Y Cymro

Y SYMUDIAD Y10S- ODOL 9ANY PARCH. J. MORGAN JONES, CAERDYDD. I. Gain adad heibifo am y tro yr elfen. bwysiicaf a gwertMawrocaf berthynol i waith y Symudiad Ymosodol, sef v miloedd eoeidiiau y bu dalll fendith Duw yn foddion i'w hargyhoedd'ii, a'u ,troi o gyfeil- iorrn eu ffyrdd, goddefer i mi, alw sylw at y model y ma,e wedi gvvas- anaiethu er cynnydd ac adeiladaeih y Cyfundeb. Credaf ei fod wedi llwyddo ii argiyhoeddi nad yn unig eim harweinwyr, and hefyd yr eg- lwysi yn gyffredimol duos y wlad, fod ein Uwyddilant fel enwad o bdbl yn y dyfodol yn dibynnu air i. nii ddieffroi o'n cwsg ac ymegnio. Mewn geiriau eraiH, ar i ni dalu ufudd-d'od llwyr a llawni it urchym- yn ein Hargiwydd, sief mytned i 'r psiif-ffyrdd a'r caeau, a, chymeli y bobl i ddyfod i mewn. Cieir rhyw gyma,int o wahaniae-th bairn gyda golwg ar gyflwr yr hen eglwysi Ym- neiiililituol a fodbdent ying1 Nghymru yn: flaeno-rol i':r Diwygiad Method- istaii-dd. Efallai mai y Doctor John Thomas, Liverpool, sydd yn eu portreadu fwyaf ffafriol. Myn ef y pregethid athrawiiaeth iachus yn y rhan fwyaf oihonynt, y gwein- ydctent ddisgyblaJeth lem a manwl, ac y cad went ddrysau eu haddoldai yn agored i diferbyn pwy bynnag fyddiai yn dewis troi i mewn. Ond eu bod wedi colli yr elfen ymosod- 011., ac nad aent led troed i, chwilio am y coliledig a'i gymhell i ddyfod i'r ty. E'u bod: yn ho'llod wahanol i 'r wraiig a'r darn arliian yn y. ddam- eg, yr hon wedi edi golli a chwiliiai y ty am d'ano, gan: ysgubo y llawr, trod y celfi o"u lie, a,c edrych ym fa,nwl ymhoib congl nes dod o hyd i'r hyn a: goilasid. Oherwydd yr es'geulusdod hwi: o'u heiddo cod'odd Duw enwad newydd, sef Y Methodistiaid. Ym- osodai. y rhai hyn ar; annuwioddeb ymhlotb man, a phregiethant pa Ie bynnag y caent ddyndon; ymwelaiii eu cyngho^rwyr a ffeirilau a ma'rch- nadoedd, a, rhedeglfeydd ceffylau a gwylmabsanitau, gan rybuddio y rhai a fynchent y cyfryw leoedd i ffoi rhag y Hid a fydd. Yr oedd- ent wed'i sefydlu u.me,.inii,au o seiad- au, ac wedi bod yn offerynniol i aanub miloedd, cyn.iddynit adeil- adu cymiaint ag un capel. Mewn canlyniad i'r weiiiniidagiaeth dan- Ily,d hon, ac oherwydd i'r gwreich- ioan dddsgyn ar yr enwadau eraill nes eu tanio hwytlian, cafodd Cyimru ei deffro- 01 ben bwy gi/lydd. Codwyd y boblogaeth yn) ci chyf- anrwydd i wrando yr efenigyl, Han- wyd y wlad a ohapelau, a gwedwyd yr'ainialwch wedi ei droi yn ddolddr. Modd bynnag, tua chanol y gan- rif dddiweddaf, yr oedd y Method- istiaid hwythau wedi coddd i radd- au mawr yr elfen gyfeiriadol ac apdiladol fu unwaith yn eu gweini- dogaeth. Pregethent y wir a,th- rawdiaeth, eglurent drefn: yr efengyl i gadw gyda, goleuni a. nterth', ond nd fyddai y pregethwr yn gwneud rliuthr ar