Y Cymro

B HYD I Wvl IFA A'l BOBL OD. j [Gan YR HEN WYLIWR.] PENJSOD XXII. AM lawer o flynyddau, IN fu neb mwy hoff o \mweled a Shun Grtiifydd, y gof, na Bob Rob a Simon Wynnè-yn enwedig cyn i'r ddeddf y y I cyfeiriwyd ati eisies gael ei gosod i fynu, sef riid oedd neb i fynychu'r efail ond ar neges. Heblaw y rhes mau a nodwyd o'r blaen dros y ddeddf bon, geilir dweyd fod amryw amaethwyr yn cwyno am fod segurwyr ar en ffordd yn yr efail, ac yr oedd Dr Lloyd, Plas y Fron, per- chenog yr efail, wedi dweyd geiriau cryfion a bygythiol ar y mater. Y canlyniad fu i Shon Gruffydd fod yn fwy gwyliadwrus gyda drws ei efail, a bu raid i hyd yn nod Bob Rob a Simon ddod dan y ddeddf. O'i ran ei bun, ni fuasai efe yn gwahardd iddynt hwy dreulio oriau bob dydd clan lewyrch ei wreichion—yn ol eu hatter gynt. Yn wir, byddai yr hen of diddan yn mwynhan eu cyfeillach yn fawr, ac yn euog o enyn cwerylon diniwed rhwng y ddau ddigrif- ddyu syml—gwelwyd ef yn ami yn chwythu dau dan ar uuwaith Byddai y ddau yn deall eu sefyllfa mewn dadl yn ol yr ystumiau fyddai ar wyneb yr hen ôf; ac os dywedai un ohonynt rywbefch wuelai iddo ef chwerthin, ystyriai hwnw ei fod wedi gwneud marc iddo ei bun boddloni Shon Gruffydd, gan nad beth a ddy- wedent, oedd nchelgais y ddau ac er mwyn cadw y ddadl i fyn'd, gofalai yntau am ranu ei chwerthiniadau yn lied gyfartal rhwng y ddau. Yr oedd yo eu de,%Il i'r dim, a gallai dynu y dig- rifweb a fynai allan ohonynt. Ond er gwaetha'r ddeddf, fe lwyddodd Bob Rob a Simon Wynne i fyn'd i'r efail, tranoeth wedi yr helynt a gymerodd le rhwng y ddau ar y flbrdd adref o'r dref, ac fe gofiodd Bob Rob am ei drallodion y diwrnod hwnw tra fu byw. Daeth un cyfyngder i'w ran yn nglyn a hen grochan. Fel y crybwyllwyd eisoes,—ac fel y dangosir eto, ond odid-hen walch diog i'r pen oedd Bob Rob er hyny, o dan amgylchiadau neillduol, a phan fynai ei hun, gwnai osgo at ambell ddyledswydd ond ni wnaeth neges er- ioed yn daclus a chyfan—byddai rbyw drwstan- eiddiwch yn sicr o ddod i mewn yn rhywle. Y boreu dan sylw, anfonwyd ef i'r efail, gyda ben grochan i'w drwsio ond rhoddwyd y neges bono iddo, nid yn gymaint am fod eiheisiau, eithr am ei fod ef yn awyddus i gael trwydded i'r efail. Yr oedd arno eisiau dweyd helyntion y diwrnod blaenorol wrth Shon Gruffydd Fel y ffordd h wylusaf iddo gario y crochan, dododd ef am ei ben, ac ar y cyntaf yr oedd yn ei ffitio agos cystal a'i het. Modd bynag, fel y cerddai i'w daith, gyda'i herciadau lledgloff, yr oedd y crochan yn tynhau am ei benglog, gan lithro yn llechwraidd yn is, is, nes o'r diwedd yr aeth dros ei glustiau. Ond ni feddyliodd Bob, druac, fod brad yn y crochan hyd nes y ceis- iodd ei dynu oddiam ei ben yn yr efail. Yr oedd amryw