y mae yn deilwng i'w gosod ochr yn ochr a'r llyfrau goreu a gyhoeddir yn y blynyddoedd hyn. Lleinw y Conant 102, a'r Pregefchau 389, o dudalenau ac ni ddywed neb a ddarlleno y gyfrol, nad yw y cyfartaledd yr hyn a ddylai fod. Hawdd iawn fuasai estyn y Conant i feithder llawer mwy ac rmae yn darllen mor rwydd,—y mae mor wir ddyddorol, fel y teimlir gofid wedi cyrhaedd ei der- fyn na fuasai yn hwy deirgwaith. Ond ceir ynddo ffeithiau bywyd Dr. Hughes yn gyflawn yn gystal ag yn gryno; a gresyn fuasai i gymaint ag un o'r pre- gethau gael ei gadael allan. Nid ydym yn gweled y buasai yn bosibl i'r gyfrol fod yn well nag ydyw a diolchwn yn wresog i'r golygydd am dani. A diolch- wn iddo hefyd am ei chael mor brydlawn nid oes eto ond pum' mlynedd a haner er pan fu farw Dr. Hughes, ac yn Ngbymru nid yw Conantauynfynych yn ymddangos mewn llai nag ugain mlynedd ar ol marw eu gwrthrychau. Credwn y bydd yn dda gan lu mawr o hen wran- dawyr Dr Hughes yn Liverpool, lie y treuliodd fwy nag un mlynedd ar ddeg ar hugain o'i fywyd, ddar- llen y gyfrol hon o'i dechreu i'w diwedd. Disgwyl- iwn y caiff dderbyniad croesawgar gan Fethodistiaid Cymru a'r America yn gyffredinol; ond yn Liver- pool yn arbenig, dylai gael derbyniad gan bob teulu o Fethodistiaid, yn gystal a chan y canoedd ieuenc- tyd a geir yn y cymilleidfaoedd. Ac os nad ydym yn camgymeryd, bydd y gyfrol mor gymeradwy gan aelodau gyda'r Enwadau Cymreig eraill, ag unrhyw gyfrol y gellid ei chynyg iddynt. Caiff y rhai a adwaenect Dr. Hughes yn dda ei weled yn y Cofiant yn hollol fel yr adwaenent ef. A'r rhai a'i hadwaenent ef yn unig yn ei flynyddau diweddaf, cant weled fod yr un nod weddau ag a wel- sant hwy ynddo ynperthyn iddo o foreuddydd eioes. Parhaodd yu chwareus hyd y diwedd. Nid llawer o chwareuwr, yn ystyr gyffredin y gair, ydoedd yn nyddiau ei febyd ond gwnaeth y diffyg i fynu trwy barhau yn chwareugar hyd derfyn ei ddydd. Pan yn fachgen yr oedd yn myned ar neges i'w fam un noswaith gyda'i chwaer Elizabeth i dy yn mhen arall y dref. Ar eu ffordd yr oeddynt yn pano tafarndy adnabyddus yr oedd ya bur dywyll oddi allan; ond gwelent wry tJ mewn ystafell oleuiawn a'i blinds heb eu tynu dros y ffenestr, a gwydriad o ryw ddiod goch ynei law. Mae John yn sefyll ac yn cyf arch ei chwaer gan ddweyd, "Wel di Liza, mae gen i bel galed yn fy mhoced, mi darawa i y glais sydd yn llaw nes y bydd yn deilchion." Gwylia am dy fywyd," meddai ei chwaer." "Taw," meddai yntau, "does dim drwg dirwest, wyddost, pia hi rwan." Ae ar y gair dacw y bel o'i law fel bwled drwy y ffen- estr ac fel y dywedodd yn union, tarawodd y glass yn llaw gwr y tJ nes oedd yn deilehion. Cyffrodd y gwr yn arethr rhedodd allan, gwaeddodd, bygythiodd, a gwnaeth ry wbeth arall gwaeth. Yna ch wihodd am y dyhiryn, ond yr oedd y troseddwr bychan a'i chwaer yn ymlechu yn ddystaw mewn hen entry yn ymyl, ac yno y buontJ nes yr aeth yr ystorm heibio, ac ni wybu neb eto pwy a wnaethai yr anf adwaith ond hwy eu dau." Pwy bynag a deimlo awydd darllen y Cofiant, gallwn eu sicrhau ei fod yn llawn o