Y Cymro

OoSofn Dirwest CYMAMFA DBIKWESTOL GWYNEDD. Cynaliwyd y Pwyllgor yn Nghaernarfon ddydd Llun, Mehefin 28, dan lywyddiaeth Plsnydd. Bu sylw ar ymuno a'r Cynghor Dirwestol Undeboi, ond oedwyd i gael gwybodaeth bellach. Gwnaed rhai trefniadau gyda golwg ar y Gymanfa yn Mhorthmadog ddiwedd Medi. Pasiwyd i wneud cais at ynadon Gogledd Cymru i drefnu moddioo i atal i biant clan 13 oed i gael diodydd meddwol. Bn svJw ar y Ddirprwyaeth Frenhinol. Yr oedd dau dyst o Ogledd Cymru wedi bod gerbron, tyst- iolaethau tri. eraill wedi eu uanfon i fyuu, a dau enll1 yn parotoi. Ystyrid yn briodoi cael dau eraill at y rhai hyn, a thrsfnwyd gyda. golwg ar hyn. Bu ymdriniaeth ar pit fodd i waeud y Gyre imfa yn fwy effeithiol, a theimlid ei briodoldeb, a phenderfynwyd rhoi i'r mater yatyriaev!i bellach y tro nesaf. Cyfarfu pwyllgor y plant ar ol y llall, a chyferfydd eto yn fuln i orphen trefniadau yr arholiad. Archwyd galw y Pwyllgor Gwylio ar fyrder.—J. EIDDON JONES, Ysg. DEFNYDDIWYD llawer math o ymresymiadau erioed o blaid dirwest; ond y mwyaf effeithiol, gellid tybio, yw yr un a ddefayddiwyd y dydd o'r blaen yn Walcott, Gogledd Dakota, pan v ffrewyllwyd dyn broffesai gadw ty dirwestol," yn yr hwu y gwertbid pob math o ddiodydd a gwirodydd meddwol Gwyddai y marched a'r gwragedd gymerasint ran yn yr ovuchwyliaeth mai ofer yw treulio rhesymeg ar bechaduriaid dideimlad a di- foes o'r fath, feUy cymhwysasant y "gath a'r naw cynffon," at ei gefn noethlymun, a chwilfriwiaaant ei boll geli fa'i lestri a bwyel!. Y mae galw am oruchwyliaetbau fel hyn yn achlysurol. fel y mae galw am fel It a tharanau yn awr ac ei I waith. Y mae cymdeithas yn rhy dueddol i oddef pethau sydd yn andwyol i wareiddiad ac y mae yn sYl1 iawn meddwl paliam a pha fodd y dyoddefir tafarn- dai a thyllau mor isel ac aflan ag a gei'r yn ein trefi a'n dinasoedd. Diogi. diffrwytbdra, adideim- ladrwydd moesol ao ysbrydcl ya ddiau sydd ya cyfrif am hyny. Daw amser pryd nas dyoddefir y fath glwyf:.u i aros yn nghorph cyrndeithas.-O'r Drych.

Eistoddfod Oenerilaetho! Casnewyd??. MAE trefniadau'r wyl fawr hon wedi eu cwblhan. Y datgeiniaid fyddant:—Madame Medora Henson, Miss Maggie Davies, Miss Marion Evans, Miss Clara Butt, Mias Ceinwen Jones, Miss Olive Grey, Miss Lleweia Davies, Mri- Ben Davies, Gwilym Richards, D. Ffrangcon Davies, David Hughes, a Phencerdd Gwalia gydf'r delyn. Y llywyddion fvddant :-ArgL Tredegar, Argl. Kenyon, Syr W. V. Harcourt A.S., Mr. Albert Spicer, A. S Mil. Morgan, A.S Mr. D. A. Thomas, AS. a'r Prif- athraw Dr. John Rhys, Rhydychain. Y prif gys- tadleuon bob dydd fyddantDdydd Liun, Awst 2, cyngherddau a chystanleuaeth y seindyrf milwr- oj. Ddydd Mawrth, cystadleuaeth y corati cynull- eidfaol a'r canigau. Ddydd Mercher, y brif gys- tadleuaeth gorawl, pan yr ymgeisia corau Merthyr, Rhymni, Abersychan a Phontypwl, Castellnedd, Llanelli, cor o sir Fon, Trecynon, Aberdar, a Dow- lais efallai. Ddydd Tau, cadeirio'r bardd, a chys- taclleuaeth y corau merched. Ddvdd Gweaer, ail gystadleuseth gorawl a'r seindyrfllinynol. Ddydd Sadwrn, cystadleuaeth y corau meibioo. Yn y cvneherddau psrfiformir "Brwvdr yr Hafren (D. C. Ifrilliams), E!;ja {Mendelsohn), a "Breu- ddwyd .Tubal" (Syr 4, E. Mackenzie). Gwasan- aethir hefvd yn yr wyl gan Seindorf y Royal Marines, Plymouth.

