Y Cymro

-0-- Dyffryn Clwyd. PRIODAS. FORE Sadwrn, yn Eglwys yr Holl Saint, Margaret Street, Llundain, priodwyd Mr E. O. Watkin- Davies, M. B., Dinbych, mab y diweddar Barch David Watkin Davies, a Mrs Frances Methven Roberts, gweddw y diweddar Mr Methven Roberts, Dinbych. Gweinyddwyd gan y Parchn F. P. Watkin Davies, ticer Llanfachreth, Dolgellau (brawd y priodfab); H. M. Scott, Brindish (nai y briodferch), a W. E. Jackson, M.A., Llundain. Cyflwynwyd y briodferch gan ei brawd-yn nghyf- raith, Mr W. B. Roberts, Waterloo, a'r gwas priodas ydoedd Mr Watkin DA vies. Yr oedd y pwyddion yn rhifo dros 250, ac yn werthfawr iawn, COLLI DWFR. Mae gan Rhuthin ddwfr-gronfeydd rhagorol, ond hysbysir fod miliwn o alwyni o ddwfr wedi eu colli'n ddiweddar trwy i dwll gael ei wneud gan wreiddyn coeden yn un o'r cronfeydd. Canlyniad hyn yw nas gellir cael dwfr ond am bedair awr bob dydd yn y d Ilef, yr hyn a achosa gryn annghyf- leusdra. CURO'R HEDDWAS Dyn nwydwyllt yw David Jones, Rhuthin, ac y mae'n credu mai un o aracanion ei ddyrnau yw taro heddgeidwaid. Treiodd ei law hefo'r Rhingyll Woolam, a byny yn bur effeithiol ond am y mwynhad hwnw rhaid iddo dreulio tri mis yn y carchar, a chaiff amgen gwaith i'w ddyrnau yno'n ddiau. TLOTTSTN EDIFEIRIOI- Caed hwyl g&rw yn Mwrdd diweddaf Gwarcheid- waid Rhuthin. Y mddengys fod un o'r enw Llew- elyn Hughes Roberts—ac efe yn derbyn cymhorth o'r plwyf—wedi meiddio myned i dfarn. Oblegyd hyn, peoderfynwyd atal ei ddogn wythnosol ac yn y cwrdd diweddaf daet.h Roberts gerbron y gwarcheidwaid i addef ei drosedd ac i ofyn am drugaredd. Parod.d lawer o hwyl, yn neillduol Pan sylwodd fod Dafydd Roland y Bala yn ddyn duwiol, ond nad oedd yn berffaith mwy nag yntau. ~7MyDai Mr White mai meddwl yr oedd wrth gyf- eirio at Dafydd Roland am y geiriau hyny :— Os etholedig cyn fy ngeni, Etholedig wedi meddwi. J^d byiuig, trugarhawyd wrtho oherwydd ei edifeirwch, a phenderfynwyd rhoddi 2s yr wyth- noe iddo. o

Cigau gwir Gymreig o bob math i'w cael yn ddyddiol am brisiau rhesymol yn Siop COED Y •HRAXN, 17 Deane Street, gyferbyn a Marchnad St, John.

