Y Cymro

-0:- Colofsi Dirwesi MEWN papyr Uafurus ar Y dywed Mr James Whyte mai'r hyn a lesfceiriodd fwyaf ar gynydd sobrwydd yn Mhiydain ydoedd y deddfau saneddol (rai ohonynt beth bynag) a bas- iwyd ar y pryd gydm'r amcan o leihau meddwdod. Deddf Trwyddedu'r Grosers yw'r gvutat a nodir ganddo, a dengys, fel y dangoswyd filwaith o'r blaen,mai dyma acho, y cynydd clirfawr mewn ym- yfed yn mhlith merched, a'r malldod mwyaf ddaeth erioed ar aelwydydd ein gwlad. Fe'i oofir dros byth fel prif gamgymeriad a brenm-beehod prif ddiwygiwr y ganrif, Mr Gladstone. Y felldlth nesaf at /-¡yny, medd Mr Whyte, fu ssfydliad ac ycodaeniad y clybiau gwleidyddol a chyindeit> asol. Y ddadl dros y clybiau hyn ar y cyntaf oedd fod y dafarn yn rhy isel a darofetyngol i bobl barchus, y cwmni'ii rheglyd a Hygredig, a'r cwrw'j) gymysgdrwyth anmhur. Ac eco, wedi blynyddau o brofiad, iiiae cyrodeithas o bob plaid a lliw yn tystio eu bod yn fwy melldith na'r dafarn I am eu bod yn fwy cadd, ac yo feithriofa i gychwyn dinystr miloedd o'n dynion teuMnc mwyaf addawol. "Scotch" arall tublaen i olwyn y cerbyd dir- westol ydyw agwedd nifer o'r nieddygoa tuag at alcohol fel meddygbiaeth. Oad mae'n gysar meddwl mai lleihaa y rhwystr hvn yn bar- haus, ac y daw alcohol cyn bo hir i'w botelu a'i gymhwyso i gyffelyb ddybtsnion a phob rhywwen- wyn arall. Lie rhyfedd i ddisgwyl deddfwriaeth ddirwestol I ohoco ydyw Ty'r Cyffredin, pan y mae'n barhaus werth tua 4,000p o winoedd, & yn sslerydd y ile hwnw ei hun, Y mae'n hen sylw fod cvfartaledd y tafarnau yn Llundain yn un i bob 30 hath o dai, ac ya Lerpwl yn un am bob degllath, 'Dyw clyeithriaid o fri pan ar ymweliad &'r ddinas olaf byth heb sylwi ar yr arwyddion eithriadol o dlodi a budreddi a welir mewn rhanbtrthau helaeth ohoni. Ac y mae cyf artiledd y trueni a'r troseddau yn cybteb yn union i nifer y tafarnau. Y gwa.ith mawr ydyw cael y werin dlawd i ganfod hyny a chredu, a ohael ustus- iaid a pherchenogion eiddo i'w gyfaddef. Mae'r byd eglwysig a Ghristionogol bob amser yn barod i wrando geg a chlust pan sieryd yr hybarch Ddr Ma-rtineau ar unrhyw bwac. Mae'r hen dduwinydd eawog yn byw yn Scotland, ac yn 90ain oed. Mae blynyddoedd er pan ddywedodd ddim yn gyhoeddus hyd yr wythnos cyn y ddiweddaf, pryd y traddododd anerchiad ar sefydliad Y.M.C. A. yn ei ardal. Baieli ei araith ydoedd anog y bobl ieuainc i ysgoi y drindod wrthun a drwg—ymyfed, ysmygu, tyngu, gyd,'u holl gysylltiadau amheus. Mae llu o dairwestwyr selog a chydwybodol yn gaUu ymresymu'n gywra,in ac athronyddol fod ys- mygu ac ymyfed, o ran eu heffeithiau, mewn dwy diriogaeth foesol hollol &r wahan ond raid dim wrth lawer o resymeg i ddaogos fod y ddwy weith- red, o ran eu hanfod, yn gwreiddio yn yr un man —mewn boddhau blvs a chwant nad yw gynhenid na manteisiol i'r natur, ac yri sefyll yn yr eithaf cyferbyn i weithredoedd uchaf a gogoneddusaf y natur hono--Vmsancteiddiad ac ymaberthiad. Goddefir ac arferir llawer peth gan ddynion da nad oes ronyn o urddas na harddwch moesol yn perthyn iddynt.