0 Brawcilys Chwarteroi Sir Odinbltch, CYNALIWYD hon yn Rhuthin ddydd Gwener, Capten G.iffith.Bosc"-wen yn y gadair. Cymerodd Mri Ll Wiliiams, H. Johnson, Gwrecsa.m, a W. D. Hough- ton. Colwyn Bay, y 11 w fel vnadon newydd. Nid oedd un troseddwr i sefyll ei brawf. Dygodd William Edwards, Birchwood, Colwyn Bay, apel yn erbyn Rbaith Dosbarth y lie hwnw o berthynas i dreth gyffredinol a wnaed Mai 25. Myaai yr apelyrld fod y dreth bono yn CYDWYS tal amy dwfr, y dylai. treth y dwfr fod ar wahansac yn gvrnaint nad oedd wedi ei gyfleawi gyda dwfr na ddylai dalu y dreth honn. Ar ol gwrandawiad maitb caed cad oedd y gost o ranu'r dwfr ond 77p., a bod y swm vn rhy fychan i'w rami rhwng y trethdalwyr. Felly, gwrthododd y llys gvfreith- loni'r a pel, Dywedodd Mr Wharton, ar ran yr apelydd, na fuaaai yn dwyn yr achos yn mlaen pe gwybyddai nad oedd y swm ond 77p., ac y dylesid hysbysu hyny cyn i'r achos ddod gerbron y llys.

Cigau gwir Gymreig o bob math i'w cael yn ddyddiol am brisiau rhesymol yn Siop COED Y BRAIN, 17 Deane Street, gyferbyn a Marchnad St. John.

