Y Cymro

TYSTEB YR ATHRO POWEL, M.A., CAERDYDD. AT OLYGYDD Y CYMRO. Annwyj Syr,—Y rhes'wm yr ysgrif- ennwn air eto ynglyin a thysteb yr Athro Powe.1 yw y credwn y gallasai llawer o'r rharj a, garai gyfrannu at dysiteb eu hen; athroi annwyl fod ym- hell o'u gwlad pan wnaethpwyd apel o'r blaen, ac na chwsiaint gyfl,e i weld y papurau'r adeg honno, a,'r posibil- rwydd hefyd i eraill anghofio'.r dysteb yn y llawenydd o giyhoeddi cadoediad wedi gorffen o'r alanas -ofnadwy. Dymunwn alw sylw hen fyfyrwyr a chyfeiillion yr Atbro Powel at y ffaith y hwriedir cau'r drysorfa. ymhen- mis .0 bydd1 hynny'n bosibl rywfodd. Diaeth tanysgrifiadau o bunnoedd 1 Ira w,'n barod oddiwrth rai, a symiau ITai oddiwrth eraill, a diolchwn yn gynnes iawn i bawb ohonynt am eu rhoddion. Caw,sio;m lu o addewidion hefyd-n<as cyflawnwyd hyd yn, hyn, a'n ca,:ls yw ar i'r cyfeillion. hyn, ac er- aill a fwriad,a gyfirannu, fod mor gar- edig a daufon eu tanysgrifiadau inni cyn gynted ag y byddo modd, fel y gallwn. gau'r drysorfa Sadwrn, Meh. 14, 1919, er mwyn. gorffen a'r gwaith. Byddwn fel, Pwyllgor yn neilltuol ddiolchgar am bob rhodd, boed hi fach 'neu fawr. Yr eiddoch, dros y Pwyllgor, Yr Athro W. PHILLIPS, M.A. (Cadeirydd), 4, Ninian Road, Roath Park. Y Parch. D. R. JONES, M.A. (Trysorydd), 20, Cbnnaught Rd., Roath Park. W. I. JONES (Ysgrifennydd), 94, Alfred St., Roath Park, Caer- dydd.

EFRYDWYR DIWINYDDOL A'R EGLWYSI. AT OLYGYDD Y CYMRO. Syr,—A gaf fi gyffroi meddwl pur- aidd yr eglwysi a'u s'wyddogion; drwy ddiwyn. ar gof iddynit fod yn y Coleg Diiwinyddol a,r hyn o bryd nifer 'o fiyxyrwyr sydd yn goiffen eu cwrs addiysg yni mis Mehefrn nesaf, ac felly ar dir i dderbyn galwiadau oddii wrth eglwysi. ar unwaith. Y mae Liu mawr o eglwysi yn y De a'r Gogledd ar hyn o bryd heb fugeiliaid, ac eto., hyd yma, nid oes ond dau o'r myfyrwyr wedi derbyn galwad. Dichon n,ad, yw'r eg- lwysi eto'n syliweddoili fod bron y cwhl o'r efrydwyr a fu yn y fyddin. ac mewn ffurfiau eraill o wasanaeth cen- edlaethol yn alWr wedi diychwelyd, ac yn awr yn y Coleg yn barod, amryw ohonynt, i ysfcyriied galwadlau. Nid teil- wng ydyw fod efrydwyr sydd wedi derbyn cymeradwyaeth yr eglwysi ac wedi cwblhau eu cwrs1 addyisig yn aTOiS heb faes lilafur i wynehu lamiO, tra ar yr un pryd y mae Hawer miaes yn dioddef o ddiffyg gofalaeth. A gaf fi lapelia'n daer am, sylw'r eg- lwysi a'u swyddogion y perlthyn iddynt at y mater hwn. a gofyn iddynt er mwyn yr efrydwyr ac er eu mwyn eu h unain ymysigwyd ac ymohebu un ai a mi neu ynte a'r efrydwyr yn uiniion- gyrchol.. Diyma restr o; enwau'r ef- rydwyr hynny sydd ar dir i dderbyn galwad eleni:— J. H. Bassett, Treo-rchy. David Davies, Cliosygraig. 1 D. Jeffrey Da vies., Aberdare. D. J- Davies, St. Clears. F. T. Daviesi, Brecon. W. T. Davies., Mountain Ash. Dan Evains, B.A., Cilycwm. John Hughes, Tregartih. Justin' Jenkins, Cilfrew. Philip J. Jones, Boncaith. 's T. Bhedydd Jones, Rihydoymierau, C. 0 Lewis, Pemtredw.r, Llangollen R. Lloyd, RrhüsluyUen. R. R. Thomas, Amlwch. C. P. William's, Liliangefni. John Williams, Edeyrn. T. J. Williams; Edeyrn. W. H. Williamisi, Penygraig. Ydwyf, yr eiddoch, &c., UWEN RRYS. Y Co" eg D'iwdinydJol, Abeiystwyth.

