Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
3 articles on this Page
CWRS Y BYD.
CWRS Y BYD. "Preesgweene." Hw ydyw hwn ar orsaf fechan ar y Great Western rhwng y Waen a Gobowen ac y mae Thyw son am newid yr enw gan nad oes yr un dewin iaith ar wyneb daear all ddweyd fod ystyr yn y byd i'r gair fel y mae. Yn ol y gwyr o 4dysg fu'n chwilio i'w wreiddiau, mae wedi myned trwy gyfnewidiad bynod canys dywed- ant mai llygriad ydyw Prees o prysg, y gair Oymraeg am brushwood-ngu prysgwydd yn y <3ymraeg bresenol ac mai llygriad ydyw A, gweene," o Gwên, sef oedd Gwên, un ofeibion Llywarch Hen, ac a laddwyd mewn brwydr fel y dywedir yn y Myv. Archaiology (arg. Dinbych tudal 92) ar lan y Morlas, neu Morlais, afon yn codi yn mynydd Selattyn, ac yn rhedeg heibio y lie y saif gorsaf Preesgweene i lawr i'r afon Geiriog. Owen vorddwyd tyllvras a wylias neithwyr Yn nghoror ryd Vorlas A chan lin mab ym ni threchas. Oedd gwr vy mab oedd dysgywen hawl Ac oedd nai i Urien Ar ryd Vorlas y llás Gwen. Nis gwn a oes rbyd ar y Forlas yn bresenol, 318U angen am ryd ond ar lifeiriant ond oddi- wrth y dyfyniad uchod, yr oedd yno un yn y cbweched ganrif ac yn y rhyd hwnw y lladd- wyd Gwen, mab hynaf ac anwylaf y bardd- dywysog Llywarch Hen, yr hwn oedd yn gefnder i Urien Rheged. Da iawn pe rhoddai y G. W. R. rhyw enw ar yr oreaf a gludai enw Gw&n a'i dad clodfawr yn mlaen i'r dyfodol, a, thaflu y gair hyll a diystyr Preesgweene i'r wadd a'r ystlumod. Nid wyf yn sicr ai nid yn mhlwyf St. Martin y mae Rhyd Morlas modd bynag, nid yw yn mhell oddiyno. Hen enw St. Martin oedd Llanfarthin. Pwy fuasai yn meddwl am gyf- iwyno Llan i sant o'r enw farthing Ran hyny, ,ond yw Llan silin yn yr un ardal '? Svr G, Osborne Morgan. MAE'R bobl yn dal i ofyn yn mh'le yr oedd Ael- odau Rhyddfrydig Cymru ddiwrnod y cynheb- rwng ? Dywedir fod dau neu dri ohonynt mewn cyfle y gallasent roddi eu presenoldeb yno yn rhwydd ac na fuasai y fare ond ychydig syllt- au. Trodd ei gyn-etholwyr allan wrth y mil- oedd rhaid fod Rhosllanerchrugog yn wag y prydnawn hwnw. Arwydd dda ydoedd hon ar lawer ystyr. Profai tuhwnt i amheuaeth fod Rhyddfrydiaeth yn boblogaidd yn y rhanbarth ac argoela yn dda i'w olynydd. Wyddoch chwi beth gostiodd ei etholiadau a threuliau eraill i Syr George er pan eisteddodd gyntaf dros sir Ddinbych ? Tros ddwy fil ar hugain o bunau Derbyn hyny a ddylasai, ac nid eu talu. A gwariodd flioedd ar ddybenion eraill heblaw politics canys dyn hael ydoedd, ac ni fyddai unrhyw achos teilwng yn ei ethol- aeth beb ei gymhorth, hyd y gallai. Y Cynhauaf- PE na ddaethaTr ddryghin dair wythnos yn ol buasai cynbauaf Cymru wedi ei gael yn lied lwyr erbyn hyn. Fel y mae, gellir casglu fod mwy na'i haner yn yr ydlan, a llawer wedi ei ddyrnu, canys y mae ffermwyr yr oes hon yn ddoethach na'u hynafiaid. Goreu bo'r cyntaf i ddwyn gwenith a haidd i'r farchnad ydyw eu harwyddair. Gyda glanau'r moroedd, ac yn y dyffrynoedd nid oes ond