Cohebiaethau. Syp.Oni allech hebgor tamed o le yn Y Cymro ambell wythuos i son am yr Hen Drysorau gwerth fawr sydd yn em llenyddiaeth, sef Hen Lyfrau. Ofnwyf eu bod ya cael eu hesgeuluso, ac mewo perygl o'u hannghofio, gan yr oes benffwdan hon ond arweiniai son gair aon danynt yrwan ac yn y man hwyrach i ail ddyddordeb ynddynt, Un diwraod yn ddiweddar mi welais gopi hardd mewn cadwr- aeth dda, ac yn dal yn ei hen wisg gadarn gynt"f o lyfr THOMAS A EEMPJS YN GYMRAEG, wedi ei gyfieithu gau H.O., Wenydog, Mon Gwelais lawer d^dl o dro i dro ar bwy oedd yr H.O. hwn a hwyrach y bydd i'r dyfyniad can- lynol o iythyr (annghyhoeddedig) o waith Nican- der at Eben Fardd, dyddiedig "Ion. 29, 1859," yn fuan wedi i Nic. gael bywoli&eth Llanrhydd- lad, &c., yn werth rhywbeth at benderfynu'r pwnc Desgrifiu'i blwyfi oewydd y bardd, fei v gwelir. Dywea :— g, Gwv-drloch am Sion Brwynog, yr hen fardd Cym- raeff. Yr oedd yn wr boneddig, a chanddo ystad yn sir Fon, ar yr hon yr oedd ganddo balaa o'r enw Bncynog. Vlel, choeliwch chwi ddim. Mae Brwyn- og yn un o'm plwyfydd i, Llanfflewin. Givr Brwyn- og yw'r dyn sy'n talu i mi fwyaf o ddegwm. Yr oedd daau gan mlynedd yn ol wr boneddig o'r enw Hugh Owen, a gyfieithodd waith Thomas a Kern pi (Llyfr Lilyniad Iesu Grist) i'r Gvinraeg o'r Luadm. Geilw ei hun ar yr wyneb ddalen Hugh Owen o Wenydog, Mon, ond mae rhai argraphiaclau yn rhoi Wenynog yn He Wenyilog. Mae Wenynog, darn o hen biasdy, yn yr un plwyf a Brwynog, ac y mae hen gofion yn yr ardal am Hugh Owen. Ma « H.O. ar amryw o'r cerrigyn y pared. Y r wyf yn liawen ofnadwy fod perthynas swyddogol rhyngthwyf a'r ddau le classieulaidd hyn. Pwy sydd yn byw yn Brwynog a Gwenynog yn awr? mi garwn wybod, ae a ydyw'r ddau hen balas i fynu ?—Yr eiddoch. Y WESYJEN. PLWYF LLANGAR, MEIRIONYDD. SYE, SSIIF y plwyf uchod yn ngodjeu y Berwyn, ac yn nghanol dyffryn prydforth yr Edeyrnion, a thrwy ei glmo! yrnddoiena y Ddyfrdwy "a'i dyfr- oedd grisialaidd. Ond nid at ei brydfetthwch nac at ei safle ddaearyddol y dy munir sy lw y dar ■ ilenydd y waith hon, ond at hirhoedledd preswyl- wyr y rhanb .rth iach hwn. Er nad ydyw xbifedi y plwyrohon ond t>33, y niie yn eu mysg, ac o few*s terfynau y plwyf ovehan hwn, un-sr-bymthftif o bersonau yn amrywio o ran oedran o 80 miwydd i fynu i 89, oedran pa rai yn nghyd ydvnt" 1 330 mlynedd; ac nid digwyddiad eitbriadol ydyw, oblegyd odaeutu ugaia mlynedd yn 01 ymddangos odd adroddiad cyffelyb, sef fod o fewn y plwyf yr adeg bono 18 o bersooau yn amrywio o 80 i 95, a.c fe welir heddyw feddfaec yn mynweut treflm y plwyf (sef Cynwyd), ac arni ceir f,,c-! oedran v sawl orwedda dani, sef y diweddar Richard Evans, Brynberl!en,vn 107, yr hwn a gladdwyd Mai, 1881, un o hen frodorion Llangar, ac ma.e mab iddo yn breseaol yn yr hen gartref yn mhsll uwchlsw 80 oed. Hefyd yn y flwyddyn 1893, claddwyd un arall o frodorion y plwyf yn ei chanfed fiwydd, sef J'vlls Jones, Edeyrnion House, Cynwyd. Allan o'r lluaws sydd dros bed war ugaia yn breseaol. v mae un cwpl wedi priodi er's 66 mlynedd, sef Dafydd a Sarah Williams, Pant y clai, i ba rai y mae nifer lluoaog o biant- yn fyw, yn cghyda nifer mawr o wyrio, a gorwyrioa-iluaws o ba. ra,) sydd yr, pres- wylio yn ninas Y Oymro yna. Y maent tnor luosog os nad yn fwy lluosog na theulu brenhinol Prydain Pawr. Dymunwn i'r par dedwydd hwn lawer o flynyddoedd eto i fyw, a nefoedd yn gartref ar ol ymacsael oddiyma—am eu evmhwysder i'r lie ded. wydd nid ces y gradd iieiaf o amheuaeth yn meddwl y rhai sydd ya eu hadnabod oreu, a gellir eu rhestru yn mhlith rhagorolioa y ddaear. Y nesaf ddaw dan ein sylw ya mhlith preswyiwyr y plwyf ydyw y Parch Edward Williams, Cae Mawr, gweinidog y M. C., Cynwyd —pentref y phvyf. Y mae ef yn 86 oed, ac yn byw yma er's haner can mlynedd, ac yn ol pob arwyddion yn debyg o gael troi i mewn ac allan yn ein piith am lawer o flyn yddoedd eto y :m,e yn iach a heinyf, a phan yn pregethu mae ei lais fel cloch. Efe ydyw yr hynaf °t weinidogion y Cyfundeb trwy Gymru i" gyd, a throfi Lloftgt- a'r America, ac y mae yn pregethu er's dros 60 mlynedd. Dymunwn iddo nawnddydd teg weddill taith yr anialwch cyn cyrhaedd gwlad yr audewid. Y mae un o bob 14 o ae'odau eglwys Mr v\ i]iii'i>i-i dros 80 oed, ac y mae rhif yr aelodau oddeutu 150. Hyderwa y caiff ef a'i ddeadell, sy'n bresenol yu addoii yn Ysgoldy v Bvsrdd er's dros flwyddyn, fyw bob un i fyned 'i'w temi ilewydd ysplenydd ganol mis Awst nesaf BERWYNFAB. -v-

Taflu Ceryg aV canlyniad. TRA yr oedd nifer o fechgyn yn chwareu gerllaw ysgol eglwysig Fflint ddydd Sadwrn, tarawyd un ohonynt o'r enw Lloyd, 12 oed, yn ei ben a c-hareg. Bu farw nawn Sal, ac y mae bachgea o'r enw Montgomery wedi ei gymeryd i'r ddalfa ar y cy- huddiad o daflu'r gareg.