Nodion o'r Odinas. II [Gan CWILSYN], NasoN Medi'r 2il, rhanwyd y gwobrwyon yn I Ysgol y Bwrdd, Anfield Road, gan Mr J, E. Parrott, M.A LI.B., yr hwn a sylwodd fod 43 o dystysgrifau Undeb Sefydliadau Addysgol siroedd Lancaster a Chaer wedi eu henill gan aelodau o'r ysgol hon yn ystod y t.ymhor diweddaf. Wrth longyfarch yr athrawon ar y llwydd hwn, teimlai bleser neillduol wrth hysbysu mai Miss Eleanor Jones, o adran y eeaethod, enillodd y brif wobr mewn hanes a gynygid gan y Bwrdd Ysgol, a hyny mewn cystadleuaeth agored. Merch yw Miss Eleanor Jones i'r Parch T. Rees Jones, 51, Rockfield Road, a llawen genyf finau hefyd ei llon- gyfarch ar ei Ilwydd. Glywaf fo(I Cymdeithas Cymru Fydd y ddinas yn tori gwaith allan at y tymhor nesaf, a bod am- ryw ddarlithiau wedi eu trefou. Hyderaf na ad- ewir pynciau Cymreig allan o'r rhaglen. Bydd trafod y cyfryw yn foddion rhagorel i ddiwylliant yr aelodau, a bydd y cyfryw amcan yn rheswm cryf dros fodolaeth y gyrndeithas. Dyma. un arall o anwyliaid y pwlpud Cvmreiy wedi myned i huno, sef y Parch. Dr. David Ro- berts, Gwreesam. Efe yw'r trydydd gweinidog mewn cyfnod byr i fyned i ardal lonydd yr aur delynau" o'r ddinas; ac os oedd Pisgah yn dir cysegredig i'r meddwl Hebreig am fod Moses wedi gadael y ddaear o'i gopa,, mae'n rhaid fod Lerpwl yn gylfelyb i'r meddwl Cymreig oherwydd mae yspryd ami un oedd yn Feses i'n cenedl wedi dianc oddi yma. Yn unman nid oedd y Dr. ymadawedig yn fwy anwyl nag yn Lerpwl a bydd coffa hir am y meddyJiau tlysion oerldynt fel "afalau aur mewn gwaith arian cerfiedig" yn ei bregethau. Yn Lerpwl yr enillodd ei wobr olaf fel bardd, sef y tlws arian a gynygiodd eglwys Great Mersey Street am farwnad i'w chyn-weinidog, y diweddar Barch. Wm. Roberts. Trefnir i Miss Annie Thomas, merch y Parch. John Thomas, Catharine Street, fyned allan i faes cenadol y Methodistiaid yn India ar fyrder. Bu'r "Inglis C6s ar ofyn cynulleidfaoedd M.C. Lerpwl y Sul diweddaf. Rhyw 3c, ar gyfer pob aelod gyfrenir yn y ddinas at yr achosion hyn ac y mae n anhawdd gwybod pa un ai annghrediniaeth o werth y cyfryw neu'r aoercbiadau trwsgl a wneir o u plaid gan y gweinidogion a'r blaenoriaid ar Sul ycasgiiad sy'n priodoli fod y swm mor fychan. Hwyrach y penderfynit hyn gan y Cymdelthasau Llenyddol maes o law. Gwelaf fod cwrdd cystadleuol ar raddfa lied eang i'w gynal ddydd Calan yn Webster Road. Mae r testynau yn weddol dda ond go grintach yw cynyg dim ond gini am draithawd ar Y 60ain mlynedd diweddaf o banes Methodistiaeth yn Lerpwl a'i wersi ar gyfer y dyfodol."

