Y Cymro

HELBULON1HEURIN HI VfiL. [Gan AP CYTFIN.] PENNOD IV.—ANEURIN YN EI HIRAETH. Yn y caethiwed a nodwyd yn y bennod fl&enorol, daw hiraeth aonyoddefol trosto, a sieryd wrtho ei hiin-gwaith a fynych. Meddai-" Y mae geoyf awydd myned yn fy ol i'r Hen Wlad, ac onibai fad arnaf gywilydd, mi aethwn foru nesa'— y mae hiraeth am gartre bron ya fyliethu. Wybu- ais i erioed betb oedd y gaofa hon o'r blaen—fel y ddanodd, ddydd a nos, a m s a, dydd yn barhaus. Gwynfyd pe gailwn ddianc o'i afael, neu ei yru i ffwrdd. Mor dda fu-isai cael gweled gwynebau fy hen gyfeillion unwaith eto cael siarad hefo nhad a mam am ryw chwarter awr. Ond beth rydwi'n son-braint fuasai cael edrych ar rug y roynydd am bum munyd, neu erw o dir glas yn awr, er ileied o swyn a welwn yn y naill a'r Hall yn y dyddiau gynt. Amheuthyn i mi heddyw f'ai gweied bran yn ehedeg uweh fy mhen ac Fe garwn wel'd y llywaeth oen, A gwrando arno'n brefu, A gwel'd y werdd gelynen gu u gyda mi'n cyd-dyfu. Do) cyd-dyfais a'r gelynen dlos a dyf wrth riniog drws y ty. Cefais lawer pigiad tost g m ei dail, mae'n wir, ond y mae pigiadau hiraeth yn ganwaith mwy anodd eu dyoddef; ac am yr oen llywaeth, yr oeddwn i ac yntau ar y telerau gorea, ac os rhoes ambell i dwlc imi yn ei ddireidi, rwy'n maddeu'r cwbl iddo, a buaswn yn falch cymeryd fy Dghleisio ganddo eto pe cawswn i ond ei weled am ychydig funydau." Eithaf naturiol oedd i Aneurin hiraethu am ei gartref fel hyn y tro cyntaf iddo ei adael a ,vyr pob bachgen a lodes ieuanc adawodd Gymru am drefi Lloegr rywbeth am hyn, mae'n ddiddadl, Beth bynag, nid hir y bu Aneurin heb ei wisgo ymaith, a daeth i deimlo yn fwy cartrefol yn ei wasanaeth, ac i fod yn fwy o feistr ar ei waith. Nid hir ychwaith y bu'r gweision eraill heb ganfod ei fod yn berchen ar fwy na'r cyffredin o arabedd a ffraethineb. Yr oedd yn orlawn o ryw ddireidi diniwed, yr hyn a ddangosai yn eglur wedi iddo ddyfod yn ddigon hyf ar bawb yn y lie. Cafodd cyfnewidiad bywyd tref gryn effaith arno cyn po,nhir wedi. ymsefydla yn y ddiuas collodd dipyn ar ei wrid, a daeth golwg mwy trefol arno. Collodd arafweh gwlad am fywiogrwydd bywyd tref—o'r cerdded llus^ol arferai gynt i'r cerdded chwyrrt a. phrvsur geir ar hetilydd Manceinion,- A chamu'n fwy na chymin fyth." Dysgodd hefyd i roi chwareu teg i'w ysgyfaint drwy gerdded yn syth, a dal ei ben i fynu fel trefwr. Yr oedd gan Aneurin lygaid i weled y pethau y rhagor&i dyn y dref ynddynt ar ddyn gwlad, a chan fod ganddo hyd yn hyn ddysgyblaeth dda arno ei hunan, ac yn awyddus i fabwysiadu pob gwelliant a diwyliiant a deimlai yn fanteisiol i waeud dyn ohono ei hua yn mhob ystyr, derbyniodd y gwersi hyn, fel gwersi eraill y bvwyd trefol, yn gaJonog, a gweithiodd yn eu hoi. Nid felly y gellir dweyd am bawb a ddont o Gymru i Fanceinion na, cad want eu harafweh, eu gwladeiddiwch, a'a hafrosgedd yn eu meddiant fel pethau cysegredig hyd eu bedd. Ond cyfarfu Aneurin, fel canoedd o'i flaen, a. llawer profedigaeth ar gyehwyniad ei yrfa yn y ddinas fawr—rhai profedigaethau llymion i'r eithaf hefyd. Nid oedd erioed wedi gweled dynes feddw o gylch godreu Hiraethog ac un o'r pethau mwyaf atgas yn ei olwg wedi dod i'r ddinas oedd y trueni ofnadwy a ganfyddai yn y slums. Yr oedd llawer o ferched anfoesol y pryd byny yn rhodio yr heol ydd, gan geisio y neb allent hudo i'w dinystr. Ond y mae diwygiad atnlwg wedi cymeryd lie erbyn hyn yn y cyfeiriad yma ond byddai y merched hyn a'u liygaid ar