Y Cymro

PWLPUOAU CVMREIG, Gorph. 31. LERPWL. Y METRO DISTIAID CALFINAIDD Prince* rii-10, D Jones, 6, H Jones D.D. David street -10, FI Jones, 6, D Jones. Fitzclarence st-10. T Williams, Caergybi, 6, W Jones. Aether field, rd—10, W Jones 6. T Williams. Chatham street-IO a. (I, W 0 Jones, B.A. Crosshall street-IO a 6, W M Jones. A nfield road-IO a 6. T Gray. New¡\a,mp(JrTt-lO a 6. W 0 Jones, Eiwmaris. Bootle-10 a 6, W Henry. Birkenhead-10.30 a II, L Lewis. Seacombe-10 a 6. T J Williams. Garstoi.-10 a 6, R A Jones, B.A. Rock Ferry—10 a 0- O J Owen, M,A. Walton park—10 a 6, O Owens. Waterloo-lO a. 6, J Evans. Buyton Quarsy-10 a 6, T R Jones. Peel road- lo a 6, T Evans. Bolt roTd-1(1.30 a 6, J Hughes, M. V. Webster road-lo a 6, v Owen. NetlJ Brighton—10 a 6, R Roberts. West K-irby.-Il a 0.30, W B Roberts Southpoti—10.30 a 6,3' W Williams. Fates street -6 16, J Morris. St. Helens-10-30 6, W H Lewis. Milton St., Widnes. -10.30 a 6, OFiitehMd, Amlwch. Market street, Birkenhead 6, Brasses/ street, Birkenhead —6, Siloh Whiston-3.0 30 a 6, Everton brow fSaes.>—10.45, a 6.30, W Wynn Davies. ballcland rel, Egremont (Saes.)-10.45 a 6.30, R G Jones. YR ANNIBYNWYR. Tabernacl—10.30 a 6, 0 L Roberts. Grove, st—10.30 a 6 15, H Jones ( W). Park road—10.30 a 6, D M Jenkins. Qt. Mersey st-10.30 a 6, P Price. Kensington -10.30, E iobetts, Wrexham, 6, R Hughes Trinity rd, Bootle.-lO.m, R Hughes, Dol elen, 6, E Roberts, Marsh Lane—10.30 a 6. J H Rees. Clifton rd, B'head -0.30 a 6 15, H P Thomas. Seacombe—10.30, 6, L Bowver, Poncie. Vittoiia st, B'head—10-15 a, 6 15, Y BEDYDDWYR. Evevton Village.-10 a 6, D Powell. Windsor st—10.30 a 6, 3 Jones, Caer, Gapel Seion Bousfield, st-10.39 a 6, P Jones. lidge Lane -2.30 P Williaecs, 6, Cyf Gweddi Balliol Rd, Bootle—10 a 6, P Williams. I Knovjslev Roid, SoofJe—10.30 a 6, L W Lewis. Woodlands, B'head—10 30 a 6.15, J Davies. Y WESLEY AID Shaw st—10-30, T Hughes, 6, ? Humphreys. Boundary st-10.30, W Jones, 6, T Hughes. Cxinity Rd, Bootlo—10,30. J KelJy, 6, W Jones. tSdge Hill, Plimsoil si—10.30, E Humphreys, 6, J Kelly- Knowsley Road-2.30, T Hughes, 6, Cyf Gweddi. Mynvdd "6":011-10-311, J 0 Parrr, fr, 0 Lloyd Davies, Olaughton (fl, B'head -10-80, I) J..l Davies, 6, J 0 Parry. Price st 2 30, 0 Ll Davies, e, Brodyr o B'he»<I Wicl,zes -10, 30 a f. H Roberts, ("!arston-2.30 a J Pierce Earlatown—10.30, A W Davies. 5.30, Cyf Gweddi. Bermon—10.30, Cyf Gweddi, 6, k W Davies. Golborne—2, A W Davies, 5.30. Cyf Gweddi Seacombe—2,30. J 0 Parry, 6, Cyf G weddi. Rock 30 a 6. M Watkins, Wigan—10.30 a 6, E T Hughes. Leigh-10.30 a 6, 0 Hughes. St Helens-2,30 a 6, H Tudor. Darwen-3.15 a 6-30, E Roberts. Tyldesley—2.30, 0 Hughe*, 6. J Jones. Thato Heath-10.30 a 6. J Thomas. YR EGLWYB SEFYDLEDIG. Sant Detsi—10-30, s- C 31, J Davies, M.A. Sard Asaph-10.45 a 6.30, E Williams. Sant Nathaniel 10.30, Vsarol, am 6.30, R H Davies. St. Winifred, B head -10.45 a 6 30. R Edwards.