weilch cellweirus--lieblaw y gof- iaid—yn digwydd bod i fewn ar y pryd, pan ddeallwyd fod ochrau pen Bob wedi chwyddo tan y dirwasgiad fu arno. Gwaai gais ar ol cais i gael ei ben yn rhydd, ond yn ofer, ac ochen eidiai yn dorcalonus, 0 0 0 mhen i Yr oedd ef yo drallodus i'r eithaf, ond yr oedd pawb eraill yn gwledda ar grochanaid o ddig- rifwch mheuthyn. Oymerent arnynt fod mewn cydymdeimlad dwys Ag ef, tra yn barod i ddiolch am ei anffawd. Yr oedd cymaint o wenau tuallan i'r crochan ag oedd o ofidiau o'i fewn. Yr oedd yr olwg ar Bob yn debyg i falwen anferth yn ymestyn o'i chrogen. Cyn- ygid amrywiol ffyrdd i geisio ei ryddhau. Yr oedd Shon Gruffydd ei bun wedi ymgolli yn llwyr mewn cellweirdeb, a dywedai wrth Bob Rob na wyddai efe pa fodd i'w ryddhau ond drwy roddi y crochan ar yr einion, a'i dori yn ddarnau oddiam ei ben Ond yr oedd digon o synwyr yn mhen Bob Rob, er dyied oedd, i ddeall yn lied fuan mai cellwair ag ef yr oedd amryw o'i gysurwyr, ac yr oedd ffwrnais o ddigofaint yn rhuo yn ei fynwes, a dechreuodd dafodi yn ddychrynllyd, ac ebai ef wrth Shon Gruffydd Y ffwl gwirion iti mi ddyla fod gin ti fwy o sens nag y basat ti yn siarad fel yna. M i fyddi'n tynu gwyneba yn y set fawr y Sul, mi dyffeia di, a dyma chdi yn gneud sport o ddyn gwell na cbdi d'hun. Yr hen lob gwirion Peth hollol liewyd(I oedd i Bob Rob ddweyd gair croes wrth yr hen 6f hynaws, yr hwn a deimlodd y cerydd i'r byw-er mai oddiwrth Bob yr oedd ond yr oedd eraill wrth fodd eu calon. Dyn gwawdlym iawn oedd Robert Paw, Bryn Gwrych, ac ebai efe- :Rydw i'n meddwl, Shon Gruffydd, mai'r peth gora allwch chi neud efo ffwl fel hwn ydi i dial o a'i draed i fynu, gan lenwi y crochan a d w'r, a'i roi o ar y tan. Berwch i ben o fel y byddan nhw'n gwneud a, phenau defaid a lloi. Mi ddaw allan wed'yn, 'does bosib. Ha ha ha Yr oedd y geiriau brathog hyn yn ormod i Bob Rob, a thaniodd ei dymher yn y fan a'r canlyniad fu iddo, gydag un ymdrech Samson- aidd, gnel ei ben yn rhydd o'r crochan, er iddo ddioddef crafiad neu ddau ar ei glustiau hyd at waed ac onibae craffder a phybyrwch Shon Gruffydd, buasai Bob yn sicr o fod wedi lluchio y crochan at benglog hwsmon Bryn Gwrych, yr hwn a brysurodd allan, canys yr oedd efe eisoes ar gychwyn adref. Golwg digrif ddigon oedd ar Bob, &'i ben yn mygu gan chwys-fel meipen newydd ei chodi o ddwfr berwedig Ond o dan swyn geiriau caredig, ac ymgeledd tyner Shon Gruffydd, daeth y truan anffodus i'w gywair arferol, a bu tawelwch-ond nid yn hir Yr oedd hanes y digwyddiad a gymerodd !e y diwrnod blaenorol rhwng Simon Wynne a Bob Rob wedi cyrhaedd yr efail eisoes, a swn byglythion Simon drwy y pentref a chyda bod Bob wedi cael ei hun i hwyl i ddechreu adrodd i'r cwmni sut y