y gynulleidfa o gwbl gan orfodi y bcbl i ffol. o ddimas di,s- tryw. Ychw-aneg, cafodd John Jones, Talysarn, ac eraill o gyffel- yb ysbryd, eu her lid a'u curo, oiblegid eu bod yn edliw i'r gwran- dawyr eu hanig'hredindiaeth, ac yn eu cymiell i, dderby-n- lesu Grist. Yn od y cof cyntat sydd gennyf, ac y piae hwnnw yn rhedeg yn ol i ddechreu y fifties, byddai, pre- gethwyr yr adeg horano yn egluro mewn trefn derfynau y naill ath- rawia.etli a,'r Hall, gwnaent yn fedrus yr hyn a elwid yn gerdded y ffimau, and na byddent yn gwasgu ar y gynulLeidfa y ddyledswydd o ddianc i'r noddfa. IJefarent yng nighlyw y, boM, ond nid wrth y bobl. Canilyniad hyn ydaedd, ei fod y capelau yn Uawn gwranda- wyr, fod yr eglwysi. yn fychain, proffeswvr crefydd yn yohydig, a'r rban luosocaf o' r n,obl ieuainc yn a¡PO<S ym meddiant y diafol. Yn yr a.rgyfwng hwn y cododd Duw Dafydd Morgian;, Ysbyty. Tua ddwedd y flwyddyn i8c;8, clywodd y dyn hynod hwnnw lads yr Arglwydd yn dweyd, "Dos, myn- ega i'm pobl eu camwedd." Ni bu yntau anufudd i'r alwedigaeth nefol. Yr N'yf yn ei gofi\()1 yn dda cyn y diwygiad. Yr oil ell-id ddweyd am dano y pryd hwnnw cedd ei. fed yn flasus, derbyniol a chymeradwy; ond ni restrid ef ym- ysg y tywysogdon. 0 ran cyfan- sfcddilaid ei bregeth nid llawer u wahaniaeth deimdliid ynddlo adeg y Diwygiiad, heblaw ei fed yn llawer mwy diifriifoil. Ond nid oedd ef yn darfod a'r gynulleidfa gyda, ther-fyn y bregeth; yn hytrach dfegynai o'r piidpud ilr llawr er mwyn bod yn agos at y bobl; saf o flaen y dorf a. rhyw ddifrifwch ofnadwy yn ei wedd, fel pe yn ymgoirfforiad o didyobrynifeydd traigwyddokleb. Y maq yn awr wedi; ei wisgo ja nerth o'.r uchelder. Nid yr un ydyw a'r hyn ydoiedd chwarter awr yn ol. Y mae ejl lygaid yn me lltennu; clywir swn tarann.a,u lawe:r yn ei, lais, ac y mae yn ymosod yn d'ditarbed ar wrfehodwyr yr efengyd. Daeth o hyd i ryw gymhariaethau ofnadwy yn desgnifiO' perygl yr annuwiol, ac y mae y rhai hynny yn dweyd ar y bobl. Cyn y cliwedd deiil c)"u bltaen dbaith gloganeddus yr efengyl, a d'yna lu yn arwyddo eu bod am dderbyn lesu Grist. Fel Boaner- ges teithiodd trwy yr holl Dywys- olgaeth gan gyboeddd, distryw a.n- wir fyd, a gienid cymhwyso ato eiiT- iau y Bardd am John Jones, Taly- s,;ini, "Mawr wr Duw—rhoes Gymru ar dân." Wrth wrando ariio yn pregethu synnai llawer ohcrwydd ei, fod mor bobloig!addd:, and wedi iddo ddisgyn o"r pulpud, er gwneud rhaithr ar wrthodwyr efengyl Duw, byddadt yr holl dorf yn ddiwahandaeth yn gor- fod, plygu fel ga,Ht o goed o flaen rhyferthwy ei apeliadau. A thrwy drugaredd cyddodd, y tan oedd yndc10 ef yn, y rtran fwyaf 0. weina- dogion: y Gaiik", ac 0 hymny hyd yn awr nid yw pulpud Cymru wedi collii yr elfen apeliadol. I Ond yn ystod