Y 'DERYN DU SY'N RHODIO'R GWLEDYDD. (Hen Gerdd Ben FfaÙ.) Y 'DERYN du sy'n rhodio'r gwledydd, Ti a wyr yr hen a'r newydd, A roi di gyngor i fachgenyu Sydd yn curio er's gwell na blwyddyn ? A roi di gyngor i mi ? I 0, dere'n nes, fachgenyn, gwrando Gael gwybod beth sydd yn dy flino P'run ai'r byd sy'n troi'n dy erbyn, Ai curio 'rwyt o gariad rhywun ? A fyni di gyngor gen i ? 0, nid y byd sy'n troi'n fy erbyn, Na churio 'rwyf o gariad undyn, Ond gwel'd y merched glan yn pallu, Nas gwn pa le i droi 'mhen i garu, A roi di gyngor i mi ? A fyni di yr hen wraig weddw, A'i yn llawn, yn ymyl marw, A'i gwartheg duon yn ei buches, Fe wna hono iti fawrles, A fyni di hon i ti ? Ni fynaf fi mo'r hen wraig weddw, Sydd a i chod yn ymyl marw, A'i gwartheg duon yn ei buches I mi nid ydyw hon gyd mares, Ni fynaf mohoni hi. A fyni di mo ferch tafarnwr, I Sydd a'i phen yn llawn o synwyr, A'i chwrw a'i bir a phorter pa.rod, Yn derbyn arian bob diwrnod, A, fyni di hon i ti ? Ni fynaf fi mo ferch tafarnwr, Sydd a'i pben yn llawn o synwyr, Pan fyddo'i phwrs yn brysur launchio Llawer ceiniog ddrwg fydd ynddo, Ni fynaf mohoni hi. Wei, fyni di mo'r lan wniadyddes, Sydd a'i nodwydd fain a'i phincase ? Ti gei dy grys yn lan bob amser, Fe fyddai hon yn well na llawer, A fyni di hon i ti ? Ni fynaf fi mo'r lan wniadyddes, Sydd a'i nodwydd fain a'i phinease, Pan fo arnaf eisiau nithio, Fe fydd y winrhew ar ei dwylo, j Ni fynaf mohoni hi. A fyni di mo ferch yr hwsmon, Sydd yn gangen la wen, dirion, A dyrra arian i'r cornelau, A neidia naid am naid i tithau. A fyni di hon i ti ? Wel, can' ffarwel i ti, 'r aderyn, Wei, dyma'r ferch 'rwyf fi'n ei 'mofyn, Tra llong ar f6r, a gro mewn afon, Ni fynaf fi ond merch yr hwsmon, Ffarwel, ffarwel i ti. "U

Y diweddar Syr G. O. Morgan, meddir, oedd y cyntaf i alw Mr. Gladstone yn Grand Old Man." Hysbysir fod David Davies a Robt. Owen, y ddau chwarelwr a ataliwyd i weithio yn Methesda fis Medi diweddaf oherwydd anufudd-dod, wedi YIU- ddiheuro i Mr. Young, ac Wedi cael eu gwaith yn ol. Oinid y byddai i achos y ddan hyn beri an foddlonrwydd yn mhlith y dynion, ond da gweled y mater wedi ei benderfynu'n heddychol. -0-

Coed y Brain, Nannerch, sir Fflint.—Mae ten- antiaid y ffarm eang hon yn magu a phesgi llu mawr o anifeiliaid eu hunain, yn eu lladd yn y Uadd-dy svdd yno, ac yn eu gwerthu yn Siop Coed y Brain, 17 Deane Street, gyferbynâ Marchnad St. John, Liverpool.

Colofn Dirwest. Mewn adroddiad ddarllenwyd yn Nghymdeith- asfa Pwllheli yr wythnos cyn y ddiweddaf, cry- bwyllid fod holl weinidogion M.C. L eyn ac Eifionydd, heb un eithriad, yn llwyr-ymwrthod- wyr; a chryn nifer o'r diaconiaid. Ffermwyr ydyw llawer o'r rhai diweddaf; ac yn cydyin- ffurfio a'r hen arferiad o droi i'r daiarn i daro bargen. Y mae Esgob newydd Wakefield, fel ei raoflaen- ydd Dr Walsham How, yn bleidiwr selog i'r achos dirwestol. Vu wir, un o arwyddion yr amserau ydyw fod yr Eglwys Sefydledig, o ran ei hesgobion a'i hoffeiriaid, yn gwella'n ddirfawr yn y cyfeiriad hwn-er nad mor gyflym a'r Eglwys) Rhyddion. Lie mae'r Hen Fam fwyaf ar 01 ydyw gyda.i Chym- deithas Ddirwestol—y C. K T.S. Tra'n cefnogi llwyrymataliad, y mae rhyddid gyda hon i yfed hyu a hyn o'r diodydd meddwol dC y mae hyn yn achlysuro pob hyd a lied o lymeitian. 