bu, pwy welid yn ymysgwyd hyd y ffordd tua'r efail-dan ei het goryn 1. hir, yn ei got oil," a rhwng ei ffyn baglau-ond Simon Wynne. Yr oedd Shon Gruffydd, ygof, ar y pryd yn durlifio rhywbeth oedd ganddo yn y vice, wrth ffenestr a agorai i'r ffordd, a phan welodd Simon yn dod, ebai efe wrtho,— Tyr'd i fiawn, mae yma rhywun eisio dy wel'd di, Simon." Yr oedd yn fore gwresog iawn, a Simon yn cerdded megys mewn gwely dilladog, i'r hwn yr oedd ei faglau yn byst aetb yn mlaen at y ffenestr, sychodd ei chwys rhedegog, a dywed- odd,— "Rbywun eisio ngwel'd i, ai e ? Does arna i eisio gWHI'd neb ond un y bora 'ma, a hwnw ydi Bob Rob ac mi fyna i ddwad o hyd i'r llipryn diog hwnw cyn hir, mi gelff o wel'd." "Cau dy geg, y ffwl gwirion ebai rhyw lais annisgwyliulwy, ond adnahyddus, i S;mon— llais Bob Rob, yi hwn a eisteddai ar hen einion segur yr ochr gyferbyniol i'r ffenestr. "Wyt ti yna, wyt ti V atebai Simon, gan ysboncio yn mlaeo tua drws yr efail. "Aros di, Simon, ebe Shon Gruffydd, "cymerdi dipyn o bwyll rwan, ac eista di i lawr ar y bocs yna." "Mae arna i eisio setlo cyfri efo'r ffwlbri acw yn gynta, Shon Gruffydd," oedd yr atebiad digofus. Erbyn hyn yr oedd gwrychyn Bob Rob yn codi, a chododd oddiar yr hen einion mor wreichionllyd a'r un dernyn o haiarn fu arni erioed. Gyda thrafferth fawr y ll^yddwyd i gael gn Simon i eistedd ar y coffr un ochr i'r efail, a Bob i eistedd ar yr einion yr ochr arall. Ond wedi iddynt ymlonyddu ychydig, dywed- odd Shon Grutlydd,- Rwan, lads, deudwch chi sut y buo hi ar y ffordd ddoe-y gwir, a dim ond y gwir. Beth nath Bob iti, Simon ?" "Beth nath o i mi?" atebai Simon, "mi nath betb na wneiff o mono fo'n rhagor, mi dyffeia i o." la, ia, ond beth nath o?" gofynai Shon Gruffydd dracbefn. Wel, mi trawodd fi efo chwip. Mi gafodd i godi i ryw hen gar, efo ffwl arall, ac mi an- nghofiodd i hun ar unwaith doedd gyno fo ddim gwell i neud na tharo dyn sal, pan nad oedd gin i ddim siawns i daro fo'n ol," ebai Simon. "Celwydd bob gair, Shon Gruffydd. Peid- iwch coelio y ffwl gwirion," ebai Bob Rob. "Bedi'r marc yna sydd ar dy dalcian di, Simon ?" gofynai Wil, gwas Shon Gruffydd, a hen wag direidus i'r pen. Gofyn i'r scoundrel acw, Wil," ebai Simon, gan bwyntio ei faglen at Bob. "Tybad mai dy waith di ydi hwn, Bob ?" ebai Wil. Dechreuodd Bob chwerthin yn y fan hon, allan o bob trefn, pryd y gofynodd Shon Gruff- ydd iddo am eglurhad, ac atebodd Bob fel hyn inieddwl yr oeddwn i-hi hi hi! hi!—am y ffwl gwirion—ha ha ha ha !