ychydig iawn heb ei gael. Ambell gae yma ac acw, ac yn mhell oddi- wrth eu gilydd, oedd allan yn Nyffryn Clwyd ddydd Llun; ond yr oedd amryw feuayddarForfa Caer ac ar ystad Mr Gladstone tan y ddryghin, a'r un modd ar hyd Ddyffryn Alun i fynu i Nan- erch tra na welais ddim yd allan ddydd Llun o Gaer i Fangor. Mae peth wmbredd o gnau eleni, a rhaid fod y gwiwerod yn gweithio o leiaf amser a haner y dyddiau byn, canys y mae ffon eu cynaliaeth hwy mor wis^i nes ydynt yn syrthio o'u I naasgl. Dyma y prif adeg ar y flwyddyn y byddai'r hen Gymry yn priodi pan wisgiai'r cnau ond nid yw'r oes hon yn hyn o beth !nor byrticlar, chwedl Pitar Maseth. Bwyd Llyffaint- AE cyflawnder mawr o fushrwms fel y gallesid disgwyl ar ol yr baf poeth. Pa bryd y cawn ni gan un neu ragor o ohebwyr Natur a'i £ hlant" ar natur a tharddiad y danteithfwyd "yn. Mewn manau mae'r ddaear yn wen ohon- Ynt, a llawer truan yn gwneud tipyn o bres yrrth eu hel. Tybed fod ein cyndadau yn eu wyta ? Enwau digon anmharchus a roddent ddynt; megys, yn ol Silvan Evans Bwyd y areud, Bwyd y boda, Bwyd ellyllon, Bwyd ^yffaint, Caws llyffaint, ac eraill o'r un natur. -fuasai pobl, tybed, ddim yn bwyta bwyd y L^0ent enwau mor ddirmygus arno. Byddai yn da gan luaws o'n darllenwyr, mae'n ddiau, gael 0<Wiwrth naturiaethwyr a hynafiaethwyr ar Cymru ac Eiusenau Cyhoeddus. MAE'R Cymro laweroedd o weithiau wedi en s.y^w amddifadrwydd Cymru, ac yn ein *g Ymneiliduaetl1 Cymru, o sefydliadau jjr^en°l. Bu v mater tan vstyriaeth yn Vi°^ymdeitbasfa ddiweddar Pwllheli; ond nid Sa!l S?8 i fawr uniongyrchol ddeill- B^° yny* Galwodd y Parch W. O. Jones, j0" Chatham Street, sylw at Ysbyttai'r Cleif- ■pwl, a dywedai fod Cymru yn cael budd tuag aty dtiwrthynfc heb S"franu ond yohydig he^Jllae yn hollol wir, ac yn wir digon hyll Ogledd Cymru. Nid ewch chwi i'r ftwvdd yn Lerpwl, unrhyw ddydd o'r yndd na ch0wch chwi Gymry o Gymru eto v°* cysta^ aS o Lerpwl a'i hamgylchoedd; f dr1i»faae °y^raniadau holl addoldai Cymreig 8 yn druenus o fychain tuag at yi elusenau bendithfawr hyn pan ystyriom ein cyf- oeth a'n cyfraniadau at amcanion eraill ac nid ydynt yn cael yr un ddimai goch y delyn o addoldai Cymru. Mae hyn yn anfri arnom fel cenedl, ac yn peri i'r meddygon dyngarol hyoy sydd yn rhoi cymaint o'u hamser a'u llafur i'r ysbyttai ein cablu, ac edliw mai pobl galed ydym, yn medi lie ni hauwn, ac yn casglu grawnwin yn ngwin- llanoedd pobl eraill. Pa bryd y diwygiwn, trwy naill ai godi sefydliadau dyngarol ein hun- ain, neu gyfranu at y rhai sydd eisoes, ac y der- byniwn gymaint budd oddiwrthynt ? Chwareu Mwgwd yr leir. YR oedd hen chwareu er's talwm fyddem yn ei alw "Mwgwd yr Ieir," ac am a wn i nad yw mewn bri eto lie mae gan blant amser i chwar- eu. Tybed fod plant yn chwareu cymaint y blynyddau hyn ag oedd plant ddeugain mlynedd yn ol ? Modd bynag, pan gyrchai nifer o blant i chwareu Mwgwd yr leir," rhoid cadach am benglog un ohonynt i'w ddallu, Gofynid iddo, Sawl