Y Cymro

-0-- Trychineb ar y Ddyfrdwy ger Ffiint. NAWN dydd Mawrth, cymerodd trychineb le yn y Ddyfrdwy ger Ffiint a achosodd farwolaeth Mar- garet Tra-vers. 32 oed, a'i merch Julia, 12 oed a pridget Swift, 50, a'i merch, 12 oed. Ymddengys iddynt fyned allan i hel cocos fore dydd Mawrth. Rhybuddiwyd hwy i aros adref gan fod y llanw yn dod i mewn. Gan na ddarfu iddynt ddychwelyd, Swnaed ymchwiliad, a chaed corph Margaret Travers per Bigillt fore Mercher, caed v ferih Julia, a Bridget Swift g!ir Queensferry. Nid yw'r £ °"ph arall wedi ei cael eto. Credir i'r llanw eu namgyichynu> ac iddynt hwythau fethu dianc. o • Nawn dydd Iau, fel yr oedd wagenwr o'r enw wen Williams, yn ngwasan&eth Mr Griffith Ro- sv^f'- i W> yn parotoi i ddadlwytho. O'P^ ° a° wa8en ^ros e' goesau. Nid ^echreu gweithio yn y chwarel y rii "^not'ol. Brodor o Lanrhaiadr Dyffryn Wyti ydoedd. Aed ag ef i Ysbytty Oakeley.

Ffestiniog. NID ydyw ryfedd yn y byd fod Wmffre a Chad- waladr yn dweyd y drefn yn y Cynghor yn nghylch y gladdfa, neu yn hytrach yn nghylch y diffyg am le i gladdu a deimlir gan y byw. Fel y dywedwyd yn y golofn hon rai wythnosau vn ol gwnaeth y Rhaith ei waith in a businesslike manyter-prynodd Faes Macbpelah, a gollyng- odd y trethdalwyr pryderus ochenaid o ryddhad, ond fel y digwydd weithiau hyd yn oed yn y teuluoedd mwyaf trefnus cyfododd rhwystrau annisgwyliadwy, ac er fod bargen wedi ei tharaw nis gellir dan yr amgylcbiadau presetsol ddefa- yddio y tir yn orphwysfan deiliaid Brenin Braw. Yn y cyfamser y mae cryman y Medelwr yn medi gwana ar 01 gwana i lawr, y lie yn myned yn brinach, brinach, a'r rhwystrau yn cynyddu yn hytrach nag yn cael eu gwastadhau. Daliai Wmtfre yn y Cyngbor diweddaf y dylai y dra- fodaeth fod wedi ei dwyn i ben er's wythnosaii, a lied awgrymai mai dipyn yn ymarbous yr oedd y pwyllgor i'r hwn yr ymddiriedwyd y gwaith wedi bod. Ymddengys y bydd yn ofynol tori beddau yn y llwybrau yn un o'r claddfeydd os na wneir rhywbeth effeithiol ar fyrder, a byddai byny yn sarhad cyhoeddus ar ardal gvfoethog fel Ffestiniog. Pa fodd bynag, wedi siarad a cholstro gadawyd y mater lle'r oedd nyd nes y gorpheuai y. pwyllgor ei waith, os na agorai lluagluniaeth ddrws o ymwared cyn hyny. Dan yr amgylchiadau, hwyrach, mai y peth goreu ellir wneud ydyw, gobsithio y bydd i'r olaf gael hyd i'r glicied rhag blaen. Mater arall gafodd sylw arbenig y Cynghor ydoedd penderfyniad basiwyd yn Mghyfarfod Misol Gorllewm Meirionydd, yr hwn a gynal- iwyd yn Bethesda, yn galw ar yr awdnrdodau i atal dyfodiaa circuses, arddangosfeydd, a ehyn. nlliadau crwydrol eraill i'r ardal ar y Sul. Ymddengys fod milodfa Seisrsig wedi cyrhaedd yr ochr dr-tw Sul Cymanfa yr Annibynwyr, ac wedi gwersyllu yn Maes y Chwareuon gyferbyn a Chapel Bethesda. Ni ddywedir fod yr am- gylchiad wedi peri llawer o annghyfleusara na pboen i'r ardal yn gyffredinol, cl ond dian fod presenoldeb y pabellau ac iaith anhygyrch yr estroniaid yn taraw yn ddiflas ar y rhai a addolent ya union ar eu cyfer, ac wedi achosi lleihad mawr yn y cynulliad yn y Cyfarfod Misol a gynelid yno dranoeth, ac odid nad cynllun fel yr un a fabwysiadwyd gan y gwein- idogion a'r blaenoriaid ydvw y mwyaf effeithiol i gael y cynghor i ddod i adnabyddiaetb o'i gyfrifoldeb i'r trethdalwyr. Gwn fod rhai gorawyddua