Y Cymro

-0: — Ar Ffnion y Ddyfrdwy. CORWEN. YN y Cynghor Dosbarth diweddaf penderfynwyd prynu celfi i ddyfrhau'r heoiydd.—Hysbyswyd y byddai cynllun y bont dros y Ddyfrdwy yn barod ya mhen wythnos neu bythefnos. Yn Mwrdd y Gwarcheidwaid ddydd Gwener, cyflwynwyd darlun hardd o'r Frenhines mewn ffrSm orwych gaa swyddogion yr Undeb i'w osod i fynu yn yr ystafell Ile cynelir y cyrddau. Diolch- wyd i'r swyddogion teyrngarol am y rhodd. Hys- byswyd fod gwelliantau pwysig ar fedr cael eu gwneud yn y tlotty. Daw'r cynlluniau dan sylw'r cyfarfod nesaf. Llawen genym ddeall fod rhif y llyfrau gyflwynir i'r Llyfrgell yn cynyddu. Nawddogir y sefydliad gan wyr gymer&nt ddyddordeb yn lien eu gwlad, ac y maent yn hael eu rhodd on i wneud y llyfrgell o wir fudd i'r ardalwyr. Awst 11, yn nghapel y M. C., priodwyd Mr W. T, Davies, Tynyffridd, Llansantffraid, a Pollie, ail ferch Mr Thomas Griffiths, Ivy House. Gweinydd wyd gan y Parch John Williams. Un o rianod mwyaf hawddgar y dref oedd Miss Griffiths, ac y tnae'n meddu llais per. Hedd fo rhan y ddeuddyn hapus. IS-BERWYN. -(o)-

Yn Nhreffynon, 25 mlynedd yn ol, bu farw or- ladurwr, ac yn ei ewyllys gadawodd gyfran o arian 1 roddi gwledd i blant yr ysgolion dyddiol. Mae'r I sWm erbyn hyn yn ddigon i roddi lOpbob blwydd. yn i bob un o'r pum ysgol yn yr ardal. Ooed y Brain, Nannerch, sir Fflint.—Mae ten- antiaid y ffarm eang hon yn magu a phesgi llu o anifeiliaid eu hunain, yn eu lladd yn y "add-dy sydd yno, ao yn eu gwerthu yn Siop Coed y Brain, 17 Deane Street, gyferbyn Marchnad St. "0hn, Liverpool. » •.

Tom Ellis a'r Esgob eto. DYMA grynhodeb o lythyr eto gan Mr T. E. Ellis, A.S., ar gamhoniadau Esgob Llanelwy :— Yn ei lythyr diweddaf, dystaw iawn yw can yr Esgob, ac er fod y Ficer wedi dod allan o nyth eglwysig gorlawn Llanelwy nid yw hyd N n nod ei bibell ef yn effeithio nemawr ar swm y gynghanedd esgobyddol. Yr oedd ton yr esgob yn wahanol iawn ychydig wythnosau yn ol Yr adeg hono yr oedd holl reolaeth Ysgol Dolgellau yn nwylaw Undod- iaid." Yn awr, ni wiw i'r Esgob wadu fod 10 o'r 12 rheolwyr yn perthyn i enwadau amgen Undod iaeth. Ysgol Undodaidd hollol," ydoedd y pryd hwnw yn awr ni faidd yr Esgob honi fod un Undodiad yn mysg yr athrawon na'r disgyblion Ei unig nodiad yn ei lythyr diweddaf ydyw "fod gwaddoliadau'r ysgol wedi eu corphori yn yr ymddiriedolwyr Undodaidd yn Llundain. Ond y mae'r nodiad hwn eto