y dieugain. nilyn- edd diweddql y mise ciyiflwr y rhan- bau g'weithfaoil 0''r wlad wedi- cyf- newid yn hoillol, oiherwydd dyldfiiad cyson cenheddoedd estromol iddynt, yn bennaf Saeson, Gwyddelod ac Ysigiotiaiid, a hynny yn, ffrwd mor gref nes gtosod y Cymry yn y Ileraf- rif. Ymysg: y newydd ddyfodia-'id hyn! ceir rhai dyndtoin da a. duwii')]. ond rhadd addef am liaws ohonfynt uiid yin unlg eu bod yn dywyll. end yn ymylu ar fod yn bagaria,iclcl. Nid ydynt yn rneddwl am Dduw, prin y gwyddant fod ganddyaTt eniaiid, ac nid ydynt un amser yn. tywyHu drws. He o addoliad. Hyn gyffrodd ysbryd D!r. Pugh, wedi dyfod i Gaerdydd, sef deall fod llu mawr O'T* preiswylwyr yn esigieuluso> múddlion gras, ac yn rhedianna ar hyd, yr heodydd nos Saboth, adeg y gwasanaeth crefyddol yn yr t) addoldai. Hyn, barodd iddJI fedd- wl am y Symudiad Ymosodol. Os y gcfynmr pa ffrwyth sydd i,'rimud- iad hwn a gjychwynwyd g:anddo ceir yr a,beb yn ystadegau y SYillilldiad Ymosodiol dddwedd y flwyddyn- ddlifweddaf, y rhai ydynt fel y can lyn: -Conalfannu, 54; Cymun- wyr, 580-1; Plant dan addysg gref- yddol, 10,149; Yn yr Ysgol Sul, 12,604; Gwrandawyr, 25,643. Credaf y buasa,i y rhan fwyaf o'n ffirwyth hwn wedi ei golli i Fethod- istiaieth, aic yn wir i grefydd, oiniii bai am y Forward Movement.

Y DIWEBDAR BARCH. D. A. JONES, LLAN- GEITHO t ——— If i GAN Y PARCH. REES EVANS,, i LLANWRTYD. j "1 ————— Ganwyd Mr. Jones yn I ,la?.tnou;. Sir Aberfeifi, tua thri chwarter' ,,A cam-if yiTt ol. Yr oedd ei dhd, y Parch. Jenkin- Jones, yn,g ivghanol ei ddyddiau yn un o bregethwyr' 1 WY mwya.f poblogaidd ei sir. Ono torrodd eli, iechyd i lawr, a,c yr- ydym yn ei gofio- yn ymwelydd J cysiom a Ffyniooau Llanwrtyd. Hannai ed fam o Sir Drefaldwyn-, I ac oddiwrthi hi y cafodd ei enw 1 canol,—" Ashton. Cafodd ei j fedyddio gan yr Hybarch Evan Evans, Aberffrwd, a chlywsom •; M iddo wneud: sylwadau tarawiadbl. ,a;r yr enw, "Daniel," gan goffhau 1 yr ymadrodd, 'Daniel wr aninwyl, 1 gan atgoffa nodweddi'on cymeriad | y proffwyd• gynt, sief cyfuniad o'r- | annwyl a'r cadarn, y tyner a'r cryf,. | .gan erfy.n ar i'r ba'ban Daniel' 1 hwnnw gael meddu yr un nod- 1 weddion-. Credwn, fod hyn i fesur | belaeth wedi eii gyflawni yny^ nghymieriad ein brawd, a. gwe# ,11 J yr Hybarch dtad wedi ei hateb d Symudbdd ei rieni yn y blv ny(^_ I oedd dilynol i' ardal P e'nrhiw, Llamrhystyd, a bu Dandip' j f,el gwr j ieuanc yn ddefoyddiod ,r aw,D gyda'r I Ysgol Sabothol a. ch d,aeth y cysegr yn yr eglwv s hon_ Bu hefyd yn hynod ffr gael man. •] teision, addysg eitr ^r^^ol o dda vn '1 yr adeg horn da' a athraw galluosz a- j dysigedig mew 4, a., gynhelid yn 1 I.Ja,!1!1IC}!1. Y r oedd y gwr a gadw H j yr y,n, 'Cambridge Under-J graduate,- ac vn 