Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
6 articles on this Page
--Newyddion Cymreig.
Newyddion Cymreig. Mae'r llong Trechteve, aeth i'r Ian ger porthladd Mostyn, wedi ei dryllio gan y gwynt a'r tonau. Y mae'r gan tores Miss Ceinwen Jones, R. A. M., ar fin priodi gyda Mr. J. E. Williams, Oasnewydd. Bwriada trethdalwyr Caergybi brynu'r gwaith dwfr sy'n awr yn meddiant cwmni. Credir y bydd diffyg arianol Eisteddfod Casnew- ydd tua l,500p. Y mae larll Carrington wedi rhentu ty yn Hen 45olwyn, ac yno y trigiana ef a'r teulu yr wythnos- au hyn. Dydd Llun, darfu i ddyn nad yw ei enw'n hysbys ladrata deurod o fasnachdy yn FflinL Mae'r heddgeidwad ar ei drywydd. Ar 01 bod yn nychu am rai wythnosau, medrodd y Parch J. Evan Owen, Nant Padarn, Llanberis, foregethu ddydd Sul. Gwerth eiddo personol Miss Christina Rebecca McLeod, 1, Hill Terrace, Llandudno, fu farw Awst 16, yw 12,909p 6a 10c. Cymerodd angladd Dr Duncan Frazer, Colwyn Bay, le ddydd Iau, pan yr oedd llu mawr yn bres- ,enol, ac amlygiadau o alar cyfifredinol yn y lie. Yn Nghynghor Gwledig Gwrecsam ddydd Iau, penodwyd Dr. J. H. Davies i olynu ei dad fel Bwyddog meddygol y rhanbarth ddeheuol. Y mae'r Proff. Herkomer yn tynu llun y prif. athraw T. C. Edwards, D.D., Bala. Gosodir y darlun yn Ngholeg y Brifysgol, Aberystwyth. Yn ffair Caer ddydd Iau, caed y prisiau canlynol: Gwartheg godro, 14p i 17p; hespion, 9p i lip 10a I Sty res, 5p i 7p. Galwad bychan oedd am ddefaid, a'r prisiau heb newid. Mr O. D. Griffith, o Ysgol Ganolradd Porth- madog, oedd yr uchaf yn Ngogledd Uymru ar restr ymgeiswyr llwyddianus Arholiadau Lleol Rhyd- _ychain a Chaergrawnt. Anfonwyd John Parry, Penygroes, i fis o garchar ddydd Sadwrn gan ynadon Caernarfon am feddwi ac ymosod ar yr heddgeidwaid, a dirwywyd J. R. Williams, Waenfawr, i 5s a'r costau am herwhela. Y Parch F. W. Edmondes, mab y diweddar Canon Edmondes, sydd wedi ei benodi yn Arch- ddiacon Llandaf fel olynydd i'r diweddar Arch- ddiacon Griffiths. Cafodd ffermwyr Cymru dywydd da i'r cynhauaf yr wythnos ddiweddaf, ac er cymaint o wlaw a gafwyd dywedir fod y cnydau yn llawer rhagorach nag y disgwylid. Tuag un o'r gloch fore ddydd Iau, torodd lladron i mewn i fasnachdy Mr J. Lemon, gemydd, Rhyl, a llwyddasant i gymeryd deuddeg o wddf-addurnau oddiyno. Cynaliwyd nodachfa er budd eglwys Fethodist- aidd Conwy yn y Castell ddyddiau Mercher, Iau, a Gwener diweddaf. Derbyniwyd y dydd cyntaf 363p. Y Parch. O. J. Davies, B A., Rhyl, sydd wedi ei ibenodi yn gurad eglwys St. Paul, Colwyn Bay, fel olynydd y Parch. R. Theophilus Jones, B.A., ben- odwyd yn ficer corawl Llanelwy. Mae priodas wedi ei threfnu rhwng Mr Laurence Williams, unig fab y diweddar Mr Wm. Williams, Parciau, Mon, a