Y Cymro

-0- CHWAREL Y CAE. UNWAITH eto y mae cymylau duon yn hofran uwchben Chwarel y Cae. Bu dir- prwyaeth o'r chwarelwyr ar ymweliad a'u meistr, Arglwydd Penrhyn, ddydd Llun. Yr oedd yn gyfarfod rhyfedd yn ngoleuni'r oes hon. Nid ydym yti barod i ddatgan ar ba du y mae'r bai ni a gymerwn yr hyn a ddarllenwyd gan ei arglwyddiaeth wrth y dynion aethant ar ran eu cydweithwyr ar ymweliad ag ef, fel gwir bob gair. Ni a gydnabyddwn y dylasai'r dynion fyned ato trwy gyfrwngwriaeth ei stiwardiaid nad yw achos y Rybelwyr lawn cyn waethed ag y gosodid ef allan gan y ddirprwyaeth fod eu ffigyrau parth enillion rhai o'r dyn- ion vn annghywir mewn manion dibwys a chaniatau hyn oil, a mwy, pe bae modd, nis gellir cyfiawnhau dull trahaus, unben- aethol ei uchelder o siarad a'r dirprwywyr, a byddai yn burion iddo fyned am ychydig ddyddiau i fwthyn rhai o'i weithwyr i ddysgu moesgarwch (manners). Dyma ei eiriau yn yr iaith y llefarwyd hwynt (nid yw Arglwydd Penrhyn yn ddigon gwybod- us i allu siarad a'i weithwyr yn eu hiaith €U hunain), pe buasii, odid fawr y gwelsid cymylau duon mor fynych uwchben Chwarel y Cae. Meddai — NOTWITHSTANDING this readiness on my part to deal with you with the utmost fairness, you who have signed this memorial are not ashamed to show your ingratitude, and I am loth to believe that what vou say represents the true feelings of all my workmen. Nid yw edliw a dondio fel hyn yn debyg o chwalu'r cymylau ac ar ran y dynion a'i arglwyddiaeth, mae yn ddrwg genym eu gweled. Wrth y meistr dywedwn Bonedd- igeiddrwydd wrth y gweithwyr, Amyn- edd.

--0-- CWRS Y BYD Bo 'di'r Cvnhauaf TYBEP fod yr hen arferiad hon yn fyw yn rhyw ran o Gymru ? Unwaith erioed y gwelais i hi, ac y mae er hyny yn dyn at harer can mlynedd. Wedi cael y llwyth olaf o'r yd i'r ydlan, yr oedd y percben wedi darpar tri neu bedwar galwyn o gwrw ar gyfer y rbai fu'n gweitbio'r cnaua iddo, a cbyfrenid y ddiod rhyngddynt yn nghyda bara a chaws nen fara a chig. Yna cymerai dawns le, os byddai rhai allent ddawnsio yn mysg y cynbanafwyr-yn wryw a benyw. Fel yna, rhyw ddefod ddiotfca oedd Boddi'r Cyn- hauaf, ac os wedi glan ddarfod o'r wlad, fawr iawn o golled ar ei hoi ond i dafarnwyr. John Bright. Y mAF, T. P. O'Connor yn y Sun yn ysgrifenu ei adgofion am wyr o nod a gyfarfu ac a adnabu ei oes ac fel pobpeth o waith "TePe," chwedl y Gwyddel, mae'n ddyddorol. Priodola ragoroldeb ei areithyddiaeth i angerddoldeb ei ddilysrwydd. Yr oedd yn credu yr hyn a ddy- wedai, ac am hyny y dywedai. Dwywaith erioed y