CRYFBAIR LLYSIEUOL. Dkddfac natur wedi eu troseddu mewn rhyw ddull neu gilydd yw achos dechreuad pob anechyd. Cynyrch inatur, sef y Ilysian a dyfant o'r ddaear yw y feddyc- iniaeth fwyaf natunol, a'r hon y mae y byd anifeilaidd yn reddfol yn ei cheisio. Pan y bydd dynion yn cael eu blino gan unrhyw anhwylder neu afiechyd dylent ofalu fod y feddyginiaeth a gymerir yn un naturiol, hyny yw, yn gynwysedig o gynyrehion natur. rae y eryfbair Uysieuol y cyfeiriwn ato yn ein penawd y mwyaf gwerthfawr, llesol, ac effeithiol, sydd ger bron y oyhoedd, gan ei fod yn eynwys rhinwisddau adgrvfhaol a phurol y llysiau meddyg- inia.ethol mwyaf adnabyddus trwy yr holl fyd. Y cryfbair bwn yw Quinine Bitters Gwilym Evans, yr hwn sydd feddyglyn hollol lysieuol, wedi ei ddarparu mewn dull gwyddonol, a chyda'r gofal mwyaf sy'n ddichonadwy er sicrhau ei lwyddiant, gan un o'r fferyllwyr goreu yn y deyrnas. Gymeradwyir Bitters Gwilym Evans yn ami gan feddygon a fferyllwyr i gleifion, mewn llawer o achos- ion, pan y bydd pob raeddyginiaeth arall wedi methu. Mae yn anmhrisiadwy mewn achosion o wendid, yn enwedig i wragedd a, phlant, a phersonau yn dechreu gwella ar ol twymyn, neu y cyffelyb, Mae miloedd yn ein gwlad a dystiant i'w werthfawredd a'i effeitli- iolrwydd, ac nad oes dim cyffelyb i Bitters Gwilyrn Evans i ymlid ymaith wendid, ae adfer nerth. Rhodd- wch brawf arno. Gwerthir mewn poteli 2s 9c a 4s 6c yr un gan fferyllwyr yn mhob man, neu anfonir ef drwy y. post am y prisiau hyn, yn uniongyrchol oddiwrth y perchenogion — Quinine Bitters Manu- facturiiig Co., Li nod., Llanelly, South Wales.

^I I OHAS. R. HALL, GENERAL LETTER' GUTTER & ENGRAVER 53 PARADISE STREET, LIVERPOOL. anupactorkb OF BuHNiira BRANDS. STKKCIL ^LATE.O- HrnnmR STAMPS, BRASS PLATES, &0, Yn awr yn barod. 38% tudal. Grown Svo. Pris 3s 6cA. COFIANT A PHREGETHAU Parch DAVID DAYIES, Bermo, TAN OLYGIAETH PARCH WILLIAM JONES (David Street LERPWL. ISAAC FOULKES, 8, Paradise Street, Liverpoj

wyd gan y Pwyllgor Lleol, a'r holl drefniadau i reoli'r Eisteddfod-a gydnabyddir yn rhagorach na'r hyn a fodolai cyn hyny-wedi eu mabwysiadu gyda'r effeith- iau goreu yn mhob Eisteddfod Genedlaethol a ddilyn- odd yr wyl yn 1884. Y mae ynLlynlleifiad fwy o Gymry'n trigianu nag yn unrhyw dref oddifewn neu oddiallan i'r Dywysog- aeth, ac y mae ei chysylltiadau a Gogledd Cymru yn arbenig mor agos a chyfeillgar fel y gellir yn briodol ei galw yn Brifddinas Gogledd Cymru. Y mae'r reilflyrdd a moddion eraill cymundeb rhwng y ddinas hon a. Chymru yn rhoddi'r fath rwyddineb i ddyfod a. phobl i'r Eisteddfod fel nad oes ei ragorach fan unrhyw dref sy'n gwneud apel gyffelyb, ac y mae llynlleifiad yn meddu manteision arbenig eraill hefyd i groesawu a chynal yr wyl ynddi. } Cymerwyd y cwrs cyntaf i wahodd Eisteddfod Gen- ,edlaethol 1900 i'r ddinas gan y Gymdeithas Genedl- aethol Gymreig leol—cymdeithas a gafodd