Y Cymro

GOHEBIAETHAU. (Nid ydvm yn ystvried ein liunain yn gyfrifol am syniadau cin Goh'hwvn THE THEOILOK ilC AI, COLLEGE, ABEiRYISTIWYTH. TO THE EDITOR OF THE CYMRO. Dear Mr. Evans,—A piaraig,a,pli in yesterday's' CYMRO to the effect that there will probably be but few studlentsi at Halla, and Aberystwyth Theological CoUeges, niext session is' quite wrong, at least so far as Aberys- twyth Collelgle is, concerned'. As we are admitting ejc.service men at the Joint Entrance Examination on a much reduced curriculum, we are expecting that our numhers, next session, will be at least equal to the average in pre- war years. I may point out that there were between! 20 and 30 ex-service men at Treveccia alone last term. Yburs truly, E. NORMAN JONES. CAIS 0 CASIA. AT OLYGYDD Y CYMKO. Art.nwyl (lyfaU.—A fyddwch chwi fwyned a chyhoeddi 'r enwau a'r sym- iau ychwanegol at Gapel Kynshi yn 'Casia. Diyftrym. W. M. GRIFFITH. Un yn caru'r actios (Dyffryn) oxo o Mr. H. Powell, Tlynsimdrie. 0 5 0 Mr. R. Jon-es-, Ystumgwern. o 10 o Teulu Gornamit Uohraf, Dyffryn 200 Mary Winifred! Lewis, Ty'n- ybryni 0 2 6 Mrs. M'o-rg-a-n, Liverpool Hse. o 5 o Mrs. Roberts., I i enborthbach 02b Miss Jones, B.A., Ystiwn- gwern. o 10' o Mrs. Evans-, Faeldref o 10 o Katie Evans, do oxo o A. C. Mitchell, Ys.w., Hale- wood: 5 o o Mrs. Owen, Shop Newydd 0-5 o Mr. a M.rs. T. Ellis', Tyddym o 10 o NQNiCO N E O R MI S T M LNI SITE R S AND THE WAR. TO THE EDITOR OF THE CYMRO. Si,r,-As an old soldier I take inter- est in the correspondence appearing in your columns on the above subject. I gather from t,J;l'e letter ofi the Rev. J. Henry Davies that he is! prepared to accept the challenge to give definite information provided 1914 Welsh" gives, his own name. If 19-14 Welsh" has. sufficient reason for not accepting this condition,and I can imagine circumsltlances under which it would be undesirable for him to do so, •—I will ,endeavour to get the Comrades of the Great War to take the matter in hand. Why should the War Office be shielded by a, oonnexional committee? Let the whole truth be told. If the responsibility rests with the authorities, in Llondon, why not let the country know the facts? To be quite candid, I do not for one moment believe that -N,I;r. Lloyd George would have per- mitted such a crime had the facts been, put before him. To ask our leading ministers- to assist in re- cruiting, and to refuse them permis- .sioin, to go out with the battalions, as they hiad promised to go, seems hardly credible, and the mystery surrounding the whole affair lends- ground, for thinking'that there is something nearer home. which accounts, for the bungling. I have seen ddgnitariesi of the Church of England, who were over 60 years, of > age, accepting the lot of a common soldier on the battle field, and by