-1)-- Dyffryn Ciwyil YN Nghynghor Tref Dinbych, ddydd Mawrth, hysbyswyd fod 8 wedi marw ac 11 wedi eu geni yn y dref yn ystod y mis diweddaf.— Amcangyfrifid y draul 0 drwsio dwfr-gronfa Henilan yn 172p, a phenderfynwyd ei gadael fel y mae yn bresenol.- Penderfynwyd gwella maes y farchnad, gan fed y derbyniadau yn graddol leihau,-Bu llawer o dra ¡ fod ar wella ffyrdd a charthffosydd, a chymerodd un neu ddehu o'r aelodau fautais ar hyn i ddangos faint o ysmaldod oedd yn en natur. Ddydd lau, claddwyd gwecldillion, Mrs Roberts, Frondeg, Dinbych, diweddar o Bryn Coch, Rhuth- in, yr hon a fu farw yn dra disyfyd y Sabboth blaenorol, Gwraig rinweddol a charedig ydoedd, a chafodd v,ngliLdd PMchus iawn. Gweinyddwyd gan y Parchn Ishmael Evans, Rhyl, a D. Jones, Dinbvch. CLYWEDOG.

0: Cohebiaethau. SAESNEG YN EIN HEISTEDDFODAU. SYB,—Wedi darllen hanes Eisteddfod Casnewydd gweltiis fod amryw gaaeuon Italaidd wedi eu canu ar agoriad yr Eisteddfod. Paham y rhaid canu caneuon dyeithr ar agoriad Eisteddfod Gymreig ? Onid oes caneuon digon da o waith awduron Cym. rsig ? Neu a aeth em cantorion yn rhy falch i'w canu ? Gwnaed llawer ymdrech i gael gan y Pwyllgorau ddewis cantorion Cymreig, a dyna nhw drachefn yn dewis canu Italian songs. Pa hyd y caiff hyn barhau ? Eto. Gwelwn yn Eisteddfod 1898 fod rhyddid i ysgrifenu yn Nghymraeg neu Saesneg. Beth yw amcan yr Eisteddfod ? Amddiffyn y Gymraeg fu un o'i hamcanion trwy yr holl oesau, ond beth yw yn awr ? Gobeithio y cymer rhywun hyn dan sylw. Ai teg ydyw hyn tuag at yr hen ixith? Addewid ini Eisteddfod wir Gymreig yn Ffestiniog mae hi'n argoeli bod yn fwy Seisnigaidd nag un Cas- newydd.—Yr eiddoch, PRIONFAB.

Paham y telir Is 10c a 2s y pwys am De Ceylon mewn pecynau addurnedig ? Gellir cael Te o ansawdd rhagorach am Is 6c y pwys gan BARBER a'i GWMNI, Maanachwyr Te, 1, Church Street, Lerpwl, a thelir ludiad i Chwe' Phwys unrhyw gyfeiriad yn y Deyrnas Gyfunol.