Kathleen, merch y diweddar Fil. Griffith-Phibbs, Knockbrack, Werddon. Fore dydd Gwener, yn Harrogate, bu farw Mr Henry Watkin Lewis, Y.H., Aberca.naid, Merth- yr, brawd Syr W. T. Lewis, a Mr T. J. Lewis, ynad cyflogedig Caerdydd. Ganwyd ef yn Mer- thyr 55 mlynedd yn ol Gerbron ynadon Treffynon ddydd Iau, cyhudd- wyd John M'Cormick, Cefnycoed, o ladrata 7s, ..eiddo'i feis"r, George Deeth. Oherwydd ei ym. ddygiad da biaenorol, rhwymwyd ef i ymddangos pan elwid arno. Y mae Bwrdd Coleg Presbyteraidd Caerfyrddin wedi penodi'r Prifathraw Walter J. Evans, M.A., yn Broffeswr Clasuron; Parch. D. E. Jones, M A., yn athraw duwinyddol; a'r Parch. P. Moore, M.A., yn athraw Hebraeg a Groeg. Deallwn fod y Parch. J. Fisher, B.D., Rhuthin, ay'n golygu Llawysgrifau Cefncoch a gyhoedd- ir yn fuan o'r swyddfa hon, yn golygu gwaith hefyd ar y Seintiau Cymreig a gyhoeddir gan y Parch. S. Baring Gould. Ueir yn Llundain 46,000 o Gymry. Gall 28,000 obonynt siarad Cymraeg; aiff 8 000 ohonyrit i'r .capeli a'r eglwysi Cymreig a 5,000 i addoldai Seis- nig. Llafuria, pedwar o genadon Cymreig yno, ac yn ystod 1895 6 gwnaethant 3,584,023 n ymweliad- au a thai. Un o ryfeddodau Sasiwn Pwllheli oedd gweled amryw o weinidogion yr Hen Gorph yn marchog- aeth ar y ddeurod. Ai dyna barodd i flaenor gyf- ansoddi'r pill canlynol1- Mae'r efengyl ar farch ha'rn—wedi dyfod, March heb iddo goes na charn—mawr ryfeddod Teithio wna yn gyflym iawn-heb ddiffygio, Ni raid porthi hwn a, grawn-diolch iddo. Ddydd Gwener, yn Ngwrecsam, gosodwyd meini coffa ysgoldy newydd mewn eysylltiad a. chapel Annibynol Penybryn gan Mrs Edward Jones, King Street, a Mr James Stevens, Grosvenor Road. Bwriedir codi addoldy newydd hefyd ar dra.ul o 5,000p, Llywyddwyd y gwelthrediadau gan Mr Philip Yorke, maer y dref. Ar feddfaen taid a nain y diweddar Archddiacon Griffiths yn mynwent Egiwyswrw, ceir yr englyn canivaol:- Cofiwch, diwygiwch eich agwedd,-bob oedran Sy'n edrych ein hanedd Arafwch—mae'n daith ryfedd, Symud o'r bywyd i'r bedd. Cynaliwyd cyfarfod chwarterol Cynghor Sir Fflint yn Rhyl ddydd Mercher, Mr W. Elwy Wil- liams yn y gadair.— Bu'r cwestiwn o uno Bwrdd Pysgodfeydd y Ddyfrdmy â Bwrdd sir Lancaster dan sylw ac yr oedd teimlad cryf yn erbyn y cynllun hwn. Fodd by nag, oy flwy nwvd y mater i Vstyriaeth pwyllgor.—Hysbysodd y trysorydd fod 527p 133 3c mewn Haw ar derfyn y chwart--r.- Penderfynwyd codi treth o 4c y bunt er cyfarfod gofynioQ y chwe mis neaaf.—Enwyd cynrychiol- Wyr y Cynghor ar y byrddau cyhoeddus.-Pellder. fynodd y Cynghor wrthwynebu'r cais i halaethu wrfynau diaas Caer fel ag i gynwya trefddegymau Zealand a Saltney.—Peuderfynwyd deisebu'r aw- durdodau i roddi arwyddlun Cymru ar yr arfbais t •irenhinol.