am eisteddle ar y cyngbor yn tvbio mai'r oil a ddisgwylir oddiar eu Haw ydyw eistedd i lawr i wasgarn y trethi a chwyswyd o enillion caled y trsgolion. Y mae'n bryd i'r cyfeillion hyn ac eraill sydd a'u huchelgais yn hoeliedig ar gongl yn nghyngor y tadau trefol ddeall fod eu hetholwyr yn disgwyl rhywbeth yn amgenach oddiwrthynt—dylent mewn gair, gofio mai er lies y cyhoedd, er cysur y cyhoedd, ac er mwyn iechyd y cylnedd y dyrchafwyd hwy i'r safleoedd atirhydeddus y maent ynddynt, ac nid er mwyn boddio nwyd a chwant bersonol o'u heiddvnt eu hunain ac nid dwl o beth fyddai i ninau gofio pan yn dewis cynrychiolwyr, pa briodoleddau sydd yn angenrheidiol i wneud rhai cymhwys a defnyddiol. Hwyrach fod rhagfarn wedi ei himpio ar atiwybodseth wedi cael rban rhy helaeth yn yr etholiadau svdd wedi myned heibio, ond "mi ddo'wn wesiil tipyn i weled ein diffygion ac i uniawni ein camgymer- iadau. Tybed mewn gwirionedd fod Cymry yr oes bresenol yn meddu llai o foesgarweh ac yn arfer iaith mwy dieflig nag unrhyw genedl arall yn y byd? Y sgrifena cyfaill a drafaaliai o Ddol- yddelen i Bettwsycoed :nos Sadwrn diweddaf fel y caulyn Anwyl Barlwyd,—Cyrhaeddais ben fy siwrnai yn ddyogel, ond rhaid mi i ddweyd na anadlais erioed gymaint o awyr brwrnstawaidd y pwll diwaelod nag a ddarfum o wlad y gog i Fettwsycoed. Yn ngorsaf Dol- wyddelen daeth tri o lanciau golygns a thrws- iadns i mewn i'r cerbyd lle'r oedd boneddiges a fy hunan vn eistedd, ac nid cynt y daetbant i mewn na y dechrenasant alw ar enw eu tad ac enwi ei breswylfod vn y dull mwyaf difloesgni ac ym- hongar. Deallais ar eu hymddyddan mai tri o chwarelwyr Dolyddelen oeddynt, ac ni pheid- iasant a galw ar enw eu duw nen draddodi ,stiwardiaid, eu cydweitbwyr, ac eraiil o'u gelyn- ion i waelodiou Gehenna o'r p"yd y daethant i mewn byd nes y deuodd eu chwant hwv i ddisgyn ar Iwyfan y Bettws. Prin y gallwn gredu fod y tri gwr ieuanc wedi eu geni a'u magu mewn gwlud Gristionogol, heb son am fod wedi byw yn awyrgylch biwritanaidd Dol- wyddelen, y fro a fagodd John Jones, Talysarn David Jones, Treborth a Chadwaladr Owen. Buasai yn dda genyf pe y buasai un o swydd- ogion yr orsaf wedi gwneud ei ysaddangosiad fel v gallwn eu trosglwyddo i ofal ceisbwl y pen- tref, ond nid oedd neb i'w weled oddiamgylch yn meddu y gronyn lleiaf o awdurdod Gofidiwn fod y foneddiges a orfodid i wrandaw y fath iaith isel a dieflig (nis gallaf rodd; enw vsgamach ar y geiriau a ddefnyddid) yn deall iaith hen wlacl-y cymanfaoedd," ac am un waith buaswn fy hunan vn caru pe bawn mnr fvddar a phost llidiart. Yn sicr, dylai Cymry nchel eu breint- iau gywilyddio oherwydd defnyddio ia-ith na chvmera: trigolion bach shims ein trefydd mawr arian am ei llefaru." Credaf n;d oes angen ym- helaethu ar destyn mor ddiflas y mae 11awer- oedd ohonom yn cael merwiuo ein clusti-au yn feunyddiol gan iaith gvffelyb, a chredaf ei bod yn hen bryd i'» awdnrdodau gymeryd rhyw foddion efFeithiol i roddi atalfa ar beth sydd yn peri cymaint blinder. Dywed fy n 'byfaill ei I fod wedi cael enw y tri llanc, onid eithaf gwaith fyddai iddo eu hysbysu i gaidwaid moesoldeb Gwlad y Gog fel y gallant ysgubo y fath ddrew- dod ar gymdeithas o'r gymydogaeth ? BARLWYD. o Gwahoddir y Parch W. A. Ellis, Gwreesam, i fod yn gaplan eglwys Gymraeg Manceinion.