clywais i yr areithydd diguro. Y tro cyntaf yn Ngwreesam pan oedd ei wallt cyn ddued a'r fran yr ail dro yn Ler- pwl ychydig cyn ei farwolaeth pan oedd ei wallt (jyn wyned a'r llin. Ar yr achlysur cyntaf, yr oedd yn gadeirydd i J. B. Gough, ar ymweliad cyntaf y dirwestwr hyawdl â Chemru rywbryd tiia Gwanwyn 1853. Ar ymweliad yr oedd Mi bright a'i gyfaill Mr Darby o Fr> mbo, ar gais yr bwn y cymerai y gadair yn ei le ef, er na ddywed dd ond yehyeiig frawddegau. Yr ail dro oedd yn yr Amphitheatre, yn y cyfarfod mawr Cymraeg hwnw, a ddylanwadodd Rynoaint ar wleidyddiaeth amryw deoluoedd gymreig yn Lerpwk Yr oedd yn araith ys plenydd, a da fyddai. ei hail gyhoeddi. Hi a ?oddodd bwb neillduol yn mlaen i Ryddfryd- laeth yn Nghymru a phriodolai amryw gwymp eUant yn sir Gaernarfon. a Biddulph a Main- hono18 yn S,r a kwrdeisdrefi Dinbych i'r araith Yn ddiweddar rhoddwyd delw o'r Seneddwr W °f yn y Neu.add Ganol Ty'r Cyffredin. Nid r darlun wedi rhoi boddlonrwydd yn enwedig i gyfeillion ac edmygwyr y gwrtbrych. Y oeddwn yu myn'd heibio lddi ddeufis neu dri yn ol, a sylwai cyfaill os dyma gerfluniaeth fel y mae yn Ntiy'r Cyff<edin ar ddiwedd y 19eg g n- rif, beth all fod ei erchylldod mewn manau gwladaidd ? Edrycha yn rhyw bwt scwat di- dalent, a'i ddillad yn ormod o'r haner iddo, heb debygrwydd i Mr Bright ond a fyddai rhwng cefnder neu gyfyrder ac yntau. Bydd yn dda gari bawb a'i gwelodd glywed ei bod yn debyg o gael ei symud. Galar Gwalchmai. I Fy nghydymdeimlad llwyraf &'r hybarch Gwaichmai yn ei brofedigaeth fawr o golli yr un I a ofalai mor dyner am dano yn ei henaint a'i wendid. Yr oedd serch Megan Gwaichmai at ei thad oedranus yn gyffelyb i gariad mam at ei phlentyn. Mae yn eithaf hysbys pe cawsai Tudno fyw, mai hi fuasai ei ail wraig hi oedd yn gweini arno yn ei gystudd olaf a disgwylid ( mai hi gawsai esmwytho gobenydd ei thad awen- yddol yn yr awr na ddichon fod yn mhell; ond nid felly y bydd. Tra yn son am yr hen fardd hybarcb, nid pawb sydd yn gwybod ei fod yn un o 13 o blant; a diau y bydd y rhestr ganlynol a gefais gan Mr Parry, gorsaf-feistr y Rhewl, a nai i'r Prif-fardd, yn ddyddorol Teulu Parry, Llanerchymedd-ganwyd 1 Owen Rhag 12, 1797. 2 Elizabeth Taeh 29, 1800. 3 Richa; d (Qivalchmai) (yn awr yn fyw) Ion 19, 1803. 4 John Meh 23, 1805. 5 Elinor Goruh 6, 1807. 6 Thomas. Medt 18, 1809. 7 William Mawrth 31, 1812. 8 Hugh Mai 14, 1815. 9 Robert Meh 2, 1819. 10 Edward (yn awr yn fyw) Medi 14, 1818. 11 Margaret. Rhag, 5, 182l. 12 Evan Medi 7, 1823. 13 Evan Tach. 6, 1827.

