Y Cymro

--0-- Yn yr Eisteddfod. MR GOLYGYDD,—Darllenais sylwadau 44 BREU- ddwydiwr" yn y Oymro diweddar, a chan wired a bod y mor yn hallt fe fydd gwae iddo pan gaiff un neu ddau o'r cymrodyr a anafwyd drwy ei freuddwyd pigog afael arno. A minau—fel miloedd ereill a aethum i Eisteddfod 'Stiniog ac nid cdifar genyf chwaith. Mae pob rhagfarn oedd yn fy meddwl tuag at yr hen sefydliad hwn wedi ei Iwyr ddileu erbyn hyn. Gresyn fy mod yn awr yn hen ddyn, onid6 buaswn yn debyg o droi allan yn Eistedd- fodwr chwilboeth Gan mai hen lane wyf, a'm bod yn bender- fynol o barhau felly yn oesoesoedd, nid oedd unrhyw atdyniacl i mi—beth bynag am Cyn- haiarn ac Isallt !-yn y ffaith y byddai yr Eisteddfod yn gyrchfan i ferched ieuainc a ben. Pa mor wên deg bynag y byddo'r menywod yma, mi fyddaf yn gweled gwep a thnciau yr hen Efa tu cefn i'r holl hudoixaeth. Cefais fy nhwyllo gan un ohonynt, ac ni cha'r un arall gyfleusdra, coeliwch chwi fi Ond wn i yn y byd at ba beth yn yr Eistedd- fod fawr i gyfeirio, Yn wir, wrth edrych yn 01 arni drwy ysgrif ddigrifol 44 Breuddwydmr," mae llawer o ddiddanion yr Eisteddfod yn ymrithio o'm blaen. Yr oedd agos yr holl ber- sonau y cyfeirid atynt yn yr ysgrif yn ddieithr i mi ond dygwyddais ddod i gydnabyddiaeth a hen'gyfaill o ddinas y Cymro yna oedd yn alluog i'm goleuo yn eu cylch, a bum yn chwerthin llawer, o dro i dro, fel y delai y naill ran ar ol y Hall o'r weledigaeth yn eglur 1 ml. Dyna hen fachgen ffamws yw Morkn. Yr oedd yn dda genyf gael cyfleusdra i'w adnabod. ClywwB ddweyd mai ystyr ei enw yw Mor-hen! Ac ni fu neb erioed yn llanw ei enw yn well. Yn ol pobpeth a ddarllenais ac a sylwais am dano, gall ei fod wedi byw filoedd o flynyddoedd ar y ddaear, ac wedi symud o gorph i gorph nes cyrhaedd y tabernael crwn, a chryno, a ebadarn y mae ynddo yn bresenol. Y mae yn byw yn rhywle rhwng y diluw a dechreuad y byd, ac yn gwybod pob mymryn o hanes y cyn-ddiluwiaid. Y mae yn rhyfeddu yn aruthr at y Proff J. M. Jones yn haeru nad yw Gorsedd y Beirdd dros dri chanrif o oed a pha ryfedd, oblegyd y mae Morien ei hun yn ei chofio yn mheU cyn hyny Mor Hen Mwynheais fy hun yn fawr yn yr olwg ar Orsedd y Beirdd. Darllenaswn lawer am y Bwch Gafr a barthynai i Orsedd Ffestiniog ond gwelais y creadur diniwed â'm llygaid o'r diwedd. Yn wir, ymddangosai i mi cyn galled ag amryw o'r beirdd oeddynt gyfagos iddo. Clywais ddarfod i'r Bwch dderbyn 44 urdd an- rhydeddus," ac i'r Archdderwydd rwymo y ruban arwyddol o hyny am ei gorn, Gresyn na buasid yn gorphen yr anrhydeddiad hwn drwy godi y Bsvch dysgedig i ben y Maen Llog pwy ^yr na fuasai iddo eilfydda "Asen Blaam" gynt, (t A dyna fuasai yn bert, onide 'nawr ?