ei bodol- aeth trwy'r symbyliad a roed i'r teimlad cenedlaethol gan Eisteddfod 1884, ac a gynwysa yn mhlith ei hael- odau wyr blaenaf ein cydgenedl yn y ddinas. Bydd y profiad gwerthfawr a enillwyd yn nglyn ag Eisteddfod Genedlaethol 1884 o wasanaeth dirfawr i arolygu Eisteddfod arall, yn gymaint a bod mwyafrif y pwyllgor sydd wedi en dirprwyo i drefnu'r cais hwn yn aelodau o b wyl Igor yr Eisteddfod ddiweddaf a gynaliwyd yn y ddinas hon. Mae ymrwymiad arianol fel y copi a gyflwynir gyda'r cais hwn yn cael ei ledaenu'n awr yn mhlith personau cyfrifol a chynrychioliadol, a bydd y cyfan- swm yn ddigonol i gyfarfod pob antur. Os bydd gweddill arianol ar ol talu'r holl dreuliau, bwriada eich deisebwyr ei gyflwyno i'r cyfryw amcan- ion ag a fydd yn gymeradwy gan eich Cymdeithas wrth weithredu mewn undeb a'r Pwyllgor Lleol. Oblegyd y rhesymau hyn ac eraill, dymuna eich deisebwyr yn barchus argymhell eich Cynghor i gyd- synio a'r cais hwn trwy ddethol dinas Llynlleifiad i gynal Eisteddfod Genedlaethoi 1900 ynddi. Mr Edward Lloyd, Y. H., a gefnogai'r cais gan sylwi fod yr ysbryd cenedlaethol Cymreig yn gryf lawn ya Lerpwl, a gallai. sicrhau y rhoddid pob •egni ar waith i wneud yr wyl ya llwyddi&nt os cydsynid a'r cais. Mr Robert Roberts a sylwodd fod y ddeiseb wedi e1 harwyddo ga.n yr Arglwydd-Faer.aelotlau'r Cynghor Dinesig, a boneddwyr dylanwadol eraill. Profai hyn gyma.int y dyddordab a deimlid yn yr wyl. Cyrhaeddai'r ymrwymiad arianol eisoes dros JOOOp., a diau y byddai yn 11awer mwy eto. Pedrog a gyfeiriodd at frwdfrydedd Cymry Lerpwl dros y sefydliad, gan sylwi y byddai cynal yr wyl yn y ddims yn symbyliad i'r taimlad cea- edlaethol yn mhlith y Cymry oddicartref. Ar gyxiygiad Oaerwvson, yn cael ei eilio gan Mr R 0 Jones, cyfreithiwr, penderfynwyd yn unfrydol a brwdfrydig gyml Eisteddfod Genedlaethol 1900 yn Lerpwl. Hysbysodd Mr Vincent Evans fod Gwrecsam a Colwyr Bay wedi amlygu eu bwriad i ofyn am Eisteddfod 1902. Darbvniwyd dirprwyaeth o Gaerdydd, sef Dyfed, Cochfarf, Idriswyn, &c., y rhai a nodent brif des- tynau yr wyl nesaf gan wahodd pawb i fyoed iddi. Nodwyd pwyllgor i ystvried y pwnc o gael Mac phelah i'r urdd farddonol, ac ar ol diolch i'r Arch- dderwydi am lywyddu terfynwyd y cyfarfod. DYDD GWENER. YR ORSEDD, Gan fod yr wybren yn welw, ni wisgodd y beirdd eu mentyil, ac nid oedd cynifer yn bresenol yn yr Orsedd heddyw ag ar y dyddi III blaenorol. Ar ol cyrhaedd y b yn, a myned trwy'r ddetod arferol trwy i'r Arohdderwydd weinio'r clefld, Ap Myrdd- in, udgauu'¡:' corn gwlad, a Tecwyn adrodd y ffarf- weddi, caed c-iinc ar y delyn a phenillion gan y Delynores ac Eos Dir. Ar gynygiad Caerwyson, y cael ei eilio gan Eos Dar, mabwysiadwyd pleid- laia o gvdymieiml%d a Watcyn Wyn yn ei wael. edrl. Wed'ya caed anerchiadau pur bert gan v beirdd canlynol :—Abon, Gwilym o'r Owm, Etydd- on, Isallt, Gwynedd, Oaerw/son, Oynonfardd, Pedrog, a