Ehtetitifod Csnedlaethol Casnewydd. BEIRNIADAETH Y G A D A I R Testyn—" BRAWDOLIAETH GYFFREDINOL." (Parhad.) e.-Dyinaawl] goeth a glan, lawn o synwyr* "o,h ac yn cynwys llawer o swyn a thlysni barddonol* Mae hi'n dra dirodres, ac heb yr arwydd lleiaf o ymdrech celfyddydol. Tyf y gynghanedd am y svniadau mor natnriol a, rhi-gl am L'rea. Nid yw pope, fel rhai, wedi ysgrifenu braslun o'i awdl, ac aid rhaid oedd iddo, oblegyd mae ei. gynilun yn glir, ei syniadau yn goeth, ac mewn iaith mor syml nes yr ymddangosant yn debyg i flodau prydferth dan lèll o wydr gloyw. Dyma fel y dechreua Cyffredinol Frawdoliaeth !-wele bWllC Hawlia bur farddoniaeth; Awen at Dduw, drwy fraint ddaeth,— Duw yn nheulu dynoliaeth. Ond Tad wedi i,tgudclio Ei hun yn y Mafe, trwy yr Hwn yr egyr y bwriadau dwyfol allan o'r byd. Yn ngha'riad Crist y gwel ffynooell y dylan- wad sydd i buro ,10 adferu'r natar ddynol o'i di. rywiad. Cymer olwg ar yr amrywiaeth sydd yn myd dynioo, a chyfyd ymholion lied amheus yn ei feddwl wrth edrych ar anwastadrwydd ilwyddiant" :— A fy hun gai vn gofyn, Be' ddaeth o Frawdoliaeth dyn ? Ond trydd oddiwrth yr "ymholia.d dvddirnadaeth hwn, a. thyr goleuni iddo ar "reol yr amrywiaeth." Gwna alliin fod y gwahaniaeth sydd yn amgylch- iadau dynion wedi eu bwriadu i fod yn ddysgybl- aeth foesol a.rrqnt-i'w dysgu eu bod i fyw er mwyn ea gilydd Gwarthruddo'n greulon ddi-gred-yn enw "dyn Wna cul unigolyn calon-galed. Fel, y darllenwn yn mlaen, teimlwn fod yma ddarnau traethodol iawn eu harddull. Credwn fod lie i athroniaoth mewn ond yn sicr, dylai barddoniaeth fod yn amlycaf yn ei chylch ei hun. Er pob swyn cynghaneddol sydd v-ok-ldynt, teimlwn fod ymresym ad hamddenol a ffurfiol. y llinellan hyn yn eu darostwng i ddim amgen na synwyr cyffredin wedi ei gynghaneddu :— Yma yn rheidus gwmni y rhodiwn, Ac ar ein gilydd beunydd dibynwn Gan hyny'n uchel ae isel ceisiwn 0 hyd ewyllys i wneud a allwn I eraill: na ohiriwr.—roi nodded,— Nid yw ond clylecl, a hono talwn. Mwy traethodol fyth yw ei linellau ar bsrfchynas r.ieistrir,id a gweision, fel y gwelir oddiwrth y dy- fyniad hwn Etc, ar y llaw arall, Os syJwn, gwefwn mai gwall Annuwiol yw hunan-les, A oer edrych mewn rhodres I lawr ar ddibynol lu, I rymusol ormesu. Ond mae ei liaellau dilynol, lie geilw y byd at saf- on Brawdoliaeth Gristionogol, yn dda iawn; a dyma englyn mor swynol ac amserol—yn nghanol cynhyrfiadau presenol cymdeithRs-fel ag y buasai yn dda pe gellid ei ysgrifenu mewn llythyrenau o oleuni ar draws y ffurfafen, moddy gallai'r holl fyd ei. ada.rllen Ato doed, yn ddioedi,—y werin I oeraidd ymsobri Ac yn ngwydd ein Harglwydd ni Gwyleiddied yr arglwyddi! Aiff y bardd yn mlaen i sylwi ar yr arwvddion a wet o gydymdeimlad Cristionogol rhwng dynion Mae yo. yr rdranhon o'r awdl lawer 0 linellau gwir brydferth a tbyner, ac yn gwneud eu ffordd i'r galon ynrhwydd, gan gytfroi ynom awydd i fod yn fwy caredig a brawdol. Yn mhedwaredd ran ei awdl, ceir amryw ddarluniau tarawgar iawn. Dyma fel y desgriSa'r fynwent :— Anwyl orphwysfa unig !