TYSTEB Y PARCH. JOHN EVANS. AT OLYGYDD Y CYMRO. Annwyl Syr,—Yrag Nghyfarfod Mis- ol Livierpool nos Fercher, Mai 7); pas- iwyd yn unfrydol i wneuthur tys,teb i'r Parch. John Evans, Beaoonsfield St. Clywsom gyda gofid fod ein. hannwyl frawd mewn llesgedd mawr ac yn an- alluog i bregethu er's ams-er maith bellach. (Gofid nnawr inni hefyd oedd deaU fod ei amigylchiadau, fel eiddo llawer eraill tebyg iddo, wedi dioddef yn fawr oblegid y rhyfel. Penderfyn- wyd ein. bod yn rhoddii cyflie yn holl eglwysi y -Cyfarfod Misol. i'n haeJo.J&u ddangos eu gwerthfawrogiad 0. lafur Mir. Evans ac o'n parch tuag ato. Fy amoan yn ysigrileninu hym ydyw dwyn yr achos i. sylw Cymry o'r tu allan. i gyilich ein Cyfarfod Misol ni, yn perthym i bob enwad crefydd'O'l sydd yn adnabod Mr. Evans ac yn gwybod am ei gymeriad ac am eil lafur. Nid oes angen i mi nac i neb arall ymhelaethu ar y gwasanaeth a wDiaeth Mr. Evans i Gymry 0 bob enwad ac o bob rhan o'r Dywysogaeth yn ysbytai liverpool. Yn ystod y blynyddoiedd diweddaf talodd dros 9,000 0. ymwel- iadau a dioddefwyr yn yr ysbytiai. Gwasjgarodd laweroedd 0 gopiau o'i lyfryn gwerthfawr i. ddiddamu y cys- tuddioL Y sgáfenodd gannoedd la wier o lythyrau at anwyliaid a pherthynas- au y dioddefwyr. A gwmaeth y üwb] yn hoilloil ddidal. Nlid oes ond Duw ac ynitau yn unig a wyr faint a gOSltiodd hyn oil iddo meiwn arian, mewn amser ac mewn ynni. Rhaid bellach fod camnoedd lawer o frodyr a chwiorydd yng Ngogledd I OYlillru yn gwyibod trwy brofiad am e.i wasanaeth amhr isiadwy. Wele yn awr gyfle iddlynt hwy ac eraill o garedigion. yr aohos; mawr i ddangos eu gwerthfawrogiad o gym- eriad a 1,lafur un o'r dynion -).Nvytaf duw'iiolfrydig, ac un o'r gweithwyr mwyaf syml a ffyddlon yn y rhan hon o win,Han yr Arglwydd lesu Grist. Bydtd. yn dda gan Mr. W. 0. Rob- erts, Rockfield, Crompton Lane, Liver- pool (Trysorydd), neu Mr. J. J. Bebb, 71, Chatham Street, Liverpool (Ysg- rifennydd^ dderbyn unrhyw rodd tuag at y mndiad. Yr eiddoch yn ffyddlon, WYNNE GRIFFITH, Llywydd C.M. Liverpool.

