Y Cymro

Syr Herbert Naylor-Leyland, A S, AM un o'r gloch prydnawn Sul, bu farw y bm eddwr hwn-etifedd ystad werthfawrNautclwyd, ger Rttuthin, a'r aelod seneadol dros ranbarth Southport o sir L tneaster. Uuig f.1.b ydoedd i'r diweddar Gyrnol Naylor-Leylaud, un o berchen- ogion yr Ariandy alnabyddus, "L'yiands B^nk," Lerpwl. Y mae ei fam-march i'r di weddar Mr Charles Scarisbrick, o Soarisbnck, sir Lancaster, yn byw ya MaaUs Nantclwyd, ond anfynycii yr ymwelai'r bonedawr ymadaw- edig a'i et feddiaeth ya ddiwed lar. Tori ied eithafol ydyw Mis Naylor-Leyland, a chynryoti iolai Syr Herbert dref Colchester yn y (Senadd fel Tori hyd Chwefror, 1895, pan y newidiodd ei ftrn boliticaidd, ac y rhoes y sedd i fynu. Yn Mehefin yr uia fJ. wyddyn, mabwysiad wyd ef fel y g jisydd Rbyddfrydig tros Sout jport ac ar y laf o Urphenaf, pan oedd yu nghanol y frw ydc etho iadoi gwnaed ef yn farwnig. Ei wrth w yn. ebydd oedd Mr Cuiz)n, yn awr Llywodraeth wr India, yr hwn a etholwyd gyda 764 o fwyafrif. Pan benodwyd Mr CutZ m y llynedd i'r swyd.i yn India, daeth Syr Herbert yn inlaeu drach«fn fel ymgeisydd am yr un sedd. Et wrthwyneb- ydd Toriaidd y tro hwn oedd A, glwydd Skel- mersiale, mab Iarll Lathom, teulu o ddyiaawad mawr yn y rhanbartb, ond Syr Herbert a ethol- wyd gyda mwyafrif o 272. Yr oedd hon yn un o'r etholiadau hynotaf a gymerodd le er yr Etholiad Cyffredinol, a dathlwyd y fudd goliaeth gyda mawr lawenydd trwy gyoat amryw g/far fodydd mewn gwabanol bartbau o'r ethoiaeth Ya yr olaf o'r cyfarfodydd hyn, cafodd !Syr Her- bert anwyd trwm a'i cadwodd i mewn yn South- purt am wythnosau, ac a drodd yn ddolur cyn dyn a pboenus yn ei wddf Aeth ef a'i fonedd iges i auafu ar lan Mor y Canoldir, a gwellhaodd ychydig. Pan glauaro Id yr hin, dychweiasant i L'indain er mwyn bod yn nghyrhaedd y me ld- y jon medrusaf. Ond nid oedd dim medaygaeth ya tycio ymladdodd y claf yn ddewr yn erbyn yr afiechid, ond yn ofer ac er's wythnosau, nid oedd gan ei gyfeillion a'i berthynasau o> d gob eithio yn erbya gobaith. Ganwyd Syr Herbert loaawr 24, 1864 a ^waith e^ed ydoedd marw yn 35 oed, a phan oedd llwybrau by wyd, wedi eu hulio gyda blodea dedwyddwch, megys yn ymagor o't flaen. Er ei ethol naw mis yn ol, ni allodd ef, oherwydd ei afiechyd, gymeryd ei le yn Nhy'r Cyffredin. Cafodd Syr Herbert ei addysg yn Nghoieg Brenhtnol Milwraidd Sandhurst ymunood ag Gatrawd y Life Guards yn Awst, 1882 gwnaed ef yn Gapten yn lonawr, 1891 ac ym ddiswyddodd yn Mehefin, 1895. Yr oedd yl Gymrawd o'r Gyrrdeithas Ddaearyddol Fren hinol. Yn 1889, priododd Miss Chamberlain, o Cleveland, Oaio, Unol Daieithiau. Ganwyd iddynt ddau fab, a'r hynaf, Albert Etw.rd Herbert, tad bedydd yr bwn ydyw Tyw>sog Oymrn, a ddilyna ei dad fel barwnig ac i'r etit eddiaeth. -:0:-