ddyddordeb, Gosodir allan ynddo yn gywir a theg gymeriad a gwaith un o bregethwyr galluocaf ei oes. I Ceir yno 37 o bregethau ar amrywiaeth mawr o destynau. Nid ydynt oil mor llawn ag y buasai yn ddvmunol; ond y mae llawer ohonynt yn dangos Dr. Hughes yn ei fan goreu. Ychydig o bregethwyr a ddygent i'w pregethau y fath gyfoeth ag a ddygid gan Dr. Hu ghes i'w bregethau ef. Nid oedd yn an- hawdd o-weled ol darllen arnynt: ond yr oedd bob amser yn hawddach gweled ol meddwl. Darllenwr oedd Dr. Hughes; ac ni phetrusai gydnabod ei fod yn darllen er mwyn defnyddio yr hyn a ddarllenai. Ond ni roddodd un pregethwr erioed ei ddelw ei hun yn llwyrach ar ei bregethau nag y rhoddai Dr. Hughes ei ddelw ef ar yr eiddo ef. Dywed Mr. Williams ei fod yn gwneuthur pob peth yn lied rwydd, yn cyfansoddi ei bregethau, ac yn ysgrifenu ei erth- yn cyfansoddi ei bregethau, ac yn ysgrifenu ei erth- yglau a'i lyfrau yn hynod ddidrafferth. A hawdd ydyw orenym gredu hyny; ond y rheswm am dano ] ydyw fod ei feddwl wedi ei gyfoethogi trwy ddarllen yr awduron goreu, a'i fod yntau wedi gwneuthur eu I cvnyrchion yn eiddo gwirioneddol iddo ei hun. Pan yn siarad ar fater duwinyddol mewn Cymdeithasfa, a hyny hebnemawr o rybudd, ceid ganddoanercliiad- aunas"gallai dyn cvffre'din eu cynyrchu mewn oes. Trwy lafur caled 3- cyrhaeddodd efe y tir ar bauny safai, pan yn gallu cynyrchu pre gethau ac Trwy lafur caled 3- cyrhaeddodd efe y tir ar bauny safai, pan yn gallu cynyrchu pre gethau ac I ysgrifau mor orchestol gyda'r fath rwyddi neb. Heblaw v pregethau ceir yn y gyfrol Gyn ghor draddodwyd ganddo mewn cyfarfod ordeiniad yn y Bala, yn 1875. Ac nid ydym yn sicr a oes yn y gyfrol I mynsicraoe ddernyn mwy godidog. Ceir ynddo ddarnau chwar- eus a cheir ynddo hefyd fynegiad hyawdl o'r dif- rifwch angerddol oedd yn ddwfn yn ei natur. Yr oedd yn ddiau yn model Gynghor mewn amgylchiad o'r fath. Ond i ddychwelyd am foment at y pregethau. Ceir trwy y gyfrol hon syniad by warn yr amrywiaeth rliyfeddol oedd yn mhregethau Dr. Hughes, Pe buasai ein gofod yn caniatau, buasai yn dda genym ddangos hyny trwy ddyfyniadau. Nid oes genym ond cyfeirio ein darllenwyr at y gyfrol, gan ddymuno iddynt yr un mwyn had a'r un budd ag a gawsom ein hunain with ei ddarllen. Mwynhad a budd a ddywedasom do, ni a gaw- som y naill a'r Hall. Ond cynyrchwyd yn ein myn- wes hefyd hiraeth cryf am wry caws om y fraint am lawer o flyryddoedd o orfoleddu yn ei oleuni. Adgyfodwyd yn ein mynwes lawer o oedfeuon grymus mewn Cymdeithasfaoedd a daeth i'n cof lawer o'i ddywediadau cyfoethog yn grstal ag o'i sylwadau digrifol. Chwe blynedd yn 01, yr oedd yn y Gymanfa Ji-yffredino1 yn Bootle yn llawn Mwyliant: chwith ydyw meddwl nad ydym i'w ddisgwyl byth mwy i unrhyw Gymanfa yn yfuchedd hon. Ondynygyfrolhon "J mae wedimarwJn llefaru eto." Acanmhosibl,dyb}"gem, fyddai i neb ei darllen ynystyriol heb dderbyn ohoni wir leshad. Goddefer i ni ychwanegu mai saith a chwech jrdyw pris y gyfrol, ac mai hollol ofer fuasai ymofjm am gyfrol mor radlawn mewn unrhyw iaith heblawy Gymraeg. ALEPH.