Ein Canedl yn Manoeinion. I DAU GYMRO YN FAEROD Y DDINAS. MAE Lerpwl wedi honi am flynyddoedd mai hi yw prifddinas Cymru, neu ddylai fod ond y mae per- ygl i Fanceinion fyn'd a'r anrhy iedd oddiarni-yn un peth, oherwydd fod Cymry ieuainc yn dylifo i'r ddinas wrth y canoedd o bob parth o Gymru, hyd yn nod o sir Fon, Byddai moch Mon er's talm yn myn'd ar eu bunion i Lerpwl, ac ambell un yn crwydro cyn belled a Manchester ond wedi agor y Gamlas, beth mor naturiol ag i'r Monwysiaid ddod i fynu heibio Lerpwl i archwilio y porthladd newydd ac i feddianu'r wlad oedd yn meddiant ein henafiaid mor ddiweddar ag amser Llywarch Hen. Er fod Corphoraeth Manchester yn colli dros 5,000p bob wythnos ar y Gamlas, a bod y golled yn debyg o fyn'd yn fwy am rai blynyddau, ac fod y trethdalwyr yn gorfod talu treth arbenig o Is 6c y bunt i wneud y golled i fyuu, eto nid oes llawer o gwyno, oherwydd fod y fantais sy'n deilliaw i fas nach y ddinas yn anfesurol, heblaw ei fod yn llwybr rhydd a rhad i foch Mon ddod yma. Mae'r hen goao cyfoethog y Manchester man wedi myned yn annibynol ar ei wesyn balch y Liver- pool gentleman." Rheswm arall drcs hawl Manceinion i fod yn brifddinas Cymru yw mai hi yw'r unig ddinas yn y byd sydd ganddi arglwydd faer o Gymro. Mae y maer presenol (Henadur Abraham Evans Lloyd) y maer presenol (Henadur Abraham Evans Lloyd) er nad yn gallu siarad Cvmraeg, yn Gymro twymgalon, ac yn teimlo dyddordeb mawr yn ei wlad a'i genedl. Ond yn mhellach, Cymro fydd yr arglwydd faer nesaf, a Chymro o'r iawn ryw-wedi ei eni a'i fagu yn Nghymru, yn disgyn o un o hen deu- luoedd sir Fon, ac yn gallu siarad Cymraeg cys tal, os nad gwell, na'r un Cymro yn yr ynys. Lerpwl, twt Mae'r Henadur J. F)ulkes Roberts, Y. H., ar- glwydd faer dyfodol Manceinion, yn fab i Dr David Roberts, meddyg adnabyddus yn Nghymru 60 mlynedd yn ol, ac yn frawd i Syr Wm. Ro- berts, y meddyg enwog. Mae wedi bod yn aelod o'r Cynghor Dinesig yn ddifwlch er 1868 gwnaed ef yn ustus heddwch yo 1881, ac yn henadur yn 1885. Mae'n Rhydd- frydwr, ac yn ddiacon yn eglwys Annibynol Rusholme. Mae yn un o'r dynion mwyaf caredig a, hynaws. Efe yw sylfaenydd fiirm adnabyddus J. F. & H. Roberts, Ltd., Portland St-reec. Fe wnaeth waith mawr ar ran ei wlad enedigol yn nglyn ag addysg bu'n aeiod o Gynghor Coleg Aberystwyth 30 mlynedd, ac mae'n awr yn is- lywydd. Cynaliodd Annibynwyr Queen's Road eu cyfar- fod chwarterol nos Sadwrn a'r Sabboth, pryd y pregethwyd gan yr efengyles o Fon (JJrs Painter Davies), Yr oedd hyn yn beth lied newydd, a daeth llu i'w gwrando, ac ni chawsant eu siomi am bregethau da. Dichon fod ei thraddodiad yn tuo'n ddyeithr i'r rhan fwyaf, ond dygai i gof yr hen bobl hen bregethwyr hwyliog yr oes o'r blaen. Yn Manceinion y dyddiau hyn mae'r boneddig- esau i'w cael ar y llwyfan gyhoeddus yn nglyn