-Bwch Gafr yn dweyd englyn Ond, ran hyny, mae digon o rai tebyg iddo wrth y gwaith. Hir oes i r Bwch Fel y mae gweilch yn cymeryd mantais ar greadur diniwed fel y fi-perswadiodd rhywun fi i ymofyn am wisg orseddol ond gyda'm bod yn dechreu fy nghais wrth rhyw ddyn bychan, eiddil, tybiwn weled cledd yn ei drem poer- odd ar ei law, winciodd yn orwyllt, a thybiwn mai fy mwrw i'r llawr a, dyrnod y buasai. Ar- weiniodd fi allan, a'r peth olaf a glywais ganddo oedd- 4i Dyma dy le dim o dy lol Byth nad elwyf ar ofyn hwnw ond hyny. Yr oedd amryw yn y Cyngherdd nos Fawrth yn sylwi, ond wn i yn y byd paham, fod pobl fawr yn dal at eu hen arferiad o dori eu cy- hoeddiadau. Un o'r pethau cyntif wnes i rol cyrhaedd y Blaenau oedd myn'd i siop i brynu carpet bag i gario program y Steddfod. Mae genyf logell i fy nghob gymaint a 44phoced potshiar," ond tae'r anghenfil erchyll ddim i mewn iddi, heblaw y buasai'r ddraig goch bono yn rby agos i fy mharth gorllewinol imi fod yn ddiberygl. 'Roedd rhwfun yn gofyn i mi wrth yr Orsedd ddydd Gwener, sawl het fydd Isander yn ddwad gyda fo i 'Steddfod. Pwy oedd y gwr boneddig hwnw oedd yn chwythu drwy y 44 Corn Gwlad ? Olywais ei fod yn perthyn i'r teulu brenhinol, a gallesid tybio wrth ei wisg a'i osgaw ei fod. Tvbiwn fod pob ystum o'i eiddo yn dweyd, "Yt wyf yn mawrhau fy awydd Byddaf yn hofti gweled dyn yn rhoi ei boll hunan yn y gwaith fyddo ganddo mewn Haw, ac nid yn rhyw chwareu ag ef. Yr oedd y twtiadau a ddeuai weithiau o'i gorn yn ddigon a pheri i ddyn feddwl am ddyn arall yn chwythu o'i ben ch-g. Dacw Llew Wynne yn ceisio tynu darlun o'r Beirdd yn Ngorsedd, ond yn methu yn llwyr, gan eu bod mor aflonydd. Yr oedd rhai ohon- ynt yn wincio ar y boneddigesau ieuainc ger- llaw, ac eraill yn sibrwd rhywbeth yn eu clust- iau, fel nad oedd fodd cael dim tebyg i ddarlun ohonynt. Gresyn hefyd na fuasai modd tynu darlun o betb fel hyn Edrychai y boneddig- esau yn brydferth iawn yn en gwisgoedd gor- seddol ond, fel y dywedais 'does dim a wnel wyf fi a, hwynt. Cwynai y gorseddwyr hefyd fod Llew Wynne ei hun yn symud ei drigfan yn fynych iawn. Clywais fod bardd wedi anfon englyn i'r gys- tadleuaeth ar 44 Adgof," ac wedi dyfod i'r Eis- teddfod yn un pwrpas i gael y wobr. Pan welodd golli ohono, esgynodd i ben pigyn uchaf y mynydd uchaf gerllaw, ac edrychodd i lawr ar yr Eisteddfod Dyna'r tro olaf am byth iddo gystadlu, ebai efe, tra byddo "pethau fel y maent." Aeth ar ei ddeulin ar ben y mynydd, naddodd ei englyn i goryn craig, ac aeth i lawr gan ymgysnro yn y dybiaeth y bydd beirdd y Mil Blynyddoedd yn pererindodi i'r pigyn uchel hwnw, o barch i fardd oedd yn rhy fawr i feirn- iaid yr Eisteddfod Genedlaethol ei ddeall- bardd a gafodd gam Di genyf ddeall fod Eisteddfod 1900 i ddod i Lerpwl yna. Mr Golygydd, mae genyf air bach i'w sibrwd wrthycb yn y fan hon, a dyma fo,— A wnewch chwi sicrhau gwisg orseddol i mi, os caf fyw i ddyfod i'ch Eisteddfod ? Os gwnewch, gofynaf i rhywllll gyfansoddi englyn neu gan i mi gael ei gwaeddi oddiar y Maen Llog. Rhyfedd iawn Yn mhen deuddydd wedi i mi ddychwelyd o'r Eisteddfod, clywais adsain dyeithriol yn myned dros yr Eryri yma. Deallais wedi hyny mai un o ysgrechfeydd y beirdd oddiar y M aen Llog oedd wedi crwydro y ffordd yma i gyfeiriad yr Andes—i gadw cwrdd adsain yno gyda'r Patagonwys.