Cofgolofn Liansannan. DYDD Mawrth nesaf, dadorchuddir y Golofn i Enwogjon Llansannan. Dyma'r golofn gyntaf a godwyd erioed mown Ltan yn Nghymru i goffadwriaeth ei eawogion a chwanega hyny lawer at ddyddordeb yr achlysur. Fel y gwelir oddiwrth Hysbysiad mewn colofn arall, bydd rhai o wyr blaenllaw y genadl yn bresenol ac yn cymeryd rhan yn ngwaith y dydd a diau y gwelir mwy o bobl yn Lfansannan y diwrnod hwnw nag a fu yno o'r b!aen ya nghof neb sy'n fyw, os erioed o'r blaen. Hai Iwc am dywydd braf. -0:

Modion o Faelor. Mis o garchar gafodd y llanc hwnw am dclwyn yr haner can' punt yn Ngwrecsam. Hysbyswyd yn y prawf i'r heddgeidwaid ddeall rywsnt nad oedd yr hogyn wedi gadael ei letty o gwbl ar ol y lladrad, a hwythau druain wedi aufon dn-nioii i Gaer a Lerpwl ar y lwc owt am dano, ac yntau o fewn pum' munyd i'r siop. Aeth Sergeant Harvey yno, a dyna lie yr oedd yn eistedd mown cadair esmwyth ger y tan, yn chwareu'r crwth; ar y bwrdd o'i flaen yr oedd poteliad o win, stout, plwm pudding, Cream Crackers, a wn i beth. Ar y llawr yr oedd Oilcloth newydd, a Iloiid yr ystafell o ddodrefn plush: a suite ddrud yn ei ystafell wely. Wedi dweyd wrth wraig y ty, ebai hi, mai cynilo yr arian a wnaeth o'i gyflog. Hi fu yn prynu yelodrefn ac yntau yu rhoddi arian iddi. Dyna walch gwyneb galed, ynte rwan. A faint gwell oedd y wraig, tybed ? Wrth gwrs fe'i cyhuddwyd hi o dderbyn eiddo lladrad, ond gollyngwyd hi yn rhydd. Dydd Llun bu dau beth dyddorol yma, ond nis gallaf fi fod yn mhob man ar y tro, yr un fath a Samwel Jones. Da genyf fuasai cael bod yn Nghapel Wesleyaid y Brake, Moss, yn agoriad yr Organ, ond gwell genyf ydoedd bod mewn' lie 1 arall. Fe gostiodd yr organ hon 2C>0p., a dywedir mai un gampus ydyw hefyd. Mr Chas. W Thomas o Wrexham fu yn ei hagor, ac yr oedd cor mawr Pitar Williams yn canu, ac mewn gwell hwyl nag y buont er's talwm medda nhw. Miss Annie Shirley o Loegr neu rywle yn canu unawdau a W S Stephenson, o'r dref, yn chwareu'r cello,' Dywedir eu bod yn dda iawn. Yn y Rhos yr oedd yr hwyl a'r atdyniad mawr- Cymanfa Ganu yr Annibynwyr. Bu yno dri chyfarfod, y plant yn y bore; a chauu campus wnaeth y pethau bychain. Y Parch Robert Roberts oedd yn y gadair, a chyflwynwyd tystysgrifau i nifer o'r plant am basio arholiad y Sol-ffa. Y Parch 0 J Owen, Poncie, oedd yn llywyddu y prydnawn, a'r Parch Huw Parry, Rhosymedre, yn yr hwyr. Yr arweinydd ydoedd Mr Tom Richards, Mountain Ash, 3rr hen arweinydd corawl llwydd- ianus, a gwnaeth ei waith yn ganmoladwy yn mhob ystyr. Yr oedd y cann yn well nag arfer o dipyn, ac yr oedd mYll'd anarferol ar yr anthem Eisteddai teithiwr blin;" a'r Haleliwiah Chorus," 3rn ardderchog. Cymanfa