a phob pwnc bron ond braidd byth y mentra yr un ohonynt i'r pwlpud. Dichon mai'r Apostol Paul sy'n gyfrifol am hyn, ond bydd raid i'r Aposcol roi ffordd cyn bo hir, yn ol arwyddion yr amser- au. Mae'r merched yn eydyi-ogais a dynion mewn g&lwedigaethau a ystyrid unwaith yn gyfyngedig i'r dynion, a bygythiant ddymchwelyd a thraws- feddianu gorseddau arglwyddi'r greadigaeth. Pa ryfedd i'r Iaaci hwnw ddweyd y dydd o'r blaen, mai "merched fyddai dynion enwog pob gwlad yn y dyfodol." UNORDDAU.

-v- Nodion o'r Rhos. DERBYNIED Eglwys y Bedyddwyr, Peauel yma, ein llongyfarchiad ar ei Ilwyddiant yn arholiad yr Undeb. Nid oes dim llai na thair gwobr wedi dod i'w rhan. Ni chafodd yr un eglwys yr anrhvdedd hwn o'r blaen, Y Sabboth diweddaf oedd dydd eu casgliad mawr, a chaed dros 25p. Pan ystyriom yr amgylchiadau yr ydym ynddynt fel glowyr ar hyn o bryd, addefir fod y casgliad yn rhagorol. I Canodd y tenor addawol William Jones I Y Ddinas Sanctaidd.' yn dda odiaeth y Sabboth di.- weddaf yn Addoldy yr Annibynwyr. Nos Sabboth diweddaf cynaliwyd cyfarfod dir- westol ar y Groes yma yn yr awyr agored, pryd y caeel anerchiadau g&n y Parchn J. Roberts (A), Dys'^rth; G. Evans (M.C) Rhiwubon ac Evan Davies, Trefriw ac hefyd gan Mrs D. L. Price. Dywenydd genyf ddeall fod y tenor rhagorol, Tom Edwards yma, wedi llwyddo i gael yr hawl- fraint i fynf d i'r coleg yn Llundain. Rhagorol, Tom—llwyddiant a'i dilyno. Nos Lun, cynaliwyd cyfarfod yn nghapel y Wes- leyaid, Stryt Is's i gyflwvno tysteb yn nghydag anerchiad hardd i'r brawd llafurus Robert Jones, ar yr achlysur o'i ymddiswvddiad fel blaenor y gan, swydd a Sanwai er's dros chwarter canrif. Siaradwyd yn ystod y cyfarfod gan y Parch W. B. Jones, Penyeae Henry Pickeripg, W. Evans (Alaw Mabon). Cafwyd amryw ganeuon gan bartioedd y Stryt a'r Rho?, a'r unawdau gan J. S. Roberts, ac mewn araith fer fe ddiolchodd Mr Jones i'r frawdoliaeth yn y lIe am eu teinaladau da tuag ato. Nos Fercher traddododd y Proff T. H. Arthur araith ar Curu, Priodi, a Byw," ac yr oedd yn hynod ddyddorol wrth ddarlunio gwahanol gymer- iadau. Y cadeirydd oedd Mr John Parry. Y mae Cymdeithas 'Mia y Dwr' yma wedi myn'd am bleserdaith i wlad yr Alban. Gobeithio y mwynhant eu hunain yno. Nos Sadwrn. GOMER JONES. -0: Ddydd Mercher, yn Eglwys St. Giles, Amwyth. ig, priodwyd Mr A. E. Evans, Bronwylfa, Gwrec- sam, a Miss Agnes Louisa Stanley, merch y di. weddar Mr St. John Stanley, Court, Gwreesam. Mae'r helynt yn nghylch y llwybr vn Connah's Quay yn myned i lys barn. Hona Rhaith Dos- barth Treffynon ei fod yn llwybr eyhoadus, a myn Mri Ferguson a Baird nad yw. Ceir gweled maes o law. Caed corph Sarah Parry, 71 oed, gynt o Morfa Bach, Rhyl, ddydd Gwener, mewn llyn ar fferm y Ffond Fawr. Yn y trengholiad 'ddydd Sadwrn, dychwelwyd rheithfarn o "Cafwyd wedi boddi."