Cohebiaethau. ADDYSG Y PWLPUD. SYR,—Fel un o wyr y seti, da iawn genyf fod y cyf- undebau Ymneillduol Cymreig yn cymeryd y mater yma i fynu Nid ydynt yn gw:ieud hyny un diwrnod yn rhy fuan os am ddyogelu dylanwad a pharehus- rwydd y pwlpud yn ein plith fel cenedl. Pwy sydd nad yw yn foddlon cydnabod dyled y genedl o ran moes a chrefydd i ddylanwad ac etfeithiolrwydd y pwlpud yn ein plith? Am dymhor hir hwn oedd prif gyfrwng addysgiaeth ein gwlad mawn pethau crefyddol. 0 adeg y Diwygiad Methodistaidd hyd heddyw y mae pregethu wedi chwareu rhan bwysig yn ffurfiad arferion moesol a syniadau crefyddol y werin Gymreig. Ond yn ystod y chwarter canrif diweddaf mae add- ysg y lluaws ya nglyn ag ysgolion elfenol, ac yn ddi- weddarach trwy gyfrwng ein colegau cenedlaethol a'n hysgolion canolradd, wedi bras gamu rhagddo. Y cwestiwn'a ofynir yn fynych yw hwn, A ydyw add- ysg pregethwyr Cymru yn camu rhagddo gyda chyf lymdra cyfatebol? A ydyw y pwlpud heddyw gy- maint o flaen ac uwchlaw y seti ag oedd yn nyddiau ein tadau ? Os ydyw, mae dyfodol crefydd a moes yn lied ddyogel yn mysg ein cenedl; os nad ydyw, mae'n hen bryd i ni edrych ati a mabwysiadu cynlluniau i berffeithio addysg ein bathrawon crefyddol. Ym- ddengys i ni ei bod yn anhawdd iawn i neb ateb y gofyniadau uchod gyda sicrwydd ei fod yn gywir. Nid oes le i ddadl nad yw moesau pregethwyr yn yr oes hon yn rhagori llawer mewn rhai cyfeiriada.u ar eiddo y tadau. Mae llai o ddefaid duon yn awr yn nghorlanau yr Eglwys Wladol a'r cyfundebau Ym- neillduol nag yn nyddiau ein tadau. Ond am gyn- ydd mewn dysg a erwrteithiad cyfatebol i gynydd gwvbodaeth y cynulleidfaoedd ynystod y chwarter canrif diweddaf, nid hawdd feallai yw penderfynu i foddlonrwydd. Da iawn genym weled fod Cymdeithasfa y Method- istiaid wedi cymeryd y mater i fynu o ddifrif. Ni fynem fychanu un enwad ar draul dyrchafu enwad arall; ond fel Cymro diragfarn credwnfod y Method- istiaid wedi gofalu yn fwy am gadw i fynu safon uchel o ddysg o flaen eu pregethwyr ,na'r enwadau eraill yn ystod y blynyddau diweddaf hyn. Ac os teimJant hwy fod eisiau dangos gofal mwy eto yn nglyn ag addysg y rhai ydynt a'u gwynebau ar y weinidogaeth y mae'n bryd i'r enwadau eraill hefyd ystyritd y cwestiwn pwysig hwn. Nid heb lawer o wrthwynebiad y cafodd Dr L Ed- wards gynt ganiatad i agor y Coleg yn y Bala, ac nid yw y rhagfarn eto wedi llwyr ddarfod, ysywaeth. Clywid adlais ohono yn Mhenllwyn pwy ddydd yn y Gymdeithasfa pan y soniai rhywun mai gwaith y nefoedd oedd codi, donio a chymhwyso pregethwyr. ac nid gwaith y colegau Fel pob cyfeiliornad dynol cynwysa hwn beth gwirionedd. Rhaid fod y galln yn blanedig mewn dyn cyn y medr addysg y colegau wneud fawr ohono. 