Y Cymro

Croesawu Llywydd Cymdeith- asfa'r Gogledd. Mewo ychydig o eiriau dewisol, croesawyd y Parch. T. Charles Wil- liams, M.A., gan y 'Llywydd, gan gyf- eirio at ei saifie uchel, a'i gymliwyster au alrbennig fel un o forif weinidogion y deyrnas. Tleimlent yn falch ohono- mai ei heiddo hwy fel Cyfundeb yd- oedd yn y D,e *-fel' yn, y Gogledd. Gwahoddai ef, i Igymryd ei le yn. gal on. nog yn eu plith. Atebwyd- gan Lywydd Cymdeithas- fa'r Gogledd, mewn ychydig o eiriau syml, diid'dor'ol, ond, yn. 11awn. naturiol. deb a gfas. Credai mai'r hyn a'i tar- .awai fwyaf o bopeth yn y cynhadledd. au hyn oedd gryrn .c:ymdeithasd'a'r De. Diweddwyd drwy weddi gan y Parch. W. E. Prytherch.

Arholiad y Pregethwyr Ieuainc. Cyflwynwyd Adroddiad Arholiad y pregethwyr ieuainic gan. y Parch. Evan Price, Ebbw Vale. iNid oedd ond pump wedi eistedd, ai safent yn ol eu teilyugdod fel y can,lyn:-(i) D. Rob- ,erts, Eblbw Yale; (2) C. G. Thomson, Aberavon (3) R. W. Lloyd, Ciydach, .G or lie win, iMorigannwg (4) Idrisi Dal- ies, Glanaman; (5) Richard, Williams, Goginan. Diolehwyd ar gynnyg y Dr. Cyn- ddylan Jones, ac eiliad; y Parch. W. Jones, Tonna, i'r 'Parch. E. Price •(yr arhohvr hvnaf sydd yn myned a]lan o'i swydd hellach wedi pedair blyn- edd) am ei lafu-r yn. ei swydd, a'i ad- roddiad. C'afwyd ychydig o eiriau hefyd gan yr arholydd arall, y Parch. J. Green, B.A., Tiwrgwyn.

AM UN O'R GLOCH YN HERMON. Dechreuwyd gan y Parch. T. O. Phillips, St. Fagans. .Cadarnhawyd gweithrediadau y Cyf- eisteddfod. ,i:.

Y Symudiad Ymosodol. Cyflwynwyd Adroddiad' y Symudiad Ymosodol gan y Parch. J. Thomas, Caerdydd. iDa oedd ganddo fod cyn- mydd yn rhif yr aelodau o gannoedd. Ni fu erioed yn fwy llewyrchus, nac yn fwy ymosodol ei agwedd ar bechod yn ein trefydd poblog. Eiliodd y Pruathio iPrys mewn ar- aith danllyd. Gwasgai ar y gwahanol eglwysi a Chyfarfodydd Misol i sylweddoli eu cyfrifoldeb yn y mater. Y rhai a weithient oreu gyda'r mudiad yma, oedd ar y blaen, igydalu casgliad- au a'u .gweithgarwch gartref ymhob man. Doi hyna i'r golwg ynglyn a rhannau o Fbrg.annwg, ac yn arben- niig Mynwy. Derfoyniwyd yr Adrodd- iad yn 11a wen. Cefnogodd y Parch. J. M,organ Jones, a soniai am lenghreifftiau di- ddorol o ddieithriaid o Loegr yn gyrru ari.an. i gynorthwyo. weithiau, wrth ddarllen yr banes am y daioni a wneir g.an Efenigylwyr y Symudiad hwn.