wedi ei agenu'n anobeithiol, oblegyd mae'r gwaddoliadau wedi eu corphori yn Ymddiriedolwr Swyddogol Tir Elusenol a'i olynwyr Apeliodd yr Esgob at ragfarnau Tv'r Arglwyddi i amddifadu Ysgol Dolgellau o'r 120p ag yr oedd pob awdurdod arall yn foddlon ei roddi i eangu gwaith rhagorol yr ysgol, ac er mwyn darnio cyn- llun oedd wedi ei barotoi'n ofalus i ddiwygio rheolaeth wastraffus Ysgol Dinbych, a helaethu ei defnyddioldeb, ac i'w gwneud yn ysgol gyhoeddus yn lie yn ysgol sectol. Haerodd yr Esgob fod Ysgol Howell 11 yn agored i Ymneillduwyr ac Eglwyswyr heb gysgod o annhegwch na rhagfarn." Oydnabyddwyd yn Ninbych fod yr holl reolwyr Ileol yn Eglwyswyr, ac nad oedd un amddifad Ymneillduol yn cael addysg yn yr ysgol. A wnaiff yr Esgob nodi faint o Ymneillduwyr sydd yn awr yn 1897 yn mhlith y rheolwyr, a pha faint o amddifaid addysgir sydd yn Ymneillduol ? Dywed y Record :Mae rhai arfau na wna dynion doeth ac na all dynion da eu harfer mewn unrhyw ornest, ac yn neillduol yn ngwasanaeth Eglwys Crist." Dyma'r arfau a arferodd Esgob Llanelwy, heb feddwl am ddoeth- ineb na daioni, er budd rhagfarn a chamreolaeth.

--0-- Cohebiaethau. CYNLLUN YSGOL HOWELL. SVR,-Ma.e'r ohebiaeth rhwng Mr Thomas Ellis ac Esgob Llanelwy parth Ysgol Howell yn dra dyddorol, ond ymddengys dull ei Arglwyddiaeth o ymresymu braidd yn wrthun, yn gymaint a bod un o'i brif resymau yn erbyn y cynllun yn gor- phwys ar y mynegiad mai Ysgol Undodaidd yw Ysgol y Merched yn Nolgellau, yn unig am fod y cronfeydd wedi eu cyflenwi gan ymddiriedolwyr Dr Williams, y rhai y tybia ef ydynt Undodiaid. A fydd i'r Esgob ddweyd mai Ysgol BAbyddol yw Ysgol Ram&degol Rhuthin, oherwydd fod y cronfeydd sydd yn awr (trwy ladrad) at alwad rheolwyr yr ysgol i'w chynal, wedi eu gadael gan Babydd, Dr Godfrey Goodman, perchenog etifedd- iaethau Llanberis, i fechgyn tlodion Hhuthin, a'r hwn a fu farw lonawr 19, 1655, gan wneud proves gyhoeddus o Babvddiaeth? neu a wna'r Esgob ddweyd mai sefydliad perthynol i'r Methodistiaid Calfinaidd yw Ysgol Ramadegol Rhuthin oherwydd fod Mr Ezra Roberts (Maer presenol Rhiithin) a Dr Medwyn Hughes, y naill a'r llall yn Fetbodist- iaid Calfinaidd, yn aelodau o'r Bwrdd Llywodr- aethol ? Honaf fod un o'r ddau awgrym hyn yn cyfateb i'w ymresymiad ef mai Ysgol Undodaidd yw ysgol Dolgellau ond y mae'r Esgob wedi dat- gan mai ysgol yn perthyn i'r Eglwys ydyw Ysgol Ramadegol Rhuthin, er