-0-- Cymraeg yn y Colegau. GWXAETH dosbarth Cymraeg y Proff J. M. Jones, M. A Bangor, yn rhagorol yn yr arholiadau di- weddar mewa graddiu. Pasiodd 30 o fyfyrwvr oddiyma, tra mai nifer o'r ddau goleg arall oedd 25.

YPMOR- GWISGOEDD Y MOR DYLAI Rhieni a Gwarcheidwaid sydd a'u bwriad anfon eu plant i'r mdr, ac yn byw bellder o Lerpwl, yn y lie cyntaf ymohebu a'r Don, Lord Street, am eu rhestr fanwl o Wisgoedd i fechgyn yn troi allan i'r mOr neu, os yn y dref, galwch a gwelwch y nwydd. u ddangosir yn eu Hadran Forawl. Gan eu bod yn gwneud y cwbl eu hunain, gellir cael siwtiau eyflawn am briaiau cyfanwerthol, yn rhedeg o 7p., 10p., 15p. 20p, i fynu-Anfonir Rhestr o'r prisiau a phob manyl- ion ond cyfeirio i'r Adran Forawl The Don Assoeiat on, Lord Street a Paradise Street, Liverpool.

Bardd Cadeiriol Ffestiniog. GANWYD R. O. Hughes (fflfyn) yn Llanrwst, Hyd. 8, 1858. Enwau ei rieni oedd Charles ac Elizibeth Hughes, ac yr oedd y Parch Robert Hughes, Conwy, yn daid iddo. Bu farw ei dad yn 1873 a'i fam yn 1890. Addysgwyd ef yn Ysgol Frytanaidd Llanrwst. Wed'yn prentis- iwyd ef yn Ariandy y Mri Pugh, Jones a'u Cyf. Bu yno tua saith mlynedd. Aeth i Lun- dain i wasanaeth Mri Kirby ac Endean, cy* hoeddwyr. Yn 1883, priododd Elizabeth, merch y diweddar Mr Joseph Roberts, trafael- iwr, Gwrecsam. Yn 1885, aeth i gysylltiad a'r Gwalia fel is olygydd byd 1888, pan y symud- odd i olygu'r Rhedegydd yn Ffestiniog. Wed'yn bu'n gofalu am ddarllenfa'r lie. Dechreuodd farddoni'n gynar, ond ar ol priodi yr ymrodd ati o ddifrif. Efallai nad oes fardd yn Nghym. ru wedi llwyddo gymaint ag ef mewn cystadl- euon. Y mae ganddo luaws o gadeiriau, tlys- au, a llawryfon eraill. Ba yn ymyl y gadair genedlaathol droion o'r blaen, a llawenha pawb ei weled yn eistedd. ynddi eleni. Y mae yn llenor mirain, a nodweddir ei awen gan swyn telynegol. Ymddangosodd hunangofiant obono yn y Cyrnro am Hydref 6, 1892.

