Y Cymro

ACHOS CYFFREDIN 0 ANHWYL- DEB Y TREULIAD. A ydych erioed wedi sylwi pan fydd.. och dan hoel1 meddwl neu bryder neilltuol fod eich cyfansoddiad treuL iadol allan o di'efn? Y mac pryder yn achosd colliad cyfly o yni nerfol trwy'r cyfanstoddiad. Y mae yr or- gan-au nerfol a thre-uliadol yn perthyn yn. agos iawn i'w gilydd, ac nis gell-ir eff,eithio ar un heb i'r Hall ddioddef (hefyd. Y mae "nerfau drwg" yn gol. ygu treuliad drwg. Yn gyffelyb y mae cam dreuliad yn achos-i colled mewn i nerfol. Adferwch dreuliad da trwy iroddi- yni i'r organau treuliadol, .ar ba rai yr ydych yn diby-nu am iaeth oddiwrth fwyd, ar gyfer gweith. irediad iaohus, a bydd i iechyd cyflawn gydag yni nerfol llawn ddilyn hynny. Er sdcrhau hyn cymerwch Mother Seig,el's Syrup ar ol bwyd. Y mae ei ddylanwad admewyddol ac adferol ar y cyila, yr afu, a'r coluddion, yn rhoddi iddo y lie blaenaf ymysg holl feddyginiaethau at y treuliad. Y mae llu o bob! trwy hrlawf personol wedi ,profi fod ei ganlyndadau yn rhagorol. Yn gyffelyb felly y gellwch chwithau dderbyn budd, hefyd.

Oddiwrth Filwyr Cymreig. DYDD-LYFR MILWR YNG N GWLAD CANAAN. GAN CORPORAL EVAN EVANS, R.A.F. (mrarb Mr. a Mrs. Roes. Evans, 7, Chapel Street, Tregaron). Dyddiadur— £ 4.18.—Ar ol te tua 5 o'r gloch, awn i mewn: am dro. i Jaffa. Dyma ni ar yr heol yn1 cychwyni. Ar y dde mae pelrlllan, earafalau, ond gan fod eu tymor. yn tynnu at y te,rf;n, a bod y fyddin wedi pasio y ffordd hon cyn i ni gyrraedd, ni welir y wawr felen ar y maes. fel y gwelais. ddau fis yn ol, ond gydag ymyl y ffordd, y tu fewn i'r wire b-igog, mae coed lemons, ac y mae y rhai hyn ynHwythog o iffrwyth, rhai yn aeddfed ac eraill yn fychain ac yn las. 'Rwyf wedi bod yn cael lemons yma er ys. dau neu dri mis, ac mi dybiaf eu bod fel yr oranges gyda'r nail.1 grop yn canlyn, y llall am 3 neu 4 misi. Beth bynnag, dyna'r casgliad y dof iddo, oblegid ceiir blodau a ffrwythau ar y ooed yr un plyâ, ac. y mae ei arogl yn Hemwi'r awyr, ac nis galiaf lai na meddwl am "ber-aroglau'r Canaan Wlad" gan mor ddyrmunol y mae. Deng munud o gerdded a dyma ni ym mhentref-. Pentref gwych iiawn a nifer o villas a'u gerddi bych- ain oflaen y ty, a choed tal (ever- green) bob ochr i'r heol. Mi dybiaf eich ciywed yn gofyn-A lOes yno- sdop lie y geili di brynu rhywbeth sydd arajat eisiau ? Nac oes, nae unrhyw aIWydd fod yno un wedi bod yno chwaith. Ma.e'r trigolion oil wedi ymadael, a 'sentries' sydd. heddyw yn igwyilio o fiaen bran bob ty. Wrth fynd drwy y pentrefi y syndod yw mor ychydiig o ol dinistr welir. Ar y chwith dyma adeilad mawr megis ysg- ubor. Mae yma grynhoad o filwyr yn y fan hon. Trowin fewn ac y mae yno dy llawn wedi;ei oleuo a thrydam, ac yn disgwyl. ymddangosiad Concert Party lleol ar y llwyfan. Beth oedd y ty hwn tybed? Posdbl mai rhyw fath o teuladd, neu yagol ydoedd, ac o bosdbl mai rhyw fath o ysgubor1 oedd. Nodwedd arbennig pentrefi'r Arab yn y bryniau oedd mynwent y tu al:lan ilr muriau, ond yn y petntireif hwn ni welaf na chapel nac eglwys na mvinvfi1/, ac -mai tai *wbd-i eu codi; yn gymharol ddi. weddar er cyfleustra i'r gwdmllanwyr ydoedd y pentref gwasgaredig hwn. Gyrhaedd'wn Jaffa tua 6, yn y