ddyeithriaid bob amser, ac yn enwedig ar fechgyn o ganol gwlad, ac nid oedd dim hawddach iddynt nac adnabod bechgyn gwlad. Ni bu Aneurin yn hir heb ddeall ei beryglon, ac er iddo benderfyou diane o gyrhaedd y cyfryw, ni bu yntau heb ei brofedigaethau. Gwasanaethed un engraipht i brofi hvny. Er mor gaeth oedd efe yn ei le, caniatai ei feistr iddo fyned allan un noson yn y mis, a chan mai nosoa y seiat yn nghapel Pine Street fyddai hono, ai yno fel rheol. Yr oedd mor dda ganddo gyfarfod a Chymry a chlywed siarad Cymraeg, fel mai i'r seiat yr elai yn bytrach na chydag eraill o'r siop i fanau eraill yn y ddinas. Dylid dweyd fod Pine Street yn sefyil yn 1;n o'r parthau mwyaf poblog ac isaf yn Manceinion. Byddai yn angenrheidiol cael heddgeidwad wrth ddrws y eapel ar adeg y moddion, er mwyn cael rhyw fath o lonyddwch i fyned drwy y gwasan- aeth; fie, yn mhlith cymeriadau amheus eraill, byddai llu o'r merched y sonir am danynt yn rhodio yr heol hon a'r holl heolydd o gwmpas, ac nid bob amser y gellid eu hadnabod—yn wir. anmhosibl ydoedd adwaen rhai ohonynt. Beth bynag, un noson, pan oedd Aneurin yn myned adref o'r seiat, cyfarfu a. lodes ieuanc ar yr heol, ac a ofynodd y ffordd iddo i Market Street. Safodd Aneurin am foment o'i blaea i geisio ei chyfar wyddo, ond gwelodd mai twyll a hud oedd yn ei chalon, a phrysurodd ymaith oddiwrthi dipyn yn chwyrn heb ymesgusodi na dim arall, Teimlodd hithau ei ymddygiad yn fath o ddiraddiad, a phrysurodd ar ei ol gyda phenderfyniad o godi cvwilydd arno. Pan welodd yntau ei bod yn ei ddilyn ac yn galw arno i aros, gan floeddio yn uwch ac yn uwch, dechreuodd redeg, a hithau yn rhedeg ar ei ol nerth ei thraed gan floeddio, Stop thief! stop thief a thra yr oedd y ddau yn rhedeg, pwy ddaeth i'w cyfarfod ond gwraig un o'r diaconiaid—uynes nerthol a chadarn yr olwg arni adnabu Aneurin yn y fan, a galwodd arno, ac yntau a safodd. Pan welodd yr eneth hyn, troes yn ei hoi. Nis gallasai gyfarfod un o'i rhyw ei hun ar ymddygiad mor annheilwng, er gwaethed ydoedd a da hyny i Aneurin, onide buasai dwsiu ar ei ol mewn ychydig eiliadau, ac wedi ei ddal am wneud rhyw gamwri yn erbyn y lodes onibai i'r foneddiges ddigwydd dyfod i'w cyfarfod, Haws dyfalu na desgrifio mor gythryblus oedd Aneurin ar y pryd ac er mor dda iddo fod gwraip y diacon wedi digwydd dyfod i'w waredu megys yn I' rhagluniaethcd, bu raid iddo fyned drwy arholiad caled o'i blaen ar ol hyny. Gofynai beth oedd vr achos ei fod yn gwneud dim â merched o'r fath, ac awgrymai ei fod wedi rhoi mantais iddi cyn by;h y I buasai vn ei ymlid felly; ac nid heb lawer o drafferth y llwyddodd Aneurin i glirio ei gymeriad ger ei bron yr oedd wedi ofni ar y dechreu y buasai yn cael ei dori o'r seiat. PENNOD V.—ANEURIN A MEROH EI FEISTR. UN O ddyledswyddau iselaf Aneurin yn y faelfa ydoedd glanhau esgidiau teulu y ty. Teimlai yn atgas wrth gyflawni y ddyledswydd hon am nad oedd son am hyny yn y cyfiogiad, ac onibai fod ei ufudd-dod yn gryfach na'i falchder ni buasai yn gwnead o gwbl, Nid oedd wedi gorfod glanhau ei esgidiau ei hunan erioed yn Nghymru y drefn yno oedd ef wedi ei weled oedd i'r merched lanhau esgidiau y dynion bob amser. Yn wir, bu raid i Aneurin gyflawni llawer swyda yn y ty y tybiai mai un o'r morwynion ddylasai ei wneud, ond ni fu erioed yn anufudd, oed bob amser yn birod i wneud unrhyw beth a allai gyda gwyaeb llawen, ac felly enillodd ffafr yn ngolwg y feistrea a'i dwy ferch, a bu ar y