:0: Gohehiaethau, PWLPUD EVERTON BROW, LERPWL. SYR,—Yr wythnos ddiweddaf ymidangosodd yr hysbysiad canlynol yn ngholofnau y Liverpool Echo :— EVER rON BRO W ENGLISH PRESBY lERlO; CHURCH On SUNDAY NEXT, the 17th inst, Rev. WYNN DAVIES. Morning, 10.45, A phantom Christ v. the real Christ At 6.30 the Minister wiil deliver an address entitled "A Pathetic Story from High Life." Madame Kitie Williams, R.A M., will sing "Abide with me" (Liddle), and special selections by the choir. Prin y gallem greiu tystiolaeth em llygaid. Gwyddem fod rhai cynulleidfaoedd yn Lloegr— a ystyriant eu hunain yn "advanced," yn defu. yddio'r pwlpud ar Ddydd yr Arglwydd ar linellau yr h, sbysiad uchod. Peth digon cyffredin, ysyw- aeth, yn Lerpwl, Llundain, a dinasoedd eraill lie y mie ffydd yn ngallu achubol pregethiad gwirion- ecidau syml yr Efangyl wedi colli i raidau helaeth, ydyw tuedd i droi i gyfeiriadiu eraill er ceisio enill y iluaws i leoedd o addoliad. Er mai pre- gethiad yr Efengyl sydd wedi cael ei ystyried gan yr eglwys trwy yr oesoedi fel y prif foddton o or- deiniad dwyfol er dychwelyd dynion, eto Did yw y gweinidogion a'r eglwysi hyn yn petruso datgan, o leiaf yo ananiongyrchol, fod pregethu yn yr hen ddull erbyn hyn, yn yr oes oleu a. respectable hon, wedi ei chwareu allan, ac y rhaid cael rhyw foddion mwy poblogaidd er enill dynion i'n haddold*i. Prif flarfiau yr ymadawiad newydd hwa ydyw areithio neu ddarlithio ar byneian cymdeithasol neu wlddyddol-p ¡ncim llosgavvl y dydd—yn nghydag arwyr y gwahanol oesoeddmewn gwahan- 01 gangheniu, m3gys celfyddyd, lleiayddiaetb, gwyddoniaeth, &c. Er m-vyn amrywiaetb dygir i mewn yr elfen gerddorot yn y ffurf o solos nea ynte ddadganiidau corawl. Y m e y dull hwn o addoli a threulio y Sabboth yn dra phoblogaidd, fel y sylwyd, yn Lloegr, a miwry so a am 11 yin- roddiad a "llwyddiant" y gweinidogion hyn sydd yn "tori tir newydd." Hyd yma, modd bymg, tybiem illli yr Unloiiaid oedi yn mabwysiadu y syniadau "goleuedig" ac "advanced hyn. Ond, ato'wg, beth diywedir bellach am yr Hen Gorph anwyl, y cyfundeb sefydlwyd gan Howell Harris, Daniel Rowlands, John Elias, a'r Tadau Puritanaidd eraill ? Onid rhyfedd canfod cyfundeb, sydd wedi dsrbyn ei fod a'i ddylanwad trwy nerth y pwlpud, yn dwyn i mewn ar y Sabboth elfenau eraill, megys areithio neu anerck ar "A pathetic story from High Life," gan gymysgu y gwasanaeth a. detholion neillduol" gan y cor ? A ydym am ganiatau i'r pwlpud golli ei safle cyfreithlawn yn ein haddoldai, a cheis;o cyfarfod chwaeth arwynebel yr oes trwy feddion dynol fel yr uchod ? Da fyddai i ni gofio mai nid trwy ssfyli ar yr un level a'r byd y mae i ni welli'r byd, ac 111.i nid trwy geisio bod yn boblogaidd gyda'r byd y byddwn fwyaf o fantais i grefydd Mab Duw. Un anmhoblogaidd iawn oedd Iesu Grist. Fe aeth mor anmhoblogaidd fel nad oedd dim Hai na'i groeshoefiad foddlonai ei elynion. Os ydym ninau fel Cyfundeb i fyw a chario dylanwad iachusol, y mae yn rhaid i ni wybod i raddaa am yr un gwrthwynebiad a gelyniaeth. Gorph 19,1898. BWEINIDOG. o- Paham y telir Is 10c a 2s y pwys am De Ceylon mewn pecynau addurnedig ? Gellir cael Te o ansawdd rhagorach am Is 60 y pwys gan BARBER a'i GWHNI, Masnachwyr Te, 1, Church Street, Lerpwl, a thelii cludiad i Chwe' Phwys unrhyw gyfeiriad yn y Deyrnas Gyfunol.