Llongyfarch. Cynhygi wyd gan y Parch. Dr. J. iCynddiylan, Jones: "Ein bod yn dy- ,muno llongyfarch y ddau weinidog parchus lac nwog hyn, set y Parchn. J. M. Jones, Caerdydd, a W. Evans, .iM.A., Pembroke Dock, ar gyrxaedd ohonynt eu 8oain mlwydd oed, ac yn datgan ein. diolchgarwch diffuant i'r nefoedd am ei nodded .a'i amddiffyn iddynt, ac iddynt hwythau am eu ffyddlondeb. a'u gwasanaeth gwerth- fawr i ni fel Cyfundeb, ac yn hyderu y cantestynilad einioeSl am flynydd- oedd. eto- ,i arwain. y Cyfundeb gydalu medr a'u doethineb a'u llarieidd-dra fel yn y blynyddoedd a aethantheibio. ■Credai'r Dr. yn sicr fod Cymdeith,as- fa'r De wedi cyrraedd ucbafbwynt eu gogoniant yn yrarweinwyr hyn. Cof- iai yn dda am yr hen arweinwiyr er ys ago,s, i 6oain mlynedd. Ac er y bydd- lept yn ddlynion cryf a da, ac yn angelion. yn y putpud, nid oed dent bob amser uw.chlaw brathu, ac ymgecru, a chynhena yn. y eynhadleddau. Nis gellid gwadu nad oedd y-mibleidio yn eu plith 3oain mlynedd yn ol. Yr oedd ganddynt yr adelg honno gadfridi. ogion gwych, yn llawn o athrylith fil- wrol, ond y gwaethaf oedd 1u bod ar rai adegau yn ymladd yn erbyn eu gilydd, yn lJe ymunio. Ysgwydd wrth ysgwydd, a chalon wrth igalon. i ym- ladd yn etbyin y gelyn. Ond erbyn heddyw, y mae tro ar fyd. Brwydro a'r gely^n1 pechod sydd yma heddyw ymhob man. Nid oes ymbleidio yn y D.e er ys chwai'ter canrif, dim end yr ysbryd m.wyaf llariaidd, a'r undeb goreu a mwyaf tangnefeddusi ymhob man. Hyfryd yw mynychu'r Cynhad. leddau yn bresennol, a melus. yw gwiando' r siarad. ".0 mor hardd yw cwmn,ilr bro,dyr Ar eu taith i'r Ganaan wlad, ITeb un dafod yn' gwenieith-io, Nac un fron ym meithrin brad. Wele, mor ddaionus a hyfryd yw trigo o frodyr ynghyd. A chredai'n sicr fad hyna i'w briodoli i raddau helaeth isawn i'r brodyr galluog a duwiol hyn. Dyma arweinwyr dbeth, wedi eu sanct- eiddio a gras. Nis gallai'r Deheu- barth syl.wieddoliln fuan- ein dyled iddynt. Bu ef yn ysgrifennu erthyg] i'n prif chYvarterolyn yn ddiweddar ar ei igylfaill annwyl y Parch. W. Evans, M.A. Nid oedd gain, ei gyfaill deulu i ofalu am ei goffadwri.aeth, a hyfryd iddo ef fu cionicl'o ei rinweddau llu- osog, ei haelfrydedd, mawr, a'i frwd- frydedd dros Fethodistiaeth a Chref- ydd. Hwyrach yeai rfyw ychydig yn hwy na'r Parch. J. Morgan Jones; (cyf. aill oalon am hanner canrif, er y bu iddynt wahaniaethu weithiau, ond mewn cariad bob amser), ac os y cai, byddai erthygl neu ddwy arno yntau hefyd, yn deyrnged diffuant ei edmyg- edd ohono. Ond eiddunai iddynt eto flynyddoedd lawer o gysur, a defaydd- ioldeb yn eu plith. • Hwyrach y medd. ylient hwy mai erbyn "dydd eu cladd- edigaeth y gwuaenthwy fel iOym- dei'thasfa hyn." Na, nid felly, -ond hyfryd odiaeth yw tonri 'y blwrch en- aint yn awr.' Dywedir am Jehoiadah yr :o.ffeiriad-" A chIaddwydelf ym meddrod y brenhinoedd, ond J oas a fu farw, ac ni chladdwyd ef ymhlith y brenhinoedd." Pan i^doi'r adteg i'r brodyr annwyl ac cnwog hyn i nos- wylio yn y, distaw fedd., gofalent hwy "eu claddu yfn meddrod y brenhin- oedd," 'a byddai eu coffaidwriaeth hyd byth yn fendigedig ar lechfes eu gwladi a'u Cyfundeh. .Eiliwyd mewn araith frwdi gan y Prifathro Prys, M.A.