Y Cymro

CYNWY SI AD: Dawn ynte Dysg ? Ai Cymro fydd y Pab nesaf? Priodas v Parch John Williams. Disgwyl am ras mewn Rasys. Addysg y Pwlpud. Cofion am Mr T. E. Ellis.

DAWN YNTE DYSC? YN mysg ein gohebiaethau yr wythnos hon ceir llythyr ar Addysg a'r Pwlpud," a'r enw Ceridigwrtho. Dylem ddweyd fod ,■7eredig wedi graddio yn un o'r Prifysgol- ion, ac yn wr o brofiad helaeth fel dysg- awdwr oddiwrth y ddesg ac ar ol hyny o'r I pwlpud ac o ganlyniad teilynga ei farn ar y pwnc sylw ac ystyriaeth. Mae lie i gasglu mai darllen hanes yr ymdrafodaeth bwvsig a fu ar y pwnc yn Nghymdeithasfa y Deheudir, yr hon a gynaliwyd yn Mhen- llwyn bythefnos yn ol,a achosodd sylwadau ein gohebydd Yn nghyfarfod Penllwyn, cynaerwyd i ystyriaeth adroddiad Pwyllgor Neillduol a benodwyd gan y Gymdeithasfa i ystyried telerau derbyniad i'r weinidog- aeth rhagllaw. Y mae'r adroddiad hwnw yn faith ac yn fanwl, ond ei brif bwynt ydyw gwasgu ar yr enwad yr angenrheid- rwydd i bob ymgeisydd fyned trwy gwrs o addysg athrofaol fel y gallo sefyll yn y pwlpud, a llenwi pob cylch cymdeithasol, cystal os nid yn well (o safle addysg) a'r dysgedicaf o'i gymydogion a'i wrandawyr, ac na fedr yr un ohonynt edrych i lawr arno. Rhaid iddo felly fyned trwy gwrs priodol yn un o Golegau Cenedlaeth- ol Cymru neu arall a graddio neu yn niffyg graddio, roddi boddlonrwydd i'w Gyfarfod Misol o'i deilyngdod addysgiadol; ac wed'yn myned trwy gwrs duwinyddol yn Athrofa Trefecca am (a) o leiaf ddwy flynedd os wedi graddio (b) dair blynedd os heb raddio (c) bedair blynedd os heb ddilyn cwrs prif-athrofaol." Yn ol y cynllun y mae dau bwyllgor i ofalu am y porth i'r weinidogaeth sef, i, Pwyllgor Addysg dewisedig gan bob cyfarfod Misol 2. "Bwrdd Addysg y Wein- idogaeth yn cynwys deudcfeg o bersonau wedi eu dewis gan y Gymdeithasfa, ac Ath- rawon Trefecca yn rhinwedd eu swydd. Tan benawd III. o'u cynllun bu y cynllun- wyr yn ddigon ystyriol i ddodi yr adran ganlynol i mewn, "Eithr os lluddir ymgeis- ydd gan amgylchiadau rhag myned rhagddo at radd, rhaid iddo am o leiaf ddwy flynedd, ddilyn dosbarthiadau a phasio arholiadau ei goleg i foddlonrwydd y Bwrdd Addysg mewn SaesnegL Groeg, Hebraeg, ac o leiaf un pwnc arall yn ychwaneg." Mae y tel- erau hyn yn tori ychydig ar fin yr hyn a hawlir, er fod lluaws yn y weinidogaeth gyda'r Corph yn bresenol, ac yn eu mysg y gweinidogion mwyaf defnyddiol a gwerth- fawr a fedd, na fuasai'n ddichonadwy idd- ynt ar ddechreu eu gyrfa gydymffurfio i'r gofynion hyn ac os culheir y fynedfa i'r pwipud fel ag i rwystro un o'r cyfryw iddo, gwnai y cynllun lawer mwy o niwed an- dwyol nag o les. Dymunem ofyn hefyd yn wylaidd paham y gelwir uchod am hv- ddysgrwydd mewn Saesneg, Groeg, a Heb- raeg? Ai pregethwyr i Hebrcaid, Groeg- iaid a Saeson a ddarperir yn ol y cynllun ? Ai nid at eu cydgenedl y Cymry y mae eu cenadwri ? Ie, yn ddiau. Yna paham na roddid gwybodaeth o'r Gymraeg yn un o'r anhebgorion ? Mae un os nid dau enwad Cymreig wedi mwy na haner ei ddyfetha eisoes trwy i'w golegau ddysgu iaith arall fyth a hefyd i'w efrydwyr ac esgeuluso yr iaith Gymraeg; a ydyw'r Methodistiaid am ei efelychu ? Ond yr eithriad goreu o'r cwbl ydyw'r olaf, sef Penawd VI., lie y dywedir, fel "awgrym" hefyd cofier, "os cyfyd dyn o dalent eithriadol, a dawn y weinidogaeth yn amlwg ynddo, ac eto yn analluog oherwydd amgylchiadau anorfod i gydymffurfio a'r rheolau hyn, fod hawl gan ei Gyfarfod Misol mewn cydymgyng- horiad a'r Bwrdd Addysg i drafod ei achos ar ei deilyngdod ei hun." Y mae'r adran hon yn noddawl a graslawn ac yn ddiau buasai bron bob un o Brophwydi yr Hen Destament ac Apostoliou y Newydd tan orfod i apelio at ei hynawsedd. Bugeiliaid a physgotwyr diddysg oedd rhai ohonynt, eraill yn offeiriaid dysgedig fel Ezra, neu wedi tU dwyn i fynu wrth draed Gamaliel fel Paul, ond pob un yn anfonedig," nes pari i'r meddwl bydol" dybied nad oedd dysgeidiaeth gynt beth bynag yn un o an- hebgorion pregethwr anfonedig. Yn y drafcdaeth a fu yn Mhenllwyn—yn yr areithiau o blaid y cynygion yn hytrach nag yn y cynygion eu hunain-clywid tine gosod dysg yn ogyfuwch, os nid yn uwch, na dawn, fel pe mai'r garddwr a fu yn tccio tipyn ar y pren a wnaeth y pren ac a bar- odd iddo ddwyn ffrwyth. WlTtiai Dr Cyn- ddylan Jones y sawl a sonient am Jones o Dalysarn a Jones Blananerch felengreipht- iau o bregethwyr mawr heb addysg, ond cymharai ef bregethwyr i gyfreithwyr a ygon a bod yr un mor ango,nHeidic1 naill a'r Hall ohonynt fyned trwy gwrs hirfaith o, addysg golegawl. Nid dyria hanes crefydd yn Nghymru, ac nid felly y bu ychwaith drwy yr oesau. Nicholas Claget ddysgedig oedd yn Esgob Tyddewi (ychydig erbyn hyn a wyddant am ei enw), tra yr oedd diwygwyr Trefecca, Liangeitho a Phantycelyn, y Tadau Methodistaidd o fewn yr un esgobaeth, yn gwareiddio ac yn efengyleiddio y trigolion. Gobeithio na thybia neb trwy hyn ein bod yn gwrthwynebu addysg. Ceisio dad- leu yr ydym dros beidio rhoi gormod pwys arno fel angenrhaid anhebgor. Mae gwaith mwyaf y byd wedi cael ei wneud hebddo, a mwyifrif aruthrol o brif ddynion yr oesau na fuont erioed mewn coleg. Rhodder i addysg ei le haeddianol, ac nid yw hwnw y cyntaf nac efallai yr ail yn narpariad pre- gethwr llwyddianus. Z.