bys sy i fynu ?" Ac os dywedai y nifer iawn, byddai raid rhoi hug arall i'w ddallu'n fwy effeithiol. Yna troid ef dair gwaith ar ganol y llawr; a gofynid iddo ddal un o'i gyd- chwarenwyr, a phan lwyddai rhoid y mwgwd ar hwnw neu hono, canys rhan fawr o abort y chwareu fyddai fod y ddau ryw yn cymeryd rhan ynddo. Byddai ambell un yn gallu tremio tros, tan, neu trwy y mwgwd a gweled ei gym- deithion mewn amrywiol ystumiau digrifol yn ceisio cadw eu hunain o'i afaelion. Gomedd presenoldeb y Wasg. RHYWBETH digon tebyg i Ohwareu Mwgwd yr leir ydoedd gwaith Pwyllgor y Chwarelwyr yn gomedd i'r wasg fod yn bresenol pan ddadleu- ent deilyngdod eu. dau ysgrifenydd bythef- nos yn ol, a'r un modd Gyngbor Rhyddfrydol Dwyreinbarth Dinbych ddydd Gwener diweddaf, pan ddadleuent deilyngdod y gwahanol ymgeis- wyr am y fraint o ymladd eu brwydr yn yr eth- oliad agoshaol. Chwi ellwch benderfynu fod rhyw ddrwg yn y caws, neu rhyw bobl annoeth yn llywodraethu. neu y ddau yn nghyd, pan omeddir presenoldeb y wasg ac fe ddychmygir fod y drwg yn fwy, a'r annoethineb yn wrthun- ach, trwy fygydu'r cyhoedd neu efallai y bydd y mwgwd yn aneffeithiol, ac fel y cnaf yn y chwareu, yn gweled pobpeth, ac yn cael mawr ddifyrwch wrth syllu ar ystranciau y sawl geis- iodd ei ddallu. Duwinyddion Llandrindod. MAE y gyrchfa boblogaidd hon, fel y gellir casglu oddiwrth ei henw, yn cael ei thrwblo yn awr ac eilwaith gan dduwinyddion. Ac y mae yn digwydd weithiau fod Ffyrdd y rhain cyn groesed Ag un ar i fynu a'r Hall ar i waered, Ac yn ddigun a moedro menydd dyn gwan Heb wyb)d pa fan i fyned. Un Sul yn ddiweddar, yr oedd Cardinal Vaughan yno yn llefaru yn ei deml fach ei huu. Yn fuan wed'yn pregetbai y Parch Eynon Davies yn Nghapel yr Aunibynwyr, gan gyfeirio yn llym at ymosodiadau Pabyddiaeth ar Gymru, megys penodiad y Ficer-Apostolaidd. a'r sylw neillduol a delir iddi gan awdurdodau Rhufain. Soniodd hefyd am bregeth y Cardinal, ac mai nid yn y dull mwyn a siriol hwnw y byddai ei barchedigaeth yn llefaru yn gyffredin. Enynodd geiriau Eynon seldaubaidy Western Mail, yr hon sydd bob amser yn llosgi tros iechyd y ffydd. Rhydd wers dda i'r Pregethwr Ymneillduol am ei eoodra yn beio Pabyddiaeth am geisio adenill Cymru a gofyna onid oes gan Babyddiaeth gystd hawl i broselytio yn Nghym- ru ag sydd gan Ymneillduaeth ? Golygfa adeil- adol ond ysmala rywsut, ydyw gweled y Car- dinal, druan, yn dyheu am ddychweliad ei genedl yn ol y cnawd at grefydd mae rhywbeth yn ddigrifol hefyd yn yr olwg ar Gymro talent- og, wedi ei eni yn Nghymru, ei godi i bregethu yn Nghymru, wedi ei ddysgu yn Nghymru, ond wedi gadael Cymru i fyned i weinidogaethu ar eglwysi mawrion a chyfoethog allan o Gymru, yn gweled bai ar un arall am hau efrau yn y wlad adawyd ganddo ef i gymeryd ei siawns ond y digrifaf beth o'r cwbl ydyw'r We3tern Mail yn dadleu tros ryddid i Babyddiaeth fel pe byddai'r oenig ddiniwed hono yn cael ei dyfetha gan ei diniweidrwydd.