telerau goreu hefyd gyda'r mor- wynion. Yr oedd y ferch ieneogaf oddeutu yr un oed a'r llencyn Cymreig, ac yn lodes rydd a rhadlon, glan ei gwedd a phert eu hymadrodd, yn un hynod hoff o ddarllen, yn neillduol y beirdd Seisnig. Yr oedd wedi cael addysg dda. Medrai ran helaeth o Shakespeare ar dafod leferydd, a synai pa.wb at ei medr wrth eu hadrodd, ac nid oedd amheua.eth nad ar y chwareufwrdd y buasai yo myned pe cawsai ganiatad ei rhieni, ac nid oedd dadl na buasai ya gwneud enw iddi ei hun fel actress. Taflai ambell i gwestiwn i Aneurin weithiau o berthynas i'r chwareudy, ond yr oedd o hyd yn hyn yn hollol anaddfed i basio barn ar ddim yn y cyfeiriad hwn. Nid oedd erioed wedi bod yn y chwareudy-yl" oedd wedi cael gorchymyn caeth a phendant cyn cychwyn oddicartref gan ei dad a'i (am am iddo gymeryd gofal am beidio myned i'r fath le. Testyn syndod i Aneurin oedd ei bod mor hoff o'r chwareu- dy, a gofidiai ynddo ei hunan oherwydd hyny. Un diwrnod, pan oedd hi yn darlunio wrth y morwyn- ion ac yntau beth a welsai y noson gynt, y mae'n mentro dweyd ei fod yn syuu tipyn wrth weled ei bod mor hoff o fynychu y chwareudai, ond y mae'n cael ei ateb ganddi'n union. A wyddoch chwi, Aneurin," meddai, 11 mai ar y chwareufwrdd y mae y talentiu disgleiriaf o bob man aral! i'w cael ?" A wyddoch chwi hefyd," meddai, "mai ar y chwareufwrdd o bob man arall y caiff y tilentau hyny y fantaia oreu i ddangos eu hunain alian?" Nid oedd Aneurin yn teimlo yn barod i ddadleu gyda hi ar y pwnc rhag ofn ei digio. Edmygai ei dewrder-yn wir, edmygai bob peth yn nglyn a hi -yr oedd ei chwaeth, ei thalent, a'i golwg, wedi ei swyno-nid oedd wedi gweled merch debyg iddi yn ei oes, a'r hyn a'i gofidiai fwyaf o ddim ydoedd na buasai ef yn ddigon o fatch iddi, ond yr oedd y fath agendor o wahaoiaeth rhyugddynt; eto i gyd, pe cawsai Aneurio yr arwydd iieiaf y buasai i'r gwahaniaeth yoa o'i hochr hi gael ei annghofio am foment, ni bUtsai yo hir heb d.iweyd ei feddwl wrthi, er Ileied o Saesneg a feddai. Ond un boreu, pan ar ganol glanhau esgidiau yn y seler daeth Miss Emily (oblegyd dyna enw'r ferch y sonir am dani) a to i chwilio &m ei hesgidiau, am ei bod ar frys i fyned allan y boreu hwow, ac wrth eu hestyn iddi, a gwybod pa rai oedd ei hesgidiau bi, y mae Aneurin yn ei ddull ei hunan yn meiddio sm y tro cyntaf erioed, gymeryd ei ryddid i basio joke ati hi, gan ddweyd, Belltch, Miss Emily, gan fy mod yn deall pa rai yw eich esgidiau chwi, I shall always put an extra polish on them," a phan ar ganol cymeryd yr hyfdra hwn y mae'n ofni ei fod wedi myned dros ei derfynau ac enyn ei dig- ofaiot, ond cymerodd y ferch y peth mewn tymher dda, ac atebodd, "Thank you, Aueurin, that is very kind of you." Yr oedd ei hatebiad wedi rhoddi boddhad mawr i Aneurin; teimlai ei fod wedi rhoddi Miss Emily ar ei phrawf mewn modd syml annghyffredin, a'i bod wedi daogos yn ei hatebiad ei bod yn glir oddiwrth rhyw uchder balch ag sy'n nodweddu llawer o lodesi yn ei sef- yllfa hi. I Aneurin yr oedd yr atebiad yn bobpeth a ddymunai; wrth gwrs, yr oedd ef yn gweled mwy ynddo o lawer nag a fuasai neb arall yn ei weled, a llawer mwy nag a feddyliodd y ferch ei ddodi ynddo. Y gwir oedd ei fod wedi syrthio dros ei ben mewn cariad a hi a'r mwyaf a geisiai ffrwyno arno ei hun drwy ymresymu â'i ffol- ineb, mwyaf oil y cynyddai ei serch tuag ati, er nad oedd ganddo y syniad lleiaf ei bod hi wedi gweled unrhyw hawddgarwch ynddo fe. (I barhau).