-fy anwyl Fynwent gysegredig Fy nghred, tra, 'rwy'n synedig—iin'syllu, Wna drych ei theulu yn dra chatholig. Tuedda i ymdroi vn mysg y beddau, a tbeimlwn fod ystyr i'r llinell:— Digon yw !-nid da y gwnaf-oedi'n hwy. Yn dilyn, ceir ganddo ddarlun o gvdgyfarfyddiad tlawd a ehyfoethog wrth Fwrdd y Cyman. Yn y burned ran, gwna symudiad a ymddengys ar y cyntaf braidd yn an&mserol, ond wrth ei ddilyn yn mlaen trydd allan i fod yn wir fedrus ac effeithiol. Esgynodd i oleuoi y Farn Fiwr, ond disgvnodd yn ol i ddarllen y byd ya ei goleuni hi Wedi bod yn sylwi ar y byd felly, adgofia ni o ba le y dis- gynasai, ac esgyna yn ol i'r Farn drachefn. A phwy na hoffai fod yn mysg y Brawdolwyr hyn ?— Ha ni welir hen olion-o amlwg Bryder yn ngolwg brodyr angelion. Hiraeth.-Rbagfi-,Nenir ei awdl gan "Nodiad" a ()hviiwysi.A,et "-yr olaf vii ddim liai nag arall- eiriad manwl o'r a.wdi, ac yu gorchuddio pedwar tudalen 0 foolscap! Ynuidengys nad oedd gan Hiraeth syniad uchsl a.m ddealitwriaeth ei feirn- iaid, ooide ni fuasai'n cymeryd y fath draffertb i'w goleuo. Modd bynag, nis geilir darllen fawr o'r awdl h<>n heb deunlo. fod ei hawdwr wedi astudio ei bwnc yn drwy&dl, a'i fod yn ei ganu ar hyd y ffordd. Dechreua fel hyn Gyffrodmel Frawdoliaeth !-rho i'th fardd Air o'th, ysbrydiaeth, I'w hudo uwch cwyno caeth- I dy aelwyd ehelaeth. Cyfeiria at ddyhead greddfol dya am rhyw Uto- pia ond yn mha. le y ceir hi ?- Bardd ydwyf yn breuddwvdiaw Ar hyd y dydd. Pryd y daw ? Wedi sylwi ar arwyddion o oerfelgarwch anfrawdol yn y byd, trydd ei wyneb i gyfeiriad gwawr ameer gwell. Yn gyntaf gwrendy ar awgrymiadau y grendigaeth faterol. Onid yw rhoddion Natur yn gyffredjuol ?- Awen fwyn 6a'r cyfan fyd-wyneb gwawr Aithebgorion bziivljd; Ni wyr hon wyroenyd— Forwyn Net! yr un o hyd. Yn ail ran ei awdl, golyga y bardd y Frawdoliaeth yn ngoleuni unrhywiaeth y natur ddytiol-ei. ddy- head am Dad, cymdeithas, fee Er pob gwahan- iaeth arwynebol rhwng dynion &'u gilydd, maent yn un yn y gwaelod, ae oil yn frodyr :— Nid estron yn nod i ystryw-yw dyn, Er dan ddnau amryw; E dyr arawd.oreuryw Yn mhob rhyw d6n mai brawd yw. Bu ymgeistadau o bryd i bryd i gael at ddirgelwcb Brawdoliaeth dvn, n.egys yn Ngwladwriaeth Plato, ond yn ofer. Dss-gel-gredid 'oi y braw l ya gor- wedd yn mhob dyn, ond fod e's an ei dd-jifro :— holi raid, 0 dostedd enaid, sut i'w ddihuno. Dywed y gellir ysgrifenu ar in n bob dyn Dan hon mae brawd yn huno. Ac yn ail ran ei awdl, arwyddion o adgyfodiad y "brawd" a geir. Yma edrychir ar y Frawdol- iaeth yn v>g'>).uni Ymgnawdolind Crist—Mab Daw a Brawd Dyn :— ,,< ,>v Brawd i bawb, dan burdeb