Cymdeithasfa Porthaethwy, Ebrill 29, 30 a Mai 1. (Parhad o'r Rliifyn diweddaf). ,DYDD MBECHBB. CYFARFOD Y P R EG E T'HWY R. Cynihalawyd Cyfarfod y Gweinidog- ion a'r Pregethwyir yn y Capel Cym- raeg am, 8.30' fore Mercher. LJiywyddwyd ganl y Parch. T. Gwyn- edd Roberts. Dechreuwyd y Cyfarfod gan y Parch E. Sidney Morris, Aberffraw. Mater "Pa Beth i'w Bregethu." Anerchiad y Parch. G. A. Edwards, M.A., Caler. Nis gwn yn iawn. pa gwrs ddilynir fel rheol; yng Nghyfa'rfod y Pregethwyr mewn Sasi Will, ond bwriadaf o leiaf nid yn gymaint ddiarllen' 2apur eithr agor y drafodaeth yn unig ar y pwnc dreinwyd i fod) sylw hedd- yw, gan, hyderu y cymerir rhan, ynddi gan eraliU wedyn. Afreidiiol yw dweyd faw,r am bwys7 igrwydd y mater ohervvydd amlwig ydyw i bawb ohon'oin. Yn. ol y Tesita- menit Newydd mae pre.gethu':r Gair yn rhah. hanfodol 0 waith apostol, yn. wir dyma'i ddyledswydd bennaf: pa fodd y cred dynion, os na ohlywamt? Heddyw tuedd rhai yw gofyn—Pa fodd y credant, 051 clywant? oherwydd bernir lliawer ar ein pregethu. Dyw- edir ei fod, ymhlith diiffygioa reraill. yn ddiafael, yn ffurfiol, yn amhenodbl, ac felily ymla,en. Nid oes'a fynilliOm yn awr, fodd bynnag, a heirniadaeth o'r matur hon nid ystyried achosion diff- ygion llwyddianit yn uniongyrchol na sut i hre'ethu Y'v'n hUls'llies, on-d yn hytrach pa beth i'w bregethu. Mewn gair, be-th ddylai cyn.n:wys ein, cenad- wri fod? Beth yw angen y.seddiau? Nid beth ofyn y cynulleidfaoedd am dano,, ond beth ddylent ei gael, beth yw eu gwir angen ? Ar un olwrg mae'r ateb yn holloJ slyml a chliir: pregethu'r Efengyl, pre- gethu Crist ddylem. Efengyl gogon- iaTllt Crisit yw'r Efenigyl, a honno ddyl- em gyhoeddi: Crist yng nigogoniant Ei gymeÜad, E,i ddysgeidiaeth, a'i iach- awdwriaetii—^dyna, Siwm a sylwedd ein cenadwri. Duw fel. y datguddir Ef yln mywyd, a gair a gwaith Ei Fab-dyn. a'r Efengyl dragwyddol a'r unig un. i ninmau. Ond ihaid pregethu honnio, yn iaith ein hoes, neu o leiaf yn, wyn- 'eb amgylchiadau ac ar "gyfer anghen- ion neiiltuol ein dyddii,au: rhaid cyf- addasu cyfoeth yr Efengyl at y ffurfiau hynnyar dliodi ac angen, ysbrydol fodialant o'n cwmpasi. Y cwest- iwn, felly, i nlil yw—'Pa ffurf ddyl.ai'r Efengyl dragwyddol hon. gymryd yn ein pulpudau heddyw? Nid yr un ffurf, o angemrheidrwydd o leiaf, ag a gymerodd genhedilaeth neu d'dwy, neu ganirif yn ol. Ac o edryoh ar gyflwr. pethau heddyw credaf fod tri angen mawr yn amlwg ac y dyliai fod o'r heirwydd dair nodwedd i'n pregethu. i. Dylem gyhoeddi o'r newydd fod bywyd; yn ysbrydol drwyddo draw, a phwysleisio mai mewn ffeiithiau a galluoedd ysthrydol mae ei wir syl- fiaen): ac, oherwydd