—Yr oedd dwy inodwedd aiibennig yn perthyn i 'r ddau dad yma yn Israel—nerth a ffyddlon. deb. Yr ioedd ysbrydiaeth y rhain wedi bod iddo ef yn feddyginiaeth anffaeiedig rhag digalondid a meth- iant mewn llawer argyfwng pwysig. Pwy mor gryf a'r Parch. J. Morgan Jones,, defnyddiai anihawstera-u yn feirch i'w gario lymlaen. Pwy mor ddew.r yn wyneb rhwystrau dorrent g.alonnau eraill yn deilehion. Ond ai ef ymlaen., gan ymlawenhau fel cawr i iredeg gyrfa, yn. ei fiaen mewn afiae-th o nerrth i nerth. Pwy mor llariaidd a'r Parch. W. Evans? Dyma ym- gorfforiad o foneddigeiddrwydd Crist- ionogol; dyma un Ú bennaf bendefig- ion natur, a gras. yn diferu iod-cliar ei wefusau mewn Cynhadledd. a, Phwyll- gor bob amser. Teimlai efrbob ainsiei fod y .sefyllfa'n ddiogel ymhob Cym- deithasrfa a Chynigor- pan fa:Ï'r tywys- ogion hyn yn arwain byddinoedd. 11 Israel. Ni bu iddo ef erioed wahan- iaethu llawer oddiwrthyint ar unrhyw bwnc o egwyddor na threfn, ond os digwyddai hynny weithiau, parai iddo gryn ofid a phryder, gan. y byddai yn arjsdcr ia wn yn. ei feddwl 'ei hun, a oedd yn iawn ai peidio. Ie, dyma olyniaeth apostolaidd mewn gwirion- edd,. yr unig un a. chwenychent hwy f-el Cyfundeb, ardderchog lu y tadau sanctaidd o ddyddiau Harris a Row- land i waened. Ac y m'ae'r ddau hen. afgwr a longyfarchent heddyw wedi gwasianaethu eu cenlipdlaeth yn ol ewyllys Duw gyda ffyddlondeb dihafal am faith flynyddoedd. Eiddunai iddynt flynyddoedd eto. "0 fren- hinoedd urddasol a hoff byddwch fyw, a theyrnaswch byth." Siaradwyd i'r un cyfeiriad gan y Parch. M. Morgan, Abertawe. Cof- iai'n dda adroddiad leurun Gwyllt, pan yn fugail yn Pantywyll, Merthyr, gan arholi Mr. J. 1lorgan Jones, yn Her- Mon, Dowlais, pan yn ymgeisydd am y weinidogaeth. Bach,gen yn. dwyn raw cyffredin, teulu inawr y Jonesiaid ydyw ebai ond credwch fi uid oes dim cyffredin yn perthyn iddo ond ei enw. Y mae dyfodol i'r dyn ieuanc meddylgar a gwybodus hwn. A dym- a'r addewid wedi ei chyflawni. Pwy yn uwch fel awdwr, pregethwr, ac ar- weinydd cyfnndebol na'r Parch. J. Morgan Jones? Am y Parch. W. Evans, M.A., cofiai am dano'n ddla yn nyddiau'r blynyddoedd gynt pan laf- uriai ynte am dipyn yn Hwlffordd. 4 Eagob Sir Benfro ydyw eT. SNj fu ei/. graffach, ei garedicach, na'i ffydd-1, lonach ein Cyfundeb erioed. ) Mr. W. Williams, Pontygwaith, a ddtymiunai gyilwyno, teimladaiu da y ■Blaenoriaid i'r tgwir harchedilg dadau hyn. Gallai yntau siarad yn faith am gynghorion cariadus y Parch. J. Mor- gan Jones iddo- ef pan yn wr ieuanc yn dechreu 'ei fyd yng Nghaeidydd. Z, Nid oedd gweniaith yn,ago.s, iddo, and yr oedd- yn garedig a ffyddlon. Acyr cedd yr un peth yn' wir am yr annwyl a'r mwynaidd Barch. W. Evans, M.A. Ychwanegwyd ychydig o eiriau tyiier 9 11 gan y Llywydd. Cofiai am y Parch. W. Evans ynareithio ar Ddirwest gyd- a'i dad ffraethbe:rt--Nfr. D. Evans, y Docks, Caerdydd-65 o flynyddoedd yn ol ym Maesteg. Yr oedd y tad cariadus yn meddwl y byd o'i fachgen yr adeg honno. Bettx fliasiai yn fedd- wl ohono heddlyw-wedi i'w yrfa gaei. eichorollli mor anrydeddus ag edmyg- .edd ei hoff Gyfundeb. Am y Parch. J Morg,an Jones, yr oeddent yn gyf- eillion, oes, yn: hen gyd-efpydwyr, ac er ys bron 40ain mlyn-edd yn gyd-lafur- wyr yn Nwyrain Mongannwg. Ni fu neb gonesitach na chryfach yn arwain ein, lluoedderioed. Safodd pawb ar eu Itmed fel arwydd .L.a o 'barch diffuant, ac yr oedd yr olygfa yn drydanol mewn gwirionedd. Atebodd y Parch. W. Evans, M.A., mewn ychydig o eiriau diolchgar, yn tagu gan ddagrau. A datgan-odd y Parch. J. Morgan Jones deimladaii oyffelyb, ond ychwari- egai ei fod Y11, teimlocywil vldd wrth wrando, geiriau mor garedig am wr •mor sal. Yr oeddent wedi edrych ar y cwbl gytda llygaid cariad.