'Nis gellir brethyn graenus 0 wlan coesau defaid.' Gyda'r tir a'r gwrtaith goreu, ni gellir derw o hadau bresych. Ond wedi cael mes i'w planu, dibyua nerth a gwerth y derw yn fawr ar ansawdd y tir a gwrteithiad cyfaddas. Ffolineb fyddai ceisio toddi pob pregethwr i'r unrh^w fold. Nis gellir John Elias o bob areithydd a esgyna i bwl- pud er i chwi ei gadw am flynyddau i ddysgu areith- yddiaeth. Yn wvneb hyn, iawn y gwnai Prifathraw Prys alw sylw'r eglwyai at y pwys o fod yn ofalus pwy a godir ganddynt i bregethu. Hwyrach fod cynlluniau addysg y gorphenol rhy unffurf. Nis gellir ysgolheigi n clasurol o bawb an- fonir i golegau duwinyddol. Gall un fod yn ddyn gallu g tel meddyliwr athronyddol, heb fod wedi llwyddo i gymeryd gradd yn un o'n prifysgolion Caniataer hyn oil. Eto i gyd fe erys yn wir.onedd tod amgylchiadau ein cenedt ar hyn o bryd, heb soa am hawliau yr Efengyl, yn gofyn am bwlpud gwr- teithiedig. Mae'r wasg newyddiadurol a llenyddiaeth yn gyd ymgeiswyr perygliH i'r pwipud yn ein dyddiaa ni. Geilw hyn am ddynioa galluog a hyawdl 1 lellwi ein pwlpndau, oiiide bydd yn sicr o golli tir yn y dyfod- ol. Ofnir fod yn ein cynulleidfaoedd lawer nad yw y weinidogaeth yn cyfarfod eu hangenion, nac yn gyd- weddol a u syniadaeth. Y dl edd fydd colli y cyf- ryw. Mae ar ein cenedl eisiau athrawon crefyddol mewn cydymdeimlad a dynion ieuainc meddylgar ac ywholgar yn yr eglwysi. Gresyn fyddai gwelei gageador rhwng y pwlpud a'r seti. Teimlad anhapus yw eiddo y dyn hwnw na fedr edrych i fynu gyda pharch ar y rhai a bregefchant iddo o Sabbotb i 8ab- botb. I arbed y teimlad poenus hwn, addysger ein pre- geth wyr ieuainc yn syniadau ac angenion yr oei, yn llenyddol a chymdeithasol, fel y gallant sicrhau ym- ddiriedaeth a pharch y rhai mwyaf gwrteithiedig yn ogvstal a'r rhai mwyaf defosiynol yn y cynulleidra- oedd. Credwn, fodd bynag, fod angen talu mwy o sylw i'r iaith Saesneg yn y colegau duwinyddol, pe b'ai raid iddynt oherwydd hyny eigetiluso Groeg a Hebraeg. Fel un sy Id yn arfer gwrando pregethau, dymun.wn awgrymu y priodokleb o ddysgu darlien yn dda, fel y byddo'r emynau a'r bennod neu y Silai a ddarllenir j7n caei chwareu teg, ya lie c tel eu llurgunio fel y gwneir yn rhy fyoych. Ai tybed nad oes a fyno darlleniad gwael a gweddiau ystrydebjl 1 twer a di- weddar-weh rhai o aelo iau ein cynulieidfaoe Jd ? Fodd bynag, dylai darlleuiad y Beibl fod yn un o ranau mwyaf dyddorol gwasanaeth