Y Cymro

RELBULONANEURINHYWEL. [Gan AP CYFFIN.] PEN. X.—ANEURIN A JOHN SMITE ETO. ER am!ed a chwerwed iu profedigaethau Aneurm, ni woaethant niwed iddo. Buout yn foddion i gryfhau ei f<ma.u gweiniaid. Gwnaethant well dyn ohono. Gwendid ynddo yn ddi&u oedd ceisio rhedeg Gwilym hefo'i gariad, ond e&fodd ddigon o goab am ei ddireid), a. digon o wers i bsidio gwneud dim o'r fath byth mwy. Penderfynodd beidio chw&reu mig ymguddto hefo serch unrhyw lodes os oa. fydda.i ?aoddo t'yw fwri?d i'w phriodi. Hyd yn hyn, nid oedd wedi gogwyddo at unrhyw ferch oddieithr Miss EmUy Rains, merch ei heQ feiatr, fel y sylwyd. Trees i ymgais am ei llAW yn fethiant ar y pryJ, mae'n wir fad nid un i dori ei ga on yn wyneb anhawsder oedd Aneurin. Nn, ei n str bwnc ef oedd troi yr hyn a ymddtmgosa,i yn rhwystr yn fantais i gy:haedd ei nod, fel y gwelir yn mheU&ch. Yn y cyfwcg hwn. troes ei feddwl o ddifrif at hunao-ddiwylliant Ma.nteisiodd la.wer oddiwrth tyfrgelloedd rhad y ddmas. Ca.tf&eliad smmbrisiad wy i wr )eua,no darllenga.r yw y cyfryw. Un o'r pethau mwy.f Sodus i Aneurfa fu ta.ro ar wr ieaanc o'r eaw Glasafon-bachgen o g!).nol Cwm P[ir, ond wedi cael addysg dda, no wedi astudio'n drwyadl sut i ymddwyn me-vn cylchoedd uwch p&g Aneurin. Cafodd ami wers ganddo sttt i ymddwyn mewn pethau man a syn-it yn nglyn a, agwedd a moes. D<mgosodd iddo sut i sia.rad, sut. i wisgo, ie, sut i gMio ei wlawlen fel gwr boueddig; ond i goroni yr oll bu Gl¡;¡,s..fon yn f odd ion i'w ddwyn i ymuno a chymdeithaa lenyddol uchelryw, a gynelid yn Bglyn a chapel Pine Street, o dan lywyddiaeth y P&rch James ElHs, M. A. Cymdeitha,s oedd hon a droes allan lawer o feddylwyr a siaradwyr rha.g- orol. Un o nodweddion &m!yca.f y Gymdeithss oedd amrywia.eth ttijents-u ac annibyrtiaeth meddwl a barn e: gwahanol aeiodau. Yr oedd ynddi amryw dduw!oyddioa, a maWI' y gwah'\niaeth barn oedd rhynsddyot. Pwnc arbenig un oedd peRofyddiaeth a gwyneb ddysg, a chatfai ddigon o Ie i osod ei aUu- oedd ar waith heb fyned a!I.m o gylch y gymdeithas, a beirniadaeth lem gan ei haelodtU ar bob araith a draddodai. Pwao arall o bob path oedd Cymdeith- asi*.eth. a gellid dyobmyga y drafferth a gai y Uyw ydd i gadw'r Hewed ieuainc me\VQ trefn pa.a y deuai hyn dan sylw. Yr ceddynoeraiU a'uprifddy ddordeb mewn gwleidyddiaeth, yn nciUduol y ddau frawd Ap How-well, a syndod i Aneurin oedd r.:v. eled how.well" y deuent allan mewn dadl. Yr oedd bron yr oti o'r a,e!od&u yn gerddorion, a thri o Isiaf yn nofelwyr. Car&i un y Mabinogion a.'r tra.