'Does byth lewyreh ar ddyn na sefydliad fyddo heb ifydd a chredo bendant y naill ffordd neu'r Hall. Gwell dyn o ddifrif tae o blaid cyfeilioruad na dyn difraw gyda'r gwirionedd. Y mae oes y cymdeithasau cymedrol fel y hi wedi myned heibio, ac ail fywyd i waith dirwestoi yn yr Eglwys fyddr ai gosod yr hen gyrndeithas ar sylfeini newydd a gwell. Bydded go gryf gan Archesgob Caer- gaint fyddai ddigonol, mi gredaf, i beri cyfnewid- iad felly. Ddydd Sadwrn cynelid liys trwyddedu Abergele a Colwyn Bay, pryd y galwyd sylw at amledd meddwdod yn yr ardaloedd, ya arbenig ar y Sul. Dywedwyd yn y llys fod rhai o'r Cafarnau "fel ffair" ar y diwrnod hwnw, gan arnled yr ymwel wyr bondigrybwyll ddeuent yno mewn cerbydau ac ar eu rhodau. Sylwodd y cadeirydd (Mr J. Herbert Roberts, A.S.) os dygid tystiolaeth yn mlaen o barth yr ymyfed ar y Sabboth y bydda i'r fainc ystyried ai nid gwell trwyddedu'r tai af reolaidd am chwe diwrnod yn lie saith. Mae'n bryd gwneud rhywbeth, wir, hefo'r cread- ur rhithiol y telthiwr bona fide. Mesur rhagorol ydyw Cau Tafarnau ar y Sul yn Nghyrmu; oad y mae'r adran ynddo sy'n amcanu gwneud gwaban- iaeth rhwng teithiwr anorfod a'r coeg-drempyn sy'n hela diod yn fethiant andwyol; adran cwlwm dolen ydyw, y gellir ei hestya a'i chwtogi fel y mynir. Cynaliodd y Pabyddion eu huchelwyl ddirwestol yn y Palas Grisial y Llan cyn y diweddaf. Y Pabyddion gynyrchodd y Tad Mattew-un o brif apostolion dirwest y ganrif ond lied ddifraw fu'r hen gvfundeb wedi ei farwolaeth ef hyd 1872, pan y cychwynodd y Tad Nugent ei Gynghrair Dir- westol yn Liverpool. Y mae Nugent bellach wedi ymneillduo ond dygir y gwaith yn mlaen gan bleidwyr grymus, megys Qanon Murnane a Canon Keens yn Llundain, ac yn arbenig y Tad Hays, yr hwn sydd yn anerch cynulliadau trwy'r- deyrnas gwrbwygilydd. Siaradydd grymus yn y cyfarfod uchod oedd ein cydwladwr a Phabydd, Mr Bowen Rowlands, Q.C. SEpyDMAD TEML NE ??YDD,—Dan ngwdd Dos- barth Deml swyddi Lancaster a Chaer, cynaliwyd cyfarfod i sefydlu Teml newydd yn nghapel Sutton, ger St Helen's, nos Sadwrn, pryd yr oedd 1 yn bresenol o Lerpwl y brodyr canlynol (yn' Ilenwi'r cadeiriau swyddogol am y tro) ;-Llew Wynne, D. B. D. John Williams, D., Cyng. Yaughan Jones, D. Ysg. Fvan Owen, D. Gaplan; Miss E. Parry, D.R.; Huw Parri, D.A.T.P.; John Joaes, D.A. Eth. Edw. Davies, D. Ysg. Cyn. John Evans, D.I.R.; John Lewis, D.W. Miss Hettie Harris, D. Neg. Brodyr J. J. Thomas, Lerpwl; a John Wiiliatns a Bundred, Bootle. Derbyriwyd 44 (14 o chwiorydd a 30 o frodyr) fel aelodau, a phenderfynwyd enwi'r Demi yn Noddfa Sutton." Etholwyd Infyd y swydd. ogion am y chwarter, a dechreuir y gwaith gyda phob argoel o ddyfodol lwyddiant yn mysg Cymry yr ardal. Dyledus yw cydnabod mai i waith y Brawd Edmund Griffith yn hau y dyiid priodoli dechreuad y mudiad presenol, a gofidiai'r frawdol- iaeth fod amgylchiadau yn ei gadw rhag bod yn bresenol i weled ffrwyth ei lafur.