Saethu y Barnwr Parry. BORE ddydd Mawrth, saethwyd y Barnwr Parr y yn LIye y Manddyledion, Manchester, gan feili eedd newydd ei ddiswyddo gan y Barnwr am afreoleidd-dra wrth gyflawni ei waith. Gyda i Mr Parry draddodi ei ddedfryd, tynodd yr adyn lawddryll odditan ei gob ac anelodd ato, gan ei daro ddwywaith-un tro yn ci en, a'r tro arail yn ei wddf. Ofnid ar y cyntaf y troisent yn angeuol ond er nad yw'r Barnwr allan oberygl, gobeithir, gyda bendith, y bydd iddo wella. Enw yr ymosodydd ydyw William Taylor, y mae yn tynu at driugain oed, a chan ei fod yn ddyn cryf, ac yn hsner gwallgof ar y pryd, nid gwaith hawdd na diberygl oedd ei ddal yn y Flys nes y deuai'r heddgeidwad. Fel y gwyddia, ii)al:) y(lyw'r Barrwr -Perry i'r diweddar ddadleuydd enwog yn y gyfraith, Sergeant Parry ac wyr i J. Humphreys Parry, brodor o'r Wyddgrug, a golygydd y Canibro- Briton, awdwr y CCfItùrian Plutarch, ac amryw lyfrau eraill o fri ar Gymru a'i hanes.

-0-- Brawdfysoedd OogEedd Cymru. SIR DDIJOJYCH. AGORWYD bon yn Rhuthin ddydd L ui, gerbron y Barnwr Wills. D.u aehes yn unig oedd i'w profi, y rhai hyny o Wrecsam, a'r drhu gyhuddedig i bob golwg yn Saesoa. Wedi tipyn o gecru rhwng y Bxrnwr a'r cyfreith- wyr, tynwvd y cyhuddiad yn 01 yn erbyn John Daltan, ceidwad Hetty ya 3fgwrecsam, o ymosod. at Mary Gabb itt, genefch amddifad 14 oed. Yr achos arall ydoedd cyhuddi&d gan Mr Holt, gynt perchenog Owestty'r Bowling Green, Gwrec- sam, fod Harry Foster," cyfrifs-dd," wedi ei dwyllo yn nglya a thaleb arianol am ]5p. Profwyd iddo ys- grifenu ei enw ei hun. ami, ond gan na wnaeth ddefnydd pellach ohoni, gollyngwyd ef yn rhydd fel un dieuog. SIR FFLINT. Cynaliwyd hon yn y Wyddgrug ddydd Sadwrn, tan lywyddiaeth yr un Barawr. Albert Davies a Samuel Roberts, Wyddgrug, a brofwyd yn euog o kdrata 32p Os 2c, eiddo G. H. Adams, groser. Aafoawyd hwy i garchar am dri mis gyda Hafur caled. Annie M. Hughes a brofwyd vn euog o ladrata geneth wyth oad o Rhyl ar y 12fed o Fai. Wyth mis o garchar a llafur caled. Tafitvyd allan yr achos o dyngu anudoa a ddygid yn erbya C. H. Holgate, Treff/non, a gwrthododd y Bjrnwr ganiatau y costau.

--0-- Llwyddiant Cantores Gymreig, YN mhabell yr Eisteddfod Genedlaethol yn Ffestiniog prydnawn dydd Gwener, derbyniodd y gantores enwog a sw yuol-Miss Lizzie Teify Davies, R. Å. M .-bellebyr o Lliindain, yn hysbysu ei bod \t;edi enill dau ariau yri y ,{ H.vai Acadamy of Music," un am 'I Operatic Singing," a'r llall am "Elocution." Dyma y pumed bathodyn a enillodd er pan yw yn y Coleg. Y mae Miss Davies ya adnabyddus a thra boblogaidd yn Lerpwl, wedi bod yn canu yn Eisteddfod y Temlwyr Da. amryw droion, ac wedi ei chyflogi i fod yma yn Eisteddfod y Nadol- ig nesaf eto. Da felly gan Eisteddfodwyr fydd clywed am ei llwyddiant. Un o lodesi diym- hongar glan y Teify yw ygantores fwyn, ac y mae yn Gymraes wladgar.