oedd, A'i aelwyd gyd,r miloedd. Rhagorol iawn y desgrifia d iyiaawad dyrchafol y Brawd Hynsf ar gymdeithas yn ei holi bsrthynaa- .11. Nid yw'n ymdroi gyda dim yn ovrxjodoi, e:thr yn eiu harwa: n drwy ganoi newydd-deb nc amryw- iaeth cyfoefcho^ o hyd-rhyw agwedd newydd ar ei dewtyn ya troi i fynu yn ddidor Desgiifia'r amser dedwydd pan tydd uorhywdeb aoiaa bar yn cvng- haoeddu calonau dynion, pan fydd cenedloodd y ddiear wedi ymbriodi mewn cariad, a phaa fydd ysbryd aaoliaeth yo rhedeg trwy bob arurywi.aeth. Bydd j holl aelodau y Frawdoliaeth yrndeimlo S'u. .i.u i waed eu bywyd oyffiediiioi: — Pob rhyw un mewn pybyriiidd-rad elv/a O'r Frawdoliaeth sanctaidd: Rhwng y plant trachwant nis rraidd—nao arswyd— Lydanaf aelwyd y wen nef ol aidd. Cryrha o hyd fel yr mlaen, a th-3rfy-aa, gyda Brawdoliaeth berffaith, yn ei chartref Defal. Teimlwn ar ddiwedd yr awdl feddylgar-farddonol hoD. fod ynddi rai pethau nas geiEr eu caamol. Gedy yr argraph a»*nom mewn rhai in&nau o daedd at furseadod coeg ddysgedig. Nid YW'I modd y cyfavcha'r hardd ei ;1wea, weithiau,' yu ychwanega dim at urddas ei waith. Goliyngodd k-ai llmellau gwallus ac amheus o'i law, megys :— 0 ga,naid Secina. Gwasgara hon gysegr-wrid. Nofia can i'w fywiocau. Ein lor byw sydd fwy na'r byd. Gwelir yma hefyd rai arwyddion o ymdrech- rhyw hwyl wneud," a (iiiu y gaiiasu ambell sysiad gael ei fynegi yn well. Er hyn oil, tra'a rhoddi'r ystyriaeth lavmaf i',v diffygioo, yr ydym yn argyhoeddedig mai awdl edidog vayw ar y cyfan. Nid oss berygl i'r darllenydd annghofio testyn y bardd hwn nid am ei fod ya ei enwi, eithr am ei fod yn ei gan a a.r hyd y ffordd. Gaf. aelodd ynddo ar y dechreu, a ddyno ld ef ya ffydd- lou i'r diwedd. Baasai yr awdl yu ysgafa»ch i'w darllen pe'n cynwys mwy o ddarluniau, ac yn gwisgo egwyddorion yn fwy mewn personau ac am- gylchiadau, fel y gwna Pope yn arbeoig. Odd nid dyna nodwedd barddoniaeth Hiraeth; nid brdd. oniaeth ddarluniadol ydyw, eithr ymdreiddiad barddonol i hanfod ei bwnc. Deil yr awdi hon i'w myfyrio, & tbeimlwn ei bod yn gwella wrth ei darllen dro ar ol tro, fel y lluasoga ser yn y ffurf- afen ar nosoa glir i'r neb a barhao i edrych i fynu. Credwn yn sicr ma.i yr awdlau goreu yn y gys- tadleuaeth hon yw eiddo Aderon, Pope a Hiraeth ond nid tr unwaith y gallasom foddioni sin hunain gyda golwg ar yr oreu u'r tair hyn. Fel y cry- bwyllwyd, mae Aderon yn dda iawn—yn gynghan- eddwr diaii, ac wedi gwneud gwell defnydd na neb o'r cygroadau sy'n ysgwyd cymdeithas a chenedl- oedd trwy ddetfroad yr ysbryd gweriyol mewn dynion yd\!tIt erbyn hyn yo credu fod Brawdol- iaeth Gyffredinol yn goiygu hefyd hawliau cyffred- inol, yn ogystal a dyledswyddau, ao nad yw car- dodau yn profi fod dyn yn cael ei hawl. Mawr hoffena y rhan hono o'r awdl lie y desgrifir y cyffroadau presenol fel swn ymdaith