Syr G. 0. Morgan ar Ddiwygiad yr Eg'wys, DDYDD Llun, cynaliwyd gwyl lenyddol a cherdd- orol yn Halfcon, ger y Waun. Y llywydd oedd Syr G. Osborne Morgan, A.S., ac yn nghwrs ei araith sylwodd nad oedd dim wedi cyfnewid mwy yn ystod ei oes ef na difyrion ac adloniant y dosbarth gweithiol. Pan yn facbgen, difyrion creulawn a di-chwaeth oedd yn ffynu yn awr, ceir adloniant coeth a dyrchafedig. Yr adlon- iant goreu ganddo ef oedd cyfarfod o natur yr hwn gynelid y dydd hwnw. Pa beth oedd yn cvfrif am hoffder y mwnwyr o garddoriaeth ? Ceid hwy, fel yr ehedydd, yn canu y foment y gadawent y pwll. Efallai mai y cyfnewidiad mwyaf oedd yr adloniant penaf, ac mai dyma y rheswm am gan v glowr. Hyn a wyddai nad oedd pereiddiach lleisiau ar wyneb daear nag eiddo mwnwyr Gogledd Cymru. Ceid ton obeithiol yn ngwyliau'r Ymneillduwyr, ond yr oedd teimlad anesmwyth yn eid^lo'r Eglwyswyr. Dywedodd Arglwydd-Raglaw Cvmreig yn ddi- weddar fod yn rhaid i'r Eglwys Gvmreig ddi- wygio neu fod ei dydd ar ben. Ni l oedd nn. rhyw sefydliad yn haeddu cael byw os na cbyfaddasai ei hnn at angenion yr oes. Pi fodd y gallai'r Eglwys ddiwygio ei hun pan oedd y gallu i hyny yn nwylaw y ddeddf ? Nis gallai newid llin ell o'i ffurf-wasanaeth nag edefyn o'i chyfansoddiad beb ofyn i'r Wladwriaeth am ganiatad. Nid oedd dim If'.lach na bod corph crefyddol yn bodoli heb allu ganddo i ddiwygio ei hun, oblegyd dyma un o hanfodion cyntaf bodolaeth a ffyniaot Eglwys. --0-- Nos Wener ffurfiwyd eglwys Annibynol Seisnig

newydd yn Ngwrecsam. Proff J.M. Davies, M A., Bangor, oedd yn llywyddu, a thraddododd anerch- iad ar Rhai o arwyddion gallu ysbrydol.' Gosodwyd ffenestr liwiedig hardd yn Eglwvs Bodelwyddan yr wytbnos ddiweddaf gan Syr W. Grenville Williams, Pengwern, fel cofeb am ei ddiweddar briod. Bu'r cwestiwn o wella porthladd C-tergybi dan ystyriaeth Cynghor Dosbarth y dref hono ddydd Llun. Penodwyd dirprwyaeth ddylanwadol i ymweled a. Mr Ritchie, Llywydd Bwrdd Masnach, er argymhell cynllun i symud Creigiau'r Plattess. Amcangyfrifir y gost yn 250,000p. Mae Rhaith Dosbarth Rhyl wedi llwyddo i fenthynca 10,000p ar log 0 3 y cant. Y rheswm idd- ynt gael y swm ar log mor fychan ydyw am fod meddianau'r dref yn cynyddu mewn gwerth. Hys- bysid na fu'r dref erioed yn llawnach o ymwelwyr nag yn bresenol. Dyma ddywed y Times wrth adolygu gwaith y SE:nedd dymhor diweddaf: Ni ddarfu i ymgais y Radicaliaid Cymreig a geisient ddynwared y Gwyddelod trwy roddi rhwystr ar ffordd deddfwr- iaeth, gynyrchu un Seneddwr o allu gwirioneddol. Mae gan Mr Lloyd-George beth gallu, ond y mae mor bell o fod yn Barnell Cymreig fel mai gwen- iaith fyddai ei ddesgrifio fel cysgod gwan o Mr Healy." V Parch D. Jones, M.A., Llanenddwyn, fydd person newydd Llanfachreth, Mon, fel olynydd i'r diweddar Barch H. Grey Edwards. Hysbysir fod y "Draper's Company" wedi addaw 10,000p. at gronfa adeiladu Coleg Caer- dydd. Yn Mhrifeglwys Bangor ddydd Mawrth, priod- wyd Miss Jennie Rowlands, merch Mr R. W. Rowlands, Gwynfryn, Bangor, a Mr Ernest Hen- derson, peirianydd, Palace Gardens, Llundain. Gweinyddwyd gan y Parch D. R. Pughe, B.A., ac yr oedd torf fawr yn bresenol.