Y Genliadaeth Dramor. ,Cyflwynwyd. Adroddiad. y Genhad- aeth Dramor gan yr Ysgrifennydd. Dymunai y 'C'yf eisteddfod Gweith- iol ar i'r Gymdeithasfa wllieud y pen. odiadau a gan,lyn:-(i) Fod Miss Hannah Maud Jones, Aberfan, yn caei ei chy meradwyo' i'w hanion all an yn genhades i'r Gwastadedd pan fydd amgylchiad.au yn caniatau. (2) Cyn- hygir y brodyr a ganlyn i fod yn ael-. odau newyddion ar y Cyfeisteddfod — Parch. R. W. Roberts, 11, Cecil Rd., Seaforih Mr John Evan Morris, 35, Princes Avenue, Liverpool; Mr. J.. W..Rowlands, Maesllydian, N:ews- ham Drive, Liverpool. (3) Archwil- wyr Cyfrifon y flwyddyn 1918 :—>Mr. E. W. Jones, Talarfon, Waterloo Parii, Liverpool; J. Edwards, 64, Kirkdale Road, Liverpool. Dymunir cywflyno diolch cynnes i'r brodyr a'r chwiorydd a anfonodd nwyddau ac arian i'r Khasiaid! a'r Lusiheaid yn ys. tod eu arhosdad yn Ffrainc. Er'iod amryw o'r cenhadon yn y wlad hon, ac yn. methu cael 'passports' i ddych- welord i'r India, ar gwaith oblegid hynny yn ddiau yn dioddef,—er hynny, y mae gwaith mewn rhannau o'r maes yn parhau i lwyddo. Rhif y cyanunwyr 14,960, cynnydd 664; Ym- .geiswyr 10,664, cyrmydd. 1,625; plant 17,343, cynnydd 810; bedyddiwyd 3,021, cynnydd 212; derbyniwyd ar brawf, 4,484, cynnydd 1,379; yroll yn yr eglwysi 42,967, cynnydd 3,099; aelodau yr YSlgol Sabothol 30,845, cyn- nydd' 2,44.3; gwrandawyr 45,779, cyn- nydd 2,375 5 casigliadau, Rs. 37,786, cynnydd Rs 1,592; Ysgolheigion. yr Ysgolion Dyddiol, 14,231, cynniydd 367. Bydd yn dda. gan, y 'Gymdeith- asfa gliywed fod y casgliad Cenhadol y flwyddyn ddiweddiaf y mwyiaf yn holl hanesi y Genhadaeth, sef £ 9,396 45,. 6c. Llawen gennytin ddweyd fod y Parch. J Pemgwern Jones, a Miss Harriet Davies, MA., ¡M.D, wedi ym- wded ag amryw o'r gwersylloedd yn yr India lie y mae milwyr Cymreig, a bod y Genhadaeth yn, ceisio trefnu i genhadon ssydd yn abl i bregethu yn Gymiriaeg ymweled a hwy yn eu tro. Dymunir cydnabod yn ddiiolchgar was. anaeth gwerthfawr Mr. C. Herbert Roberts .Lr milwyr Yillg nghymdogaeth Bombay. Cyflwynwyd y ddeiseb i'r Senedd dros ddiddymu masnach ar Ddydd yx Arglwydd m'ewn siopau gan dramor, iaid, gan. y Parch. Evan- Price, Ebbw Vale, a chadarnhawyd hi gan- y Gym- deithasfa. Cyflwynwyd Adroddiadi y Pwyllgor Dirwest gan ;Mr. W. Williams1, Ponty- gwaith, yn pwyS'l,eiSiio'r pwyntiau yn adroddiad y Gymanfa GyNredinol, y rhai a fabwysiadwyd oil gan y Gym- deithasfa. Penodwyd yn gynrychiolwyr i Gym- anfa Ddirwestol y De yn Hydref-y ,Parch. J. Hughes. M.A, ac