Mafonwv. Yn dilyn, canodd W 0 Jones (Eos y Gogledcl) benilliion dillyn gyda'r delyn. Parch Ben Davies, mewn anerchiad synwyrlawn, a sylwodd ft-d genan pob Cymro yn barol i lefaru ar achlysur feI hyn. Teimlai pawb oedd wedi mwynhau yr wyl fod yr Orsedd a'r Eisteddfod wedi cyfiawnbau eu bodolaeth. Gwir fod iddynt hanes y gallem ymfalchio ynddo ond er fod llinell loyw eu hanes yn disgyn dros leohweidau y canrif- oedd, eto nid digon hyny. Ni all dyn na Gorsedd nac Eisteddfod fyw ar eu hanes pa. mor odidog bynag fyddo. Yr osdd yr Orsedd a'r Eisteddfod wedi cyfiawnhau ea bodolaeth trwy ddod a ni i berthynas newydd a'r awen a'r gerdd ac yr oedd yr englyn, y penill, y gan a'r gerdd we:di bod yn ddylanwadau yn y canrifoedd pell i ffurSo cymer- iad y Cymry-yr oeddynt wedi myned yn reddf yn aghalon y genedl. Gallai llawer ddweyd fel Ceiriog vn ei eoglyn coffa :— Carodd eiriau cerddorol,—carodd feirdd, Carodd fyw'n naturiol; Carodd gerdd yn angerddol— Dyma ei lwch, a dim lol. Yr oedd yr Orsedd a'r Eisteddfod wedi ein dwyn yn neis at ein gilydd hefyd. Yn nghyleh can ac &wen, "brodyr o'r un bra ydym," ac yr oedd calon wrth gal.on yrnll. Nid yw englyn yn perthyn i Ddehau na Gogledd nid yw peaill na Methodist nac Annibynwr-Oymry yw pobpeth a phawb yn yr Orsedd. Nid yn unig y mae'r cylcb yn uno pleidiau ac enwadau,ond yn uno cenedloedd ac yn yr Orsedd hon gwelwyd cynrycliiolwyr o'r Werdd- Ion, yr Alban, Patagonia, Affrica, ac America; ac nid gormcd disgwyl y dydd y gwelir yr holl Gelt- iaid yo cyd-gyfarfod. Ar ol i Hwfa sylwi fod Cymro wedi bod yn Twt'o'r Hotentotiaid," daeth Pedrog i wahodd pob Eisterldfodwr i Eisteddfod Lerpwl yn 1900. Yn Llandudno gorchfygwyd cais pobl Lerpwl gan hyawdledd y Ffestiniogiaid, ac yr oedd ef am eu Ilongyfarch ar lwydd. ell cais a llwydd yr Eisteddfod yo eu cwm rli?.mantu8, Yr oedd prea bywyd yr Eisteddfod yn tyfu o ddau tu i'r Ferswy; ceid yn Lerpwl o leiaf 50,000 o Gymry, ae addawai y gwnelent oil eu rhan i roddi croesaw tywysogaidd i'r wyl yn 1900. Mr I Foulkes a sylwodd mai anrhydedd i ddealltwriaeth y genedl ydyw'r ffaith iddynt ddysgu gwersi pa fodd i drefnu a rheoli Eistedd iodau oddiwrth y Llerpwliaid. Yr oedd Cvmry Lerpwl ar y blaen yn mhobpeth bron-gyda than- ysgrifio at bob mudiad teilwng, ao ya neilkluol at y colegau. Yr oedd gan Gymry Lerpwl hanes y gallent ffroatic ynddo. Y nddi yr ysgrifenwyd rhai o'r llyfrau Cymreig rbagoraf; bu enwogion yn preswylio ynddi, a gorwedda Uwch lluaws ohenynt yn ei gweryd. Ar ol i Idriswyn alw sylw at Eisteddfod Caer. dydd a gwahodd pawb yno, darllenodd yr AUtwen feyneiau arholiadau yr Orsedd y fiwyddyn nesaf, yaa rhoed yr urddau anrhydeddus a ganlyn :— Miss Rosina Davies (Reila Morganwg); Mr Owen Jones, Erw Fair (Pant-yr-hedydd); Mr H R Armstrong (Harri ap Rhisiard); Mr G Griffiths (Gutyn Ebrill); yr hwn a sylwodd ar wladgarwch y Cymry yn y Wladfi, ac a