Dolofn Dirwest.I
Dolofn Dirwest. I DOSBARTH DEML SWYDDI LANCASTER A CHAER. Cynaliwyd cyfarfod chwarterol y dosbarth yn ysgoldy Crosahall Street nos Sadwrn, a daeth nifer fawr o gynrychiolwyr ac aelodau yn nghyd. Agor- wyd y Demi yn y modd arferol gan y D. B. D., Llew Wynne, a chyflwynwyd gradd y Demi ar nifer o aelodau. Darllenwyd a chadarnhawyd gweith- rediadau y Pwyllgor Gwei thiol, a rhoddwyd adroddiad ar yr arddangosiad fwriedir ei chynal yn Hydref, sef eisteddiad arbenig o'r Uwch Demi yn Crosshall ar y 12fed, a chyfarfod cyhoeddus yn nghapel Chatham Street ar y noson ganlynol, a hysbyswyd y byddai yn breseuol ar yr achlysur y Parchn Rees Evans, U.B.D. J. Hywel Parry, U. Gyng. Morris Morgan, Cyn U.B.D. Enoch Anwyl. U. Gaplan J. R. Jones, U.R. Capten G. B. Thomas, U. Drys. a Plenydd. Derbyniwyd adroddiad yr Ysgrifenydd, yn dangos fod cynydd yn nifer aelodau ar rif y chwarter blaenorol. Dar- llenwyd adroddiadau y Dirprwywyr Ymweliadol, y rhai oeddynt ar y cyfan yn bur ffafriol, ac yn arwyddo gweithgarwch ar ran y gwahanol demlau. Derbyniwyd gyda boddhad mawr adroddiad o sefydliad Teml newydd Sutton gyda. 44 o aelodau. Yn mysg pethau eraill, cafwyd ymdrafodaeth yn nghylch y Llysoedd Trwyddedol presenol, a dat- gunwyd llawenydd am fod yr ustusiaid wedi gwrthod trwyddedau i dafarnau mewn rhai parthau o'r ddinas, Galwyd sylw at ymddygiad yr Argl- wydd Faer yn vstod gwrandawiad y cais am drwydded i'r Hollies," yn desgrifio fel /and jebbers," y ffirm barchus Mri David Roberts aJu Meib.. a phasiwyd yn unfrydol y penderfyniad canlynol EiN bod fel Dosbarth Demi yn dymuno datgan ein annghymeradwyaeth o eiriau yr Arglwydd Faer oddiar y fainc drwyddedol gyda golwg ar barchus- rwydd ffirm Mri D. Roberts, Son & Co., a'n bod hefyd yn datgan ein cymeradwyaeth gref o ymddyg- iadau y ffirm yn eu hymdrechion o blaid sobrwydd am flynyddau lawer. BRAGWYR FFLINT. Cyfarfu nifer ohonynt hwy a buddianwyr eraill y fasnach yn yr hen fwrdeisdref yr wythnos ddi- weddaf. Yr hyn a'u cynullodd ydoedd cylch- lythyr oddiwrth ysgrifenydd Cynghrair Brag y Wyddgrug a'r Cyffiaiau. Yn ol y lhthyr, amcan y cyfarfod oedd, Gan fod y dyddiau hyn y fath wrthwynebiad pybyr i'r fasnach, y mae gofyn i ni ymuno i amdditfyn ein buddianau yn well; a thaer anogir chwi, er eich mwyn eich hun, i fod yn y cyfarfod uchod, i'ch cynorthwyo i weled yr angen i chwi ymaelodi." Caed anerchiad hefyd gan Mr J R Rae. un o efengylwyr y National Trade De- fence Fund;" a gwasgwyd ar bawb oedd yno i ym- uno o blaid eu buddianau. -7nterest ydyw'r unig beth sydd gan y bobl hyn i'w amddiffyn faidd neb ahonynt ddefnyddio y gair "egwyddorion yn nglyn a'u masnach. Go- beithio mai gweithgarwch dirwestwyr yr ardal sydd wedi peri'r cynhwrf hwn yn mhlith eu gelyn- ion* Enillwyd rhai buddugoliaethau rhagorol yma a thraw yn y llysoedd trwyddedol ond mae digoa o dafarnau yn Fflint ac o gwrw yn Kelstryn i ddi- odi sir neu ddwy. Mae'r Archesgob ac Esgob Lichfield wedi anfon cylchlythyr at bob clerigwr sy'n gwasanaethu yn yr esgobaeth yn awgrymu iddo ffurfio canghen o Gymdeithas Ddirwestol Eglwys Loegr yn ei blwvf lie nad oes un eisoes, i goSa'r Jiwbili. Dyma engraipht arall glywais y dydd o'r blaen o annibyniaeth gerwin Kilsby a meddalwch un o'i gydweinidogion. Y ddau yn teithio gyda'r tren ar dywydd dipyn yn oer. Gan fod golwg rhvnllyd braidd ar ei gydymaith, tynodd Kilsby ffinsgea frandi o'i logell, gyda dweyd, "Cymerwch ddyfer- yn o hwn i dwtnno tipyn ar eich gwaed." Na waaf Wir, diolch ddim vn y fan yma (yr oedd teithwyr eraill yn y cerbyd). "O'r gore ynte," ysgorniai Kilsby, mi gyrneraf fi gorniad fel gwrthdystiad yo erbyn rhagrith Ac yn wir fe wnaeth yn eithaf. G well goaestrwydd tan bob amgylchiadau, er iddo fod ya annoeth weithiau, na'r gwendid a'r ffug hwnw sydd fel yr iddwf rhy wantau i sefyll ar ei foncyff ei hun.
-0 Ar Finion y Ddyfrdwy.