Llenyddiaeth. COFIANT A PHREGETHAU Y DIWEDDAR BARCH GRIFFITH ROBERTS, CARNEDDI. Gan y Parch ROBERT WILLIAMS, M.A., Llan. llechicl, awdwr Yr Efengyl yn yr Hen Desta- ment. Caernarfon: Argraphwyd gan Gwmni'r Wasg Genedlaethol Gymreig (Cyf.), 1896." O! MOR dda yw gair yn ei amser." Ac Ol mor dda yw llyfr yn ei amser. Ond tra annghyiiredin, ysywaeth, yn Nghymru, ydyw cofiant yn ym- ddangos yn ei adeg briodol. Wedi i flynyddoedd lawer dreiglo heibio, ac i'r genedlaeth a fuasai'n gosod y gwerth mwyaf ar gofiant ami bregethwr gael ei chasglu at ei thadau, y dechreuir meddwl m ei barotoi. Ond wele gofiant y Parch Griffith Roberts allan o'r wasg yn mhen chwe mis ar ol ei farwolaeth. Yn Ionawr y llanwyd y wlad a syn- dod a galar gan ledaeniad y newydd annisgwyliad- wy am ei farwolaeth ddisyfyd ac yn Mehefin yr oedd y gyfrol goffadwriaethol y dymunwn wahodd sylw ein darllenwyr ati yn barod i'w gosod yn nwy- law y cyhoedd. Byr yw y cofiant—rhy fyr dim ond prin 46 tudal., mewn llythyren weddol fras. Ceir sylwadau ynddo ar Ei Gartref, ei Deulu, a'i Febyd ac adroddir ei hanes Yn dechreu pre- gethu ac yn yr Ysgolion," ac Yn Fugail yn Eiim, Mon, a'r Carneddi, yn sir Gaernarfon." Yna ceir hanes Ei oriau olaf a'i angladd ac ychwanegir pennod fer ar Ei Nodweddion a Llinellau Coflfa" gan y Parch R. R. Morris, Tabernacl, Blaenau Ffestiniog. Oddiwrth y Cofiant, gwelwn fod Mr Roberts yn grefyddol o'i febyd, yn ddyfal bob amser yn ei ym. chwil am wybodaeth, yn llafurus gyda'r Ysgol Sul, ac yn gwbl ffyddlon yn mhob cylch 0 ddefnyddiol- deb ag oedd yn agored iddo. Gosodwyd ef, pan nad oedd ond bachgen, yn athraw ar ddosbarth o bobl mewn oed ac nid oedd diwedd ar edmyg- edd a chanmoliaeth y rhai hyny iddo." Pan yn 18 oed dewiswyd ef yn flaenor yn yr eglwys y mag- esid ef ynddi, sef eglwys Bethel, gerllaw Tremad- og, a llanwodd y swydd hono am o chwech i saith mlynedd cyn iddo ddechreu pregethu Yn Awst 1870 aeth i'r Athrofa yn y Bala ac yn Awst 1873 _yn mhen tair blynedd-galwyd ef i weithredu yno fel athraw cynorthwyol. Yn Ionawr 1874 aeth i Goleg y Brifysgol yn Aberystwyth yn Hyd- ref y flwyddyn hono aeth trwy yr arho:iad Cym- deithasfaol ynjvnrhydeddus ac yn Nghymdeith- asfa y Ball, 1875, ordeiniwyd ef i gvflawn waith y weinidogaeth. Bu yn fugail yn Elim o Gorphenaf 1874 hyd ddiwedd Mawrth neu ddech- reu Ebrill 1876 Yn Carneddi y treuliodd weddill ei oes-tymhor 0 ugain mlynedd o fewn deufis-ae am gyfran o'r tymhor hwnw bu'n gofalu hefyd am eglwys Br, nteg. Yn ystod y blynyddau hyn bu yn un o bregeth- wyr