adroddodd brophwyd- oliaeth Dyfed:— Cyn hir gwelir Gwalia-dan fendith Yn bwyta gwenith o Batagonia. Mr D Lloyd George (Llwyd o Eifion), a sylwodd ei fod ymA fel dirprwyaeth o'r Senedd i ofyn i'r Orsedd ei chynorthwyo i wella'r byd. Unai yntau i longyfarch yr Eisteddfod ar ei llwyddiant. Yr oadd yn ei chartref cvnhenid-mewn man ihamant- us, mewn awyrgylch Gymreig, ac yn nghanol gwladgarwyr liengar. Mabwysiadwyd pleidlais o gydymdeimlad A Mr T E Ellis, A. S. yn ei afieohyd gydag eidduno iddo adferiad Uwyr a buan.—Hysbyswyd fod Brenhines Roumania yn pkrhau i deimlo dycldordeb yn y beirdd ac wadi anfon i ofyn am eu daruaiau gan gyfarch gwell iddynt. Arlunydd Penygirn a sylwodd fod y tresel hardd i ddal y faner wedi ei orphen. Rhodd Syr Arthur Stepney ydyw, a Mr S W Allen, Caer- dydd. a'i gweithiodd. Awgrymai y priodoldeb i bobl Ffestiniog gyflwyno rhodd i'r Orsedd i goff- hau eu gwyl lwyddianus. Terfynwyd yr Orsedd trwy i'r Archdderwydd gyhoeddi hcidwch. CYFARFOD YR EISTEDDFOD. Nid oedd cynifer wedi ymgpmll pm ddechreu- wyd heddyw. Dyma drefa y cyfarfod a ddechreu- wyd vn brydlon am 11 o'r glooh Unawd ar yr organ, "Grand Choer" (Turner) gan Mr E D Lloyd yn gymeradwy. Anerchiadau barddonol gan Eifionydd a Chad fan. Cgn yr Eisteddfod, Hen wlad y menyg gwyn- ion," yn gampus gan Mr David Hughes. Anerchiad gan y llywydd cyntaf, Mr Lloyd George, A.S. Dyma grynhodeb o'i sylwadau Ni raid moli'r Eisteddfod yn Ffestiniog nac yn un- man yn Meirion. Ond yr oedd yn werth nodi mai da oedd cael sefydliad o'r fath mewn oes fasnachol fel y bresenol. Yr oedd yr Eisteddfod yn rhoddi addurn ar lwybrau bywyd, a gwyrddlesni yn nghanol adeil- adau llwydion masnach. Crair ydoedd o oes ham- ddenol pan oedd chwaeth y bobl yn ymgyrhaedd at bethau amgen na masnach. Sefydlwyd hi cyn i og- oniant masnachol y wlad ddod i'w safle bresenol; a byddai i'r Eisteddfod ganu marwnad y bywyd mas- nachol ar ol i'w ddydd ddiflanu. Ni feddai yr un genedl arall sefydliad cyffelyb. Bywyd tlawd a llwm oedd hwnw nad oedd gwladgarwch a chan yn cael lie ynddo, a bywyd diswyn oedd hwnw oedd a'i lwybrau bob amser trwy heolydd o fasnachdai ac ys- tordai. Yr oedd yr Eisteddfod yn foddion i roddi syniadau aruchel i'r bobl, ac i'w hatal rhag addoli mammon, rhedegfeydd, ie hyd yn nod gwleidydd- iaeth. Ni hoffai weled yr holl bobl yn troi'n wleid- yddwyr. Mewn gwleidyddiaeth yr oedd hoJl wlad- garwch y Ffrancod a'r Gwyddelod yn cael ei amlygu, a gwyddis mor helbulus yw'r ddwy gemdl hyny. Ni chyrhaeddenb byth y ff urf uchaf o wladgarwch heb gan a barddoniaeth. Cadwer yr Eisteddfod yn fyw er mwyn gwrthdystio yn erbyn ysbryd masnach, oedd yn bygwth llyneu enaid y genedl, a chadwer hi yn fyw hefyd er mwyn eangu a chryfhau gwladgar- weh gwirioneddol tuag at ein gwlad enedigol. Beirniadaeth y celfau :— (a) Cynlluniau o dai gweithwyr, 5p 5s. O'r 13 a ymgeisiodd, John Hugo William3, Machynlleth, a