their self-sacrifice, not only making the poor lad-s more courageous to meet the Huns but also strengthening their dwindling faith in the reality of our religion. We did not want big ser- mons,— for the matter of that we did not waplt sermons at all, nor did we expect the "big guns," for we had heard from our fathers that their word cannot always be relied upon; but we did expect some of our great men to' come out to chat with us, to take a cup of coffee, or a cup of tea, and in a homely way to prove they were what they professed to be. Yours truly A ROYAL WELSH. Y GWRTIIWYXKliWYk CYDWY- BODOL. AT OLYGYDD Y CYMRO Syr,—Y mae y CYMRO wcdi bod yn deg i roddi lie priodol i bwnc y rhai uchod. Nicl yw eu treialon drosodd eto, gan fod cannoedd ohon.ynt heb waith, ac hefyd, maent wedi eu di- freinio. Dymunaf al.w sylw eioh dar- llenwyr at eu cyflwr presenmol. Diau y d'wed llawer mae eu bai eu luinain ydyw eu bod allan- o waith. ac na haedd-ent sylw, parch na chynorthwy am fod yna filoedd o filwyr yn ddi- waith. cywilytdd i gefnogwyr y rhyfe] fod yr un milwr allall1 o waith. Pan ymrestras-ant, addewid. popeth iddynt-nefoedd a da ear newydd, ond ysywae-th—anghofir hwynt. Ond am y (rwr'thwynebwy'r cydwyibodol, mae erledigaeth ac ysbryd1 prwmanaidd yn fyw yn y tir-ie, yng Nghymru, gwIad y gydwybod Ymneilltuol. Ois- gall rihywrai o'ch darllenwyr gyinorthwyo i sicrhau giwai-th iddymt, bydd J. Theodore Harris, B.A., C.O. Employment Agency, 5, Hiolborn House, 22, Grays- 1nn Rd., London, W.C. i. yn ddiolchgar am hynny. Hefyd, os. medr eraill. gynorthwyo- i hyrwyddo cynllun i gael gwaith i riifer oh-onynt, bydd y eymdeithasau can- lytnol yn barod i ys+yried' y cyfryw gynlluniau — The Joint Board for the Assistance of C.O's and their Dependents', 17, Red, Lion Square, London, W.C. i. The Fellowship of Rieconciliatioii, 17, Red Lion Square, London, W.C. i. Friends Service Committee, 18, Devonshire St., Bishopsgate, London-, E.C. 2. The No-Conscription Fellowship, 5, York Buildings^ Adelphi, London W.C. 2. ilyd yn hyn, ni-d oes- arwydd fod neb yng Nghymru yn cy-m-ryd1 yr un diddoir- deib yn Ile,s y bechgyn hyn, ac y mae eis-iau deffroi oaredirgion, y Gwrthwyn- 'ebwyr Cydwybodol i wneuthur rhyw- beth siylweddol, i osod- y bechgyn hyiU ar eu traed. Yr eiddoc-h yrn: gywir, "ICARWR RHYDDID. GWLAD YN BRYSIO TUA DINISTR. AT OLYGYDD Y CYMRO. AnnwyI Mr. Evans',—iGellid' meddwl fod digon o acho-sion perso-no-l ga.n_ Un o'm hoedran i, i feddwl am dlanyint, heb bryderu dim ynghylch miaterilo-n nhai eraill, and eta, mae fy nghaloni yn .gwaed'u wrth weled fy ngwlad fel yn prysuro. i'w dinistr. "'Dinisitr, dinistr yn donnau," aAvelaf fi, i ba gyfeiriacl byn,nag y trof fy wyineb. Mac y Lilywodraeth Or-Doriaidd ho-n fel yn gwmeud- ei goreu i yrr'u y wlad yn 0-1 i ystad yr Oes-oedd Tywyll. -Mae