crefyddol. A gawn nl erfyn ar i athrawon ein colegau dalu m wy o sylw i hyn ? Un rhes'vm cryf dros roddi yr addysg oreu ac eang- af i n pregethwyr yw y perygl yn nglyn a bradyclii ;d anwybodaeth ar eu raan ar unrhyw fater. Pe yn camseinio gair, neu yn gwneud ctmgymeriad o barth- ed i fiaith wyddonol, gosodai hyny hwy diii anfantais pan yn ymiriu a duvvinyddiaetli a phynciau eraill perthynol i'w swydd. Ychyd g yn ol clywais bre- g-ethwr. n dweyd sy]w i'r p':rw,v-l ym:t: 'Mae rhyw obaith o becha air pan y llwyddir i'w blygu a'i ys- twytho. Dyna'r haiaru— pan yu uaionsyth, nid oes dim atdyniad ya perthyn iddo, ond wedi y piyger ef i ffurf ped )l y m xe yn meddu ar allu atdyniad jl.' Aa- hawdd fyddai perswadio y gwraudawyr i dderhyn y cyfryw athraw fel awdurdod ar uarhyw bwnc ar ol yr arddangosiad yna o aawybodaeth ar ei ran. Ofnir weithiau nad yw yr oes hon mor barchns o bregethwyr ag oedd yr oes o'r blaen. Nis gwyadom a oes sail i'r ofn ai peidio. Hwyrach nad oes yn awr lawer o barch i neb oherwydd ei swydd a'i ffunen wen. Mae dyddiau parch oherwydd y wisg a'r urdd- iad wedi eu rhifo. Ond os ceir fod y pregethwr yn ddyn da, yn ddyn o ddiwyliiaat, ac yn y,urodde-ii,- i'w waith, mae yn ddiau genym y caiff y cyfryw ei gwbl wetthfawrogi yn yr oes hon h.,fyd -CFREDI(- 0

Nodion o Faelor. Nos Sadwrn. NJ „ yw ryfedd yn y byd fod Negroaid yn dod tros- odd i bregethu sobrwydd a moesoldeb i Gvmru. ob- legyd o ddrwg i waeth yr ii pethau yma o hyd a'r dull diweddaf a fabwysiadodd yr Hen Law i ddenu pobl oddiar lwybr cytiawnder a sancteiddrwydd yw trwy y cyhoeddiadau Sabbothol' a chyngherddau cysegredig;' ac er syndod i ni, y mae Cymru yn cy- meryd yr abwyd. Gelwais sylw dro yn ol at y cyngherddau cysegr- edig, chwedl hwythau, a ddechreuwyd yn Ngwrec- sam mewn canlyniad i ryw arian a adawodd un o Philistiaid y dref ar-ei ol i'r amcan hwn. Cynal- iwyd y ddau gyngherdd o'r blaen dipyn bach yn weddus a dweyd lleiaf, mewn neuadd ac o dan dô, fel y gellid cael rhyw fath o drefn a thawelwch, ond erbyn hyn y maent wedi myued yn wyneb-galed o ryfygus. Wnai dim y tro y Sul diweddaf ond cael yr hyn a gamenwir yn gyngherdd cysegredig yn yr awyr agored ar ganol cae, a hyny ar adeg pan y dy lai pawb fod mewn Ysgol Sul. Ar Gae Shac y bu'r rhialtwch, gwyr y cyrn o Sil- verdale yn cyflenwi'r rhan gysegredig, a thyrfa o dair mil yn ffurfio'r corws. Dywedir fod yr olygfa y debycaf allech feddwl am dani i gae pel droed yn y dref ar brydnawn Sadwrn. neu i gae rasus Caer echdoe, a hyny ar brydnawn v Seithfed Dydd ac yn Nghymru grefyddol. Pa un waethaf, cyhoeddi newyddiadur ar fore Sul ai cynal ysbleddach fel hwn ar