CWRS Y BYD. Beth am Ffrainc'? DAL yr un fath. Dreyfus yn ei garchar truenufi ar Ynys y Diafol prif lys Ffrainc yn chwilio i'w achos ac o ddydd i ddydd daw tystiolaeth ar ol tystiolaeth yn datguddio y cynllwyn a'r bnkl erchyll fu ar waith yn ei gondemnio y wlad yn berwi gan elfenau gwrthryfel, a chyd- wybodau amryw o'i gwyr mawr yn eu gorfodi ddatgan nad yw'r truan yn euog o'r troseddau a roddwyd yn ei erbyn un ohonynt, ddydd Gwener, Freycinet, Gweinidog Rhyfel yn y Weinyddiaeth brdsenol, yn ymddiswyddo oher- wydd nas gallai ef gyd fyn'd a i gyd-swyddogion. Druan o Ffrainc y mae alltud mewn carchar ar gam yn gallu ei dirgrynu i'w chraidd. Er cof am Mr Gladstone- DDYDD Mercher nesaf, bydd yn flwyddyn er pan fu farw y gwladweinydd enwog ac y mae Rhyddfrydwyr y deyrnas mewn petrusder pa fodd i ddathlu y dyddgylch cyntaf, gan ystyr- ied yn ddiau mai fel y gwneir y tro hwn y dethlir wedi hyny am flynyddau, dichon am oesau i ddyfod. Ymgynghorodd y Chronicle a Chymdeithasau Rhyddfrydol y wlad a'r farn gyffredin a dderbyniodd oddiwrthynt hwy ydyw gwisgo blodyn, fel y dathla Toriaid ddyddgylch eu harweinydd hwy &'r friallen. Ond pa flod- yn? Rhyw flodyn gwyn, medd 21 o'r cym- deithasau y Rhosyn Gwyn, medd 34 Lili y Dyffrynoedd, medd 22. Y mae 109 o gymdeith- asau eisoes wedi penderfynu dathlu'r amgylch- iad mewn rhyw fodd neu gilydd-77 ohonynt, fel y gwelir, trwy wisgo blodyn gwyn, tra ych- ydig eraill yn ffafr blodyn o rhyw liw aral), megys y Rhosyn Coch. Dadleua ambell gym- deithas tros beidio gwisgo arwyddlun o gwbl, rhag i hyny dynu gwg meistriaid o'r blaid aral], a bod ei wisgo yn drosedd ar ddeddf y Tugel—