yn gwybod fod llwydd arianol yr ysgol yn y dyfodol yn dibynu ar yr eiddo adawyd gan y Pabydd, Dr Godfrey Goodman. Mae'n bawdd i bobl Cymru weled drwy'r fath ymresymiad, J. WATKIN LUMXEY. Haul/re, Rhuthin, Aqvgt 12, 1897. YR ESGOB A'R OFFEIRIAID. SYR,—Fel offeiriad yn un o ddwy esgobaeth Gogledd Cymru, yr wyf yn protestio yn erbyn y llythyr oedd yn y Cymro diweddaf yn galw arnom ni, offeiriaid, i farnu ymddygiad Esgob Llanelwy yn nghylch y modd goreu i weinyddu cymunrodd Howell. Gallaf ddweyd hyn, modd bynag, fel hen ddarllenydd i'ch papyr-ar gyfrif ei deilyngdod llenyddol uchel ac nid ei bolitics- nad oes gan yr un o'r sectau adwaen i gareg i'w thaflu at yr Esgob. Pe cawsent hwy rbyw elusen i'w dwylaw, nid ar chwareu bach y cawsech chwí, hi oddiyno nac y buasent ychwaith yn gadael i neb arall ymyraeth a'r cyfryw elusen. Dyma, o leiaf, opiniwn yr eiddoch, CARNF ALDWYN. ARALL. SYR,-Blinder mawr i mi yw'r crafangu yma am fydol bethau yn yr Eglwys Lan Gatholig. Yr ydym yn son llawer, ac y mae genym rhyw reswm tros hyny, ein bod yn ddilynwyr yr Apostolion Sanctaidd. Ond ar faterion elusen- ol, yr wyf yn ofni mai bychan ydyw ol yr olyn- iaeth arnom. Hyd y gwelaf i, mae'r Undodwyr yn mhell iawn o'n blaenau. Wrtb eu ffrwyth- au yr adnabyddwch hwynt," meddai'r Gair Bendigedig a bwriwch pe baem ni yn cym- hwyso'r adnod yna at elusenau ac addysg yn Nghymru y dyddiau hyn. Gan nad wyf yn arfer ysgrifenu Cymraeg i'r wasg, a fyddwch chwi mor fwyn a chywiro hwn. Nid oes arnaf ofn i'm henw ymddangos, ond oherwydd flaith neu ddwy, waeth i chwi fy ngalw yn OFFEIRIAD DINOD. ARALL. Syp.Mae yn y plwyf sydd genyf fi tan fy ngofal dri elusen bychan, gwerth llai na phum' punt yn y flwyddyn, ac y maent yn achosi mwy o annghydfod yn y plwyf yma na phobpeth arall gyda'u gilydd. Yr wyf yn argyhoeddedig er's blynyddau mai melldith y mae dyn yn ei adael ar ei ol yn y byd ydyw elusenau—ysporicn cybyddion ydynt, ac nid oes ond aflwydd i'w canlyn. A dyna yn arbenig ydyw Elusen Howell; ar yr un pryd, fynwn i ddweyd dim yn erbyn Esgob Llanelwy. Nid yr un egwydd- orion sy'n ysgogi ac yn llywodraethu pawb ohonom. Yr eiddoch, RHYDYCHEITWR.

-0- Cig Defaid, Wyn, Bustych, Lloi, o'r fath oreu, Cig Defaid, Wyn, Bustych, Lloi, o'r fath oreu, wedi'u pesgi a'u lladd yn Nghymru,i'w gael bob dydd am y pris mwyaf rhesymol yn Siop COED Y BRAIN 17 Deane Street, gyferbyn I Marchnad St. John.