- ddodmdau paganaidd oyfyngai'r HaH ei hun i fywyd fel y m&e tra mat breuddwydiwr oedd y trydydd, n, phrophwydo'r dyfodol a wn&i, ga.n rod'H rhti.N difesur i'w ddychymyg. Ceid yao hefyd r&i beirdd. Fel yna, disgyaodd Aaeurin i fysg bechgya tebyg: iddo ei han o fan oed a chw&eth, a bu ei gysyHtia,d a.'r gynideithas 'o fa.wr faHtais iddo i ddiwyUio ei alluoedd. Ca,nfu yn fuan y buitsai yn rhaid iddo dynu attaa neu y gadewid ef yn mhell ar ol gan ei gyd-ae!odau. Gosodid rhwymau aif bob aelod o'r gymdeitha.a ya ei dro i star<d neu ddarllen papyr ar ImrtlYw bwcc ddewisid gan y pwyllgor gweitbiol, a bod i'r gweddill nodi alian ei dditTygion. Yaa, cai y dariithydd gyRe ar y diwedd i ddymchwel yr olt a ddywedid yM ei erbyn, os galla. Yr o'edd dwy elfen gref ya perthyn i'r gymdeith- as y pryd hyn-yr elfen Seisnig, set y rhai a fagwyd ya y ddiaas, ac yn well gamddynt Saesneg na Chym- ra.eg a.'r elfen Gymreig-Cymry wedi ea magu yn Nghymru. Gallai y ddwy eifen gydymddwyn &'n giiydd yn dda. ar y cyfa,n ond pan y deuai ambell gwesbiwa yn nglyn ft Chymraeg gerbron, ymranent vn Eaturiol yn ddwyblaid, a swaith y rha,i pea- boeth ar achtysuron fel!y fyddai gyru'r cwoh i'r dwfr eu goreu glas. Nis gwyddai Aneurin ddim am y teimlad hwn a fodolai yn eu mysg. Nid oedd g?nddo ddim yn erbyn Saesneg yn wir, dysgu'r iaith hon oedd un amcan ganddo i fyned i Fanceinion. Etc i gyd, pan weltd y Gymraeg yn cael ei dibrisio gan ffug w!ad- garwyr, buan y ceid ef yn marchogaeth ei geffyi goreu." MLodd pynag, daeth ei dro yntau i draethu ei len. Y testyn roddwyd iddo oedd, A ydyw Menydd- i&eth Gymreig yn werth ei bastudio ? Sicr yw nad aeth y Boson bono o gof neb oedd yn breseuol. Yr oedd Aneurin yn ddiarwybod iddo ei hun yu sathru ar gyrn y blaid Seisnig brqn yn mhob braw- ddeg o'i bapyr. Gwelai fod geiriad y testyn yn gwrthdaro yn erbyn y galon Gymreig. a chymerodd arnodynuycolyn aHano'r teatyn a'i ddangosyn noetb ger eu bron, nes dodi y cyfarfod ar dan. Boddhawyd y blaid Gymreig yn ddirfawr wrth ganfod ei al!u Menyddol yn ngbyda.'i frwdfrydedd Cymreig. Tystiai y blaid arall fod ganddynt un yn ychwaneg i'w gytrif i'w herbyn nad allent fforddio i'w anwybyddu. Yr oedd y ddwyblaid bron yn gyfartal o run rhif. Bechgyn y wlad. feaUai, yn fwy gwreiddiol a gaf- aelgar mewn dadl, P. bechgyn y dref yn fwy cywrain a. chelfydd. Gwendid y rhai o!af oedd dibynu gor- moda.rresymegoeribrofi eu pyncia.u—arnddifad- rwydd o deimlad a pheryg) y lleill o'r ochr arall oedd oaniatau i ormod o deimlad dreiddfo i'w dadl- euon. Fodd bynag, bu y cyfarfod yn Ilesol i'r boll aelodau. Dangosodd y Uywydd a.r y diwedd nad oedd dim i'w eniM i'r na,iH bla,id na'r II&U w)rth ym- rafaeho a'u gitydd—m&i y nod ddylns&i fod ga.n bawb oedd ceisio'r moddion goreu i gyfarfod yr am- gylchiadaa fel yr oeddyat fod y na.iU blaid mor angeorheidiol a'r Hail i'r bywyd crefyddol Cymreig ya y tre6 Seianig ac mai cymdeitbas fel yr eiddynt hwy oedd i