rhan Iddewig o'r dref. Mae yma arnbell sdop yn agored, ac yn gwerthu rhyw fan bethau, ond fe e1:1id rhoi stock pob un ohonynt ar gefln packman bron. Es fewn i un ohonyut gan feddwl prynu tin o boot polish. Pan ddy- wedodd y pris, sef 7! [Piastre (is. 6c.) am tin bach gwerth 2g. yna, yr oedd- TO yn rhyw amheu a oeddwn wedi; medru rhoi ar ddeall idldio mai tin o polish yn unig oeddwn. eisiau ac nad ioedrdlwnyn bwriadu prynu y siop! Yr un fath mewn -siiop anall wrth geisio ptynu ychydig wyau, amiheuwn a oeddwn wedi medru thoi ar ddeall ma,i wy O-eddwn, am brynu ac mid iar, obleg. id gofyneht 7c. i 9c. yr un am danynt tra yrydym yn medru prynu Egyptian eggs yn y canteen am tua 1 Jc. yr un! ,M¡a;e'r trigolion; yn mwynhau'r awyr Ago-red, ac yn cerdded y paUnarit ol a b,la-en.yeh,ydilg ohonynt ddealla Seis- neg, ag eithrio y to ieuainc sydd yn yr ysgolion. Ni chymer y merched ieuainc fawr sylw o'r milwyr ,a,'u cyf- arch, ond fe geir sgwr.s ddiiddlOrTol ddigon igydag amibell drwp to fechgyn fedr siarad Seisneg dipyn yn fratitog maemt y:m fwy hyddysg yn y Yiddish, neu Roeg, neu Arabig, neu Ffrancaeg. Dym,alr i,eithoedd mwyaf cyffredin yn y Dwyrain, a chvffredin ddigon, yn en wedi g yn y trefi, megis Jerusalem a Jaffa a thren'fr Aint, yw pobl yn medru ipedair neu bump o'r ieithoedd hyn. Wedii. treulto rhyw diipyn- Io aonser fel ihyn o amgylch yr ystrydoedd, awn (iliewn,am awr i'r Cinema sydd yn awr yn oael ei irhedeg gyda'r Y.M.C.A. Wedi hynny, awn i mewn i'n. 'ty galw' {Iddew) am gwpanaid ode fa thedsen cyn cychwyn yn ol. Rhyw balas o%dy gyda'r verandah yn y front ac yn debyg ddigon o'r tu ailan- i'r Gwynfa. Yn ol dull cyffredin. tai y dwyrain mae muriau lliwiedig yn noethiion, ond mae popeth yn lanwaddd iawn yn y ty hwn. Treuliwn ennyd hamdden i sipi.an y cwpanaid- te igyda 'fig roll,' a theisennau llwyd-dywylil, tra mae cyf. aill yn chwarae'r berdoneg yn y gongl. Cychwynwn ein ffordd not drwy'r ys- trydoedd sydd êrbyn hyn (9 o'r gloch) yn dawel. Ar ein ffordd nol mae crochlefau brogaid cefnwyrdd a do-lefi- au y Jackals, yn ddigon i dynnu clust- iau dyn, gyda'r cwm yn eu hateb, ond ni chwynwn i fawr iam eu swn. onibai fod y creaduriaid soniarus hyn ynglyn a'r asynod, a'r camelod (o-s. digwydd- ant idreulio noson. ar eu taith yn ein hymyl) yn cynnal: rhyw gymanfa i doxrii 'ar ein cw:sg 'nawr ac eilwaith. T'ynnir ,einslylw 'oddi:wrth y brogaid at y peleni goleunii tanbaid o bob 1:1 Lw yn isaethu i'r .awyr yn y peillt-er. Nid yå- wyf wedi g we Id y 'fireworks' hyn er ys llawer dydd, ac yr ydym ar un- w,a,ith yn casglu fed. yna ymladdfa yn mynd. ymlaen yn rhywle. Gwran- dawn .a ^syllWn a chlywn SiWn y gynnau a gwielwn y fflachiadau, ac ambell shiiapnel yn burstio yn yr awyr. P,a ochr ,st}"n ymosiod yw pwnc din hym- ddiddain; methwn dorri'r ddadl, a deuwn i gydsyniiad fod y ddwy ochr yn sicr 0i fod yn y ffrae. Dyna ni v;edi cyrraedd y camp, ac erbyn hyn ma'e ta wel wchyn teyrnasu heb ddim ond swn. y brogaid i dorri ar ddisitawrwydd y nosr. Dyddiadur—9.4.18.