rhyddid- cydw-yibod yn, cael ei gosbi yn waetih na* throseddau cyffredin. ,Mlae arian y wl-ad yn cael en gwias-traffu yin ddibenidraw,—ein milwyr oyffredin yn cael eu rhyddh'au wrth y miliwnau, a',r gwa-hanol sswyddogion, costuisi, cyf- oethog a d'iwerth ym cael eu cadw yn eu swiyddau, i, fod yn faich ar y wlad. A phan y mae arwydrlion 0. brinidter ymborth y gaeaf dlyfodol, a, chymaint o anesmwyt-hiter yn y wlad, mae ein Llywodraeth anin'heilwng yn gwastraffu miliwnau o duinelli 0 ddeif-niydd1 ba,ra i roi cyflawnder 0 ddiod f-eddwol- i'r b-obl, nesi eu gyrru yn banner gwall- gof, ac ar fin torri allan mewn gwrth- ryfel a therfysgoedd. ■Mae gennyin lawer 0 rai alwan,t eu hiuniain- yn Rhyddfrydwyr yn y Ty, ond y maent, gydag ychydig eithriadau am rih ydeddu:s:, 'fe'l CWln mudion ilia feiddiant gyfarth. Gwaitli y Llyw- odraeth yw go-falu am gysur .a diogel- woh y bobl, a sym-u-d po-b- peth Siydd yn niweidio] ac anghyfiawn-, a, bydda-i yn fil mwy anrhydeddius iddi i syrthio wrtb geisio gwneud; ei diyledswydd1, na chad'w ei s'wydd ar draul gwneud ang- hyfiawinder a'r wlad. 0 bra Ie y mae gwaredigaeth i d-diyfod' ? T'rown at yr eglwys. Mae honiiio yn cys-gu ac yn farw. Mae ein Dysg- awdwyr yn lleinwi y wlad, ond'eto mae tywyllwch yn goirdoi y bobl, a'r wlad yn cyflym- dderbyn pob hygoeledd a gynhygir iddi, tra mae cri mawr y gweision yw arian., ac nid. gwaith. Mae Cynrychiolwyr Prydain- Bro-test- a-nadd (mewn enw) yn Llys, y Pab, a'r -eglwys heb son.am ei alw adref. Miae Egliwys gyf oet'hog, Ddad sef y'dledig Lloegr yng Nghiymru wedi c.ael ei gwaddoli a lniliwn 0. b-unnoedd o ar- ian. y wlad, heb nab yma, yn dweyd gair y.n erbyin. hynny. Clod< i'r tri ;gwron o Gymru ddarfu bleldlelsilo, Yill erbyn y M-esur a,ng,hyfiaw,ii a. gor,thrym. us hwn. A thra y male rhai yn -gwaeddi am i'r Llywodraeth i ddefn- yddio arian y wlad i gynyrohu DybaciO yn. y wlad hOll, a thna y m:ae eM hieu- enictid wedi eu handwy-o, ac hyd yn 0-ed ein merched hawddga-r yn ys-mygu yn ddigywilydd yn yr heolydd, mae arweiiiiiwiyr crefydd, yn gaeth i'w ch want, fel na allan-t ddweyd na gwneud dim. Oncl a voes- rhyw obaith am ware dig- ae;th? Ni wel-af fi yr urn olwg dclynol aiji diani, ond trwy fod .r'hyw wron cryf fel Mr. As-quith n.eu Donald- Mac-lean yn codi yr heln F,an,er Ryddfrydlg un- waith eto, ac yn arnlwg arm, "Cyf- iawcder, Cy-nihildeb a Sobrwydd," hen eiri.au sydd wedi eu colli er's- rhai blynycldoedd bellach. Credlaf fod digon o sy-nwyr cyffredin yn v w]¡tel eto, chin .ond,.i ',I' leaner hormo gael ei chodi, i ysgubo y Llywodraeth an- heilwng hon o'r ffo-rdd, ac i wasgaru y terf-ysgwyr eithafol Slydd yn. rhwys-- tro y gweithwyr i wineud eu gwaith yn gydwyb'odo-l. A phan d-d aw y >rlad i ymdirechxu gwneud yr hyn sydd1 yn, 1-awn fe wna yr ArgLwydd lor i gyf- i-fiw-nder a moJiant