Amaethyddiaeth Prydain Fawr. MAE Bwrdd Amaethyddiaeth wedi cyhoeddi'r ad- oddiad canlynol o gyfrifon a gasglwyd Mehefin 4. Dengys fod y tir dan wenith yn 1.889.161 o aceri haid.1, 2,035,790; ceirch, 3,036,056 pytatws, 504,914; gwair oddiar dir a ildiwvlliwyd, 2,286,261; gwair oddiar borfeydd, 4,509,977 hops, 50,863 sef cynydd o'u cydmaru a 1896 o 195,204 o aceri tan wenith, a 114,295 o wair ar dir amaethwyd, a lleihad o 68,974 o aceri 0 haidd 59,432 o geirch 58 827 o bytatws 127,946 o wair porfa a. 3,354 o hops. Nifer y gwarth- eg a'r heSrod mewn llaeth neu yn gyflo ydoedd 2,532.3/9 gwartheg eraill, dwyflwydd ac uchod, 1,323,230 blwydd a than ddwy flwydd, 1,360,741 dan flwydd, 1,284,147; cyfanrif gwartheg,6,500,497; mamogiaid at fagii, 10,006,697; defaid eraill, blwvdd ac uchod, 6,219,001 dan flwydd, 10,114,742; cyfanrif defaid, 26,340,440; hychod at fagu, 334.244 moch eraill, 2,008.058 cyfanrif moch, 2,342,302. Dengvs hyn gynydd yn rhif y gwartheg godro a chyflo o 20,704; a gwartheg eraill blwydd a than ddwyflwydd, o 54,428 a lleihad o 41,827 mewn gwartheg dros ddwyflwydd, a 26,390 dan flwydd. Ceir lleihad yn nghyfanrif defaid o 364,886, a 536,499 o foch. defaid o 364,886, a 536,499 o foch.

Yn awr yn barod. 384 tudal. Crown 8vo. Pris 38 6ch. COFIANT A PHREGETHAU Y Parcq DAYID DAVIES, Bermo, TAN OLYGIAETH PARCH WILLIAM JONES (David Street) LERPWL. I'w cael gan y Llyfrwerthwyr neu drwy y post ar dderbyniad ei worth, gan ISAAC FOULKES, 8. Paradise Street;, Liverpool OALIEH SYLW A. IT, ACTOPJAI) GWE8TTY GWALIA CGWALIA HOTEL), UPPER WOBUqN PLACE LLUNDAIN, 0 dan arolygiaeth bersonol vr Tien barohailOflf pherchenng presenol GWBSTTY GWALIA, FFYNHONAU LLANDRINDOD. Er mwrn yr hen amser gynt." Dymuna'r perchenog hysbysu ei ",feillion a'i xydnabyddion lluosog (a pbawb eraill asr y bydd yr hysbysiad yn fantais iddynt) fod y Tf uchod wedi ei adgyweirio, ei brydferthu, a'i ddodrefnu irwvddo o'r newydd, a chan ei fod yn hvderus y oydd "Gwestty Gwalia" yn gartref oddieartref fel wnt, apelia am eu cefnogaeth. Mae mewn man canalog a chyfteu*. Y telerau yn rhai anarferol o reaymol, Am bob hysbysrwvdd chwanesroi, wfoner at Mr. EDWARD JENXiNS, GWALIA HOTEL, Upper Wo burn Place, LONDON. CERDDOBIAETH GY'M.- REIG. JOHN S, Wholesale and Retail Music Selle BETHESDA, NORTH 1;V JJES. OEDWIR ar law Stoc Fwyaf Amrywiaetho yn Nghymru o GA14 13 JX.N SO VCRS) CYMREIH; c fel rheol danf snir pob archeb gyda throad y post Anfoner am y a-talogue yn cynwys tua 500 o wahano Ganeuon. ELIAS & OWEN, Paint Manufacturars & Oil Merahants. OFFICE—IMPERIA CHAMBERS, 62, DALE STREET. WORKS-DUTTON STREET, LIVERPOOL Telegrams—Caradoy, Liverpool. Telephone. 