—nNid ydym yn rhylw brysur ilawn yn y swyddfa. Yr oohr arall i'r heol a rhwng dwy ber- llam mae cae glas o lafur, ac ar lecyn yn y pen draw iddo rhyngom ni a'r mor deallaf fod ynoi bentrel Bedawin, neu yn hytrach wersylifa 'Bedawin, 'Oherwydd pabellu wna y dosibarth an,- wraidd gwyllt hyn sydd yn lladron peniffordd ac yn berygl i deithwyr uniig fuasai yn tramwy-o v wlad yn y dyddiau gynt. Nid oes neb yma wedi mtagu digon o feiddgarwch i fynd i iblith y paibelli, ond mae rhyw gyw- reinrwydd yn peri i gyflaill a rninnau fynd draw yn oohelgar i weld sut le isydd ganddynt. Hanner y ffordd yn groes i'r cae caxifyddwn bump neu -chwie,ch ohonynit megis yn chwynnu e.rfin.. Awn tuag atynt, a'r cynitaf :i ni gyrraedd oedd dynes üedrannuSt yn y Hafur gyda chyllell neu gryman bychan rhyw droedfedd o hyd yn torri diyrneidiiiau o'r glasweilt. Cyfarchwn hi yn Arabig gan feddwl cael allan pa un ai y llafur a do-rai, ynte chwyn ynte lysdeuyn y gwnant gawl ohoni, end dyna'r gwr oedd yn ceiibio yn y pridd coch gerllavV yn unioni ac yn parablu gymaint fyw -fedrai. 'We have done it,' meddai fy nghyfail!. Pe troem yn ol mi iuasai yn sicr o'n drwgdybio^ a^^UKfr1 gweil'iddo"a chyfarchodd yntau yn ol. Yr oedd yna ddau fiachigen a dwy ferch gyda'r gwr (?) yon chwy:nnu y rhychiau ''tom- atoes' yn hollol. fel: y chwynnir maip. 0 drpyn i beth, rhwng ambell air Saesmeg fedrai ef, ac .ambell air Arab-ig f edilem ninnau^ ac ystumiadau a rhoi bob i cigarette i'r teulu cawd y gwalch 1'111 croesawu. Syivvn d-darn ü haiearn yn hongian wrth ei wiregys', ac yr oedd. wn yn gywrain am wybod b,e,th ydo-edid. Drwy afael yn y darn, haearn. a'i ys.- tumio dieallodd fy nghais', ac ystumiai ei ateb mai. haearn i dar/3 ffliw i gymeu tan ydoedd, ac !i egluro ymhellach dyma ni gyda'r teulu yn eiistedd o amigyl,ch y gwr, a thyma'r gwr yn tyinnu darn bach 0 igadach o'r- belt oedd am ei wiegys, acun) o'r meib-ioin yn cyrohu darn bach o garr-eg dan, ac y maent hwy yn cael ey-maint mwyn- had yn eiin syndod mil ag ydym ni yn gael yn eu 'harferioin hwy. Erb-yn hyn mae'r wraig gyntaf .wedi dod ynghyd, ac "Tydym yn sylwi darn ariam a darn >0 brenmegisl 'reel' yn hongian wrth linyih dan ei Igeni. M,e,thian-t fu eu hymgiais i egluro beth oedd ystyr hwn, ond mai arwydd. rhywbetb 'no good' ydoedd. 'Gyfarchwn, well iddynt a thrown at y -pebyll. ac .ar ,ein .ffordd deuwn, ar draws, dyn' wrt'ho ei hu-n. yn chwynnu, ac mor bell ag y gallasem wneud i'n gilydd ddeall; yr oedd ef yn chwynnu rhychiau marrows' a melons gyda rhychiau >0 ddail tybacco ger- llaw..Cyrhaeddwn y pabelli—tebyg iawn i'r tent gipsies welir weithiau ar groesffordd Penybont, ond mai rhyw hugan garw ac nid canfas yw defnydd y tô. Mae'r cwn yn edrych yn il- wigus arnam, ac y mae eu cyfarthiad yn gwneud i ni betruso mynd i blith y tents, ond cawsom .sylw gan un o fechgyn y tylwyth a'n gwnaeth yn eof n 1 fynd yml.aen, a thrwy gyfraninu cigar, ettes yma a thraw ych-wanegai y cwm- ni o bl;ant. a'r meihion a'r merched, a threuliasom ychydig funudau diddorol iawn i! wylio dynes yn yr agored yn gwneuthur yr hugan ganv. Ni chan-, iatai. amgylohiadau i mi didiisgrifio y gwehydd hon*gyda'"i gorchwyl. Rwyf wedi bod yn ceisio oael o hyd i Cam- emi dynnu darlun ohoni, ond nid wyf wedi llwyddo hyd yn hyn, ond 'rwy'n byw mewn gobaith o dyaniu et llun un o'r dyddiau nesaf.