arwain y tarn gyhoeddus ar fater o'r fatb. Yn mhen ychydig wyt¡hnosa;u wed'yn eymerodd ymgomfa Synyddol'y gymdeithss Ie. Y duU o'i chynal fyddai pasio liwncdestynau, &c ac ambe!! i pan yn y canol. Dewiswyd Aneurin i gynyg llwacdestyn "Y Boneddigesau gorfu iddo siarad yn Saesneg, gaa fod amryw yn breaenol aad oedd- ynt yn deal) Cymraeg. Ac ystyried mai hon oedd ei maiden speech yc yr iaith fain bu yn hynod o Iwyddianus. Fe'i hatebwyd a.r ran y Rhyw deg gan foneddiges o'r enw Miss Elwy, merch ieuanc eiddil a glandeg, a chanddi syniad glir pj. beth a, ddylasai ddweyd a pha fodd i'w ddweyd heb wastraif ar air nae amser, pob gair yn ei Ie, ac yn hoilol i'r pwynt. Llongyfarchai Aneurin, a dioloh- odd iddo ar ran y boneddigesau am ei anerchiad rhagorol, ei bod yn falch o'i weled yn gwneud ei huna,n mor gartrefol yn eu plith—gan ei sicrhau fod iddo ddymuniadau goreu pob aelod o'r gym- j deithas. Fe gona, y darllenydd iod John Smith, hen gyf- &itl Aneurin, yn caru Cymraes, fel y dywedwyd o'r bl&en. Ei henw oedd Miss Wiwgu, yr hon oedd gyfeiDes mynwesol i Miss Elwy, ac er syndod i Aneurin yr oedd y ddau wedi dyfod i'r ymgomfa &c yn eistedd yn ei ymyl. Dylid dweyd fod Aneuria wedi ca.niat.4u i'r cyf- eillg&rwch brwd fu rhyngddo a John Smith gwbl oeri. Ni fyddai byth yn ga!w i weled y teulu. Wjfth geisio a.nnghono eu hymddygiad tuag a to, annghofiodd y teulu un ac oU. Yr oedd ei gstria.d wedi troi yn gasineb tuas &tyat ar ei ws.e.th&f. Bu hyn yn ofid mawr i John Smith. Teunl&i nad oedd yn haeddu yr oarfel,(,itrwea, a go6diai na, busAi3E%i Aneurin yn gwybod y f&th gyfaill a fu efe iddo yn ei gefd, pin oedd y gweddill o'r teulu yn ei erbyn. A gwelai yn umlwg yn y cyfarfod hwa tod Aueurin, yn hytrach na dod i sia.)'&d ag ef yn ei osgoi yn mhob cyfeiriiitd yn yr yata.fel!. Beth bynag, y Hwnedestyu nesaf i'w gyoyg oedd y Dyeithriaid," a gyRygiwyd gan y Cynghorwr Ap Howetl; gyda'i ddoDioIdeb annghydmarol ei hunan swnaeth gyfeiriad&u neiUduol at Mr Smith a Miss Wiwgu fel y ddau mwyaf dyeith)* o'r holt ddyeithriaid oedd yn bresecol yn eu p)ith. Yn& galwyd ar John Smith i uteb droa y dyeithriaid. Yr oedd Mr Smith yu sÎcnadwr da, :4 digoa o feddylddryeha.u tlys'on g&addo bob a.mset at ei a.I'vad, a, digon o inith g8.nddo i'w dringos aHan. Yn gyata.f ol! diolch&i i'r Uywydd nm roi y oyne iddo i ateb ar ran y dyeithrifid—fud yn byfrydwch ganddo fod ya bresenol, a,'i fod hob a.mser yn gallu mwyuh:tu eyfarfodydd o'r fath. ac yn mhlith p3tha.u eraill dywedodd fod ya dda, iawn ganddo weled & chlywed Aneurin Hywei yn sis.ra.d mor dfefnus yn S<,esneg ar rinweddau y rhyw deg. Teimla.i yn falch o feddwl ei fc'd ef wedi ca,el y framt ychydig amser yn ol o roi tmibeH i wera iddo yn yr iaith Seisnig, &o