mwyaf poblogaidd y cyfundeb Methodistaidd- Cywir ho'lol vdyw sylw ei fywgraphydd, y croes- awai cynulleidfaoedd Arfon ef yn gyffelyb i'r modd v croesawid y diweddar Barch Joseph Thomas, Carno, pan godai i fynu yn y pwlpud. Ac nid oedd ei groesaw yn llai y tuallan i derfynau ei Gyfarfod Misol. Pregethwr y bobl mewn modd arbenigydoedd Mr Roberts Siaradai wrth y werin yn ei hiaith ei hun. Ond fel y dangosir yn y Cofiant, ac fel y gwyddai pawb oedd i ryw fesur yn gydnabyddus ag ef, yr oedd yn ysgolhaig da, ac yn efrydydd caled. Yr oedd yn wr o feddwl diwylliedig, ac yn feddianol ar wybodaeth eang a manwl. Ac aid oedd ei bregetbau yn fwy cymeradwy yn ngolwg neb nag a fyddent yn ngolwg y gyfran fwyaf deallus o'i wrandawyr. Yr oedd ynddo ddirodres- rwydd a grym a'i gwnaenfc yn ffafrvn yn mhob cynulleidfa: Ond nid oedd mor boblogaidd yn un. m'ln ag vdoedd vn ei gartref. Er mor ragorol vdoedd fel pregethwr, yr oedd yn well fyth fel bugail- Anhawdd fyddai defnyddio geiriau rhy grvfion am dano yn ei gylchoedd cartrefol. Gweith- iai vn egniol gyda phoh symudiad cyhoeddus y bvddai yn 'do duedd i ddyrchafu dynion a mawr oedd ei ddylanwad vn y gymydogaeth. Ond i eglwysi y Carneddi a'r Brynteg y rhoddodd, wedi'r cwbl, ei oreu. Yn ei ymwneud a'r holl aelodau a'r gwrandawyr dangosai wir ofal calon am eu daioni p-naf. Bu yn dad i'r eglwysi hyn. Dangosai yn mhob cylch y byddai hyny yn weddus y tynerwch a'r tiriondeb mwyaf a phan y byddai galw am ge'^vdd yr oedd yn ddigon cryf a gonest i'w wein- vddu vn ddiofn yn ngwyneb y neb fyddai yn ei haeddu. Bu yn ddyfal iawn yn cynghori, yn rhy- bnddio, ac yn gwylio dros eneidiau dynion, a bu yn offeryn i godi bugeiliaeth eglwysig i dir uwch, yn enwedig yn y cylch yr oedd yn fwyaf adnabyddus ynddo. Ac nid rhyfedd ydyw iddo gael lie mor r1dwrn yn serchiadau yr eglwysi yr oedd yn fugail iddynt. Bvth nid annghofir yr olygfa yn ngbapel v Carnedcli ddydd ei gladdedigaeth gan neb oedd yn bresenol. Yr oedd pob congl o'r capsl yn llawn cyn dwyn i mewn i'r sedd fawr yr arch oedd yn c> nwys yr hyn oedd farwol ohono. A phm ddygid v corph i mewn, tororld yr argae oedd wedi croni er's amser. Agorwyd ffynonau dagrau p-wb i'w dvfnderoedd. Rhyw funyd o angerddol- deb teimlad nas gellir ei ddesgrifio i neb nad oedd yn bresenol oedd yr adeg hon. Gwasgodd y gynull- eidfa fawr fwy o deimlad angerddol i funyd neu ddau yr adeg hon nag a deimlwyd gan yr un pobl mewn blynvddoedd, Ni theimlodd v rhan fwyaf ohonynt y fath iasau o deimlad gofidus a galarus vn eu hoes. Yr oedd