Y CYMRO OODIICARTREF. A mi un diwrnod teg o haf yn dychwejyd .tua'm hysrgubor, drwy un o berNanoedd gogloedd Ffminc, daeth i'm dust gyda'r awel y geiriau:— "Ymdiriedaf yn, dy allu, Mawr yw'r gwai-th a wmest erioed," ar y don "Sanctus." Sefais a buan y deallais mai cwrdd c-an-u Cymraeg oedd yno, ac fel iar yn se-ngu ar farwor memtrais mesu ato, ac nid ihir y bum cyrn eiiSitedd ohonof 'ymhiith y cantor- ion. 0 fy amgylch gwelwn dorf, yn eisitedd ar y glaaweMt, pob un .a llyfr glas yn ei law, ac o dan bren afalau, S'wyddog ar ei diaed yn cerisioeu liar, wain. Cefais lyfr, un o lyfrau canu Cymant'a yr Eisteddfod Frenhinol, a anfonwyd i'r bechgyn gan yr Uch. gaptein David Da vies, A..S. Tra yn gwrando ar y canu, cipiwyd fi gan fy meddwl crwydredig i'r hen gapel bychan a dinod yng Ngogledd Cymru lie arfelwn addoli, a lie clywais, yr hen donau hynny ugeiniau oweithiau gynt yn nhymor mebyd. Gwelwn o fy mlaen yn awr nid1 prenafalau a mil- wyr yn eistedd, ond pulpud a set fawr a blaenoriaid ynddi a'u hwynebau tu- a'r gynulleidfa yn canu a'u holl egni. Anghofiais lie- yr oeddwri a phopeth am y rhyfel. 0 ddedwydd awr. Teimlwn fel pe bawn gartref. Wedi 'hir drafaeIiIOo a'm meddwl, daethuni yn ol, a chefais fy ,hun yn y berllan ymysg y blodau, ond mewn gwlad ddi. eithr. Rhyfedd yr hwyl gaiwyd yn y cwrdd canu bythgüfiadwy hwnnw. M'eddyg da i feddwl pruddglwyfu-s canu gan y Cyniry. Wedd cyrraedd yr ysgubor a ohael hamddeni, dechreuais. feddwi am y cwrdd. Dyma dorf 0 ddYlloion ua wel. sant lerioedren gilydd o'r blaen, cyn y rhyfel, dyma hwy ar ol lladrata eu heinioesl yn yr ymladdfa lawer tro wedi drianc hyd yma, a dyma hwy'n canu. Ond- er maint y mwyniant gwelwn rywbeth a. barodd1 imi ofidio1. Gwelwn yr hen Fienin Angau yn rhodio yn llechwraidd ymhiith y bechgyn. 'iAl.,ed,d-y',iais, am -y lliaws. wynebau wel- ais, pob un yn iach ac yn hoew yn dychwleyd tramnoeth i'r ffosydd i wneudi eu rhan tros eu gwlad. Gwel- Will amser yn dyfod pan y byddem. yn ail ddychwelyd o'r lie melldigedig hwnnw i ryw bentref tawel yn rhywle am ychydig o seibiant, ac y caem yn 0.1 pob tebyg gwrdlrl r'u,;ta- Ond (-— gor t\ 11 i. <x 1 brcat'il- n,o-l? Sawl un fyddai mewn cor uwch yn canu i dragwyddoldeb mewn gwlad. lie nad oes ffosydd, ond mor o gan ? Yn awr 'rym yn y ffosydd, yn byw mewn tyllau, yn gwylio ddydd a jios, gan ddisgwyl yr ergyd nesaf. "Fa bryd. y da,w," a "lie tybed" yw sib- Ilydiony glalon.Rai dyddian yn ol fe ellid gweled m-ewn cae yn ymyl y llin. e1.1 dan, fataliwn gref o bob ryw en- wad yn gwrando yn. astud ar ddau gaplan yn traethu iddynt air y bywyd. 