Marohnadoedd.
Marohnadoedd. Caer, Medi 4. Gwenith gwyn, 5s 4c i 5s 6c y 75 pwys coch, 5s 4e i 5s 6c haidd at falu, 2s 6c i 2s 10c y 64 pwys ffa, 4s 8c i 5s y 80 pwys ceirch, hen, 3s i 3s 6c y 46 pwys; newydd, 2s lc i 2s 4c; indrawn, hen, 8s 6c i 9s y 240 pwys; newydd, 8s 3c i 8s 6c. Amwythig.—Me<8i 4. Gwenith gwyn, hen, 4s 10c i 5s 9c coch eto, 4s 8c i 5s y 75 pwys ceirch, newydd, 12s i 14s y 225 pwys; haidd, 2s 6c i 2s 10c y 64 pwys. Dinbych, Medi 1. Ymenyn ffres, Is i Is Ie y pwys llestri bach" 11 Jc i Is eto mawr, Ille; biff, 60 i 9c molltgig, 7c i 9c cig oen, 7c i 9c cig llo, 60 i 8c wyau, 13 am swllt; ieir, 3s i 4s 6c y cwpl; hwyaid, 3s i 4s 6c. Blawd ceirch, 2e y pwys. Llangefni, Medi 2. Ceirch, 17s i 17s 60 y chwarter newydd eto, 14s i 14s 6c pytatws, 2s 60 i 2s 9c y can pwys; ymenyn ffres, Is 4c y pwys gwlan, 7c i 8c y pwys; ieir, 3s 4c i 3s 8c y cwpl; hwyaid, 4s 6c i 5s y cwpl. Perchyll, 17s i 20s y pen moch tewion, 3ic i 4c y pwys wyau, 12 i 14s am Is. Rhuthin-Awst 30. Gwenith, 10s 6e i lis yr hobed ceirch, hen, 6s i 7s newydd, 5s i 5s 60. Ymenyn ffres, Is i Is 2c y pwys ieir, 3s i 4s 6c y cwpl; hwyaid, 4s i 5s. Wyau 13 i 14 am Is. Lerpwl, Medi 7. Biff, 5c i 9c molltgig, 5c i 9c cig llo, 6c i 9c ymenyn ffres, Is 2c i Is 3c eto hallt, 10c i Is 4c wyau, 7s 8c y 120; pytatws, Is i Is 4c y pec. Q-wrecsam, Awst 30. Biff, 5ic i 6c molltgig, 7c i 7$c cig oen, 7c i 8e. Moch tewion, 7s 60 i 8s 6c y scor. Lloi, tua 45s yr un. Bustych, 9p i lip gwertheg hespion, I Sp i lOp,
CDewi Ogwell).
