Y Cymro

NODYN I'R BONEDDIGESAU. YN Lerpwl yn bresenol, gwerthir y Crysau a'r Blowsus mwyaf defnyddiol yn masnach- dy Husseys, 116 Bold S reet. Y maent wedi eu gorphen vn brydferth, ac yn y ffurfiau mwyaf ffasiynol. Hefyd yr holl I y hugan-ddefnyddiau, ffrilins, ffunod, gwe- nwyddau. See,, See., diweddaraf; yn nghyda detholiad gwych o dlysau rhesymol ea pris- iau. Bron-addurnau arian am is. ac uchod; eto rhai aur-orchuddedig am o is. i 5s. yr un a detholiad diddiwedd o anrheg- nwyddau heirdd. Cofiwch y cyfeiriad- Husseys. 116 Bold Street, Lerpwl.

TH0S J0NES*Co. Ltd. TIME-TESTED TEAS @ 1/3. 1/7, and 2/. per Th. SPECIAL VALUE. Parcels of Tea value 20/- and upwards sent carriage paid by Rail when remittance is sent with the order. SAMPLES FREE ON APPLIGATION. T)i OS. J ON ES & Co. Ltd. Tea & Coffee Importers, 9, PARKER STREET, LIVERPOOL. GELLIR cael Y Cymro yn Llnndain gan Mr J. J Kelly, 2, Southampton Buildings; a Mr W. H. Roberts, 10, Cecil Court, Charing Cross Road, W.C. Y CYMRO: Danfonir UN copi yn ddidraul trwy y Post:— Am 12 mis, 5/61 Am 6 mis, 3/> | ri • rm, 1/8 Telerau Hysbysiadau: Yn ol 3/- y fodfedd, neu 13 gwaith am 16/9 At Ein Cohebwyr. Dylai pob gohebiaeth ein cyrhaedd fan bellaf fore dydd Linn a phob newydd a hysbysiad erbyn bore ddydd Mercher.

IfSGOL HOWELL. YN Nhy yr Arglwyddi, nos Wener, prof- wyd y fath fod pwysig ydyw dyn bychan fyddo yn gwybod ei feddwl ei hun ac mor dila ydyw Llywodraeth fawr, fygylog, pan fyddo'n rhanedig. Fe all corach, os dipyn yn gyfrwys, gymeryd dinas wedi ymranu yn ei herbyn ei hun. Hawddach cyferbynu na chydmaru Esgob Llanelwy âg Arglwvdd Salisbury a Due Devonshire, ond creodd wahaniaeth rhyngddynt a'i gwnai yn gryf- ach na'r ddau gyda'u gilydd. Ac y mae pobl yn rhyfeddu at ei fawr alluoedd Cydnabyddwn ei fod yn awdurdod uchel ar waddoliadau. Rhan o ddyledswyddau esgob yr oes hon ydyw gwarchod buddianau bydol yr eglwys cystal a chadw cil ei lygad ar ei llwyddiant ysprydol. Ychydig amser yn ol, cafodd yr esgob gryn drafferth gyda gwaddoliad bychan yn Aberhiw, plwyf pellenig tan ei ofal ysprydol a gwaddolol. Yna daeth ei helbulon yn nes ato. Mae elusenau addysg yn Ruthin a Dinbych wedi costio llawer o anhunedd iddo. Yr Ymneillduwyr rheibus oedd yn eu tra chwantu er, rhwng Haw a Haw, nad oedd gan yr eglwys ychwaith yr un hawl i'r naill y I na'r Hall ond hawl plentyn yspeilydd i yspail ei dad. Yr ydym wedi profi lawer- oedd o weithiau yn y papyr hwn mai felly v bu hi yn Rhuthin, ac yr ydym yn barod i wneud yr un peth yn yr achos hwn eto, a chyda llawer mwy o rym ac argyhoedd- iad. Dyma hanes yr Elusen a ddefnyddiwyd i