brydnawn Sul ? Ar bwyllgor y cyrddau annuwiol hyn gwelir, drwg genyf ddweyd, rai Cymrya honant fod yn dilyn y Meistr ac yn byw dan arwydd y Gwaed. Tybed a wnai Iesu eistedd ar bwyllgor fel hwn ? Ai dyma sut yr arferai ef dreulio ei Sabbothau ? Pa le, mewn difrif, y mae'r eglwys arni ? Onid yw hi'n ddydd ac yn amser codi ? A raid i Affrica anfon cenadon i'n plith i ddygu i ni y Pedwervdd Gorchymyn ? Druan o'n gwlad ni hefyd. Caed prawf arall o farbareiddiweh Cymru yn llys ynadon Gwrecsam ddydd Llun. Cyhuddwyd un yn dwyn yr enw dyn o greulondeb echrys at gi ei gy- mydog, yr hwn a gamdriniodd mor arswydus fel y bu farw. Mewn amddiffyniad, dywedodd y llabwst nad oedd ond 1 practical joke. Dirwywyd ef i 2p a'r costau. Rhy dyner o lawer i'r barbariad creulawn. Dylasai gael ei lindagu a'i chwipio gyda'r gath naw-cynffon, a'i esgymuno o bob cymdeithas, neu ei anfon i Ddinbych. Pwnc sy'n poeni llawer ar bobl y Cefn y dyddiau hyn yw sut i atal plant-a rhai mwyna phlant hefyd -i gicio pel ar yr heolydd. Bu dadleu ar hyn yn Nghynghor y Plwyf, ac yr oedd golwg gynhyrfus ar ambell un. Yr unig ffordd y gwelant obaith o gwbl i gael o'r dyryswch ydyw parotoi maes chwareu iddynt. Helynt ofnadwy fu yn nghyfarfod Cynghor Dos- barth Gwrecsam ddydd Iau. Dewiswyd Mr Arthur E Evans, Frondeg, yn gadeirydd, yn lle Capt Griffith Boscawen, a'r canlyniad ydoedd ffrae o'i hwyl. Credai Boscawen nad oedd un dyn ar y Cynghor yn deilwng nac addas i'r swydd ond efe, a mynai mai hen dric Radicalaidd oedd y cyfan. Araf deg, y gwr da. Llanwasoch chwi y swydd yn anrhydeddus yn ddiau, ond a ydych am ddweyd na fedr Mr. Evans wneud y gwaith cystal ? Rhowch gyfie iddo, ac os na wneiff y tro anfonwch ef i'w ffordd y tro nesaf. Bwriada eglwys Bedyddwyr Seion, Cefnmawr, adeiladu capel newydd gwerth dros 2,000p. Da genym ddeall i Mr W H Lewis ateb yn gad- arnhaol yr alwad a gafodd i fugeilio eglwys M.C. Johnstown, a bydd yn dechreu tua mis Hydref. Bendith fyddo ar y briodas. Neithiwr bu y Parch J Owen, Wyddgrug, yn dar- lithio ar Affrica yn ysgoldy Seion, Gwrecsam, ond teneu oedd y cynulliad. Nodweddiadol iawn o Gymry y dref. DYFFRYNWR. -0-

Lieol CAPEL PARK ROAD.-Nos Sui ddiweddaf, derbyn iodd yr eglwys rybudd oddiwrth y Ptrch D M Jea- kins y bydd iddo ar ddiwedd y flwyddyn roddi fynu ei weinidogaeth. Derbyniwyd y rhybudd gydi gofid dwys. a mabwvsiadwyd y penderfynuid canlynol yn unfrydol —Ein bod fel eghvys yn tilu i Mr Jea- kins ei gyflog yn 11a hyd ddiwedd y flwyddyn, ac yn darparu supplies angenrheidiol ar gyfer gwasan- aeth y pwlpud. Hefyd, em bod ar ol ei ymddiswydd- iad yn rhoddi iddo SWill nedld 10I fel blwydd-dil."