-0-- Marchnadoedd. I-erp-wl, Gorph 21. Cyni-illiad an oedcl yn y farcbnad yd heddyw Gwenith c y canpwys vn is na dydd Gwener, gyda gal wad cymeclrol. Califtornaidd, 63 He i 7s y can pwys. Blawd, gwenith, ceirch, a blawd ceirch vn dawei, ac heb newid en prisiau. Indrawn CymyW America goreu, 3s 3¥c i 3s 4s; Odessa a Galatz, 3s ibe i 3" 11c Cinquantina. Os Oc i Os (Ie River Plate,3s 5c i 3s 6c pys Canada, 5s Ie i 5s He y canpwvs ffa S,tidi, 28s 3c y chwarter. eaer.-Gorph. 2l Cynenwad da o anifeiliaid stor ac o brynwyr hedd- yw, ond aeth y prisiau'n uchel a'r gw^rthu mewn canlyniad yn araf, ac eithrio'r blithioa. Prisiau Gwartheg blithion, 14p i 20p cyfloion, 12p i 18p: hespion, 9p i 13p heffrod, 120 i 18p sfayrcs, op i 7p. Xid oedd y farchnad geffylau mor fywiog ag ar- fer, na mawr o fyn'd ond ar y ceffylau goreu. Yr oedd y prisiau rywbetb yn debyg i'r farchnad flaen- orol fis yn ol. Birmingham, Gorph 25. -i • o'i4^C y- pwys 55° i 7^-c cig oen, c I OTjC ci.sr Hoi, o^ci 7ic moch baewn, 7s 8c i 7/9 pyre, 9s 6c hychod, 8s 6c i 9s y scor. A mlwch, Gorph 23 i fres' 10c y pwys; w.yau, 16 am is; bin, ooucy pwys molltgig, 8c i 9c cie lloi 7 c. 1 {. C1i? oe"j 90 5. P°rc- 6c i 8c; ieir, 3s 6c v cwpl; hwyaid, 4s i os 0c y cwp Shuthin-uorph -la. Gwemth 10s 0c i lis 0c yr hob; ceirch, 6s 6c i 7s 6c ymenyn, 11c i Is y pwys ieir, 3s 6c i 4s 6c y cwpl wyau, 15,i 16 am Is. Bangor, Gorph 22. in • ™enyn ffres. Is y pwys; ymenyn tramor, am Is; biff, 6c i 10c y pwys: molltRi2, 7c i 10c; cig oen, 8c i 10c y pwys cig lloi, ic i 10c; pore, 7c i 10c moch tewion, 3jc y pwys ieir, 3s i 4s yr un hwyaid, 3s i 4s yr un. Pwllheii-Gorph 20. Ymenyn ffres, 9c i 10c y pwys; vyau fires, 18 am swllt; biff, 5c i 9c y pwys molltgig, 7ic i ioc cig oen, 10c i lie cig lloi, 5c i 8c pore, 6c I 8c; ieir, 3s 6c i 4s Oe y cwpl; hwyaid, 4s 6c i 5s Oc. Caernarfon, Gorph 23 mme £ y?vllVn ls y Pwys; wyau, ie i is am swllt; biff, 6c 110c y pwys: molltgig, 8c i 10c; cie- oen, 8c i 9c y pwys cig lloi, 4c i 6c; pore, 6c i 8c ieir, 3s i 4s yr un hwyaid, 2s 3c i 3s yr un. Llangefni, Gorph 21. Ymenyn ffres, He i Is y pwys wyau, 12 am swllt 6c i 9c y pwys molltgig, 7c i 9c y pWyS ci- oen, 10c y pwys; cig lloi, 7c i 9c y pwys • pore 6c l 8c y pwys; ieir, Is 6c i Is 9c yr un hWyafd' L Si To lm 5 mof'h tewion, 3ic y pwvs • perchyll, 14s 118s yr un ceirch, 18s y chwarter. Croesoswallt, Gorph 20 Y m eii,, n, 10e i Is y PWYS wyau. 14 i 15 am swllt: biff, 6c I 8c y pwys molltang, "c i 9c cig lloi 7c i Jc: cig oen, 9c i 80c pore, 6c i 83 ieir, 4s i 4s' 6c y cwplhwyaid, OS Os^y ewpl; gwenith gwyn new- ydd, os 2a 1 5s 4c y 20Q pwys coch, newydd, 4s 10c as Oc ceirch, hen, 14s i 15s Oc y 20) pwys. Gwrecsam. Gorph 25. Cynenwad mawr ond nid cymaint o brynwyr. Biff, 6c 1 6 £ c y pwys; molltgig, 7ic y pwys eig oen ■ 8c; bastych, 19p 121p.