godi Ysgolion Howell yn Ninbych — Gwr o'r enw Thomas Howell, marsiand- wr cyfoethog yn Seville, Yspaen, ond brodor o sir Fynwy-a adawodd, ytJ. 1540, yn ei ewyllys 12 000 ducat aur i Gwmni Dilladwyr Llundain, i'w rhoi ar log fel ag i gynyrchu 4°0 ducat yn y flwyddyn, a'r swm hwnw i'w ranu yn gynysgaeth yn flynyddol rhwng pedair merch ieuanc am- ddifad, rhinweddol, o'r un dras a pherthyn- as ag ef ei hun. Collwyd yn fuan bob trywydd ar y perthynasau, a chyn gynared a§ J55Q b" cyfreithio yn nghylch y waddol yn y Sianseri. Modd by nag, cafodd' y Cwmni afael ar vr arian. a bu ar log yn cynyddu, nes erbyn 1843, pan dynwyd allan gynllun i wneud ddefnydd ohono. yr oedd y swm yn fawr iawn. Yn 1853, trwy awdurdod y Goron, rhoddwyd y cynllun mewn gweithrediad sef codi dwy ysgol i I enethod aaiddifaid, un yn y Gogledd, a'r > llall yn NeheudirCymru. Gosodwyd sef- ydliad y Gogledd i fynu yn Ninbych ac yr oedd y pwyllgor a ofalai am ddethol saith o enethod amddifaid rhwng saith a deuddeg oed, i'w cadw a'u cynal ynddo nes cyrhaeddent ddeunaw oed ac i roi iddynt loop yrun ddydd eu priodas. Heb- law hyny yr oedd 30 o enethod i gael eu haddysg yn rhad ond talu 30P yn y flwyddyn am eu bwrdd ac again yn rhagor o ysgolheigion wrth y dydd i gael i eu haddysgu tran byw allan o'r sefydliad. Cwblhawyd yr adeilad, a throsglwyddwyd ef gan y Draper's Company i'r Llywodr- aethwyr, Rhag i, 1859, ac agorwyd ef y mis Mai canlynol. Cynwysai yr addysg a gyfrenid ynddo egwyddorion y grefydd Gristionogol, darllen, ysgrifenu, rhifydd- iaeth, gramadeg Seisnig, daearyddiaeth, hanes, cerddoriaeth, a changhenau eraill at ddewisiad y ilywodraethwyr i'w chwanegu o bryd i bryd. Yr oedd y Ilywodraethwyr hyn, 16 mewn nifer, i fyw yn siroedd Din- bych a Fflint; ac Esgob Llanelwy yn rhin- wedd ei swydd {ex-officio) i lywvddu yr holl gyfarfodydd. Dyna hanes y sefydliad hwn ac fel y daeth trwy fath o dreigliad ystrim-stram- strellach yn feddianteglwysaidd.acyn wrth- ddrych gofal tadol Esgob Llanelwy. Dyna'r hanes fel ei ceir, ac nid gan rhyw Sentar diras, ond gan yr hanesydd eglwysig Arch- ddiacon Thomas, yn cael ei gadarnhau gan eglwyswr arall, y diweddar Barch John Williams, awdwr hanes Dinbych. Druan o Thomas Howell! Mae'n hawdd gwel'd mai tipyn o lolyn caredig ydoedd, Traws- newidiwyd ei ewyllys yn ddifrifol. Daeth yr hyn a fwriadai ei, yn ei ddiniweidrwydd, yn gynysgaeth i rianod teg sir Fynwy arddydd eu priodas,yn waddol acyn wobrieglwyswyr ac esgob Llanelwy. Ac felly y parhaodd nes daeth Deddf Addysg Ganolradd Cym- ru-o luniad Llywodraeth Doriaidd—irym yn 1889. Y pryd hwnw, darfu i Bwyllgor o Gynghor Sir