Y diweddar Barch. David Roberts, D.O. CDewi Ogwell). [Gan PEDROG.] YDYW, mae'r gwr enwog a pharchus hwn eto wedi croesi at y mwyafrif mawr ac er mai rhesymol oedd disgwyl ei ymadawiad ar gyfrif ei oed mawr a'i gystuddiau ami a blin, eto llifa too o chwithdod a hiraeth dros galon ei geaedl pan glyw y newydd fod Dr. Roberts yn ei fedd Mae'n hysbys ddarfod i Dr. Roberts gael ei gys tuddio'n drwm, o dro i dro, yn ystod y pedair blyn- edd diweddaf, fel yr ofnwyd fwy nag unwaith o'r blaen fod y diwedd wedi dod. Ond er iddo fethu pregethu fawr er's tros flwyddyn yn ddiweddar, dychwelodd ffrwd bywyd yn ol iddo amryw weith- iau fel ag i'w alluogi i fyn'd ychydig o gwmpas. Bu yn ystod yr haf hwn ar ytnweliad ag amryw fanau, megys Lerpwl, Colwyn, Bangor, Oaergybi, &c. Casglodd ddigon o nerth ar y teithiau hyn i allu pregethu yn ei gapel arferol yn Queen Street, Gwrecsam, y Sal cyntaf o Awst diweddaf, a synid ei fod yn pregethu mor gryf. Pan adferwyd ef o'r anwydwst y tro blaenorol, ac iddo ail ddechreu pregethu, ei destyn oedd, A bu, a hwy yn lladd, a'm gadaw inau," ke. (Ez. ix. 8). Mor darawgar y fath destyn iddo ef ar y pryd, pan wedi ei waredu o grafangau'r afiechyd a laddai luaws o'i gylch Yr un mor darawgar oedd ei destyn y Sabboth olaf iddo bregethu, sef, "Yna y dywedais, Ni soniaf am dano ef, ac ni lefaraf yn ei enw ef mwyach; ond ei air ef oedd yn fv nghalon yn llosgi fel tan," &c. (Jer. xx 9), Wedi y Sabboth dan sylw, yr oedd ganddo byfchefnos i orphwys cyn myn'd i'w gy- hoeddiad bwriadedig yn Ffestiniog. Gwelais ef cyn Eisteddfod Casnewydd, atheimlai ddyddordeb byw yn ei rhagoiygon a chofiaf yn dda y pwyslais a pha un y dywedodd, "Gwell i mi beidio meatro yno y tro yma, 'rwy'o meddwl Daethai i dreulio yr amser rhwng y Sul y pregethodd yn Ng"recsltm a'r cwhoeddiad i fod yn Ffestiniog i dy ei ferch.Mrs Had field, yn Lerpwl. Y in welais ag ef yao y nos Wener blaenorol i Sul Ffestiniog, a chefais ymgom ddifyr âg af. Yr oedd yn wanUyd iivvn, ond er hyny yn codi ei olygon yn lied obeithiol tua mvn- yddau Ffestiniog. A ydych am ei mentro hi 'fory, Dr Roberts ?" 'Rwy'n meddwl fy mod i, wir," oedd yr ateb. "A ydych ya teimlo'a atebol i'rdaith?" Wei, ydwyf, am wn i, wir." "Ond maer daith yn lied bell?" "Ydyw, mae hi'n mhell hefyd ond," ychwanegai, mae'n un calon- did i mi fod Hivfa yn dwad efo mi o Langollen yn mlaen." Ymadewais dan yr argyhoeddiad ei fod yn ben- derfynol o gychwyn i'w daith y Sadwrn. Bu fy meddwl yn ceisio ei ddilyn rhwng ofn a gobaith yn ei daith bell-pell iawn, fel y tvbiwn, iddo ef. Modd bynag, wedi yr oedfa yn Kensington, nos Sabboth, Awst 15fed, daeth cenad i'm cyrchu, gan hysbysu fod Dr Roberts wedi ei daro yn wael boreu Sadwrn yn nhy ei ferch. a chyn cychwyn ohono i'w daith. Aethum yno ato ef a'i deulu trallodus, a gwelais fod yr hybarch Ddoctor fel y dywedid--yn sal iawn erbyn hyn. Cafwyd meddyg ato yn ddi- oed, yr hwn a hysbysai na byddai y claf yn gyfaddas i'w symud am amryw