pawb yn wylo yn dost—y plant yn wylo, y gwyr ieuainc yn wylo, y ewyryfon glan yn wylo, dynion cryfion, na fynasent er llawer i neb weled deigryn ar eu grudd, yn wylo yn hidl-ie, pawb yn wylo. Pa bryd y gwelir neb eto wedi enill y fath le yn sereb ei gydnabod ? Y mae gan y Methodistiaid achos mawr i ddiolch eu bod wedi cael gwasanaeth gwr oedd wedi enill cyd- wybod a chalon y wlad i'r fath raddau. Cymerwyd ef ymaith yn nghanol ei nerth, cyn iddo gyrhaedd 52 mlwydd oed. Gadawodd ar ei ol weddw alarus. Bu yr un mlynedd ar hugain o fywvd priodasol a gawsant ill dau yn gyfnod o ddedwyddwch pur. Erioed ni bu gan neb aelwyd ddedwyddach na'r eiddynt hwy. Prydferth iawn ydyw y Llinellau Coffa," gan ei gyfaill serchog a ffyddlawn, y Parch R. R. Morris. Ond rhy fyr o lawer yw y Cofiant. Ceir yn y gyfrol ddwy ar bymtheg o'i bregethau, ac yn eu mysg y bregeth gyntaf a bregethwyd ganddo, oddiar Luc xviii,, 7 a'r bregeth olaf a gvfansoddodd, yr hon na cbafodd fyw i'w thra- ddodi, oddiar Psalm xv. 5 A cheir ynddi hefyd y bregeth olaf a draddodwvd ganddo yn Nhalysarn, nos Sabboth, Rhagfyr 29ain, 1895, oddiar Esaiah xxviii. 1-3. Adnabyddir llawer o'r pregethau eraill gan wrandawyr y Methodistiaid yn y De a'r Gogledd fel pregethau a draddodwyd ganddo gvda grym a dylanwad mawr. Yr ydym wedi darllen pob gair o bob un ohonynt, ac yn cvmhell ein dar- lIenwyr i wneuthur yr un peth. Cofiwn yn 3da yr argraph a wnaed gan y bregeth ar Psalm cxxxviii 3. ar y diwe Idar Saroh Dr Owen Thomas, yn Princes Road, un nos Lun ar ol y Sulgwyn. Ystyriai y bregeth hono yr oreu yn mhob ystyr a glywsai yn ystod y Gymanfa. Tybiwn y byddai yn anhawdd i neb ddarllen y pregethau gwerthfar hyn heb dderbyn bendith ttwyddynt. Ar ddiwedd y gyfrol, mewn llythyren fanach, ceir nodiadau arweiniol ar yr Ep:stol at yr Ephes- iaid a haner dwain o bregethau ar wahanol des- tynau yn yr un Ep:stol. Ond y mae amryw o'r pregethau yn dra anorphenedig, ac yn bell yn ddiau oddiwrth y ffurf yn mha un y traddodid hwy gan- ddo ef. Yn ddiweddaf ceir yn y gyfrol gynghor i bregethwyr a chynghor i flaenoriaid y naill a'r Hall yn nodedig o werthfawr. Dylasem fod wedi dyweJyd y ceir yn nechreu y gyfrol ddarlun rha- got-ol o Mr Roberts. Y mae y gyfrol yn hynod o radlawn ac yn un a ddarllenir, ni a gredwn, gyda hyfrydwch pruddaidd gan filaedd o'r rhai ooddynt ewyliysgar dros amser i orfoleddu yn ngoleuni un o bregethwyr gonestaf, difrifolaf, ac anwylaf ei oes. Yr ydym o galon yn ddiolchgar i Mr Williams am dani, ac yn dymuno iddi werthiant helaeth. E.