farnwyd yn oreu. (b) Ni ymgeiaiodd neb am y wobr o Ip am y darluniau mesuredig. (c) Cynlluniau goreu o adeiladau fferm. Pump o ymgeiswyr am y wobr o 4p, ac A E Shepherd, Casnewydd, yn oreu. Beirniadaeth y gwawl-arlutmu :— (a) Cynygid 2p i'r goreu a dycai chwech o wawl- luniau o olygfeydd mynyddig, ond nid oedd un yn ymgais. (h) Chwech o wawl-luniau o hen bontydd oeryg yn Nghymru, A A Chapman, Abertawc. ya unig ymgeisiodd, ac yn deilwng o'r '2p. (c) Yr un gwr a enillodd y 3p am chwe gwawi- lun yn dangos prif law-weithfeydd Cymru. (d) Wm. Booth, Caerdydd, enillodd y 2p am 12 o lantern slides. Cynygid 25p i'r gerddorfa o 25 i 30 o offarynwyr a chwareuai oreu Gipsy Suite Edward German. Cerddorfa Caernarfon yn unig ymgeisiodd, a chaf- odd y wobr, a chlod uehel gan Mr J Bennett. Can, Fy Mam" (Dr Parry), yn dlws a thyner gan Madame Hannah Jones. Dau ymgeisiodd ar y casgliad o lea gwerin Meirion, a dyfarnodd Dr J Rhys y deg gini i Wm Davies, Talybont, Ceredigion, casgliad yr hwn a uchel folid. Ymgeisiodd Uu mawr ar y ddeuawd i denor a bass, The moon hath raised h or lamp (Syr J Benedict), ond J Thomas, Llanelli, a L R Bowen, Abertawe, enillodd y wobr o 3p 3s. Traddodoid Dr J Rhys ei feirniadaeth ef a Mr Brynmor Jones, A.S ar y prif draithawd, Bry- thoniaid Ystrad Clwyd," 50p. Ymgeisiodd tri, and yr oedd dau yn annheilwng iawn. Y goreu odd Ap Coel Hea, ond nid oedd digon o deilyngdod yn ei draithawd i enill y wobr. Felly awgrymwyd y priodoldeb o gynyg y wobr eto y fiwyddyn neaaf. Caed cyst3.dleuaeth gimpus ar yr unawd bass- (a) He measureth the waters" a He layeth the beams (Handel); (b) I I Teyrn y dydd"; ond L R Bowen, Abertawe, enillodd y 2p 2s gyda mol awd uchel y beirniad. Dyddorol oedd y gystadleuaeth nyddu ar y llwyfan. Dwy ddaeth yn mlaen, ac yr oedd un mewn gwisg Gymreig. Rhoed y wobr o lp i Ann Roberts, Penmachno; a'r ail, 103, i Ellen Owen, Ffestiniog. Dr J Rhys, yr ail lywydd, a draddododd an- erchiad byr. Sylwodd nad oedd lanerch mwy iy ddorol i gynal Eisteddfod o Gaergybi i Gaerdydd na. Ffestiniog. Dyma wlad gyfostbog y rhani knt- au a chwadloniaeth Gymreig, a chyfeirid yn ami ati yn y Mabinogion. Heb fod nepell ceid Llyn y Morwynion, o gylch yr hwn y nyddwyd y rhamant ryfedd. Yma y bu Math ab Mathonwy a Gwyd- ion ab Don yn cynull pentwr o flodeu ac wedi gosod swynlath arnynt daeth ohonynt y ri in dlysaf a welodd llygad erioed ae a elwir Blodeutvedd Yn yr ardal hefyd ceir Tomen y Mur, a elwir yn Dom- en Mur y Castell yn y Mabinogion. Yma ceid ol ion y Rhufeiniaid, a thebyg yw fod y Domen yno cyn dyfodiad y Rhufeiniaid. Credai fod y trigol- ion presenol yn ddisgynyddion uniongyrchol o'r Rhufeiniaid. Yr oedd cenedl ya parhau ar ol i ymherodron fyn'd yn gandryll. Ni wyddis pa gyfnewidiadau sy'n aros y dyfodol, ond credai y byddai i'r yspryd Celtaidd barhau dan nawdd y mynyddau Cymreig ac ya mhen amser hydreiddio'r holl