ddyddiau, o leiaf. Bu Dr Thomas Clarke yn dra gofalus ohono yn ystod ei gystudd, a galwodd Dr Evans, Gwrecsam —meddyg a chyfaill Dr Roberts pan fyddai adref— i'w weled rai troion hefyd. Dywedodd y meddyg wrthyf ar y cyntaf ei fod yn bur amheus a allai y claf dynu trwyddi, oblegyd fod ei gyfansoddiad wedi ei wisgo allan, heblaw ei fod hefyd yn dyoddef oddiwrth anhwylder mewnol. Felly, am dair wythnos, bu bywyd yr henafgwr parchus yn ymddangos fel canwyll wedi Uosgi i'w socet, ond y fflam yn chwareu i fynu ac i lawr, gan gynyrchu teimladau cyfatebol o obaith ac ofn yn mynwesau ei deulu, nes o'r diwedd, yn mhlygain boreu y Sab- both diweddaf, diffoddodd y fflam yn Ilwyr. Gofidus gan ei deulu a'i gyfeillion na buasai Dr Roberts wedi cael dychwelyd i'w gartref, a chael treulio ei ddyddiau olaf dan ei gronglwyd ei hun, ac yn nghyrhaedd y cylch agosaf o'i gyfeillion yn maes ei lafur. Oafodd y diweddar Dr John Hughes dalu ymweliad 11 hen ardal ei faboed, a golygfeydd boreu oes yn Amlwch a Llanerchymedd, a byw i gyrhaedd adref i Gaernarfon i farw. Cafodd yr hybarch Clwydfardd roddi tro heibio golygfeydd ei fachgendod yntau tua Dinbych, a dychwelodd i Abergele mewn pryd i gael marw adref. Ond dyma Dewi Ogwen wedi bod ar ymweliad â hen ardaloedd ei ieuenctyd yntau, ond nid yn cael dychwelyd i'w gartref ei hun i farw. Bwriwyd ef ar wely cystudd yn Lerpwl, a dywedodd awdurdod di droi-yn ol wrth ei fywyd gwan, "Hyd yma yr äi, ac nid yn mhellach." Er hyn oll, cyfiawnder â phawb yw hysbysti nad oedd modd i unrhyw glaf gael ei wylio yn fwy go- falus a charuaidd. Nid oedd unrhyw aberth yn ormod gan ei. briod a'i blant er mwyn yr hwn a gerid ganddynt mor fawr, fel y gwyddent eu bod hwythau yn eilunod ei galon ef. Nid oedd awr o ddydd na nos yn llithro heibio nad oedd llygaid eiddigeddus yn ei wylio, a dwylaw ewyllysgar yn ymyl. Ac yr oedd yntau yn gwbl ddirwgnach. Credai yn gryf y buasai ymweliad ag Egremont- lie mae Miss Richards, ei nith, yn bvw—yn llesol i'w iechyd. Parhaodd yn ymwybodol bron i'r awr olaf. Bydd- ai'n ami yn rhy wan a bloesg i ddweyd gair, ond gwnai arwyddion clir ei fod yn deall yr hyn oedd yn myned yn mlaen. Cyn ei fyned ymaith, galw- odd ei holl deulu oedd yn bresenol at ei wely marw i dderbyn ysgydwad olaf llaw & chusan olaf gwef- usau pob un ohonynt. Nid oedd er's dyddiau yn gallu ymorphwys os na byddai rhywun yn gafael yn ei law eiddil. Modd bynag, mynodd angau iddo ollwng gafael o bob Haw ddynol, a Dewi Ogwen nid oedd mwy Nid oes genyf nemor i chwanegu am ddyddiau olaf Dr. Roberts. Cefais lawer ymgom felus ag ef yn ystod y blynyddau diweddaf, ond nid oes ham- dden na gofod i gyfeirio atynt yn awr. Yn ystod ei gystudd olaf buasai'n gam a'i fywyd egwan i'w drethu a liawer o siarad, ac ymgedwais rhag hyny. Efallai pe buasai cyfoed iddo gydag ef yr agorasii iddo fwy o'i brofiad crefyddol; ond cyfrifaswn yn hyfdra ynof fi i son am beth felly wrtho. Modd bvnag, y noson olaf y gwelais ef yn iach