dda ydoedd, trwyddi. Yr oedd un peth ag y carem i bob Cymanfa Ganu ei efelychu, nid amgen nag unawd. Yn ystod y dydd canodd Miss Lettsome, Llangollen, Angels ever bright and fair," a'r "Ddinas Sanctaidd," yn dda iawn ond paham na chanai gaueuon Cymreig ? Cymylog ydvw'r.awyr uwchben gwaith yr Hafod o hyd, ond disgwyl yn amj-neddgar yr ydyoi, y bydd i'r meistriaid weled eu camsyniad ac ym- ddwyn yn deg tuag at eu gweithwyr. Cynaliwyd cydjangj'nghoriad pwy ddiwrnod rhwng cymdeithas y meistriaid a chynrychiolwyr y glowyr, ac anhawdd iawn ydoedd agoryd llygaid y bodan cibddall i weled eu bod trwy godi Is 8c y dunell yn nglo y gweithiwr, yn tynu eu eyflog i lawr gymaint a hydy. Penderfynwyd yn d(liweddar fod y glowyr i gael codiad o Tf y cant, ond dyma'r meistriaid 2 trwy eu dichell yn ei dynu i lawr i G y cant. Fyn y glowyr mo hyn, a mawr yw'r helynt. Ar ol siarad a dadleu maith, penderfynodd y meistriaid dvnu yr "Is 8c i lawr i lOc, ac aeth y cyniTchiolwyr a'r genalwri hono i gyfarfod o'r glowyr y noson hono. Aeth yn helynt wyllt, ac ni syrnudent fer i gyfarfod y meistri caled. Pasnvyd peiiderfyniad I eu bod yn dal at y penderfyniad blaen orol, ac na < foddlonai dim hwynt ond yr hyn sydd deg a I chyfiawn, sef y codiacl gonest o 7J y cant, a'u bod 2 I yn talu hen ddigon am y glo eisoes. Dyna fel y saif pethau, ac yn sicr nid ydym yn ( gweled y glowyr yn gofyn dim allan o'i le, a ¡ gobeithio y gwel y meistriaid hyny hefyd yn y man. DYFFRYKWR.

Cymanfa Gyffredinol y Methodistiald Calfinaidd, YR wythnos hon cynelir y Gymanfa G ff edinol yn ngbapel Fitzdarence Street, Le pw', ac yn gynar yn yr wythnos daeth nifer lluosog o gyn. rychiolwyr yn nghyd o holl siroedd Cymru, o Gyfarfodydd Misol Lerpwl, Manceinion, a Llundair;, yr Henaduriaeihau Seisnig, yn nghyda dirprwyaethau oddiwrth Henaduriaeth- wyr Lloegr, Iwerddon, Deheudir Affrica, a. Methodistiaid yr Unoi Dalaethau. Dechreuwyd nos Lun trwy gynal CYFARFOD DlB-WESTOL yn Nghapel Fitzclarence Street, dan lywydd- iaeth Mr Edward Griffith, Y.H. Dolgellau, a siaradwyd gan y Parchn Evan Jones, Caernar- fon T Levi, Aberystwyth D Rowlands, M.A., Biogor a'r Henadur J J Griffiths, Ton- ypamiy. Yr un adeg cyraliwyd CYFARFOD Y FORWARD MOVEMENT yrt Stanley Road, Bootle, tau. lywyddiaeth y Prifathraw Prys, M A., Trefecca, ac auerch wyd gan y Parchn J T Lloyd, Johannesburg J Morgan Joees, Lewis Ellis, John Pugh, Seth Joshua, a John Hirris. YR EISTEDDIAD CYNTIF. Nos Fawrth am 6 o'r glocb. dechreuwyd ar waith rheolaidd y Gymanfa. Y llywyddhn am eleni ydynt y Parchn Evaii Jones, Caernarfon, ac Evan Phillips, Oaataiinewydd Emlyn ysgrif-. enyddio, y Parchn J GJyn Dwjes, Cas jewydd, a John