Colofn Dirwest. Yr ydych yn camgymeryd, Cyfarwyad, ddweyd yn y Gwreichion diweddaf mai dyn yw'r unig greadur sy'n myn'd ar ei spri." Y mae gan rai o'r anifeiliaid llai rhesymol (nid di-reswm) awch enbyd am y ddiod feddwol. Ami i geffyl, er eng- raipht, yn y wlad nad aiff byth heibio tafrrn neill- duol heb fwydo'i gorn yr un fath a chyda'r un ddiod a'i feistr. Ceir ambell gi, wedi gwybod ei flas gan hurtyn creulon oedd eisiau cael testyn chwerthin, yn myn'd i'w gyt cyn feddwed a'i ar. glwydd. Y mae cockroaches a thrychfilod tebyg yn rhemp am dano, a miloedd ohonynt yn syrthio'n ebyrth ac yn meirw'n feddwon bob blwyddyn. Anwybodaeth a diffyg dyfais ydyw'r unig reswm fod yr anifeiliaid cyatal dirwestwyr. Ein hunig ddyogelwch ni a'a perthynasau ydyw peidio gwy- bod am hudoliaeth ei flas. Y mae Temlyddiaeth Dda wedi gwneud cynydd dirfawr yn Ysgotland y blynyddau diweddaf. Ac mae gofyn iddynt oblegyd gresyn gweled cynifer o genedl y ceirch yn dyfetha eu nerth a'u hoywder gyda ffrwyth yr heidden. Y mae Canon Hicks, un o bleidwyr galluog dir. 'west yn yr Eglwys Sefydledig, yn ysgrifenu'n gryf i'r newyddiaduron ar ddamaedigaebh plant trwy'r diodydd meddwol. Rhydd engreiphtiau o'r dull llechwraidd arferir gan dafarnwyr i hudo'r rhai bychain i'w tai. Y Sul diweddaf, meddai, gwel- wyd plant yn dod allan o dafarnau gan gnoi mel- usion roddasid iddynt gan y tafarnwr neu ei was, Ac nid yw hyn ond peth cyffredin yn yr holl drefi mawrion. Rhoddir y melusion, pethau chwareu, &c., i'w oynwys i gario diod i'w cartrefi. Ac y mae'r ddyfais yn Ilwyddianus ofnadwy. Yn Cheet- ham, Manchester, brydnawn Sul, gwelwyd 180 o blant o 7 i 11 oed yn dod allan o ddwy dafarn rhwng 12 30 a 2.30. Yn Ancoats, drachefn, y Sul cynt, rhwng 6.15 a 10 o'r gloch, aeth cynifer a 275 o blant tan 12 oed i mewn i un dafarn. Dyma.'r wedd hacraf ar fywyd yn y trefi mawr- ion ydyw plgnt a rhieni yn heigio fewn ac allan o'r tafarnau. 'Docs ryfedd weled ambell ddiwyg- iwr tanllyd yn colli ei hunanfeddiitnt ac yn ei dweyd yn haHt am Senedd ac Eglwys gan mor gy. surus a difraw y maent yn gallu bod yn ngwyneb pethau fel hyn. Y mae Pwyllgor Gwyliadwriaethol Manchester wedi cyfarwyddo'r prif-gwnstabl i chwilio a dwyn adroddiad iddynt pa mor helaeth y mae'r arferiad hon o ddenu plant yn ffynu yn y ddinas. Y mae tystiolaeth Mr Donald Maclean, cyfreith- iwr o Gaerdydd, gerbron y Ddirprwyaeth Drwydd- edol yn werth sylw, gan mor wahanol ydyw i I dvstiolaeth Mr Laseelles Carr, gol. y Western Mail, am effeithiau Mesur Cau Tafarnau ar y Sul yn Nghymru. Yr oedd dylanwad cyffredinol y Mesur, ebai Mr I Maclean, yn ddaionus. Yr oedd meddwdod wedi lleihau. Yr oedd yr heddweis wedi rhoddi lawr felldith v ffug glybiau hefyd. Yr aahawsder mawr oedd gyda'r shebeens. Yn 1892, erlynodd Prif- gwnstabl Caerdydd 360 o'r lleoedd hyn, ac euog- fa,rnwyd 340. Oherwydd gwyliadwriaeth fanylach yr heddgeidwaid, lleihaodd yr euogfarniadau cyn ised erbyn hyn a 85. Ffynai shebeening mewn rhan neillduol o'r dref, lle'r oadd y boblotjaeth o'r dosbarth isaf, Yr oedd barn gyffredin trigolion Caerdydd o blaid parhau y Ddeddf, gyda mwy o fanylwch nag o'r blaen. Gadawodd Mr James Parrott, Blackpool, 500p yn ei ewyllys at waith yr United Kingdom Alli- ance.