Arddangosfa Amaethyddol Dinbych a Ffiint. CYNALIWYD yr arddangosfa hon yn Rhuthyn ddydd Iau, ac erioed ni chafodd y Gymdeithas ddydd mwy llwyddianus Y llywydd eleni oedd y Mil West, eyda Mr G. F. Byford yn is lywydd, a Mr J. V. Williamson, Derwen Hall, yn ysgrifenydd Cynygid 200p. mewn gwobrwyon, ac yr oedd 1,010 o anifeiliaid yn yr arddangosfa. Rhoddid canmol- iaeth uchei i'w hansawdd gan y beirniaid, ac nid yn ami y gwelwyd eu gwell. Yn y wle id caed anerch- iad gan Syr George Osborne Morgan, A.S. Sylwodd nad oedd yn credu llawer yn ngllu Ty'r Cyffredin i wella sefyllfa'r ffermwyr. "Llawer o gri ac ychydig o wlan geir yno, ac os oedd y ffermwr am ddal ei dir yn y dyfodol rhaid oedd iddo ddi- bynu mwy arr.o ei hun. Dyfalwch a llafur oeddynt yr unig ffyrdd i enill llwydd. Dylai gael yr addysg oreu i'w gymhwyso i amaethu y tir ac i drin ei gyn yrch yn briodol. Nid oedd am siarad y dydd hwnw ar wleidyddiaeth, oblegyd dydd i guro'r cleddyf- au'n sychau ydoedd. Y Mil West a amlygoid ei foddhad o weled y fath lwydd ar yr arddang sfa. Yr oedd y defaid ddangoswyd o ansawdd mor ragorol ag a welid yn yr Arddangosfa Fre <hinol. Caed anerchiadau hefyd gan Syr Robert Cauliffe, Mr Tudor Howell, A.S., Mr Pennant, Mr Byford, ac eraill.

:o: Cyff redinol. Bwriada'r Parch T.Cynfelyn Benjamin,Pittsburg, un o feirdd-bregethwyr America, ymweled a Chymru ar fryder. Nos Wener, siaradai Mr Lloyd George yn Llan- elli. Hunan-lywodraeth i Gymru a chwestiwa addysg oedd materion ei arawd. Bwriada'r Parch J. Ogmore Morgan, Johnstown, Rhiwabon, ymgymeryd a bugeiliaeth eglwys Anni- bynol >eisnig Malpas. Gwneir tysteb i'r Parch T. Davies, DD., Llan- elli, un o gyn-lywyddion yr Undeb Cynulleidfaol, yr hwn sydd yn ymddiswyddo o fod yn weinidog Eglwys Siloah ar ol ei bugeilio am 50 mlvnedd. ¡'L,e'r swm mewn Haw eisoes at y dysteb yn 250p. Ddydd Sadwrn, trywanodd dyn o'r enw Joseph Davies ei wraig yn marchnad Croesoswallt gyda chyllell cigydd. Yn llys yr ynadon ddydd Llun, hysbyswyd na fyddai'r wraig yn abl i roddi ei thystiolaeth am beth amser. Cyfranodd Arglwydd Bute 10,000p at gronfa Coleg Caerdydd. Bwriedir i'r swm hwn fyned at sefydlu ysgoloriaethau agored. Bellach, y mae 20,000p wedi eu haddaw i'r gronfa, ac y mae 10,000p yn eisiau eto. Gosodwyd ceryg sylfaen addoldy newydd Anni- bynwyr Llanrwst ddydd Llun. Cyst 1,000p, ac y mae i gynwys eisteddleoedd i 400. Cyfranwyd 500p ato eisoes. Pregethwyd yn yr hwyr gan y Parchn Peris Williams, Llandudno, a D. P. Davies, Pcnmaenmawr. Yn y Goat Inn, Beddgelert, ceir llestr yfed a el wir y "chwart mawr. Arno y mae'n gerfiekiig: Fy llon'd o gwrw wrth dy fodd Rydd fy mherchenog iti'n rhodd, Os digwydd iti ar dy hynt Yfed fy nghynwys ar un gwynt. Mewn sir Gymreig, a gynrychiolir yn bresenol g,m Geidwadwr, hysbysir fod yn rhaid i'r ymgeis- ydd nesftf yn yr etholaeth feddu "gallu Mr As- quith fel gwladweinydd, medr a