hyriniy, dylem ym- drechu i feithrin a diyfnhau cred ym- arferol pobl yn yr agweddau hyn i fywyd. Cyfnod diddorol. a phwysig yw hwn mewn un ystyr arbennig. Fel y cry- bwylla un o Adroddiadau Pwyllgor- au'r Archesigobion, mae meddwl yr oeis hon yn llai materol nag a fu—aeth dyddiau Huxley, Tiyndlal a materol- iaeth bendant heibio—ond mae bywyd ei hum yn fwy m'aterol nag erio.ed. Ylnhob dosbarth tynha pethau ac am- canion materol—rhai holiliol gyfieith Ion yn, eu plith—eu gafael ar feddyl- iau, amser, ac ynni pobl. Mae by wye yn brys,urlach ac yn, galetach nag -er- ioed, a'r duedd yw i bethau'r awr bresenniol fynnu go; mod o sylw nes gwthio o fywyd bethau Ulwch a gweN. Amcan yr Eglwys yw rhwystro hyn, os medr: saif i gyhoeddi mai i am- canion ysbrydol y perthyn y He blaen- af, i roi syHaen gywir i fywyd ac i ddangoSi os enmiil dyn yr holl fyd a cholli cyffyrdidii,ad d';r pethau hyn, mai bargen ddrud ofnadwy yw honno. Dyna'n tasg—liLenwi bywyd pobl a hyder m^ewn pethau ysbrydol, cyfelr- io'u meddwl o ganoll prysurdeb swn- iog y byd at Dduw, eu. cynorthwyo i wiando ar Ei lais', a rhoi arweiniad a ohysur a nerth gwirioneddol. iddynt (gwiriioneddiol am elil fed yn ysbrydol e.i darddiad) ar gyfer dyLedswyddau ac anihawstierau bywyd. Y pregethu a geidw'r ffordd yn agored o hyd rhwmg dyn a Duw, rhwmg ein, hangen a help 'first-rate' o gyfeiriad ysbrydol, yw anigen. y byd yn awr, ac os na alliwn roi neu ddweyd sut y derbynir hwnnw, yn oifer yr agorwn ein addioldai. Dyna'r broblem, yn wir, a'n wyneha gyda'r cyfeillion ddychwelamt yn feunyddtiol o'r fyddin. Am bedair blynedd a mwy buont fyw yng nghan ol awyrgylch a galiluoedd materol—a'r rhai hynny ar eu creulonaf a'u gwaethaf. Buont ymhelO oddiwrth y dylianwadau ysbrydol arfeiol yn eu bywydiau, a thuedd bywyd' yn gyff- iredinol yw mynd yin raddol beMach odd.iwrthynt. Mewn cyflllodi 0 're- action' fel hwn ein prif angen; fydid cr-e-fydd a chymdeithas, grefyddol wria befhau ysbrydol yn bethau byw a 'real' iddynt. Darganfod Duw a phethau ysbrydlOl o'r ^newydd ein bun- ain yw'n gwaiith, ac yna eu cyboeddi mewn dulil byw a syinhwyrol, er mwiyn icreu ynein cyniuilllaidfaoedid ymdleim- lad newydd o Dduw ac ymddiried ym- iarferol yng ngwerth a phwysigrwydd dylaowadau ysbrydol. P,a leshad i ddyn neu ddosbarth neu wliad 08; en- illant unrhyw heth neu, bopeth y gosi- odasiant eu bryd arno, a cholli eu hein- ioes eu hunain? Yr ysbrydoi sydd 'gyntaf, ach-yhoeddii hynny sydd ran bwysiiig o'n gwaith heddyw. 