—yn ceisio nharo i efo'i faglan—ho ho ho ho J ond mi roes y merlyn sponc yn i flaen-he he he he 1-a lie disgynodd y faglan, a'r hen ffwl g7firion oedd efo hi, ond ar lawr—ha ha ha ha ha Roedd yn well gin i iddo fo frifo'i hun na mrifo i. O 'r ffwl gwirion Dernyn o haiarn yn chwyrnellu beibio ei ben gafodd Bob yn atebiad oddiwrth Simon. Gwelwyd bellach fod tymberau y ddau hen gydymaith yn saith boethach nag arfercl, ac nad doeth oedd cellwair gyda hwyut. Erbyn hyn yr oedd yn amser ciniaw. Wedi deall mor ffyrnig oedd Simon, a'r perygl iddo ef a Bob fyn'd i ymladd, dywedodd Shon Gruffydd wrth Simon am iddo adael yr efail, yr hyn a wnaeth dros amser, gan adael Bob Rob ar ol. Ond hen lwynog oeid Simon Wynne, ac wedi gweled ohono fod y gcfaint wedi myn'd i'w ciniaw, a deall fod Bob Rob yn yr efail wrtho ei hun, dychwelodd yn ol yn llechwraidd, a chyn pen ychydig funydau yr oedd y ddau gecryn digrif wyneb yn wyneb, yn bygwth eu gilydd yn ar- swydus. Heb fawr ddim rhagymadrodd, rhuthrasant i'w gilydd mewn ffordd o ymafael codwm. Yr oedd y ddau yn drwm a swrth iawn, ac yn enwedig Simon, yr hwn ni thybiodd yn fantais iddo hyd yn nod dynu y tenyn gwellt oedd am ei "got oil," na thynu ei het goryn hir oddiam ei ben. Bu y ddau yn ymafael am rai niunydao, ac ymddangosai eu nerthmor gyf- artal nes yr oeddynt wedi eu cloi yn hollol, fel nas gallent symud unrhyw ffordd. Modd bynag, o'r diwedd trodd y fantol o blaid Simon; cwympodd Bob i lawr, a Simon ar ei gefn, gyda thwrf. Yr oedd Bob yn gwbl ddiallu dan bwysau Simon, ac yr oedd Simon agos mor ddi- allu ag yntau, gan fod ei wisg mor afrwydd. Y cwbl allai wneud am ysbaid oedd gorwedd ar gefn ei elyn i'w ddal i lawr. Yn y cy(amser, cafodd Bob afael yn het goryn hir Simon, yr hon oedd ar lawr, a thaflodd hi ymaith. Cododd Simon o fodfedd, ac ar ei draed yr oedd Bob yn codi yn lied hamddenol ar ei ol, gan feddwl fod y gwaethaf drosodd ond pan yr oedd wedi codi oddiar un pen glin, disgynodd baglau Simon gyda nerth ar ei ben, nes y cwympodd yn ol megys marw. Get di ddigon, Bob Rob ?" gofynai Simon Wynne ond nid oedd atebiad—dim ond grudd- fanau yr archolledig. Erbyn hyn yr oedd Simon yn dechreu ymbwyllo, ac ofnai ei fod wedi lladd ei hen gydymaitb. Troes i chwilio am (,i het, ond gwelai y briwsion olaf ohoni y llosgi ymaith; oble,.(yd digwyddodd i Bob ei thaflu yn union ar y tan. "Prunai byw ai marw wyt ti, Bob?" gof. ynai Simon, ond nid oedd marw na bvwynateb- Ar hyn, gwelid Simon yn dianc ymaith be £ ei faglau na'i het, nag hyd yn nod ei got oil,' ac nid hir y bu heb gyrhaedd y ifermdy lie Y llettyai, ac yr ymguddiodd yn yr vsgubor, gan fyfyrio ar ganlyniadau posibl yr ymladdfa a. Bob Rob, a galaru oherwydd dinystr disymwth el het goryn hir! Wedi ciniawa ohonynt, dychwelodd y gofiald i'r efail, ac er eu syndod gwelent Bob Rob yo. gorwedd ar lawr, a gweddillion Simon Wf nn.e— ei ffyn a'i got—gerllaw. Gwelwyd ar unwai^1: oddiwrth y gwaed oedd ar un faglen, ac odd*