Ynysoedd Prydeinig. Tybiodd rhai y buas- ai i'r deffroad addysgol ddileu yr Eisteddfod, ond ni fu'r Orsedd a'r wyl erioed yn fwy blodeuog nag yn awr. Yn nghystadleuaeth unawd ar y crwth, Bach- analian Dance (ffi German), Miss A E M Lead- better, Rossett, enillodd y 2p 2s, a rhoed lp i Willie Roberts, Treforris. Ni theilyngai neb y wobr « lOp 10s iunberhnr. awd llinynol, er i bump ymgeisio, ac nid oedd cli. gon o deilyngdod ychwaith yn y tri ymgeisiodd am y 5p 5s am gyfansoddi deuawd i'r crwth a'r bsr- doneg. Ni ymgeisiodd yr un padwarawd Ilinynol am y wobr o 4p 4s am chwareu Adagio and Rondo (Schubert). Cin, Baner ein gwlad," gan Mr Tom Thomas, a bu raid i'r tenor ssinber ail ganu Cyfansoddi unawd bass gyda chyfeiliant i'r ber- doneg a'r violoncello. Rhanwyd y 3p 3,3 rhwng Lucas Williams a "Mcclwyn" naatebodd. Cyfansoddi unawd contralto gvda chyfeiliant i'r berdooeg a'r crwth, D D Parry, Llanrwst, enillodd y 3p 33. GYSTADLEUAETH Y CORAU MEIBION. Gystadleuaeth ag y teimlid dyddordeb angerddol ynddi oedd hon, a chaed canu penigamp. Cynyg- id gwobr o 30 gini i'r cdr meibion, o 40 i 50 o nifer, a ganai oreu-(e.) Gyrwch wyntoedd (D Jen- kins) (b) Ie Teyrnged Cariad" (Pugh Evans). Hefyd rhodd d bathodyn aur i'r arweinydd mwyaf I chwaethus. Er i wyth o gorau anfon eu henwau, I pump ddaeth yn mlaen, sef Cefnmawr G W Hughes. Llanberis Padarn Lewis. j Gwalia (Ffestiniog) D D Parry. Rhos Wilfrid Jones. I Port Talbot John Phillins. L Yr oedd y brwdfrydedd yn uchel pan esgynodd Mr D Jenkins i draddodi ei feirniadaeth ef a Mri J Bennett a W D&vies. Dyfarnai y tlws aur am ar- wain fwyaf chwaethus i Wilfrid Jones. Dyma'i sylwadau ar y corau:- Yn nghor Oefnmawryr oedd y tenoriaid yn wan a'r amser yn rhy araf. Nid oedd digon o arddull dramat- aidd gan y cor hwn yr oedd y donyddiaeth yn wael mewn rhai lleoedd; a dim digon o fywyd yn y symud- iad olaf. Canodd cor Llanberis mewn gwell tonydd- iaeth ac yn fwy eywir mewn rhai adranau, er eu bod hwythau yn cymeryd yr amser yn rhy araf. Medd- ent leisiau cyfoethocaeh na'r cor cyntaf. Canodd cor Ffestiniog yn wych, ond yr oeddynt wedi gostwng nod cyfan erbyn y diwedd. Dechreuodd cor y Rhos yn dda a chanasant gydag arddull a gorphenrwydd. Yr oedd y gwahanol symudiadau yn cael sylw perffaith ac yr oedd eu datganiad yn llawn o fywyd ac wedi ei liwio yn gampus. Canodd Port Talbot yn gampus hefyd; ond nid oeddynt mor orphenol yn y darn cyntaf a chor y Rhos. Goiidiai'r beirniaid nad oedd all wobr, ond eu dyledswydd oedd cael hyd i'r cor a ganodd y ddau ddarn oreu, ac yr oeddynt yn unfiirn mai cor y Rhos oedd hwnw. Derbyoiwyd y dyfarniad gyda baullefau brwd. Er oynyg 2p 2s i'r goreu am chwareu .t Pen Rhaw ar y delyn deir-rhes, ni ddaeth neb i ym- gais am y wobr. Beirniadieth ar (a) Y saith llath o frethyn Cymreig. Mr Jacob Jones, Tanygrisiau, enillodd y tlws arian. (b) Y de llath goreu o wlanen Gymreig, Mr Thomas