hefyd yn nglyn â. sia.rad ya gyhoeddus (Co6ed y daritenydd yma, fel y dywedwyd fod caslneb wedi magu yn mynwes Aneurin at Joha Sm;th a.'t teulu). Wrth wrando John Smith yn cyfeirio n.to ef, coliodd Aneurin ei huna,n lywodr&eth, a !ieidiodd ar ei draed fel dyn gwyilt, a dywsdodd, mewn Ua.is oedd yn cryari gan dymher, nes oedd pxwb wedi dychr'yn yn y He, Mr Llywydd," medd&i, Yr wyf n yn synu sut y g&U Mr Smith gyfeirio a.« ddim o'i ffafrau tnag ata,f, pan go6wyf ei fod ef a'i deuin. un diwraod wedi ceisio tun fy ughymeriad. Cyfeiriodd n i&wer at Shakespea.re gynt, a chyfeir- iaf inau ynta.u yn a.wr at eir!&u sieryd fy nheimlad, He that filches froir. me my good n&me robs me I of thut which enriches him not, :tnd m&kes me poor indeed Yna eisteddodd i !ctwr, a'i wedd fel y gdlchen. Haws dyfalu aa, desgnho yr e!f¿¡.ïth gymerodd y digwyddiad ar y cyfarfod. Cy.iymdcimla.i rhai gyda John Smith, ac erailt gydag Aneurin. Ni wyddai neb ond hwy eu hun&in oeth oedd wedi digwydd. Gwelai pawb t'od yr achos yn un ditrifol. Beth byntg, cafodd Joba Smith certh i si3.rad gair nea ddau yn mheUs.ch. DlIotganai mor ddrwg oedd ganddo fod Aneurin wedi colli ei hunan i'r fath raddau—y ga.!Iai ef ei sicrhf.u tod ei gyfeiriad&u a.t3 yn hollol anngh,fhwn. Nid wyf yn dweyd," meddai, .na.d oes ganddo Ie i'm drwg- dybio, end citmgl.-ineriad,yw, a g&Ua,f ei s:crha.u yn bertdant fy mod wedi para yn gyMi iddo ya ei gefn, ao vp ei a.wr dywyHaf. Wyr Aneurin mo hyn," medda.1, mwy nag y gWjnidwn ina.u ei fod yn ddieuog pan gyhuddwyd ef. OnI ieatrais fy llw e: fod yn ddimwed, ohetwydd fod genyf y fath ffydd yn ei gymeriad. Ai {el'y yr ymddygodd efe tua.g ataf fi heno ? Caiff y cyhrfnd ianm." Cafodd geiriau John Smtth gryn effaith ar Aneurin. D* fuasai ganddo pe gaUas&i alw yr hyn a ddywedodd yn ei aornhwyHedd yn ol Oherwydd y digwyddiad a.nS'odus dygwyd y cyfi-ufoi i ben cyn myned yn aglO<s-drwy y Sylwai y Mywydd fod ya ddrwg iawn gMiddo i bethau persoaol gael eu dwvn i mewn, a. dyfetha oyfarfod oedd wedi cael cychwynia.d mor ragorol. Ac yn ngwyneb yr hyn oedd wedi digwydd, mad goreu bo'r cyntaf i Aneurin egluro yr amgylchiadau oedd yn eu dyrysu fel yr oeddynt yn y )lf—er ei fwyn ei hun a.c er mwyn urddas y gymdeithas yr hon yr oedd yn &elod ohor<i. Cododd rhywun ar ei draed i gynyg fod ei achos i gael ei drafod y noson hono gerbron y pwyllgor tra yr oedd Mr Smith yn bresenol, a phasiwyd hyny yn unfrydol. Wrth gwrs, ni allai Aneurin wrthod, a phan apeliwyd at John Smith, dywed- odd yntau ei fed yn fa.lch o'r oySe. Haerai fod yr hyn oedd wedi digwydd yn gosod gwedd aaffafriot ia.wn arno fel dye, &o ar Aneurin hefyd, nc mai goreu po cyntaf i'r achos gad ei dJ.wyn ger eu bron ac felly fu. (I barhau.)