-0 Ar Finion y Ddyfrdwy. BALA. YMDDANGOSAI'R Bala ddydd Iau fel Arch Noah gan gymaint y creaduriaid oedd wedi ymgynull yno. Yr achlysur ydoedd cynaliad arddarigosfa Amaethyddol Meirion niewn cae cyfieus ar fin y llyn. Caed tywydd rhagorol, a daeth miloedd o bobl i'r dref. 0 ran rhif ac ansawdd yr aaifeiliaid, ni chynaliwyd erioed well arddangosfa yn y sir. Y llywydd eleni oedd Syr H. B. Robertson, Pale; gyda Mr R. Williams, Harlech, yn is-lywydd tra y cyflawnwyd dyledswvddau'r ysgrifenydd gan Mr E, M. Roberts, Cefntrefor, Talsarnau.
-0--DARGANFYDDIAD TRYSOR.
-0-- DARGANFYDDIAD TRYSOR. MAWR y berw a'r cyffro a achoswyd yr wythnosau di. weddaf gan yr adroddiad am y eloddfeydd aur cyfoethog maent wedi ddarganfod yn Klondyke, y rhanbarth ogledd orllewinol o America Brydomig, lie mae oerfel angerddol y gauaf pegynol yn teyrnasu wyth mis yn y flwyddyn. Mae yr anhaws- derau a'r rhwystrau i gyrhaedd y parth anhygyrch a gerwin hwn bron yn anorchfygol, eto mae eanoedd os nad miloedd o Canada a'r Unoi Dalaethau wedi cychwyn tuag yno, gan hyderu y gallent orehfygu y rhwystrau a dv.chwelyd i'w cartcef yn fuan, wedi llwyddo i enill fortiwn. Mae llawer un wedi treulio blynyddoedd, a gwario llawer o gyfoeth er dyfod o hyd i drysorau. Y fath bentyrau o gyfoeth sydd yn gtl(I(I'edig yn nghrombil y ddaear, pe gwyddai rhywrai y manau y gellid dyfod o hyd iddynt. Ond trysor mwy gwerth fawr na hwynt oil, ac am yr hwn yr ymadawai ami i oludog yw, iechlJcl clet. Y ffordd oreu i sicrha,u y trysor hwn yw cryfhau y cyf- ansoddiad trwy wneud defnydd priodol ae amserol o ddarpariacth llysieuol adgryfhaol fel Quinine Bitters Grwilym Evans. Mae pawb sydd wedi roddi prawf ar Bitters G-wilym Evans yn unfryd yn tystio ei fod yn eithriadol o j effeithiol i adgyfnerthu, a bywiochau yr ysbryd,a'i fod yn adfywio yr holl gyfansoddiad, ae yn gwneud i • ddyn deimlo yn icuanc ac yn hoew. Mae Bitters Gwilyrn Evans yn ymlid afiechyd o'r cyfansoddiad ac [ yn adfer i ddyn y trysor gwerthfawr-iechyd, pan wedi ei golli. Rhoddwch biawf arno. Gooheler efelychiadau ohono. Mae ar werth gan bobfferyliydd mewn poteli 2s 9c a 4s 6c yr un, neu anfonir ef trwy y post am y prisiau hyn yn uniongyrchol oddiwrth y perohenogion :—Quinine Bitters Manufacturing Co., j Limd., Llanelly, S. Wales.
Brwydr Dwyreinbarth sir Ddinbych.