"u. YSGOL DDRUD. MAE llawer un wedi talu yn ddrud am ef addysg fydol yn ngholegan a phrifyagolion ein gwlad yn y blynyddau gync. Ond yr addysg ddrutaf yn ami yw yr addysg geir yn ysgol profiad. Er fod y ffaith hon mor hysbys ceir ila,wer o ddynion na ehymerant eu dysgu mewn un yigol:arall. Trwy gyndynrwvdd. balchder, a hunanoldeb eu natur gwrthodant aderbyn addysg trwy gynghorion a rhybuddion eraill a ddy- munant eu lies, neu trwy brofiad chwerw dynion eraill, rhaid iddynt gael myned eu huuain i ysgol profiad, a thalu yn ddrud am eu haddysg, Did yn unig mewn helbulon, ond yn ami mewn arian, i ddadwneud yr hyn y maent trwy eu cyndynrwydd, wedi ddWyn arnynt eu hunain. Mae pob dyn synwyrol yn ceisio dysgu oddiwrth bronad rhai eraill, ac ysgol lied rad yw hon yn gyffredin. Mae nrofiad lluaws yn y wlad hon a gwledydd eraill yn tyetio mai y feddyginiaeth oreu ellir gael at ddoluriau, y cylla, yr afn, a'r giau yw Quinine Bitters Gwilym Evans. Mae dysgeidiaeth meddygon yn tystio ei fod yn feddyginiaeth sier i luaws o anhwylderau yn tarddu o'r hyo, ac mae wedi llwyddo mewn lluaws o aangylchiadau i adferyd iechyd eyflawn pan oedd pob moddion arall wedi methu. Sicrba gwybodaeth wyddonol mai meddyginiaeth ddiogel yw Bitters Gwilym Evans, a dylai pawb sydd yn dyoddef oddi- wrth ryw anhwylderau yn y cylla, neu'r afu, wneud prawf ar y Quinine Bitters hyn. Poteli 2s 9c a 4s (5c yr un. I'w cael yn mhob man, neu trwy y post oddi- wrth :—Quinine Bitters Manufacturing Co., Limd., Llanelly, S. Wales.

Nodeon o Fon ac Arfon. Y MAE Dr. Pan Jones wedi bod yn panu ar y land- lordiaid yn Bethesda yr wythnos hon Ofnaf yn wir y bydd y Dr. wedi myn'd i'r ddaear ei hun cyn y llwydda i gael "y ddaear i'r bobl." Ddydd Mercher bu'r Parchn. J. Puleston Jones. M.A., a H. Barrow Williams yn hau ar fin y ffordd trwy gynal cyfarfod pregethu yn yr awyr agored I- yn MinSordd, ger Bangor. Parheir i ymosod ar aelodau Bwrdd Ysgol Caer- narfon am eu bod wedi dewis Sais yn swyddog gor- fodol pan yr oedd Cymry teilwng yn ymgeisio. Trefnir igael cyfarfod cyhoeddus i'w galw i gyfrif. ac ffiac'n debyg y bydd lie rhai o'r aelodau yu wag ar ol yr etholiad nesaf. Y mae'r brawd selog Tom Wynne yn bwriadu sefyll unwaith eto am sedd ar y Cynghor Trefol. Un doniol yw Tom. Yr oedd yn dyfod oddiwrth ei waith y dydd o'r blaea, pin y daeth aelod pwys- ig gyda'r Bedyddwyr i'w gyfarfod. ac meddai with ei weled yn ei dditlad gw.ii'th, We), Tom, wna'i byth y'ch galw eto yn Tom Wyn," !Roeddwn i yn meddwl y'ch bod chi'a perthyn i bob! sy'n credu mewn golchi a glanhau," meddai Tom. Os yr etholir ef, byddai'n sicr o beri ami i chwyldroad —o leiaf, y mae'n addaw hYGY. Ddydd Iau, aethum i'r gymanfa gana i'r Petti¡. ion, ae er nad wyf gerddor bum fsl eraill yn ddigon call i fyned i'r cyfarfod cats a am ychydig droion, a thrwy hyny lwyddo i gaei tocyn i fyned i mewn am ddim. Yr wyf yn sicr i gazsoedd gaei tocynau nad oeddynt yn gallu swnio Doh. Canlyniad byn, mae'n debyg, fydd na daerbyniwyd digon i (h"lu'r 9 1 costau. Cafwyd cann ardderchog, a phob! iiioedd. Mr. D. Jenkins wrth ei fodd yn arwain. Cynorth- wyii gan gerddorfa luosog a theilwug. Cafodd Mr J. H. Roberts arwain darn o'i waith ei hun. Ltyw- yddwyd gan y Parch. Rees Davies, Cysegr, a Mr. J. Bryn Roberts, A.S. Canodd Mrs. Maggie Mor- gan, Dowlais, ganeuou yn effeithiol iawn. Pan ganai" Pa le mae'r Arneu ?" (Ap Gladyn), svlwai. rhywun yn fy ymyl, Wel'di fel mae'1' Ap yn porthi'r miloedd." Yr oedd gan chwareiwyr Bethesda gyfarfod cy- hoeddus heno. Nid ot-s yr un gaii o son ganddynt am fyn'd at eu gwa;th, ond yn hytrach yn trefou ar gyfer aros allan. Gw&ith ofer fyddai iddynt bellach roi fynu heb euill rhyw beth. Aeth un o'r corau i ffwrdd heddyw. Nos Sadwrn. J OBADIAH DAVIES.