MarchtaciuedJ Caer.-Mai 6 Gwenith gwyn, 4s Oc y 75 pwys; coch eto, 4s Ie i 4s 3 s; ceirch newydd, 2s 60 i 2s 9c y 64 pwys; he i, Os Oc y 64 pwys haidd at fragu, Os Oe i Os y 60 pwys haidd at falu, 3s Oo y 64 pwys ffiL, newydd 4s 6c i 4s 8c y 80 pwys; hen, Os Oe y 80 pwys, indrawn, newydd, 9s 3c; hen eto, 9s 6j i 9s 9c y 204 pwys. Baagor Mai 3. Ymenyn tIres, Isle y Vvys; wyau, 18 i 20 am Is; biff, 6c i lie y pwys; molltgig, 83 i lie cig oen, Is 2c i Is 3c y pwys; eig lloi, 81 i Is pore, 63 i 9c moch tewion, 3e y pwys. Cywion, 48 Oc i 4s 6c y cwpl; ieir, Is 9c i 2s 3c yr uu cywion hwy- aid, 3s 6c i 4s y cwpl. A mlwch, M fi Ymenyn ffres. Is 0; y pwys; wyau ffras, 20 am Ls; biif, 7« i 9oy pvvy3 molitgig, 7-J i 10c ei* oen, Is Oc y pwys; cig lloi. 8e: pore, 6c i Sc cyw- ion, 4s 0 J y cwpl; ieir, Is 6c yr un cywion hwyaid, 2s 3c yr un. Caernarfon, Mai 6 Ymenyn, Is Oc i Is Ie y pwys; wyau, 20 am swllt; biff, 6c i 10c; y pwys molltgig, 7c i 9e eig oen, Os y pwvs cig lloi, 5c i 7e pore, 6c i So cywion, Os Oc i 0-, Oc y ewpl; ieir, Os Oc i 0s 0c y cwpJ. Llangefni, Mai + Ymenyn ffres, Is Oe y pwys wyau, 22 am swllt; ieir, Is 9c i 28 0c yr un; hwyaid, 2s ( yr un rooch tewion, 3ic y pwys; pyix, 14-i i 17s yr un biff, 6c i 8e y pwys molJtgig, 7c i 9c; cig- oen, Is Oc cig lloi, 7c i 8c pore, 6c i 8c. Salford, Mai 9 Pris:au :-BifI, 5c i 6,fc molltgig, 5e i 8Jc eig- oen, 9 c i lie cig lloi, 61c i 8e y pwys. Moch, 8s Oe 8s 6e y scor. Birmingham, Mai 9. Biff, 6fe i 7c y pwys molltgig, 5c i 7e; cier oen, 9c i 10ic cig lloi, 7c i 8c. Moch bacwn, 7s 9c i 8s 3c y scor perchyll, 93 Oc i 9s 6c hychod, 6s Oc i 6s 4c y scor.

Eisteddfod Genedlaethol Cymru 1899 3 -LATHS, &e. CAERDYDD, Corphenaf 18fed -22ain. Dydd Mawrth, y 18fed.-Y Brif Gystadleuaeth Gorawl. Dydd Mercher, y 19eg.—Pryddest y Goron.—Cys- tadleuaeth y Seiudyrf Cerddorfaol.—Corau Merched. Dydd Iau, yr 20fed.—Awdl y Gadair.—Ail Gystad- leuaeth Gorawl.—Corau Plant. Dydd Gwener, yr 21ain.-Coran Meibion. Dydd Sadwrn, yr 22ain.—Seindyrf Pres-Seindyrf Milwrol. Rhaid anfon tfurenwau i mewn cya Mai 31 i'r Ysgrifeoyddion, ST. MAJRV'S CHAMBERS, CARDIFF. Goreu Ai f-Aif Dysg." Duw a phob Daioni." Eisteddfod Gadeiriol N EWMA RK T, yr hon a gynelir mewn PabeU eang Dydd Uun (Cwyl y Bano), Awst 7,1899. Prif Gystadleuaeth Gorawl—I'r Cor, heb fod o dan 40 mewn nifer, a gano oreu, "Hallelujah Chorus" (Handel). Gwobr, £ 10 a Thlws Arian i'r Arweinvdd. Cystadleuaeth i Gorau Meibion, heb fod o dan 25 mewn nifer, "Y Delyn Aur" (D Pughe Evans). Gwobr, £ 6 a Thlws Arian i'r Arweinydd. Testyn y Gadair-" Ei ddydd Ef" (Pryddest neu Awdl). Cystadieuon ardderchog eraill mewn Cerddoriaeth, Barddoniaeth, Rhyddiaetb, Adroddiadau, Celfydd- ydau. Bydd y Rhagleni allan yn fuan. Y sgrifenyddion- 1 Llenyddol—T. C. ROGKKS, I Marian Mills, Dvserth, Rhvl. rCerddorol — E. WYNNE, Btyn I Terfyn, Newmarket, Rhudd- j lan, R.S O. Undeb Ysgolion Sabbothol Annibynwyr Lerpwl a'r Amgylohoedd. Cynelir Cyfarfod Cylioeddus yn nglyn a'r uchod yn y TABERNAOL, NETHERFIEID ROAD, NOS SAD WRN NESAF. MAI 13. —— Disgwylir i anerch y Cyfarfod— Parch T. NICHOLSON, Bromley. Parch J. OSSIAN DAVIES, Llundain. Parch W. J. NICHOLSON, Porthmadog. Cymerir y gadair am 6-30 gan y Parch J. 0. WILLIAMS (PEDROG). Mynediad i mewn yn rhad.