Owen, Wydd^rtsg trysorydd, Mr J H Davies, B.A Cwrtmawr. Ar 01 darllen a gweddio, galwvd enwau y cynrychiolwyr ac aelodau eraili y Gymanfa. Dr Wm James, Manceinion, a groesawsdd y brodyr o'r Amerig oeddynt yn bresenol, sef y ddirprwyaeth ffurfiol gynt.f a ddaeth yma o Gymanfa yr Quol Dalaethau, a chynygiodd eu bod yn cael eu gwaeud yn aelodan go^ebawl o'r Gymanfa. Eiliwyd gan y Parch D. Rowlands, M.A., a phasiwyd. Yna gwnaeth y Ilywydd ymadawoi sylwadau coffidwriaethol am y brodyr a fuorit farw er y Gymanfa ddiweddaf. O'r Deheudir -Parch D Evans, Whitchurch, a Mr Thomas Thickens, Peotre. O'r Gogledd—Parchn Thomas Gee, O. Jones B. A,, John Williams (Rhyl), W R Jones (Goleufryn), R H Morgan, J Williams (Dwyran), Thomas Hughes (Machynlleth), J 0 Williams (Rhosgadvau), a'r Mri J W Jones (Millom) a Thomts Hughes (B )mere Heath). O'r America -Parchii Isaac Edwards (Venedocia), Richard Hughes (Cotter), a Dr H M Pugh (Lime Springs) Penodwyd PwyHgor i fturfio penderfyniad i'w gyfhvyno i'r Gymanfa yfory o berthyu;-is i'r <5i. weddar Mr T E Ellis. Penodwyd Pwyllgorau y Cenhadaethau a'r Dirprwyaethan. ETHOL LLYWYDD. Yn y pleidleiaio ar lywydd am 1900 (V* Gogledd), enwyd ugain, ond y tri ucbaf oeddyn1* y Pares n J Hughes,M.A., Lerpw, J J Roberts' Porthmadog, a Ttfomas Roberts, Bethesda. Yn yr ail bleidlais, dewiswyd y Parch Thomas R ¡b;;j[ ts yyd* inwyafiif mawr. ETHOL VSGRIFEXYDD. Ethol wyd y Parch J E Davies, Llundain, yn ysgrifenydd y D'ahau am y ddwy flynedd nesaf. Y GYMANFA NESAF. Gwahoddwyd y Gymanfa nesaf i Lanheris, a phenderfynwyd mai yno y bydd. ANERCHIAD T CTK-LTWYDD. Wrth gyflwyno'r gadair i'w olynydd ( Parch Evatl Phillips, Castellnewydd Emlyn), traddododd y Parch j Evan Jones, Caernarfon, anerchiad seiliedig ar y geiriau 11-Jleggs y mae y gwirionedd yn yr lcsu." Wele grynhodeb o'i sylwadau :-Heb mewn un modd ddibrisio na, diystyru pethau allanol teyrnas. Dduw—pethau amgylchiadol pertlwuol iddi yn y byd a'r bywyd hwn, a pbethau auhebgorol angen- rheidiol i'w pharhad a'i chynydd ar y ddlear-erfvii- iaf eich hynawsedd i gyfeirio am ychydig at yr hyn sydd yn hanfodol yn perthyn iddi, heb yr hyn nis gall fod, ond o'i feddu sydd yn sicrhau ei dyogelwch a'i llwyddiant 3'n mlia arngylchiadan bynag a'i cy- ferfydd. Cyffroadau yr Oes Cydnabyddir ein bod yn byw mewn oes sydd yn llawn o gynhyrfiadau gwladol ac eglwysig. Tra mae gwleidyddwyr byddinog yn rhanu y ddaear rhyng- ddynt eu hunain, ac yn casglu y cenedloedd yn ddi- betrusder i'w rhwyd, y mae yr amheuon a'r anes- mwythyd crefyddol yn tynu sylw pawb. Cloddir yn llechwraidd o dalli sylfeini cred, a dymchwelir yn ddi- drugaredd y cymhellion arferol i ddyledswyddau. Yr ydyni yn