'M,a:thematician" gwych., Bu Daniel dan: ei1, ad:d'ysg am tua divy ftvnedd. a rhagorai yrrfaiu y n y gelfyddyd o rif a mesur. j ,N-is ge Ifi,d dywedyd am dano fed j y idyv ¡.edaiÏ Daniel Owen am ■ei > iim—nad oedd yn greadur C)!P rifol. i Treuliodd yntau, yn debyg i'w agflaenydd yn I./lan.geitho, y di- vvedrlar Barchedig Robert Roberts, ] 01 fendigedig goffadwriilaeth, ei flyinyddoedd cyn ei fynediad i'r 1 w.einidog'aeth imiewn cylchoedd j ad'dysgawl. Bu yn athraw cyn- j ortih wyol mewn mwy nag un o' j ysgol km parchus. yng rtghwrnpas- 1 oedd y Brifddinas. Yma daeth i gysylltrad a dydiion 0 ddylanwad yn yr Eg;lwys Sefydleddg, a chyn. byjgiwyd1 iddla arolygiaeth ) :.gor dda vn New Zealand ar yr a mod iddo gymryd ei ord'eindo fel gweini-

Y PRIF WEINIDOG A DATGYSYLLTIAD CAN UN OEDD YNO. Mae llawer cyfarfyddiad rhyfedd wedi bod o dro i dro o fewn: mur- iau 10, Downing St. Nild y lleiaf dfiddorol oedd yr un gymer- odd Ie ddydd Mercher ddiiwedd-af pan y cyfarfu Prif Weimidog Prydain Fawr a chwech 01 Gymry oddieutu bwrdd i siarad Cymraeg. Credaf mai y peth cyntaf dery un sy'n hen gydnabyddus a'r Pr'if Weimidog a'ii¡ briod' hawddgtar ydyw can lleied o gyfnewidiiad sydd wedi cyimiryd lie ynddynit. Yr wyf fi yn ed gofio yn dda yn teiifthdo bob dydd o "i gartref yng Nghricoieth i'w swyddfa ym Mborthmadog gan. gludo ei fag'. Tipyn o gyfreith- iwr oedd yr adeg ho-n,no. Y mae wedii, teithio ymhell, ac wedi dringo Jln uchel iawm, er hynny, ac wedi cludo beidhiau anrhaethol drymalch na bag y cyfreithiwr, ac er fod hyd y daith, a phwysau'r dyddiau wedi gwynnu er waillt, rhyfedd mior debyg y pery 0 hyd. A Ymha Ie y mae yn awr, a pha bethdoorw Oh01101 ydyw rhai. o: gwestiynsau llosgawl y dyddiau hyn, a rhoddir llu o atebiom gwa- hano-I iddynt. Nid yw eritoed wedi bod yn agored i'r fel-ldith dd-av,, ar y siaal y nxae pawb yn dwreyd yn dda am dano, ac y mae iddo gyml- wymaswyr ymhlith ei genedl ei hun heddyw a. gymerant bob goflail i'w waredu rhag y fiev'ldith horn. Proffwydir gyda phe iRlantttvvdil beth fydd ei dynged yn y dyfodiol, a'hy-sibysi.r,riii yn harhai s y bydd yn diwedd'u ei ddyddian yn Dori rhonc, wedi cefnu ar holl ddel- frydau ei ieuenctid. Pe byddai pe«lantrwydd y proffwydoliiaethau hylwedi peri iimd fieddwl y gallai fod rhywbeitfh ynddynt, yr oedd gweled a chiywed y dyn! ei hun, yn ddiiigon i brofi geudeb yr holl ddar- agan. Y mae codi'r Werin y magwyd ef ar ei bromtnau ac y gwyr gymafot am ei chymni a'i chur a neb sy'n fyw, a rnwy na neb na fu yn ei safle o'i flaen, 'yn nes at ei gialon nac unipeth arail; ac fe gwyd y werin, os gall, gydia, chymorth a chyd- weithrediad pob dosbairth a phladd. Os y palla"r cymorth a,c y derfydd y cydweithredaiad hwn fe dreulia'i oes yn ffyddlawn iddi.