fIløwn egwyddor o leiaf. Ond y mae'r dosbarth hwn yn rhy fanwl. Mae pump neu chwech o -Gymdeithasau Rhyddfrydoi Dehendir Cymru wedi ateb caia y Chronicle, ond nid oes yr un o ,Gymdeithsa.u'r Gogledd yn y rhestr. D.au, er hyny, na aunghofir Mai 17eg yn y rhan Og- leiidol o Gymru. (aril Rosebery a Mr T. E. Ellis. Yjf yr araith a draddododd y cyu-Brifweinidog, nps Wcner, yn Ngblwb Rhyddfrydoi Llundain, feajodd deyrnged uchel o barct: i'r diweddar Chwip. Meddai: Tarawyd fi a phrudd-der dwfn pan ddarllenais, tra yn Mor yCmoldir, anj y golled o wasanaeth, a uiwy ria gwasanaoth Mr Thomas Ellis. Yr oedd rhywbd i ) n mhur- dqb dyrchafoi yr jsoryd hwnw oedd yn dylan- wadu ar bawb ddeuai i gyffyrddiad At ef, ac nid felly yn unig gyda'r blaid yr oedd efe mewn ,Cysylltiad a, hi-yr oedd felly gyda phob dos- barth a phob adrao o gymdeithas." Tystiolaeth uchel oddiwrth un a gafidd fan- his neillduol i adnabod ein cydwladwr hynaws mewn amgylchiadau pan oedd un yn Brif- Weioidog a'r Hall yn Brif Chwip Llywodraeth a fû am fisoedd yn gorfod ymladd baanydd am ei foywyd. Y Sul a'i Bapyr Newydd. YSGRXFENA Mr Harmsworth, parchenog y Mail a phymtheg neu ugain o gyhoeddiadau eraill o bob dull, y peidiai ef cyhoeddi y papyr hwnw ar y Sal os peidia perchen y Telegraph a .chyhoeddi ei bapyr yntau. Teierau go hyaod, ac nid yw yn debyg o ddyhuddo digofaint y cyhoedd trwyddynt. Nid oes gan Lawson, perchen y Telegraph, ond y papyr hwnw, ac ni fyddai colli ycbydig filoedd o dderbynwyr nemawr golled iddo ond y mae mor hawdd gWanu Harmsworth gyda'i amryfal gyhoeddiad- au. Dywed gwerthwyr newyddiaduron fod en cylchrediad wedi cwtogi miloedd eisoes, ac nid yw ei gusb ond yn dechreu. Ceisia wneud dau ddu yn wyn trwy lechu yn nghysgod un arall. Haera ambeil un fod amryw yn beio Lawson a Harmsworth nad ydynt lai torwyr Sabboth eu hunain, yn eu. ffordd hwy-cals arall i wneud dan ddu yn wyn. Ai Cymro fydd y Pab nesaf? Y (dAE Cardinal Vaughan yn Gymro hyny ydyw, yn llawn cymaint o Gymro ag oedd -Oliver Cromwell y bu ami i gyhoeddiad yn ym ffrostio yn ddiweddar yn ei waedoliaeth Cym- reig. Dichon na fu nemawr gysylltiad rhwng Vaughan a Cbymru yn ddiweddar, ond sicrba ei enw ei darddiad Omeraidd ac nid yw ef ei hun, er pan ei galwyd i'r gardinaliaeth, hebarddangoa ei ddyddordeb neillduol yn Han Wlad ei D^dau." Ac y mae efe yn Rhufain er's misoedd, yn y cymuudoa agosaf a'r Pab ac y mae'r Pab yn hen ac ya mron marw. Gwelais mewn preint" pa cai Leo'r Pab ei ewyllys, mai Car- dinal Vaughan a ddewisai i'w olynu a gwelais hefyd y Caraiual yn gwadu'r dybiaeth yn ben- dant. Efallat nad oes lawer o goal i'w roi ar y naill na'r llall. Ysgwn i beth fyddai dylanwad perixli Cymro o waed yn Bib