William, Factory, Trefriw, gafodd y tlws arian. (c) Y tair llath goreu o linsey Oymre:g,iMr Jacob Jones, Tanygrisiau, a gafodd y tlws arian am hyn eto, (d) Ni ymgeisiodd neb am y gyfres o ddelwau wedi ei dilladu i amlygu arddull gwahanol gyfnod- au hanes Cymru. Gystadleuaeth chwareu unawd ar un o'r offer cerdd canlynol :Oboe, Flute, Piccolo, Clarionet. Enillwyd y 2p 2s gan Mr John Hammond, Porth- madog, ar ail wobr o Ip gan Mr W P Jones-Parry, Caernarfon.' Ymgeisiodd IS ar gyfansoMi cadwen o englyn. iou i'r Boreu," a birnwyi eiddo Mr Thomas Williams (Brynfab), Pontypridd, yn deilwng o'r 3p. Ymgeis oM 122 ar yr englyn Adgof." ac enill- wyd y bunt gan Tudwal Davies, Pwllheli. Ar yr Hir a Thoddaid, Beddargraph Gwalch- mai," ymge'siodd 53. a barnwyd eiddo y Parch E Nicholson Jones, Gaerdydd, yn oreu, Y wobr oedd 2p 2s. Ar ol canu H Bydd myrdd o ryfeddodau er cof am yr Eiste idfodwyr a fuont feirw er yr wyl o r blaen, dygwyd gweithredi idau'r Eisteddfod i derfyn. Y Ctn'j-herdd OLAF. Yr oedd "ystcnau gwiaw Ffestiniog yn ar- llwys eu cyowys ar y lluaws pan ddechreuorld cyngherdd yr hwyr, ond daeth tyrfa fawr yn nghyd. Llywyddwfd gan Mr Wm Davies, Y.H., Oae'rblaidd. Ynrhangyntaf y cyngherdd, aath cor yr Eisteddfod drwy gantawd newydd Mr D C Williams, Merthyr, "Traeth y Lafan,' yr awdwr yn arwiin ac yn yr ail ran caed amrywiaeth. Cymerwyd rhan gan Miss Maggie Davies, Madame Hannah Jones, Mri Hebert Emlyn, Tom Thomas, David Hughes (yn canti'r unawdau); Mr Cadwal- adr Robprts yn arwain y cor; Mr Akeroyd yn arwain y gerddorfa, Mr E D Lloyd wrth yr organ Telyn ores Lleifiad gyda'r delyn, a Llywela Davies, R.A. M., yn cyfeiiio ar y berdoneg. Yr oedd y cynghsrdd hwn fel y Ileill o ausawdd uchelradd iawn. DYDD SADWRN. Dyma ddydd olaf yr wyl, ac fe'i neilkhiwyd i wyr y cvrn. Dechreuodd y gweithrediadau am 12 o'r gloch, Mr R 0 Jones," cyfreithiwr, yn llyw- yddu. Yr oedd tua 5,000 yn bresenol. Yn y gystadleuaeth agored i'r byd, cynygid gwobr o 30p, ac anfonodd wyth eu henwau, ond ni ddaeth ond tair seindorf i'r ymdreslif* sef Nantlle (Mr Glad- ney) Oakeley (Blaenau Ffestiniog) (Mr Alexander Owen); a Llem, Ffestiniog (Mr D D Parry, Llan. rwst). Dyfarnodd y beirniad, Mr J 0 Shepherd, Lerpwl, y wobr i seindorf Nantlle. Yn nghystadl- euaeth y sciadyrf Cymreig, ni ddaeth ond bir va mlaen, sef yr un rhai a'r uehod, er i 11 anion eu henwau, a rhoftl y wobr gyntaf o 15p i seindorf Lhn, Ffestiniog, a'r ail wobr o 5p i seindorf Nintlie. Eaillwyd y wobr o 2p 2s am yr unawd a.r y cornet, euphonium, neu'r trombone gan Mr I J D Griffith, Nantlle. Rnoddai'r beirniad glod uchel i'r seindyrf. AJoICANGYFRlF O'R Costau. Dyma ameangyfrif o'r ssfyllfa arianol ddydd Sadwrn :-Treuliau, 3,900p; tanysgrifiadau mewn llaw, 1,700p; eyfanswm y derbyniadau, 2,460p; derbyniadau ddydd Sadwrn, 150p gwerthiant hawlysgrifau, &c, lOOp; ameangyfrif o'r gweddill mewn 11a w, 50Op.