1 arewir pob un, chonynt gan rym cen. ad-wri'r cySarfod. 1'1' dyn ar ei dro yma, dryma betlh syn, cynulleidfa o fit wyr, ie, o filwyr cofier, mor hwyr yn y dydd, a hwnnw lllid yn Saboth ddydd yn eistedd mewn undeb yn canu ac yn gwedddo. Pa, beth sy'n b-od ? Arhoswch ychydig, hwyrach cewch eu gweled yn ytnlwybro tua'r 'front line;' ac yn y bore cyn torri ü'.r Wlawr yn myned "tros y top" i wynebu y gelyn, i ddanmedd marwolaeth i geisio gwneud eu rhan. 'Icwy y gwyll gwel- wch hwynt yn myned, drwy ddiwr a. than, a thiwst mawr. Sigia y ddaear gan. slwn y magnelau a'r ergydiom, ond dal i fyned ymlaen wna'r bechgyn de-wr, a-c ar, yr Un pryd cyfyd eu gweddi tua'r nen, Dod yn awr nerth, a bydd i'm yn noddfa." Maent yn cyrraedd- y .fan, yn cymryd nifer yn garcharorion, ac yn difa nifer. fwy. Maent yn dychwelyd tua'u llin ell eu hum, ond rhaid yw iddynt yn awr fynd drwy "iuro dan" ('barrage') a osod-wyd d fYillY gan deulu y gy-nnau mawr Ellmynig, cyin, dod ohonynt i'w tir eu hun. Maent o'r diwedd yn ol yn ddiogel, ond, nid yr oil. Lie mae'r gweddill. Wedi mynd. Nason gynt yr oeddynt yn canu gyda hwyl ar yr ihen dom "Cwm Rhondda," "Henffych fore Oaf ei weled heb un lien." A dyma'r bore wedi dod. Maent yn ei weled fel y mae. Gellid dweyd am ambell un mai pilentyin. ydoedd heb rhyw hanes,o, gwbl. ".Gamwyd i'r byd—llawenydd fu, Bu farw-dyna alar Rhyw hanes byr ond cymysg yw, •, Fel holil hanesion, da-ear." Dyna'r Cymro oddicartref.. -Mtft wa.- hanol i'r Iddew gynt. Nd fedrai ef ganu mewn gwlad ddieithr. "Pa fodd y canwn gerdd yr Arglwydd mewn gwlad estronol, meddai. Ac mor wa. hanol i lawer sydd gartref sydd yn ym. blesem mewn treulio eu hamser niewn cynadledd-au a chyfarfodydd o'r fath. Siarada dadleu yw eu holl waitli. Faint o ddaioni sydd yn deilliaw o hyn raid' oes neb a wyr. Buan y gwawria'r dydd pan y daw y pwyllgorau dirifedi a heidiau swyddogi-o-n a godir gan- ddynto dan fath o "Rationing Soheme." Ond beth am y Cymro pan ddel gar- tref a phan na fydd rhyfel mwyach. Os' ge-il'l ganu mewn g-orthrymder pa fath ganu fydd eieiddo yn eienedigol wlad. Tra yma mae ysbiyd y Cym- ro yn hofti ehedeg yng Nghymru bob amser. I mi nid oes, gwlad fel Cymru. "Braidd na ddywedwn yn ddiwad Mai nefol wlad yw Cymru, 0 na bai nhraed yn sengu hon Ar fi-nion ceinion Conwy." YmffroSltia rhai mewn teitlau, eraill mewn gwaedoliaeth, ond ny-ni a ym- ffrostiwn yn ,ein gwlad, a'n hiaith. a'n delifrydau. "Nid yw hwnnw'rl Gymro. 'rioed A wado- fro ei fam." Gan hynny :— "Tra imÔr ym fur, i'r bur hoff bau, 0' bydded i'r hen wlad a'r hen iaith barhau." (Pte) J. Mer-edyth PUGH. 14th R.W.F., B.E.F., France.