dywedodd air tarawgar iawn i mi. Eisteddai yn ei gadair gongl, fel arfer, a sylwn y fath sypyn eiddil, eiddil, o gorph ydoedd. Gan feddwl am ystad ei iechyd, go- fvnais iddo, Sut yr ydych yn teimlo erbyn hyn, Dr Roberts ?" Tynodd ei law, deneu fel aden ad- eryn bach, tros ei dalcen glan, a dywedodd, "Wel, Pedrog bach, 'rydwi'n teimlo'n weddol, wir. Mae ambell gwmwl yn dwad tros y meddwl weithiau ond wedi hvny, rydwi'n rhyw gredu fod yr haul yna o hyd." Dyna ddigonl Nid ar ei wely ang = u y meddyliodd Dr Roberts am grefydd a bvd a ddaw. Credwn iddo farw yn ngoleuni Haul Cyfiawnder. Dywedodd Mr Lewis, Catarcqua, America, wrthvf mai rhai o'r treats penaf gafodd ef erioed oedd clyw- ed H. W. Beecher yn dweyd y gair "Love I" a Dewi Ogwen yn dweyd y gair Tangnefedd Credwn fod Dr Roberts erbyn hyn yn sylweddoli'n ilawn ystyr ei ho-ff air ac y gellir dweyd am dano iddo fyned i dangnefedd ac wrth gymeryd yr olwg olaf am byth ar ei weddillion, tybiwn fod ei ysbryd wrth ymadael wedi gadael cysgod o'i dang- nefedd ei hun ar y corph marw. ° Fel yr oeddwn yn ysgrifenu y nodiadau hyn, dyma air trA amserol a tharawgar oddiwrth un o gyfeillion ac edmygwyr penaf y diweddar Dr Roberts, sef Rhuddenfab. Yr oedd y doethawr hyglod yn treulio Sabbath yn Rhuthin, ac yn aros gyda'i hen gyfaill. Fel yr oedd y ddau yn ym- ddiddan a'u gilydd yn nghylch rhywun a fuasai farw yn ddiweddar, ebai Dr Roberts, Wyddoch chwi, fe hoffwn i yn fawr gael marw ar y Sabboth hoffwn fod wedi pregethu y Sabboth hwnw, i fy ysbryd fod fwy in touch a'r byd ysbrydol.' Dywedai fod hwnyna yn ddymuniad cryf yn ei enaid er's blynyddau-" Cael myn'd i'r nefoedd ar y Sul." Wel, dyna engraipht arall o'r Arglwydd yn rhoddi i'w eiddo y diwedd yr oedd yn ei ddisgwyl." Cymerwyd ef o Sabboth byr y ddaear i Sabboth o oes byth ei hyd." Diau y bydd calonau lawer yn curo mewn cyd- ymdeimlad a'r teulu galarus-y plant amddifaid, ac yn enwedig y weddw oedranus a thrallodus sydd wedi coHi cymdeithas a nodded yr hwn fu'n gyd- mar bywyd iddi am oes faith. Teimla fod y cysgod clyd fu ganddi wedi ei symud ymaith, ac fel pa buasai ei bywyd unig yn agored i ddryghinoedd gerwin y byd yn y dyfodol. Boed iddi hi a'i ham- ddifaid, er hyny, gael proa fod iddynt le clyd yn nghysgod yr Hollallucg." Teg yw hysbysu fod aelodau eglwys Queen's Street, Gwrecsam, wedi dangos gofal mawr am eu diweddar weinidog, wedi ym weled ag ef yn ei gys- tudd, ac wedi cynorthwyo yn effeithiol i gysuro a chynorthwyo y teulu galarus yn eu trallod. Symudwyd gweddifiion y diweddar Dr Roberts i Wrecsam ddoe, a ehymer yr angladd le yno ddydd C4wener nesaf. Bydd gwasaoaeth yn Nghapsl Queen's Street am 2.15 yn y prydnawn. BYWGRAPHIAD OHONO. Ymddaogosodd y bywgraphiad canlynol o Dr Roberts yn y Cymro am Ebrill 15fed diweddaf HANAI Dr Roberts o gyff nid anenwog. Yr oedd ei nain ef yn chwaer i fam y Parch John Jones, Talsarn, a'i frodyr, ac i fam y Parch Cadwaladr Owen, Dolyddelen. Arferai y Parch John Jones, Talsarn, ddweyd