Ficer y Rhos yn owyno. YN nghyfarfod Cymdeithasau Esgobaeth Llanelwy, gynaliwyd y dydd o'r blaen, gofynodd y Parch T. Pritchard, ficer Rhosllanerchrugog, am iddynt roddi iddo ddau gurad yn lie un fe! yn awr. Gwrthodwyd y cais am nad oedd y gronfa yn can- iatau, meddir. Wrth sylwi ar hyn, dywed y ficer :0 glerigwyr, un sydd, ac un yn unig sydd wedi bod yn ystod y pedwar mis diweddaf, ac yn 01 pob ihagolwg rhaid boddloni ar yr un hwnw am chwech wythnos arall. Pwy sy'n malio fod ganddo ei ddeg gwasanaetb bob wythnos, ysgolion, a phlwyf enfawr o 8,000 o boblogaeth gyda'u han- hawsderau amrywiol a lluosog. neu fod Sul rhydd a seibiant clerigwr yn bethau hollol ddyeithr iddo? Fe ddichon y caiff gurad yn y man, ond y mae codi cri am ail gurad fel codi cri am y lleuad. Druan o'r Rhos Yn y cyfamser, bydd iddo barhau i wneud a all dros yr Eglwys a'r plwyf, a mwynhau gwyn. fydedd y rhai nad ydynt yn disgwyl dim." Heddyw (dydd Iau) agorir cyngres flynyddol y Gymdeithas Hynafiaethol Brvdeinig yn Nghonwy, a pharha am wythnos. Bydd y Maer a'r Gorphor. aeth yn croesawu'r aelodau, ac yn yr hwyr cynelir ymgomwest gyda hwy yn y Plas Mawr. j Gwerthwyd tafarndy'r Rainbow, Wyddgrug, yn nghyda'r tir cysylltiol g ef, yr wythnos ddiwedd- af i Mri W. a J. Jones, Gwrecsam, am 1,410p. Rhaid i gatrawd o filwyr dalu 20p am wersyllu ar Forfa Oonwv. Penderfynwyd hyn yn nghyfar- fod diweddaf Cynghor y dref. Cigau gwir Gymreig o bob math. i'w cael yn ddyddiol am brisiau rhesymol yn Siop OOED Y BRAIN, 17 Deane Street, gyferbyn a. Marchnad St. I John.

TrllY y Post, 1/1 J. Y Trydydd Argraphiad o CANIADAU ELFED," Gyda Darlun newvdd o'r Awdwr. I. FOULKES. 8, PARADISE STREET. LIVERPOOL C. JONES Tailor & Habit Maker, 83. Victoria Street, LIVERPOOL FIT, STYLE and WORKMANSHIP guaranteed for Reasonable Prices. DALIER SYLW I AIL AG-ORXAD GWESTTY GWALIA (GWALIA HOTEL), UPPER WOBURN PLACE LLUNDAIN, 0 dan arolygiaeth bersonol yr hen berohenoff pherehenog presenol GWESTTY GWALIA, FFYNHONAU LLANDRINDOD. Ef mwfn yr hen amser gynt." Dymuna'r perchenog hysbysu ei \yfei]Iion a'i Kydnabyddion lluosog (a phawb eraill ag y bydd yr hysbysiad yn fantais iddynt) fod y Ty uchod wedi ei adgyweirio, ei brydferthu, a'i ddodrefnu drwyddo o'r newydd, a chan ei fod yn hyderus y bydd "Gwestty Gwalia" yn gartref oddicartref fel oynt, apelia am eu cefnogaeth. Mae mewn tnan cano/og a chydeus. Y telerau yn rhai anarferol o resymeL Am bob hysbysrwydd chwanegoi, anfoner at Mr. EDWARD JENKlNS. GWALIA HOTEL, Upper Woburn Place, LONDON. chas."rThall, GENERAL LETTER, CUTTER & ENGRAVER 53 PARADISE STREET, LIVERPOOL MANUFACTURER OF BCTHSIKG BRANDS, STENCIL PLATES, RUBBER STAMPS, BRAS PLATES, &0. ELIAS & OVVEN, Paint Manufacturers & Oil Merchants, OFFICE-IMPERIA. CHAMBERS, 62, DALE STREET. WORKS-DUTTON STREET. LIVERPOOL T digrams—Oaradoy, Liverpool. Telephone 6970 J. HENRY J tES (Late Saunders & Roberts) TAILOR & DRAPER, 19, CABLE STREET, LIVERPOOL. La.te Cutter at F. S. Lowy, London, Excellent New Stock for Selection. {d BEAUMARIS GRAMMAR & COUNTY SCHOOL HEAD-MASTER E. MADOC JONES, M.A., Downing College, Cambridge (Mathematical Honours ASSISTED BY EXPERIENCED UNIVERSITY STAFF. A FEW BOARDERS received by the Head- master at the SCHOOL HOUSE, Superior accommodation. Perfect sanitary arrangmeats. Moderate Terms. Prospectus on application to HEAD-MASTER. COLEG Y GOGLEDD, BANGOR (Un. o'r Oolegau, yr- Mhrifysgol Cvmru). FRIFATHRAW: H. R, REICHEL, M.A.. ydag Unarddeg o Broffeswyr.Tri o Ddarlithwyr a Dau ar bymtheg o Athrawon eraill. Dechreua y tymhor nesaf Hvdref 5, 1897. Parotoir ar gyfer Arholwdau Prifysgol Cvmru, rhai o eiddo Prifysgol Llundain, y Cwrs Meddygol yn Mhrifysgolion Edinburgh a Glasgow, ac arholiadau eraill. Rhoir addysg arbenig mewn Amaethvdd- iaeth ac Electrical Engineering. Mas yn y Coleg Adran Normalaidd i athrawon elfenol a ohanoU raddol. Cynygir dros 20 o ysgoloriethall, yn amrywio mewn gwerth o £ 40 i £ 10 y flwyddvn i'r rhai fyddo'n ymaelodi yn y Coleg dechreu y tymor nesaf. Bydd haner yr Ysgoloriaethau yn gyfyngedig i Gymrv. Dechreua yr arholiad am danynt Medi 21.-Ceir pob mauvlion gal) JOHN EDWARD LIOYD, M.A., Ysgrifenydd a Chofrestrydd. ATHROFA PRIFYSGOL CYMRU, ABERYSTWYTH. Un o Athrofaau Cyfansoddol Prifysgol Cymru LLYWYDD: Y GWIR ANRHYDEDDUS ARGLWYDD RENDEL. PRIFATHEAW T. F. ROBERTS, M.A. CYNWYSA y cwrs o Addysg y parotoad angenrheidiol am raddau yn Mhrifysgol Cymru a Phrifysgol Llundain, am Ysgoloriaethau yn Rhydychen a Chaergrawnt, ac am astudiaeth feddygol yn v Prif- ysgolion hyn ac yn Ysgotland. y Gall meibiori a merched a dderbynir i'r ADRAN NORMALAIDD fyned trwy y ewrs gofyno! at fod vn Athrawon ac Athrawesau Trwyddedig, ac ar yr un pry d barotoi am y gradd o B.A. neu B.Sc. Y mae y swm dderbyniant fel Ysgolorion y Frenhines yn ddigon i'w cynal yn Aberystwyth am dvmhor eu hefrydiaeth Yn yr ADRAN AMAETHYDDOL cyfrenir yr addysg mewn Amaethyddiaeth a phynciau perfchynasol sydd yn gymhwys i Amaethwyr, Goruchwylwyr Tir, Athrawon mewn Amaethyddiaeth, &c., a rhoddir parotoad ar gyfer Arholiad Cymdeithas Amaethyddol Frenhinol Lloegr. t Llettya y myfyrwyr mewn tai yn y dref, a'r merched dan arolygiaeth Miss E. A. Carpenter "mewn neuadd eang {Alexandra Hall), wedi en darparu ar eu cyfer. Cynelir arholiad yn mis Medi, pryd y cynygir nifer helaeth o Yagrolorlaeihau, rhai yn adored ao eraill yngfyfyngedig i Gymry. Am bob manylion ymofyner a T. MORTIMER GREEFt Cofreatrydd.