thueddiadau gwer- inol Mr David Randell, ac ysbryd gwladgarol vs- blenydd, gallu dadleuol, ac ymgysegriad i ddvled swyddau cyhoeddus fel Mr Lloyd George." Pktpyr Toriaidd sy'n mynegi hyn. Cynaliwvd arddangosfa flodau, dofednod, celf- yddydwaith, chystadleuaeth neidio i geffylau, yn y Rhos ddydd Llun. Caed tywydd dymunol, a chynulliad lluosog, Enillwyd y brif wobr yn yr ymdrechfa neidio gan Mr Thomas Roberts. Ranel- agh Street, Lerpwl Mr C J. Jerome, Birming- ham, yn ail; a Mr T. Jones, Amwythig, yn dry- dydd. Gerbron ynadon Llanrwst, ddydd Llun, dygodd Capten. R. Ashley, ynad yn yr ardal, gynghavss yn erbyn Richard Jones, crydd, am ymosod arno, ac yr oedd Jones wedi codi croes-wys yn erbyn Ashley. Cododd y eweryl trwy waith Capt Ashley yn gwahanu dau gi oedd yn ymladd, ac yr oedd cryn lawer o groes-dystiolaethu yn yr achos.-Dir- wywyd Jones i 6c a'r costau, a thynwyd y groes- wys yn 01. Nawn Sadwrn, dadoruchuddiwyd cof golofn y Llyngesydd Rodney ar Fryn Breiddyn, ger Croes- oswallt, gan yr Archddiacon Thomas, Llandrinio. Yr oecld v golofif wedl adfeilio'n fawr, a thrwy danysgrifiadau yr adferwyd hi. Arni'n gerfiedig Ceir v geirin I: Codwyd er anrhydeddu Syr S. Brydges Rodney, trwy danysgrifion boneddwyr Maldwvn, 1847. Adgyweiriwyd 1871. Adnewydd- wyf! 1896 trwy danysgrifion boneddwyr siroedd Maldwyn ac Amwythig." Llangoed —Prydnawn ddydd Mawrth (Awst lleg) cafwyd picnic rhagorol ar Ben Dinas. Gwnaeth Mrs Rowlands, Hendre, y te, yn cael ei chynorthwyo gan amryw foneddigesau o Llyn. lleifiad a LIAT, fihangel, Wedi gweud cyfiawnder a'r danteithion caf-,yd chwareuon diniwed. Wedi hyn yr oedd cyngherdd, ac yn mysg y cantoresau gwelsom chwaer ieuanc obeithiol o'r Palas Grisial, Llundain yr hon oedd yn swyno pawb a'i llais soniarus. -Stoiiyiz

ethol un aelod ar y bwrdd. Dichon y bydd hyn yn foddion i atal rhaib yr enwadau cryfaf mewn ardal am lanw pob sedd wag, ac y bydd yn foddion i gydraddoli y gyn- rychiolaeth ar y Bwrdd, ond pan anwy- byddir y trethdalwyr a'r werin fel y cyfryw, ac y trosglwyddir eu hawl i ethol i'r aelodau eglwysig: pan fydd pob eglwys yn ethol- aeth, pob tocyn aelodaeth yn bleidlais, pob set fawr yn fath o swyddfa gofrestru, a phob diacon yn swyddog etholiadol, ni all enwad- aeth lai na ffynu a blodeuo. Cadwer I hawliau dinasyddiaeth a hawliau crefydd ar wahan cyflawned yr eglwysi eu gwaith neillduol eu hunain, ac na feichier yr aelodau a dyledswyddau na pherthyn iddynt. Wedi adolygu'r cynllur., teimlwn yn dra siomedig, ac nis gallwn lai na dod i'r casgl- iad fod llawer o us yn mysg y grawn, ac y bydd yn rhaid arfer Ilawer ar y wyntyll cyn y ca dderbyniad gan Ryddfrydwyr Cymru. Fel y nodwyd, ceir ynddo rai nodweddau teilwng, gwerth ymgyrhaedd atynt ac egnio i'w sicrhau ond yn ymyl y rhagoriaethau hyny y mae ffaeleddau a dyn oddiwrth eu gwerth, ac a wna'r mesur yn groes-i ddyhead a barn mwyafrif gwerin Cymru.