2. Dylem Úl:-gyhaedldfi ein Efengyl a'i idysgu'n llawer mwy penodol i bob!. Drwy offerynolKiaeth Cristionogion, dani Dduw, y llediaenir yr Efengyl: iddynt hwy yr ymddiriedwyd hi, ac i bregethwyr yn neilltuol felily: a,n divl- ■edsiwydd yw hyffordd'i'ni pobl ynddi. Ein brainit yw bod yn athrawon at igrefydd: ac at Grist. Heddyw mae angen mawr am well hyfforddiant o'r pulpud. Cymerer tystioliaeth caplaniaid (meddylier ana eiriau yr Athro David Williams yn Sasiwin Aberystwyth) gyda golwig ar y,r anwybodaeth ddir- fawr a chyffredinol o'r Beibl a'i gyn- nwys a ffynnai ymhlith miilvvyr. Ac yn hyn o beth nid yw ieuenctid y fyddin yn wahanoil i ieuenctid ymhob 11 diosibarth-brahog ac arwynebol iawn yw eu gwybodaeth. o'r Beibl. Byth- efmois yn ol traddodwn gyfres o ddar- iitihiau iBeiblaidd; i gynbadledid o fyf- yrwyr yn y De, a sylw-n- fel y blinid hwynt gan amheuon a ddiflanent ar amrant bron pe buasai syniad cywir ig,anid,dyn,t am wir iniatur a datb'ygiad y Beibl. Mae'n drueni fod y Beibl yn colili ei, awdurdod oherwydd anhiaws- terau diangem, ac iliad oes syniad oyw- irach wedi cymryd ei le. Ond mae'n gwaith yn eangach na fayfforddi'n pobl am y Beiibl: ceir cyfle ardderchog heddyw i egluro CTistMnOgaeth ei hun a dangos pa -irior wnir yw ei hesboniadar fywyd. Er gwiaethaf ac oherwydd y rhyfel, enill- odd s-afbwynt lesu Grist ymhob ryw fodd. Cymerer un enghraifft yn unig. rCyn y rhyfel1 ffynnai y syndadau llacaf ,a mwyaf arwynebol am bechod ('The emphasis wbich Christians, place upon sin, I meddai Mr. Lowes Dickinson, 'is an iattitude increasingly unreal to serious minds') oind .dangosodd y rhyfel miai cyflafan ddychrynllyd yw pechod mewn bywyd, ac mai'n prif angen yw gwaredigiwydd oddiwrtho, a rhydd hy,n inni gyfle newydd i gy- hoeddi 'r lesu yn Waredwr a Chymod ar gyfer angen a drwg y byd. Ac nid yw hyn ond un esiampl yn unig o'n cyfle heddyw. Ond rhaid inni gyboeddi'r Efengyt yn unol a goleuni a gwyhodaeth y dyddiau hyn. Mae llawer r ianth y pulpud yn ystrydeboi ac wedi colli ei hystyr lJiwia meddwl pob oes ei chred. oau a ryw gymaint o ragfarnau'r oe:s honno. Mae angen parhausl dych- welyd at yr lesu a'n dysgu o'r newydd jganddo, a theimlo ein hunain wirion- edd ein cenadwri yn ein profiad. Nid pregethau galluog yw'r angen, ond rhai goleuediig-yr efengyl oddiar wet- usau rhai'n gwybod yn eu meddwl a'u bywyd beth ydyw, ac yn deaiii an- haiwisitieraiu gwraodiawyr. Dyna'n gall- uaga i symud yr anwybodaeth a'r camddeall mawr a fodola, heddyw, ac a'n gwna yn ath.rawon byw ac ar- weinwyr diogel at Grist. 