0 [ Mae cyEfro m&wr yn sir AberteiS ohefwydd ym- ddygiad Bwrdd Ysgol Llanfair Clydog-.iu at Mr Dan Jenkins, yr ysgotfeistr. Rhoddodd Mr Jen- kias dystiolaeth ger bron yDdirprwyaeth Dir Gym* reig, a chan iddo amiygu cycHwynioQ y tir-ar- glwyddi yn dr& difloesgni, bonir eu bod mewn cy nghrair i'w droi o'i swydd. Y mae'r ysgolfeistr wedi derbyn amryw rybuddion i ymadael, ond gan fod y cyfrvw yn annghyfreithlon, a.'r Bwrdd yn methu cael olynydd cymhwya, methir ei symud. --0--

BETH YW CYNILDE ?B MAE gan lawer o bobi syniada.u cyfeiliornus am yr hyn yw gqvir gynildeb. Creda rhai mai ymwadu a/H hunain yn mhob dim ydvw, ac o ganlyniad, ymgad- want yn a.ml rhag yr hyn a wnai wir les iddynt. Camsyniad mawr yw byn. Nid yw y fath ymdayg- iad, ond rhith o gynildeb, ac, mewn gwirionedd, mae yn ami yn achos o esgeulusdra sydd yn profi yo niweidiol. Gwir gynildeb yw gwneud y defoydd goreu o bob peth yn eu meddiant. Mae y gost o fyned i lan y mor, neu i'r Rynonau, yn enwedig i'r dosbarth gweithiol, gymaint fel mae yn ddyledawydd arbeni? arnynt, ae yn neillduol ar y rhai sydd wan neu ?laf, i geiaio cael y lies mwyaf sydd yn ddichonadwy. Mae pronad Iluoedd yn ein gwlad yn tystio fod cymeryd cwrs o Quinine Bitters Gwilym Evans y0 ystod eu hymweliad a. glan y mor, neu pa Ie bynag y ant i dreulio eu gwyllau. wedi pron yn llesol iawo iddynt, ao wedi dyblu y budd a dderbynient oddiwrtb y cyfnewidiad, pe heb gymeryd y cwrs o'r meddyglyn rhagorol bwn. Mae Quinine Bitters Gwilym Evaos yn gyd-gaagliad godidog o'r hyn sydd foddyginiaethot ao adgryfhaol yn holl brif lyaia? y byd llysieuoL Mae pawb sydd wedi roddi prawf arno yn cydnabou eu rinweddau a'i eKeithiolrwydd, ac mae Uawer wedi ceisio ei efelychu ond yn ofer. Gwerthir Bitters Gwilym Evans gan fferyllwyr yn mhob man mewo poteli 2s 9c a 4s 6c yr un, a gellir ei gael trwy y post am y prisiau uchod yn uniongyrehol oddiwrth Y perch enogion:—Quinine Bittera Manufacturing Co-' Limd., Llanelly. South Wales.