mai teulu epilgar iawn oedd eu teulu hwy; eu bod yn ddigon Iluosog, ond eu casglu at eu gilydd, i wneud Sasiwn a bod digoa o bregethwyr yn y teulu i gynal y Sasiwn hono Mab oedd Dr Roberts i'r diweddar Barch Dafydd Roberts, Bangor, pregethwr am dros 40 mlynedd gyda'r Trefnyddion Calfinaidd, a brawd iddo oedd y diweddar Barch W. Samuel Roberts, Bangor, yn perthyn i'r un enwad. Gyda'r Trefnyddion Calfin- aidd yr oedd Dr Roberts hefyd pan dderbyniwyd ef i aelodaeth eglwysig, yn 15 mlwydd oed. Modd bynag, yn mhen dwy flynedd wedi hyny, ymunodd a'r eglwys Annibynol, yr hon oedd ar y pryd dan ofal Dr Arthur Jones yn Mangor, a chyda'r enwad hwnw y dechreuodd bregethu pan oedd tua 19 mlwydd oed. Nid oedd gan y Trefnyddion athrofa yn y dyddiau hyny, ond gobeithiai ef gael manteis- ion athrofaol pan ymunodd A'r Annibynwyr. Der- by niodd rai gwersi mewn Lladin gan ei weinidog er ei barotoi i Goleg Hackney, ond Ilithro i'r weini- dogaeth a wnaeth, ac efe ond ieuanc iawn, ac heb gael y manteision ag yr ymawyddai gymaint am danynt. Urddwyd ef yn weinidog ar eglwysi Seion a Siloh, Mon, ar y 3ydd o Fai, 1839 ac yr oedd efe felly hyd ei farwolaeth y gweinidog hynaf yn ei enwad yn Ngogledd Cymru â gofal eglwys ganddo. Yn 1842 derbyniodd alwad oldiwrth eglwys Gart- side Street, Manceinion, a bu yno vn llafurio yn llwyddianus, pryd, oherwydd gwaeledd iechyd ei anwyl wraig, y derbyniodd alwad i Seion, hen faes ei lafur, mewn cvsylitiad a Chemaes, Mon. Fel Robarts, Cemaes," yr adwaenid ef y pryd hwnw trwy gylchoedd eang. Yn 1850, cafodd alwad o Bendref, Caernarfon, fel olynydd i Caledfryn. Yn y flwyddyn hono gorfu iddo fyned dan driniaeth lawfeddygol lem, a mawr fu ei ddyoddefaint. Dan- goswyd llawer o gydymdeimlad ag ef, ac offrymwvd miloedd o weddiau drosto. Bu am rai misoedd heb aliu pregethu yn y cyfnod hwnw, ond llenwid ei bwlpud gan weinidogion o bob enwad crefyddol yn y cylch Ond pan ddechreuodd eilwaith ar ei I waith, fe deimlai ei wrandawyr fod misoedd mud ei gystudd yn ton allan yn hyawdledd mwy na* erioed yn ei bregethau. Clywsom wr deallus3 perthynol i enwsd arail, yn dweyd na chlywodd efe ddim erioed mor effeithiol ag un o bregethau Dr Roberts yn fa an wedi ei adferiad, a bod y gyn- ulleidfa wedi tori allan i wylo bron yn ddilywodr- aeth. Sn y flwyddyn 1871, symudodd o Gaernar- fon i gymeryd gofal yr eglwys Annibynol yn Queen Street, Gwrecsam, a bu'n gweini iddi tra cafodd narth. Yr oedd dyled ar y capel ar y pryd o fil o bunau, ond trwy ymdrechion dihafal y gweinidog yr aelodau, a'r cyfeillion, llwyr ddilewyd y mil punau mewn pedair blynedd. Mae'n debyg nad oes yn Nghymru weinidog yn fyw a bregothodd yn amlach, ac mewn mwy o gyfarfodvdd, ac hefyd mwy o bregethau nag efe. Yn ystod ei weinidog- aeth yn Nghaernarfon yn 1861, ymwelodd as America, ac mae adgofion am dano yn perarogli drwy y wlad hono yn mysg y rhai a'i clywsant, a chlywsom amryw ohonynt yn adrodd rhai o'i sylw- (Parhad ar tudal S.)