6970 1 1. HENRY JONES (Late Saunders & Koberts) TAILOR & DRAPER. 19, CABLE STREET, LIVERPOOL. Late Cutter at F. S. Lowy, London, Excellent New Stock for Selection. (yi BEAUMARIS GRAMMAR & COUNTY SCHOOL HEAD-MASTER E. MADOC JONES, M.A., Downing College, Cambridge (Mathematical Honours ASSISTED BY EXPERIENCED UNIVERSITY STAFF. A FEW BOARDERS received by the Head- master at the SCHOOL HOUSE. Superior accommodation. Perfect sanitary arrangments. Moderate Terms. Prospectus on application to HEAD-MASTER. COLEG Y GOGLEDD, BANGOR (Un o'r Colegau yn Mhrifysgol Cymru). PRIFATHRAW H. R REICHEL, M.A.. ydag Unarddeg o Broffeswyr.Tri o Ddarlithwyr, a Dau ar bymtheg o Athrawon eraill. Dechreua y tymhor nesaf Hvdref 5, 1897. Parotoic ar gyfer Arholiadau Prifysgol Cymru, rhai o eiddo Prifysgol Llundain, y Cwrs Meddvgol yn Mbrifysgolion Edinburgh a Glasgow, ac arholiadau eraill. Rhoir addysg arbenig mewn Amaethydd- iaeth ac Electrical Engineering. M40 yn y Coleg Adran Normalaidd i athrawon elfenol a ohanol- raddol. Cynygir dros 20 o ysgoloriaethau, yn amrywio mewn gwerth o 1:40 i £ 10 y flwyddyn i'r rhai fyddo'n ymaelodi yn y Coleg gyda dechreu y tymor nesaf. Bydd haner yr Ysgoloriaethau yn gyfyngedig i Gymry. Dechreua yr arholiad am danynt Medi 21.-Ceir pob many lion gan JOHN EDWARD LLOYD, M.A., Ysgrifenydd a Chofrestrydd. ATHROFA PRIFYSGOL CYMRU, ABERYSTWYTH. Un o Athrofaau Cyfansoddol Prifysgol Cymru. LLYWYDD: Y GWIR ANRHYDEDDUS ARGLWYDD RENDEL. PRIFATHRAW: T. F. ROBERTS, M.A. CYNWYSA y cwrs o Addysg y parotoad angenrheidiol am raddau yn Mhrifysgoi Cymru a Phrifysgol Llundain, am Ysgoloriaethau yn Rhydychen a Chaergrawnt, ac am astudiaeth feddygol yn y Prif- ysgolion hyn ac yn Ysgotland. Gall meibion a merched a dderbynir i'r ADRAN NORMALAIDD fyned trwy y cwrs gofynol at fod yn Athrawon ac Athrawesau Trwyddedig, ac ar yr un pryd barotoi am y gradd o B.A. neu B.Se. Y mae y swm dderbyniant fel Ysgolorion y Frenhines yn ddigon i'w cynal yn Aberystwyth am dymhor eu hefrydiaech. Yn yr ADRAN AMAETHYDDOL cyfrenir yr addysg mewn Amaethyddiaeth a phynciau perthYLasol sydd yn gymhwys i Amaethwyr, Goruchwylwyr Tir, Athrawon mewn Amaethyddiaeth, &c., a rhoddir parutoad ar gyfer Arholiad Cymdeithas Amaethyddol Frenhinol Lloegr. Llettya y myfyrwyr mewn tai yn y dref, a'r marched dan arolygiaeth Miss E. A. Cirfenter, mown neuadd eang (Alexandra Hall), wedi eu darparu ar eu cyfer. Cynelir arholiad yn mis Medi, pryd y cynygir nifer helaeth o Ysgoloriaethau, rhai yn agored ac egpill ynlöyfynlfedig i Gymry. Am bob manylion ymofyner a T. MowimieR GREBN, Cofrestrydd.