Brwydr Dwyreinbarth sir Ddinbych. Dydd Iau. SWN y frwydr sy'n mhobman yn Maelor heddyw. Addefa'r ddwy blaid y bydd yn ffyrnig. Yr oedd Gwrecsam yn orlawn gan ei bod yn ddydd march- nad ac yn ol pob ymddangosiad y mae Mr. Moss lawn mor boblogaidd yn y parthau gwledig ac yn mhlith y ffermwyr ag yw gyda'r dosbarthiadau gweithiol. Mae'r ffaith iddo fod yn amaethwr ei hun, ac hefyd ei egnion fel aelod o'r Cynghor Sir o gryn fantais iddo. Mae'r Toriaid ei&oes yn de- chreu taenu chwedlau disail am dano, sef y bydd iddo gefnogi adroddiad lleiafrif y Ddirprwyaeth Dir Gymreig, tra y cydnebydd ei hun y bydd iddo gefnogi pob gwir ddiwygiad a gorphorir yn y naill neu'r llall o adroddiadau'r Ddirprwyaeth. Ar y Haw arall, adroddiad y lleiafrif yn unig yr addawa Mr. Kenyon gefnogi. Dechreua'r Toriaid eu hym- gyrch noa Lun,pan y llywyddir gan Syr R. Cunliffe, ac y cefnogir yr ymgeisydd Ceidwa'dol gan Mr Drage, Derby* Ddydd Mawrth bydd Mr Lloyd George, Mr. Herbert Lewis, a Mr. Gee, gyda Mr. Moss yn agor eu hymgyrch yn y Rbos. Mae'r Ceidwadwr mewn cryn anhawsder, meddir, i sicr- hau siaradwyr o fri. Cyhoeddodd Mr. Moss ei anerchia i i'r etholwyr heno. Dywed yn yr an erchiad iddo gymeryd rhan amlwg yn etholiadau y diweddar aelod am dros 20 mlynedd, a'i fod yn barod i gefnogi gwladlywiaeth y Llywodraeth Ryddfrydol ddiweddaf. Cred mewn Ymreolaeth i'r Iwerddon fel y modd goreu i ddiwallu dyheadau y bobl. Fel Cymro ac Ymneillduwr, cefnoga gyd- raddoldeb crefyddol, a chyn y ceir hyn rhaid cae 1 (a) dadgysylltiad a dadwaddoliad yr eglwys; (b) rhoddi pob ysgol dderbynia rodd oddiwrth y Wladwriaeth dan reolaeth y cyhoedd; (c) fod priodasau mewn capelau Ymneillquol i fod ar yr un tir a phriodasau yn yr Eckwys Ssfydledig. Cefnogir dydd o wyth awr un dyn, un bleid- lais newid y gyfundrefn bresenol o gofrestru a thaliad cyflog y swyddog etholiadol alian o'r trethi; gan rwyddhau y ffordd pan yn angenrheidiol i etholiad ymgeiswyr llafur. Gyda materion o lyw- odraeth leol, da fyddai ganddo weled galluoedd y cyughoran sir yn cael eu helaethu. Cefnogir adroddiad y Ddirprwyaeth Dir, a phob diwygiad tirol fyddo er budd y ffermwyr. Y mae yn ffafr diwygio Ty'r Arglwyddi, a chred y dylai aelodau y Ty hwnw gael eu hethol yn uniongyrchol neu'n anuniongyrchol gan ewyllys y bobt. Nid oes ganddo y eydymdeimad lleiaf a gwiadlywiaeth dramor y Llywodraeth bresenol, ac yn ei deddf- wriaeth gartrefol ni fu'r Llywodraeth nemawr gwell. Trwy Ddeddf Trethiant Amaethyddol, vspeilir y trefi er mwyn y wlad trwy Ddeddf Ysgolion Gwirfoddol vspeilir y trethdalwvr er mwyn y clerigwyr; a thrwy Ddeddf lawn i Weith- wyr ni foddloair y meistri na'r dynion. Dydd Sadwrn. Cafodd y Toriaid siomedigaeth fawr heddyw. Tybiasant y gallent niweidio poblogrwydd Mr Moss trwy alw i gof y ffaith mai efe oedd yn erlyn Mr Edward Peters, goruchwyliwr y glowvr, mewn ilchos a ddygid yn ei erbyn gan reolwyr Glofa Coei Llai ar y cyhuddiad o gyffroi gweithwyr y Iofa pan fu y streic ddiweddaf yno, Ond ymddengys fod Mr Peters wedi ysgrifenu at Mr Moss yn hys- bysu y bydd yn dda ganddo fyried gydag ef i gan- fasio'r glowyr ac i siarad o'i blaid ar Iwyfanau y cyrddau Rhyddfrydol. Par hyn lawenydd mawr i'r Rhyddtrydwyr, a mawr yw siom y Toriaid, oblegyd tybient y gallent greu rhagfarn yn erbyn Mr Moss wrth godi'r hen asgwrn hwn i sylw. Yn y London Gazette nos Wener, ceid rhvbudd gan y Siaradydd i ddwyn allan wys i lanw'r sedd wag yn nwyreinbarth sir Ddinbych, achoswyd gan farwolaeth Syr G. O. Morgan. Dy Id Llun. Hyd yn hyn ni wnaed ond ychydig o waith cyhoeddus. Edrycha pawb In mlaen at heno, paa y dechreuir yr vmgyrch ar y llwyfanau. Mae'r glowyr yn dra awyddus i weled y cvff"o'n dechreu. Cred y Toriaid eu bod yn ffodus neillduol i sicrhau Mr Drage, Derby, i'w helpu, oblegvd ystyriant iddo wneud gwrhydri wrth ddiseddu Syr William Harcourt Ond byr iann yw ei alluoedd, a theimla y Rhyddfrtdwyr ei fod yn ddigon diniwed. Wrth gwrs, y mae ef yr. cyr>rych;oii Y Fasnach," a chan ei fod ef yn dechreu ei genadwri yn Ngwrec- sam, diau y caiff lawer o dafarnwyr a'u cyfeillioa i'w wrando. Er mwyn i'r sawl nad yw'n gydna- byddus a'r etholaeth wybod rhif yr etholwyr ynddi, buddiol fydd v canlvn yn ddiau :—Bersham, 709 Broughton, 988; Brymbo, 456 Burton, 327 wlchgwYD, 148; Cefnmawr, 1,174; Waun, 373; Gresffordd, 255; Gwersvllt, 701 Holt, 399 Marchwiel 231 Minera, 254; Pant, 343 Pen- vcae, 351 Poncie, 740; Rhos, 532 Bersham (y dref-ddegwm), 325; Esclusham, 101; Rhiwabon, 547; Southsea, 251 Gwrecsam, 708. Dydd Mawrth,
YR YMGYRCH WEDI DECHREU.