Ddinbych, yn ol gorchym- yn y ddeddf, ddarpar cynllun i eangu dy- benion yr Elusen a'i gwneud yn gysonach ag yspryd yr oes adolygwyd y cynllun hwnw gan Fwrdd Addysg cafodd gefnog- aeth Llywydd Cynghor Addysg ond cyn y deuai yn gyfraith, angenrhaid oed a iddo tyn'd trwy ddau Dy'r Senedd. Yr oedd yn gynllun mor deg i gyfarfod ag annghyf- iawnder dybryd, fel- na ddywedwyd air yn ei erbyn ar ei ffordd trwy Dy'r Cyffredin. Ond ar ei fynediad i'r Ty arall, nos Wener, yr oedd yr eglwys filwriaethus wedi cynull ei lluoedd-eí harglwyddi daearol ac ys- prydol—i w erbyn ddim llai na deunaw ohonynt yn esgobion, ac Archesgob Canterbury yn ben capten arnynt, yr hwn a gynygiai ei wrthod'iad, mewn araith yn cynwys lluaws o gamsyniadau ag yr oedd rhywun wedi ei dywys iddynt. Yn naturiol, gwrthwynebwyd y cynygiad gan y Due Devonshire, Llywydd Cynghor Addysg. Yr oedd ef eisoes wrth ei swydd wedi cadarnhau y cynllun y ceisid yn awr gan y clerigwyr ei ddyfetha. Amddiffynai ef y ¡nesur oedd wedi ei dynu allan gan bobl a wyddent am yr amgylchiadau, ac wedi ei gefnogi gan Fwrdd Addysg a'r Dir- prwyon Elusenol. Traddododd Arglwydd Herschell araith lem yn erbyn y pender- fyniad, ond cefnogwyd yr ystryw yn egniol gan y Prifweinidog Arglwydd Salisbury, trwy yr hyn y taflai ei gyd-weinidog Un- debol o Devonshire tros y bwrdd er mwyn ei gyfeillion eglwysig. Dru?.n eto o'r hen brif- weinidog hwyrdrwm a musgrell; yn cym- eryd ei arwain yn y Dwyrain gan y Sultan, ac yn Nghymru gan Esgob Llanelwy. Ddydd Mawrth, rhenid y givobrwyun yn yr-Y sgol a bu'r Esgob yn traddodi araith gan honi mai fel y mae y mae oreu. Buasai yn ddoethach iddo dewi. Nid oedd ganddo yr un rheswm i'w estyn tros i'r sefydliad aros yn ei sefyllfa bresenol ond a allasai cymetiadau is eu dwyn yn mlaen tros gadw yr hyn na pherthyn iddynt. !) Cyfarfu John Hughes, Tregarth, &'i ddiwedd yn Chwarel Penybryn, Nantlle, ddydd hu trwy syrthio dros ddibyn a'r un dydd yn Nghloddfa'r Coed, cyfarfu S. G. Williams, Lli-tallyfai, si dam- wain gvifelyb, a fu'u angeu iddo yntau. Yn eglwys M. C. Seisnig Connah's Qaay ddydd Mercher priodwyd Mr T. J. Prince £ Miss Roberts, merch eadeirydd y Rhaith Dosbarth. Bu cryn firi ar yr achlysur. Yn Ilys ynadon Fflint ddydd Liun, arfonwyd bachgen o'r enw Richard Montgomery i sefyll ei brawf yn y frawdlys ar y cyhuddiad o ddynladdiad. Fmddengys fod nifer o feehgyu yn taflu ceryg, a tharawyd un, Llewelyn Lloyd, yo ei ben, a bu farw mewn catilyn?a«i.

GOFYNWCH A MYNWCH GAEL "BARKER -AND DOBSON'S BDTTERSCOTCH." MEWN PECYNAU Ie., 3c., a ficfe. Gwerthir can yr holl Ancwywyr, Groseis. rc m™„ .Vstorfeydd parchus.