'0: Hunanladdiad Cyimghorwr yn Nhre. ffynon Nos Wener, cyflawnodd Mr Walter Owen, cigydd, Treffynon, hanauladdiad trwy aymeryd gwenwyn. Ymddengys ei fod er's dyddiau ya diotts., a'r noson hon aeth i'r gegin i orwedd ar y soffa. Yn fuan wed'yn aeth i'r llofft, a dilyuwyd ef gan ei fab, yr hwn a'i cafodd yn gorwedd ar ei wely. Anfonwyd am y meddygon, ond bu eu hymdrschion yn ofer. Dychwelwyd rheithfarn o hunanladdiad tra mewn ystad o orphwylledd tymhorol. be arnlyaodd y rheithwyr gydymdeimlad d\< ys ar teuln. Yroadd y trancedig yn aeiod o'r Rhaith Dosbarth a bu yn aelod o Gynghor Tref Fflint, yn yr hwn Ie y eariai fasnach yn mlaen fel groser.

-(0)- Y Cymry yn Mbatagonh\ MAl 28, 1865, aeth 153 o Gymry i Ddyffryn Chupat, Patagonia, gyda'r amcan o sefydiu trefed- igatth. Gymreig yno.. Cyfrifir fod yno heddyw dros dair mil o'n cydgeeodl. he Mr Lewis Jones, un o sefydlwyr y Wladfa, ar ymweiiad a'r wlad hon, ac mewn ysngom a gohebydd rhoes v manylion canlynol am y wl&d bono. Dywod fod yr hin- s&wdd yno yn dra sych. Mae'r gvrynt yn oer yn y gauaf, gan ei fod yn dod dros yr Andes eiraog, a'r haul yn boeth iawn yn yr haf. ODd ty inherit y gwres gan awelen, ac nid yw'r gUD,f yno mor oer ag yn y wlad hon. Mae llwydd wedi dilyn diwyd- rwydd amryw Gymry yno, a noda un gioWr aeth yno gyda'r fintai gynt if sydd wedi adeilsdu ty hardd, a chanddo stoe dda ar ei ffarm, no hebiaw hyny wedi cynull swm da o arian. Nid yw'r anifeiliaid ar y ffermydd yno cystal ag eiddo'r wlad hon, orid y maent yn gwella'n flynyddol. Mafe'r reilfiFordd o Borth Madryn i Trelevl yn talu'n dda; ceir llythyrau yno bov) ya ail wythnos, a Chymry sydd yn aroiygu'r llythyrdai dan y Llyw- odraeth. Cwynir fod yr Yspaenwyr yn ymddwyn yn dra aanheg at iaith v Cymry. Ceir pob e.,iv.,ad Cymreig yno heblaw y Weslevaid, a cheir dau gler- igwr Eglwys Loegr yn llafario yno. Ni thelir cyflogau i'r gweinidogioa, Maent yn huri!;n-gynal- iol foi hen bregethwyr Cymru haner canrif a. mwy yn ol. Mae un gweinidog yn ynsd cyflogedig, ac eraill yn ffermwyr.

Yn bared yn gynctr mis Gorplienaf. Prig 3 6cll COFIANT Y ParcQ DAVID DAVIES-, Bermo, GAN Y PARCH WILLIAM JONES (David Street) LERPWL. ILVAAC FOULKES, 8, Paradise Street, Liverpool ELIAS & OWEN, faint Manufacturers & em srchath OFFICE-IMPERIA. CHAMBERS, 62, DALE STREET. WOSKS—DXJXTOX STREET, LIVERPOOL T:legra,m&—Caradoy, Liverpool. Telephone 5970 J. HENRY JtONES (Lfcte Saunders & Roberts; TAILOR & DRAPER- 19, CABLE STREET, U'fL Late Outter at F. S. Lowy. Losdon. "|$w Stock for Selection. {/i