ar Geteil y Oymry ? A. doddai byny, tybed, beth ar eu gwrtbwynebi id, greddfol bron, tuag at y Bib' aeth ? Hvvyiach y dywed ambell grafwr fod geuym ddigou eisoes, ac yn llawer nes atom na Rhufain. Due Beaufort. Y DYDDolaf o Ebrill, bu farw y pendefig uchod. Llanwai le mawr yn y cylch pendefigaidd, ac yr oedd yn un o Gymry amlycaf y Gororau yn Ne. heudlr Cymru. Helwriaeth, a gwrol-gampru oedd ei brif ddifyrwch, end nid oedd anadnab- yddus ychwaith yn y byd llenyddol. Efe ydoedd golygydd y gyfres gyfrolau a elwir "Badmin- ton Library," llyfrau safonol ar helwriaeth a difyrion y dywarchen. Yr oedd cyfathrach rhyngddo, trwy briodasau ei bynafiaid, 5, lluaws o deuluoedd uchelwaed" Cymru a Lloegr- agos a theulu Wellington, a'r hen Ddoc oedd ei dad bedydd; ac a'r Herbertiaid, o Gastell Powys, a Wynniaid Wynnstay. Heblaw ei dy yn Llundain, yr oedd ganddo bump o balasau gorwych mewu gwahanol barth- au o'r wlad, sef Badminton, sir Gaerloyw Palas Troy, yn sir Fynwy Stothe Gilford Park Llangatwg, a Chrughywel; ac yn berchen- enog amryw gestyll a chrefydd-dai adfeiliedig, yn eu plith Abady Tintern. Yr oedd hefyd yn noddwr amryw fywiolaethau eglwysig yn Nghymru, ac yn penodi eu hoffeiriad. Tros- glwyddodd lawer o'i eiddo a'i diroedd i'w fab a'i etifedd Ardalydd Worcester yn fuan, mae'n deb- yg, ar ol cylfideb ddoeth Syr William Harcourt, yn tolli cymnnroddion. Goludog darbodus am ei hiliogaetk oedd Due Beaufort. Aer Nant Clwyd. DRUAN o Syr Herbert yn marw yn 35 oed. Cymeriad hawddgar. Disgwylid llawer oddi- wrtho gan denantiaid yr ystad. Boneddiges elnsengar ydywei fam,acmae eihetifeddiaeth dan driniaeth ragorol a phe yn llai Toriaidd ni fuasai neb yn fwy ei pharch yn yr ardalr Saif palaa mawr ac urddasol Nantclwyd, ar gwr deheuol Dyffryn Clwyd, mewn owm prydferth, cymharol gul, lie mae'r dyffryn wedi troi'n nant, a'r afon yn rhedeg trwy ei bare yn ffrwd gul, hesb bron yn yr haf. Pont y Got y gelwid y lie gynt. Bu hen deuluoed Cymreig uchelwaed yn ei feddianu am ganrifoedd. Yn 1627 prynodd un Simon Parry, bar-gyfreithiwr yn Llundain, ond brodor o dref Rhuthin, yr ystad gan un Peter Ellis. Parhaoddyn meddiant teulu Parry, hyd 1706 a dilynwyd hwy gan y Kendricks, disgynyddion" Syr Dafydd Cynwrig, llumanwr i'r Tywysog Do yn ei ryfeloedd yn yr Iseldiroedd. Yr oedd Kendricks Nantclwyd yn gymeriadau hynol yn eu dydd, ac ymunasant mewn priodas 4 rhai o brif denluoedd y wlad ond trodd y to olaf;ohonynt yn adynod afradlon a gwastraffus, ac aeth'yr yshd o'u meddiant yn ystod haner cyn- iaf y ganrif bresenol. Y inae rhyw ofergoel yn y wlad hooo er's oeaau nad oes "dim lwc ar etifedd Natitelwyd." Gobeithio o gnlon y by,ld yr etifedd newy id yn gryfach na'i "lwc."