darddu eto gçrbrol1 yr holl genhedloedd. Mae èioleh,ga.rwerb y wlad yn ddyled- us i Llewelyn Williams, Parch. David Davies, Pen:arth, ac yehydig eraill sydd yn yundrechu drosi gyfiawnder yn yr aniseroedd enbyd hyn. Ty Ddewi. DAVID- EVANS. LLYTHYR O'R AIFFT. AT OLYGYDD Y CYMRO. Annwy1] Syr,—-Ychydig ams-er yn ol, clywais fod llith gan fy nghyfaill E. J. Jones, Peniegbes, wedi ymddangos- yn y CYMRO. Diolch i chwi am y copi dderbyiniais yr wy,th.n,os; hon. Carwn ofym am gomel yn eich papur pobl-Og- aidd. Diddorol oedd darlleix hanes dechreuad yr achos yma, a c-hredaf mai buddi-ol fyddai anfon, chwaxxeg o'i hanes o'r amser y gad-awodd yr efryd- w-yir Slelog a brwdfrydig y wlad am (lanaan pob Cymro, oblegid fe wn am .amryw 0 fec-hgyn. heddyw gartref sydd ag atgof melitis am ordinhadau y cysegr yni y babell glwt, a'r Devotional Hut Y.M.C.A. ar anialwch Kantara. Mae'11 wir fel y dyw-edwyd eisioes niad y-w'r awdurdodau wedi rho-i'r sylw diylad- wy i l,n, apel am badre o dro i dro— eto ni amharwyd ronyn ar slel y bech- gyn yn wyneb pob anfantais. Fe gaws-om y Oaplan J. Hiughes yma -o;nd ni fu ei arhosia-d ond: byr, ym- adlawodd a'r wlad ym mi-s Chw-efror, ,ac 0 hynny yrnlaen, gadawyd eglwys, gyda 'inucleusi' o hanner cant. 0 ael- odau ar wahaxi i'r niter fawr oedd yn g-alw yn y gwersyll ar eu taith .■ja.rtref, 'heb neb ym swyddogol i ofalu am dani —o-nd teimlem er hyn-niy fod gwenau'r nef arn-om fel cyntilliad, o Gymry. iC-aws-om gyfarfodydd rhagorol yn YSltod y m,isoedd hYln, Yn nechreu mis Mai fe anifomwyd y Caplan T. G. HUlghes (Wis-.) yma yn swyddogol i of-alu am yr Eglwys- Wes- leai-dd Seismig, ond hawdd oedd: canfo:i fod adhos y OYimry yn agos, iawn at ei .g,alo-n-a thra. y bu yma nid oedd dim yn ormod g.anddo ei wneudl i ni fel Cymry. C'afwyd amser rfhagorol iawn yn ei gwmni. Mis, Mai a Meh. oeddynt fi's-oedd y cyfarfodydd miaiwr. Ar eu tro cafwyd y Caplaniaid. Edward Jones, Rhyl, Gwilym Williams, Cei, .newydd, ac Arthur Davies- i'n gwas- anaethu, a ehynulllia;d,au rhagorol. Darli-thiwydi hefyd gam Padre Davies, yn y Y.M.C.A. ar "Y Didiynes, New- ydd" yn hymod. o ddidd-orol—portread campus- o'r fer-ch fel y gw-elir hi hedd- yw y-n, ac allan o'r uniform. Prudd oedd gennym., golli ein Cap- laniaid teimlem ein b-od rhywfodd wedi ein gadae-l yn gyfanigwbl. Hyd- eraf; y b-ydd ,eraill yii diyfiod alilan i ofalu am Gvniry'r fyddin. newydd— gresiyn yw meddwl n.ad o-es heddyw. un t'apian Cymreig yn yr Aifft. Yr ydym yin, ffodus- iiawn 0 gael Lieuit. G. D. Willi,anxs, R.W.F., Cil- fyniydd-, yn ein. plith, ac y mae er's ptetih ,amser wedi cysegru ei hu.n, i'r gwaith 0. ofalu am danom,gwr ieuanc yn llawn, sel a brwdfrydedd dros achos iCrilt. il-lydexaf y bydd idd-o aro-s ysbaid etc yn ein plith. .Cawn gyfarfodydd nos Lun a 110s FeTcher-kl rheo-l, un crefyddol a'r