YR YMGYRCH WEDI DECHREU. Neithiwr, deohreuodd y ddwyblaid ar eu hym- gyrch o ddifrit. Cvnaliwyd cyfarfod mawr gan y Rhyddfrydwyr yn Cefnmawr, ac yr oedd yr ysgol- dy yn orlawn. Cymerwvd y gadair gan Mr W. CT. Dodd, yr hwn ar ol cyflwyno Mr Moss i'r cyfar- fod, a sylwodd ar bwysigrwydd yr argyfwng, a dyledswydd y Rhyddfrydwyr i fod yn ddyfal er ,I gwneud etholedigaeth yr ymgeisydd yn sicr. Mr Moss, ar ol cael derbyniad brwd, a sylwodd ar y goilel a gawsant trwy farwolaeth Syr n. O. Morgan, a thra yn brudd fod yr hen arwr wedi ei alw o'r rheagau, eto teimlai'n fillch o g;.el sefvll fel ymgeisydd wedi ei ddewis yn unfryd gan Rydd. frydwyr cedyru y rhanbarth, ac yr oedd y fath unfrydedd yn rh'igo:ygu'n dda am ei lwyddiant ddydd yr ethof;ad. ('Ollasanfc flaenor Rhyddfryd- iaeth yn Nghymru—v gwr a oresgynodd gaerfa'r Ceidwadwyr yn 1868, ac a barotodd y ffordd i'r aelodau Cymreig eraill. Efe a aeth yrnaith, ond arosai ei fauer, ac étrOsaj ei goffa yn wyrdd gan eu cymhell i vmdrechion mwy aruche! yn y llwvbrau a gerddodd efe. Dymunai i'r ymgyrch bresenol gsel ei chario'n mlaen yn deg, a gobeithiai y rhoddid gwrandawiad anmhleidiol i'r ddwv oehr: na thraethid-dim ^srsoaol ganddo ef na'i wrth- wrthwvaebydd, ac y byddai i bob ergyd a rodd,.i --a byddai iddo roddi ami un-fod yn syth o'r ysgwydd, heb unrhyw a.nnhegwch Q r-vbl. Hyderai hefyd y gwnaathent hws'thau'n gyffelyb. Y ewes tiwn agf>s-«f i galon pob Crrriro Ridicalaidd ydoedd d dgysylltiad a da,haddoliftd vr Eglwvs yn Nghyrnru. Credai yn hyn yn gyntaf ar dir crefydd, ac vn ail am na ddylai'r Wladwriaeth ytnyrvd o gwbl mewn miterion crefyddol Cyfeiriodd at yr en'anteision dan y rhai y llafuria Ymneilldnwyr Cymrn. Ef fod ganddynt fwyafrif mawr yn Nhy'r Cyffre,iin, methent gael yr hyn a geisient, a'r hyn yr oedd ganddynt hawl deg iddo, gan Dy'r Argl. wyddi, na chan y Llywodraeth Geidwadol yn Nhy'r Cyffredin. Effaith dadgysylltiad fyddai troi'r esgobion Cymreig o Dy'r Arglwyddi. Ni feddai yr un cyfundeb crefyddol arall ond yr Eglwys ei chrnrychiolwyr yn y Ty hwnw, Nod- odd ymddygiad yr Arglwyddi at Ysgol Ramadegol Rhuthin ac Ysgol Howell, Dinbych, fel profion or modd y gwylid buddianau yr Eglwvs, er anfantv's i'r Ymneillduwyr. Wedi i'r cynlluniau dderbyn cymeradwyaeth pob corph cyfrifol, ceid y Ty urddasol hwnw, ar gymhelliad Esgob Llanelwy, yn darnio'r cynlluniau, gan roddi i'r ysgolion gymeriad eglwysig, a chymeryd gwaddol na feddent hawl iddo i'w cynal. EflUith dadgysylltiad fyddai atal ymddygiadau esgobion mor drahaus ag Esgob Llan- elwy. Yn ngholofnau'r Times, d&rfu iddo ef (Mr Moss) gyhuddo'r Esgob o gyflawni anugliyfiawnder. Gwingodd yr Esgob, a phan roddwyd iddo wyth o gwestiynau i'w hatpb gydag ie neu nage, cymerodd golygydd y Times drugaredd ar yr Eagob trwy gau'r ohebiaeth allan. Yr