Llanfrothen. EFALLAI na bydd yn annyddorol gan ddarllenwy Y Cymro gael gair o Lanfrothen a chyda'ch can- iatad Mr Gol., efallai y bydd i mi yn achlysurol anfon i chwi ychydig nodion o'r ardal dawel hon. Hyderaf nad ydych chwi yn LlyniJeifhd yna mor anwybodus fel na wyddoch am safie ddaearyddol ein plwyf. Hyd yn ddiweddar, yr oeddwn wedi meddwl fod holl drigolion Ewrob yu gwybod ¡¡,ffi Lanfrothen ond er fy mawr syndod, cefais allan beth amser yn ol fod pobi yn trigianu, hyyn nod yn Nghymru, nas gwyddent am ein hardal bryd- ferth. Naw wfft i'w hauwybodaeth ddy credaf fi. A rhag ofn fod yn eich tref chwi gyfryw anwybod- usion, gwell, efallai, yw dweyd yn mha gwr o Gymru y mae Llanfrothen yn sefvli. Tua phum' milldir i'r dwyrain iddo saif Ffestiniog, a thua'r un pellder i'r Gorllewin y mae Porthmadog. Yn ei gwr gogleddol, saif Beddgeiert ramantus, tra y terfyna y plwyf yn ei ociir ddeheuol yn Penrhyn- deudraeth. Rhifa trigolion y plwyf o wyth gant i fil, y rhai a wneir i fynn gan mwyaf o chwarelwyr yn nghyda nifei- dda o amaethwyr. Yr wyf dan demt»siwn i ganu clodydd i bryd- ferthwch yr ardal. Oud i gaei dim,(heth :ywir o'r cyfrvw, anogwn ddarl:en^yr Y Cymro-yn enwedig y rhai hyny ohonynt sydd yn byw yn y dref yna--i ddod gan belled ag yma, cyn yr elo'r haf presenol heibio, a gallaf eu sicrhau na siomir hwy. Buasai taith o Ffestiniog i Feddgslert drwy ddyffryn Maeatwrog ac yn rnlAeu drwy'r ardal hon yn talu ya dda i unrhyv*- un os oes ganddo "lygad i weled anian." Os ydyw prydferthwch golygfayngyowysedig yu ei hamrywiaeth, yna y mae ein hardal ni yn ddiguro yn hyn. Yr ydym yn cartrefu wrth draed y Modwyn, Cnicht (gyda llaw, beth yw ystyr yr enw hwn ?) a Moel Hebog, heb son am lu o fynyddoedd a bryaian llai pwysig, ac nid ydvm nepell oddiwrth frenhines y mynydd- oedd-y Wyddfa. Y mae genym hefyd ein ha.fon- ydd, nentydd, dyffrynoedd, a choedwigoedd. Yn mysg afonydd eraill ymddolena yr afon Glaslyn yn dawel trwy wastadedd eang gan arllwys ei dyfr- oedd i'r mor yn Mhorthmadog. Yr afon hon yw y terfyn gorllewinol rhwng Meirion ac Arfon. Efallai nad annyddorol i lawer fydd deall fod y mor un- waith yn dod i fynu o Borthmadog i Lanfrothen gan orchuddio a'i ddyfroedd wastadedd eang yn filldiroedd lawer o arwynebedd. Ond tua dechreu y ganrif bresenollm i Madog adeiladu morglawdd, yr hwn roddodd atalfa ar wane y mor ac a fu yn foddion i achub gwastadedd eang o dir da, yr hwn erbyn hyn vdd, gan mwyaf, wedi ein drin a'i amaethu yn rhagorol. Y mae y tren bach," fel y byddwn yn ei galw, neu y gerbydres sydd yn rhedeg hyd y linell gul o Ffestiniog i Borthmadog yn myned dros y morglawdd hwn cyn myned i mewn i orsaf Porthmadog. Nid