gwyuebu ar ganrif yn yrhou, i bob ym- ddangosiad, y pwysir cyfundraethau ac y protir sef- ydliadau hyd yr eithaf. Y mae ymweithiad meddyl- iol dwfn, eang ac anwrthwynebol yn treiddio trwy galon cymdeithas. Mae barnau, a tliueddiadau, ac ymarferiadau trwyadl annghymodlawn i'w gilydd eisoes ar y maes a'r Armagedon ysbrydol wedi dech- reu. Yn yr ysgydwadau mawrion a raid ganlyn y pethau hyn, diau y symudir llawer o bethau yr edrychir arnynt gyda pharch ac anwyldeb angerddol gan fyrddiynau.- Nid aiff y nefoedd uchel, eang, o hen syniadau sydd wedi gordoi cymdeithas dros yr holl oesoedd heibio ond gyda thwrf, ac nis gellir dis- gwyl i fuddianau mor helaeth a srlweddol ag sydd z, mewn meddiant yn awr ond gau wir wres doddi. Ond rhaid iddynt fyned. Yn hydref y ddaear y mae amser eu hymddatodiad o'r diwedd wedi agoshau. Nis gallant oherwydd marwolaeth barhau, ac nid oes bwrw arfau yn y rhyfel hwnw. Sefydlogrwydd Gwirionedd. Yn y cyffroadau ofnadwy hyny nis gallwn ninau ddianc. Profir yn ddidrugaredd waith pawb. Ced- wir ni ar ddihun gan drwst daeargryn faau, a dylem fod yn effro. Y cwestiwn mtwr ydyw, Pa betk ddaw ohonom ? Yn nghanol iug cenedloedd, y mor a'r tonau'n rhuo, a dynion yn llewygu gan ofn, a dis- gwyl am y pethau S3'dd i ddyfod, pa beth fydd ein tynged? Yr unig beth a saif yw gwirionedd. Hon (Parhad ar iudal 8).

A curious account of an old Quaker a contrary and obstinate but probably a good man. Job Lousley's Book Hampstead Norris Berks 1851 Mae'n fwy na thebyg mai cul oedd barn Job JLousley, nea nad oedd wedi darllen y llyfr, onide ni fuasai yn arfer y gair probably" am ddaioni Richard Davies. Nid dyna dyb eraiil am Richard Davies. Mae llawer ohonom yn xotio gyda pharch ac anwyideb am y meidyg enwog Dr Hugh Owen Thomas o Nelson Street, y ddinaa hoa ac yu gwybod mai glin anys- twyth oedd ganddo i blygu o flaen rhai a ddarn- addolid gan lawer ohonom am eu gweithredoedd da; ond clywais ef yn dweyd laweroedd o weithiau mai yr Ancient Servant of the Lord" al oedd y dyn goreu y darllenodd erioed am dano ond y DuwDdyn ei Hunan. Yr oedd yn medru rhanau helaeth o'r llyfr ar ei dafod leferydd, ac yn prynu pob copt allai gael ohono, gan wneud anrheg ohonynt i'w gyfeillion. Deisyfodd ar ei n ii a'i olynydd, Dr Robert Jones, ddanfon copi i John Bright, a cbydnabyddodd y Crynwr elodfawr y rhodd gan ddiolch am y cyfle i ymgydnabyddu â hanes un o ragorolion y ddaear. Vchydig wythnoaau cyn marw, bwr- ladai Dr Thomas ddwyn allan argraphiad ar ei draul ei hun o'r hen lyfr prin a'i ddosbarthu yn rhad. Y mae hanes y dyn rhyfedd hwn, yrwyf yn deall, ar gael ei adgyhoeddi tan olygiaeth ilenor a 8vyr fwy am dano na neb arall sy'n fyw.