-0-- Ar Finion y Ddyfrdwy. CORWEN. MAE pob cyneddf fedd y Corwemaid heddyw yn canolbwyntio i wneud yr Eisteddfod yn llwydd- ianus. Waeth be fo pwnc yr ymgom, mae'r wyl yn sicr o gael sylw ac y mae liygaid y lluaws yn gloewi gan ddisgleiried y rhagolygon, Bydd yno dri o gorau mawr, tri o gorau yn yr ail gystadleu. aeth, tri o gorau meibion, a thri o gorau plant ac y mas tri o wyr cymeradwy yn myn'd i lywio. Mae 14 o feirdd wedi bod yn rhodio'n freuddwyd- iol ar hyd glan y mor," ac yn disgwyl cael eadair dderw i ddadluddedu. Bydd y delyn mewn bri, a'r hen benillion yn cael eu seinio'n Mr gyda'r thoau gan wr medrus. Bydd digon o hwyl—go- beichio y ceir haul hefyd. Bu nodachfa Iwyddianus ddyddiau Mercher a lau vn y Neuadd Gyhoeddus. Yr Yswain Llwyd o Rhagatt fu'n agor, a chaed elw da at wneud y gwelliantau angenrheidiol yn ysgoiion eglwysig Plas Adda. a Chorwen. G LYN r.<YFR)J wy. Meistr tir mwyaf y plwyf hwn yw'r Mil. Totten- ham, a da ei weled yn cymeryd cymaint dyddordeb yn ei denantiaid. Yn ddiweddar cynygiodd wobr- au da i'r rhai a edrychent ar ol v gwrvchoedd, ac enillwvd fel y eazilyn:-I, Mr. David Jones, Fron- Iwyd 2, Mr. David. Hughes. Efenechtyd 3, Mr. D. E. Jones, Pantyffvnon 4, Mri. Rich. Roberts, Ty Newydd; Isaac Roberts, Wernddu a John Jones, Cefngoed. CYNWYD. Mae'r pentre byehan yn llawn ymwelwyr a llu yn cael. pleser wrth geisto pvsgota yn y Ddyfrdwy. Mae gan y plwyf hwn Gynghor doeth, ac y maen t wedi gwneud cryn waith i drwsio'r ffyrdd a harddu yr ardal. Gellir myned at Raiadr y Felin yn awr heb ofni tori gwddf nac anafu esgyrn y traed. Patrwm o bentref Cyrnru Fu yn yw Cynwyd, ob. legyd ceir yma felinau i gyflenwi blawd, a ffatris i wau dillad yr ardalwyr. Yr unig beth newydd spon yn y lie yw'r seindorf, ac y mae "gwyr y cyrn yn cael hwyl garw'r dyddiau hyn deta arweiniad yr hen gyfaill Bila, LLWYDD Bechgyn nobl yw bachgyn Llandderfel, fel y gwyddoch chwi tua Nerpwl yna. Dvma, un ohon- ynt eto wedi dringo'n ucbel, sef Mr. D. Miall Ed- wards, yr hwn a enillodd ysgoioriaeth gwerth 60p. y flwyddya am dair blyneddyrs Ng'^o^jf* Mansfield, Rhydychain. Mae yna ffordd unionsyth o Feir'on i Rydych&in, a gwyr y bechgyn sut i'w thramwy. IS-BERWYN.