oedd ef (Mr Moss) yn awr am herio Esgob Llanelwy i ateb ai ni ddarfu iddo yn Nhy'r Arglwyddi, gan wybod n-doeld J r ysgol mwyach yn ysgo! eglwysig yn 01 barn Syr Edward Clarke, geisio'n llwydd. ianrs gan yr arglwyddi gymeryd y gwaddoliadau ? Ya t cyfeiriodd at gwestiwn yr ysgolion gwirfoddol, gan sylwi ar y modd yr oedd plant Ymneillduwyr yn cael eu proselytio mewn ysgolion a gychwynwyd yn ymarferol gydag arian y trethdalwyr. Gyda chwestiwn yr wyth awr yr oedd mewn llawn gyd- ymdeimlad, a rhoddai iddo ei gefnogaeth wresog. Ar bwnc y tir, yr oedd ya ffafr adroddiad mwyai. rif y Ddirprwyaeth Dir Gymreig oedd yn corphori llysoedd tirol i Gymru yn eu cymeradwyon. Mr C. Jones a gynygiodd benderfyniad yn datgan yr ymddiried.teth Iwyraf yn Mr Moss, ac addewid i roddi pob gallu ar waith i'w ethol gyda mwyafiif mawr.—Eiliwyd gan y Parch R E. Williams, cefnogwyd gan Mr Lief Jones (brawd Mr Brynmor Jones, A.S.), a mabwysiadwyd yn frwd ac unfryd. Darllenwyd llythyr oddiwrth Gyiighrair Glowyr Gogledd Cymru yn datgan syndod am y ftkntais gymerodd y Toriaid o'r ffaith fod Mr Mos, wedi erlyn Mr Peters, eu goruchwyliwr, ac yn amlygu'r farn mai dyledswydd amIwg pob Rhydrlfrydwr oedd ei gefnogi. Ar ol talu diolch, a chanu Hen Wlad fy Nhadau," terfynwyd cyfarfod oedd ya ddechreuad rhagorol i ymgyrch Mr Moss. CYFATVFOD CYNTAF Y TORIAID. Gart ddechreu yn Ngwrecsam, cynaliwyd cyfai* fod cyntaf y Toriaid yn y Neuadd Gyhoeddus rrg Lun. Cymerwyd y gadair gan Syr Robt. Cunliffe, a chydag ef ar y llwyfan yr oedd amryw o fcnedd yrardtl. Yn elanerchiad o'r gadair, talodd Syr Robert deyrnged i'r diweddar aelod fel gwr o gymeriad aruchel, yn meddu talentau disglaer a tbu< ddfryd garedig. Ar ran y cyfarfod dymunai ddatgan cyd- ymdeirnlad i Lady Morgan yn ei gabor. Llongyf- archai ei blaid am sicrhau Mr Kenyon fel ymgeis- ydd- un a ymladdai yn lew. Dylai ef (Syr Ro- bert) feddu cymhwysder i fartiu hynjr. Ba'n croesi cledd ag ef ami dro, ond ni fu hyny'n foddion i ni- weidio eu cyfeiLSgarwch na pharch y n«.ill i'r llall. Pleser ganddo oedd ei gefyiogi'ti .wr ar gychwy niad ymgyrch hyderai fyddai'a fuddugol i'w hymgeis. ydd. Mr Kenyon a gyfiwytoid ei deyrnged hefyd i goffa'r ae!od ymadawedig. Er wedi. bod yn wth- wynebwyr gwleidyddol am flyrsyddau lawer, ac wedi croesi cieddau'n ami, da oedd ganddo ddweyd na thraethwyd gair erioed gan Syr George adawodd go'yn ar ei ol. Diau y fTvna'r un teimlad da rhyng- ddo ef a'i wrthymgeisydd presenol. Hon fyddai ei chweched frwydr Seneddol, -ac Did oedd ya debyg y byddai iddo wneud gelynion gwleidyddol yn awr. Caffai Mr Moss yr un ystyriaeth a'r un teimlad da ag a ddangoswyd mewn brw.vdrau blaenorol. Yr oedd peth mhelneth yn nghylch ei farn ar ddadgvsylltiad. Ar hob nchlysur pleid- leisiodd yn ei erbyn. Rhoddodd ei bleidlais