Hall yn. amrywiaethiol. Diddorol yw sylwi tuedd meddwl y bechgyn. Cafwyd noson yn ddiwedd- ar i yimwne-ud a, Dyl-edswiydd yr Eg- lwys yn y dyfodol tuiag at ieuenctid. Tluedd y cyifarfod hwn oedd credit fod angen cyrfnewidiiad ym, mywyd cyrn- dei t hasal ein he-glwysi—lle'r eglwys i yw gofalu am fwyniant a ch-ys-ur eym- deit-h-asol ieuenctid-Inidyw'r bechgyn yn foddlon ar yr hen Iwybrau fel ag yr oeddynt—deuant gartref gyda meddwl eangach—edrychent ar betha-u o Siaf- bwynt hollol wahanol—maent wedi bod, yn. rhy agos i bethau mawr bywyd i íaddloni ar yr hen. Iwybrau. Da oedd genny f w led, y gwarogaeth a d-alwiyd i ymdreÖhion. yr hen bobl—.yr oedd tine y cyfarfod gweddi, y seiat a'r Ysgol Sul i'w glywed trwy'r eyfadod; ac yn ddios mae'n dyled i'r c-yfryw yn an:r'ha,e:ttha.J-ond: tybed a yw ein icuene j tid wedi cael y sylw dyladwy, a'r He iprio-dol, yn ein heglwys-i—tuedd oedd credu mai dynxa'r rheswni am y cLaiariineb a welir ym my wyd ein, heg- lwys-i. Yin s-icr disgw.ylir gennym synx- udiad y!n, V cyfeiriad1 yxna. Treuliwyd llawer noson ddifyr gyd- a'r b-ennod' gynt-af o lifengyl lo-an.$ Mae- am-ryw o- ddarllenwyr y CYMKO yn cLaiariineb a wehr ym mywyd ein, heg- cLaiariineb a welir ym my wyd ein, heg- lwys-i. Yin s-icr disgw.ylir gennym synx- udiad y!n, V cyfeiriad1 yxna. Treuliwyd llawer noson ddifyr gyd- a'r b-ennod' gynt-af o lifengyl lo-an.$ Mae- am-ryw o- ddarllenwyr y CYMKO yn cofiio'r D.isbarth Beiblaid-d." Mae daeaxyddi-aeth Üwlad: y Llryfr ar fiaen- au byse-dd aelodau'r E.F..i'—bechgyn 4 iSlvdldi wedi rhodio llwybrau Canaan, ac i w-edi d e-rbyn- gwy bo daeth brofiiadiol am i 'setting' y llyfr. Diau mai diddorol. fydd Ysgol Sul y dyfodol. j Iloffwn a teg xi yr hyn a ysgrif- j enixiai E. J. Jones o berth yna s i ffydd- j lo-nde-b- eim bechgyn. Teimlaf yn J lo-nde-b- ein bechgyn. Teimlaf yn J Iloffwn a teg xi yr hyn a ysgrif- j enixiai E. J. Jones o berth yna s i ffydd- j lo-nde-b- eim bechgyn. Teimlaf yn J fraint hysibysu darllenwyr Y CYMRO fod- 1 y;n yr Aifft heddiyw ac wedi bod fech- A gyn sy'n addurn i'r eglwysi lle'i ma,g- wyd—bechgyn; sy'n foddlom gwynebu ]Joh anihawste.r ex m-w-yn oyfleustra i addoli, Duw ein tadau yn iaith eu gwlad. DiddofiOl fydd1 gan hen ae-l-od- aru Kantara glywed fod ein. cyf-aill I Lewis, Llwynihenidy, yn dial yn s-elog gyda'r Hyf-rau canu, ae yn wir ni chyn- j lualiwyd-' odid un cy far fod ar hyd y m.isoedd nadryw ein oyfaill Lewis, wedi i gofalu am y llyfrau. Dyrna un or Iflyddlonaid: yn Avir. Mae Williams: a Walters, Tiylorsito-wn, daxx o gwmni ',r ? acihos yn yr ysbiy'ty, agabai th am wel'd' Cymru'n lied fuan. Mladduweh flerwch y nodiadau hyn i Mr. (Jolygyxlidi. Diyixxuniadau goreu i s lu o gyfeiilliom, a rfyddloniaid Pabell 'CTymraeg Kantara gartref ac oddicar- treif. Yr eiddooh yn gywir, Kantara. W.O. 25/7/19.