3. Dylem. gymhwyso'r Efengyl fwy- fwy yn ein. pregethu at fywyd yn. ei hoiLl agweddau, yn enwedig yn ei ag- weddau cymdeithasol.. Meddylier am y lluoedd tualltan it'n heglwysi a'r rhesymau am hynnjy. Mae cannoedd tuallJan oherwydd difaterweh a diffyg awydd, eraill oherwydd y credant y geiilir diwallu eu hanghenion ysbrydol yn well mewn ffyrdd eraill, a llu mawr (w&eth heb gelulT ffaith) oherwydd gwirthwynebiad, i' Grisitionogaeth,. Ond, o edrych ar y gwrthwynebiad bwnnw, beth welÜ?" Nid gwrthwyn- ebiiad i Grist ei Hun yw, nac ychwalth i'w ddysgeidiaeth, ond i'w broffeswyr. Bum yn ysitod. y gaea,f d weddaf ar ddwy genhadaeth arbennig ymhlith milwyr dian nawdd y Y.M.C.A., a rhoddwn gyfle, ar ol pob anerchiad, i gwestiynau, oddiwrth y gwrandawyr. Caed ugeiniau lawer ohonynt, a dyma oedd yn ddiddorol: diim un cwestiwn yn yimosod ar ogoniant ctymeriad lesu Grist, nifer go lew ynglyn ag anhaws- teirau Beilbilaidd ac athrawiaethau'n crefydd, ond y mwyafrif mawr ar wen- didau'r Eglwys a diffygion ei deiliaid -eii hanghysondieb a'u banffyddlon- deb i'wproffes.. Dyna'r maen tram- gWiydd, a.'r gwyn gyffredinol oedd nad oedd Cristionogion fawr gwell na neb arall, ac nad oedd sa,fon brawdoliaeth a chiymdeiithas yn uchel o fewn yr eg- lwvsii. eu hunallli. Yn anffortunus i ni heddyw, oher- wydd beiau'r gorffeninol, c.red rhan o'r boblogaeth mai llaw-ifiorwyn un dos- harth yn fwy na'i gilydd yw'r Eglwys. Mae angen cyhoeddi fod a fy.nno'r Eg- lwys a phob dosbarth ac a phob ag- wedd i fywyd, fed egwyddorion Crist yin dial ymhob cysylltiad,—person of, cymdeithasol, mewn llafur a masna.ch, a rhwng gwledydd a'i, gilydd. Rhaid dechreu o hyd gyda'r uni,ol-cymer- iad pers'onol wedi'r cyfan, yw'r syl- fae,n-o,nid aohub dyin i gymdieithasi wnia'r lesu. Dylein felJiy gyhoeddi'r Efengyl yn. ei ffurf 1 eangaf a pheiddo gwrando, ar y sawl hoffai'n cyfyngu i Ira-Ï agweddau yn unig. Pa bethau bynnag mewin bywyd {mewn masnach neu lafur, dyweder) .sy'ni anghydnaws ag egwyddor Crist, mae gan yr Efengyl genadwri air eu oyfer. Nid darparu na chefnogi oynlluniau neilltuol yw'n gwaith, ond cyhoeddli. Efengyl Crist yn egwyddor all ac a ddylai lywodr- aethu holl fywyd-dyn. Heddyw wynebir ni gan gyfle ar- dderchog, ac hefyd gan anhawsterau

yn eu maswedd a'u ihannuwioldeb yn. ebrwydd, wedi dyddiau ein gwareddig- a,eth. Yr oedd newid yr oilygfa ar fywyd i'r bachgen o'r ardal diawel wledig yn newid eithafo! onid oedd? A goda Duw eto rai fel yr Apos,tol Paul i roddi dinasoedd y byd ar dan a dwyn lilawer i'r deyrnas? Gv,-e,],af fod y Fwyllgor eisoes. wed'i pendedYIll u ceisio sicrhau tal priodol i weinidog? ion, ac yr oedd hi yn. llawn. bryd i hyn gael ei wneud. Dia:u y ceir ateb par- ed i'r galw pan y gwel y bob! fod ys/ bryd y Cyfundeb ac nid yn unig ei drefniadau yn teithio ymlaen. Yr eiddoch, HUGH LLOYD. 31, Richmod, Terrace, Liverpool.