yw ein hardal ychwaith yn amddifad o feirdd a llenorion ac y inae ganddi yr anrhydedd o fod wedi magu amryw bregethwyr sydd erbyn hyn wedi dod yn enwog yh eu cylch. Ond di&u mai yn ei chantorion y mae yn fwyaf cyfoethog. Y mae yma gor meibion sydd erbyn hyn wedi gwneud enw iddo ei hun, ac wedi enill llawer o frwydrau poethion. Gyda llaw, 'rwy'n deall fod y cor yn teimlo yn hynod siomedig oherwydd na chaniateir iddo gystadlu yn Eistedd- fod Corwen Gwyl y Banc nesaf. Ond arnynt hwy yr oedd y bai na buasent yn gofalu anfon eu henwau yn brydlon. Bydd hyn yn wers iddynt i fod yn fwy gofalus o hyn allan. Y mae llawer iawn o holiday-makers yn myned drwy ein hardal ar hyn o bryd—rhai mewn cerbyd- au, a mwy na hyny ar eu holwyn-feirch, eraill ar eu traed. Rhai yn myned i gyfeiriad Beddgelert a'r Wyddfa, eraill o Beddgeiert am Faentwrog, Ffestiniog, &c. Caraswn ddweyd gair ar hynaf- iaethau y lie hwn, ond gan fod fy llith wedi myned yn faith, efallai y caf hamdden i ddweyd ychydig ar hyn ryw dro eto. BROTHEX. 0: Gerbron ynadon Bangor ddydd Llun, cyhudd- id Stephen ac Elizabeth Parry o ladrata dau feisicl eiddo Mr E. W. Elias, High Street. Dal- jivyd y ddau gyhuddedig yn Northampton. Gohiriwyd yr achos.

DALIER SYLW A. T. I i A Gr O ]R,T AH) CWESTTY GWAUA (a WALIA HOTEL), UPPER WOBURN PLACE, LLUNDAIN, 0 dan arolygiaeth bersonol yr hen borohenog, a pherchenog presenol GWESTTY GWALIA, FFYNHONAU LLANDRINDOD. Er mwyn yr hen amser gvnt," Dymuna'r perchenog hysbysu ei cyfeillion a'i gydnabvddion lluosog (a phawb eraill agr y bydd yr hysbysiad yn ftntais iddynt) fod y Ty uc'hod wedi ei adgyweirio, ei brydferthu, a'i ddodrefnu drwyddo o'r newydd, a chan ,.ci fod yn hyderus y bydèl "Gwestty Gwalia" yn gartref oddicartref fel cynt, apelia am eu cefnogaeth. Saif mewn man cansloQ a chyHeus. Y ielerau yn rhai anrHjeroZ f) r'f,8ymol. Am bob hysbysrwydd chwanegol, ^nfonerab Mr. EDWARD JENKINS, GWALIA HOTEL, Upper Woburn Place, LONDON. NATIONAL LUBDDDE CAMBRIA: DR. PARRY'S New Cantata, now ready, O.N., 2/6; S.F., 1/6 First Performance at Lb dudno, July 1st. "IVRY" by G. R. PTTOH, Mus. Bao. O.N., Is., S.F., 6d. Competition Pieces at Llandudno Eisteddfod. 4Dwyiiwen," Dr. Parry's Male Chonis. O.N., 6d., S.F., 3,1 Llwyn Onn," for Female Choirs, 2d. Y Brenin Frl," R. S. Hughes, Baritone Song, Is. Liaethfarch a'r Bugail," Duet, W. Davies, Is. Now ready, "The Pilgrim's Soug" (Can y Pererin), Is John Henry's Greit New Sonp for Baritone or Contralto. Bugeilio'r Gwenith Gwyn," arranged by Emlyn Evans, FemaleChoirs, 2d. Best Selection of New Music for Competition. Specimen Copies sent to Eisteddfod Committees. D. TREHEARN. Publisher,RHYL.