ddi- weddaf yn y Senedd yn erbyn adran gyntaf Mesc. Mr Asquith i Ddadgysylltu'r' Eglwys yn Nghymrur Tybiai na fu'r dull a'r modd y gvvrthwynebid Dad- gysylltiad bob amser y doethaf. Ni enillid dim, a chollid crynpawer o urddas a hunanbarch yr eglwys, trwy gamymddwyn at Ymneillduwyr oherwydd eu golygiadau ar y pwnc hwn. Yr amddiffyniad goreu i'r eglwys ydoedd cyflawni'r dyledswyddau mawrion orphwysai arnynt, a chydweithredu mor bell ag y gallent) yn gyson, a'r Ymneillduwyr gydag unrhyw fesurau fyddent o fudd i grefydd. Meddai lawer o gyfeillion yn Ymneillduwyr ac yr cedd cynydd crefydd yn agos at eu calon. Bu cyfaewia- iad rhyfedd yn ngwladlywiaeth ac ysbryd y blaid Ryddfrydol. Sonient am YmreoJaeth, ond ni wyddent beth oedd ei ystyr. Yr oedd Mr Moss yn ffafr unrhyw fesur o Ymreolaeth a foddlonai ddyheadau'r Gwyddelod ac a sicrhai ddyogelwch ac anrhydedd yr Ymherodraeth. Dyna'r ffarf o YmreoUeth ag y byddai pob dyn yn barod i bleid- leisio drosto. Ond He mae'r dyn allai ddyfeisio cynllun o'r fath? Tybiai Mr Moss y gallai e wneud, ond gwell oedd gan y siaradydd ymddiried yn Mr. Bal'our, yr hwn oedd wedi amhl( lin cynllun o ymreolaeth llaol i'r Werddon. Pe gellid deddfu ar y cynllun hwn, byddai i'r Blaid TJndebol roddi terfyn ar y cyffro oedd er's deng mlynedd wedi gwneud y Werddon yn driiIe brad ac yn gyfanedd drwg ddynion. Yna molodd Arglwydd Salisbury am ei wladlywhath dramor gyda helyntion Groeg a Thwrci, a thynodd ddar- luo erchyll o'r hyn tillasu ddigwydd pe 1 loegr wedi ceisio cosbi'r Twrc am ei gam-reolaeth heb gvm. Inrth teyrnasoedd eraill. Hyd yn awr yr oedd v Prif Weinidog wedi llywio ei gwch vn glir o'r auhawsderau oeddj'nt unw&ith yn byg^t-h rhy fel Ewropeaidd. Parth y dyfodol, os tybiai ef (M r Kenyon) forl ei b'aid yn myned ar gyfeiliorc, byddai iddo ymwahanu, a phleidleisio dros yr hyn a dybiai oedd oreu. Ni fyddai iddo byth aberthu ei farn bejsonol i blaid. Oymeradwyai y Mesv: hwn i Weithwyr. Yr oedd cryn anhawsder i benderfjnu Mesur yr Wyth Awr. Credai fod wyth awr yn ddigon o ddydd gwaith mewn chwareli a mwngloddiau cmd nis g hyn a, wnelai Is fur yn liai cynyrchiol fod o fudd i'r dosbarth gweithiol. Ar hwnc y tir, dylai fforiri- wyr gyfadd.-isa eu liunaio i'r oes, a dylni'r Wladwr- iaeth eu cynorthwyo. Gallai deddfwriaeth leddfu llawer ar y dirwasgiad presenol. Dylai ffermwyr gael per 'aith ryddid i amaethn eu tir fel y gwelont. oreu dvlid gwneud Deddf Daliadau Am;<ethyddtvl. yn ftvy sjíml; dylid rhoddi iawn &m welli.feaa a yohwanegaQt at werth y ffaria a dylai math o !y3 gael ei sefydlu i roi dyfarniad mewn aches o elediad. Credai y dylai tenant gael ei amd siffyn mewn achos o werthiant ei fferm rhoddiV hawl i'r tenant aros ar y fferm am ddwy flyr.edd o'r adeg ei gwerthir ac am dair b'yne l'i (Parhad ar tudal 8.)