y Frawdol- iaeth i'w hetifeddiaeth deg. Awdl amseroi ae ym- arferol yw hi, ac ni synem ddim ps deuvi darnau ohoni. yn boblogaidd ia;»a. Modd bynag, carasem i Aderon dreiddio'n ddyfnich i'w deatyn, ac iddo daro ei drosol yn glir yn sylfeini oedyrn ei bwnc cyn dechreu ohono adeiladu. Yr awdl fwyaf coeth a swynol yw eiddo Pope, Mae ynddi mi llinellau fyddant v:i addurn i len- yddiaeth Gymreig, ac ar got ho if wyr barddoniaeth dloa ac o ffurf ddiarhebol. Ond iiae ei harddull draethodol yn ei herbyn, ac nid yw cliwaith yn cymeryd golwg digon eang ar y pwnc. Carasem weled ynddi fwy o sylw yn cael ei chlu i bawli.au naturiol dynion yn eu perthynas a'r bvd a'r bywyd hwn. Ar y pwynt hwn, rhagora Aderon yn fawr ar Pope. Nid oes genym ychwaneg i'w vsgrioenu ar awdl Hiraeth, heblaw ein bod yn argvhoeddedi;* ei fod yn rhagori hyd yn nod ar Aderon a Pope -yn rhagori'n arbenig yn ei ymdreiddiad i galon ei destyn, a thynu allan ohono y farddoniaeth fwyaf cyfoethog. Cyhoeddwn Hiraeth yn ore-j. yn yr ymdrechfa hon, ac yn deilwng o gael eisteid yn. Nghadair Genedlaethol Casnewydd, 1897. Ar air a chydwybod, PEDROG. (Cytunai Tafolog a Dafydd Morgaowg a'r dy- uchod.)

-0-- PEIRIANT CYWRAIN. Y PEIRIANWAITH rhyfeddaf a chywreiniat mewn bod yw y corph dyno], a dylai pob dyn ymdrechu dyfod i wybod ei weithrediadau hyd y gellir, gan fod llawer o'u cysur yn dybynu yn ami ar ein gwybodaeth ohon- ynt, ac o leoliad rhanau mewnol y peiriant hynod hwn. Mae llawer un wedi eufeddianu gan fraw ac ofnau disail oherwydd ei anwybodaeth o beirianwaith y corph. Tybiant eu bod yn dyoddef oddiwrth glefyd y galon pan nad ydynt yn dyoddef ond oddiwrth Ddiffyg Treuliad. Lleolir y cylla ychydig islaw y galon, a phan y blinir un gan wynt yn y cylla, yr hyn a aohosir gan annhreuliad,—mae y cylla yn ch wyddo ac i raddau yn atal gweithrediad rheolaidd y galon, neu yn cyflymu ei ehuriadau. Yna blinir ef gan ofnau mai clef yd neu ddolur y galon sydd arno, a meddienir t-f gan Iselder Yspryd neu y Pruddglwyf, mewn eanlynh d i'r ofnau disail hyn, pan mewn gwirionedd aunhrcfn yn y cylla yw yr achos o'i ddolur, ac os symudir yr actios, difiana yr effeithiau yn fuan Tystia lluaws mewn amryw wledydd mai meddyg- iniaeth antfaeledig at h..ll an nhwy dej an v eyj.ia yw Quinine Bitters Gwilym E vans. Gan hyny dylai pawb sydd yn dyoddef dan unrhjw ddolur svdd yn tarddu o ddiffy, tretiliad wneud prawftego Quinine Bitters Gwilym Evans. Can fed dynion diegvyddor yn cymeryd mantais o boblogrwydd y meodyglyn hwn i gynyg i'w cwsmeriafd efelyc u'adau gwael ohono, dylai pawb pan yn ei brynu, earych ioa enw Gwilym Evans vi y label y stamp a'r btel G wet thir mewn poteli 2s 9c a 4s tie yr Uti gan bob ffery.lydd, neu gellir ei gael yn uniongyichiol oddiwrth v [ erch- enogion,—Quinine Bitters, Manufacturing C^ Lim L, Llanelly, South Wales.