Evan Dav- ies, Y.H., 'Ebbw Vale. Cyflwynwyd1 Adroddiad Cyfarfod y Blaenoriaid' gan yr Ysgrifennydd, Mr. David Evans., Abertawe. Etholwyd yn Gadej,rydd, -NIT. Phillip P'erkins, Ci8:erlyrddin j Ysgrifennydd, Mr. Dan- iel Thomas, Rhymney. Darllenwyd papur rbatgo'rol ar "Le 'a Gwaith yr Ysgol Sul," gan yr hynafLaethydd gwych, Mr. Rees Jones, Castellnedd. Llongyfarchwyd iS. N. Jones, Y.H., 'Newport, ar yr amrhydedd a dderbyni.odd yn ddiweddar o law y Bieran. Teimlid yn falch fod gwr mor amlv/g yng nghylchoedd y Cyf- undeb a Chrefydd ym cael ei gydnabod hefyd gan y Wladwriaeth. Talwyd dioleh i Mr. T. E. Lewis, Y.'H, am ei lywyddiaeth fedrus, a phasiwyd cyd. yindeimlad a phexthynasau y diweddar Mr. Thos. Jones, Myddfai, a Mr. Enoch Thomas, Salem (ar farwolaeth ei briod); a Mrs. Pritchard, Llanwx- tyd (ar farwolaeth ei phriod1).

Coffad am Frodyr Ymadawedig. Llefarodd y Parch. W. E. Prytherch am y dfiweddar DT. Thomas, Llanym- ddytri. Cofiai ef yn, "angel yng •nghano'} y nef a'r efengyl dragwyddoi yn ei gol." Yr oedd yn ei atmser igoreu yn meddu pope.th pregethwr. Yrnddangosiad dymunol, dawn par- 9 ablus, melus, a thor-eth o hanesion a chyffelybiaethau pert: efe o.edd y cyntaf i ddefnyddio 'anecdotes' yn Sir (iaerfyrddin. Fel bugail yr oedd heb ei ail. Adnabyddai'r ddynoliaeth y tu hwn;t i neb o'i gyfoedion—'through and through.' Ac yr oedd ei ysbryd mor 'fine' a di-wenwyn. 'Crank' o bregethwr oedd y peth mwyaf di-shap —anffurfiol yn Llywodraeth Duw. Nid manltais yw cael gor-fyw1 ein > diwrnod gwaith. Gwelodd rhai ohon. och chwi y hrawd annwyl yma yn ei wendid, ond gwelais i ef yn ei nerth. v Y Parch, J. Morgan Jones a ddes- grifiodd y diweddar Barch. W. Lewis, Pontypridd. Un oJ'r pregethwyr mwy- af defnyddiol, lac o'r gweithwyr mwy- af diifefl yn y Cyfundeb. Cafodd j gorff bregus, afiach, ond (gwnaetihai wmbredd o waith yn arbennig gyda Dirwes't, a safai o flaen. pawb yn ei lafux gyda'r Ysgol Sul. iHiraethaiam groesd'r" afon er ys rha-i blynyddoedd, ac ymneilltuodd oddiwrth ei frodyr oherwydd afiechyd beth amsex yn ol. Hapus ganddo' oedd d'wyn. ei dystiol* aeth i'r gwas da a ffyddlon hwn—un o broffwydi Duw mewn gwirionedd. '1 Y Parch. R. J. Re,es, M,A., a gyf- eiriodd yn barchus at y diweddar Biarch. J. Griffiths, Goginan, fel g.wr a liafuri'odd yn helaeth, gan .gyrraedd g.radd dda o wybodaeth o dan anfan. teis,ion mawr ar ddechreu ei yrfa. Byrhawyd ei nerth ar y ffordd, a bu farw yn 45ain oed. Ond yr oedd ei goffa'n ber i'w gydnabyddion oil. Rhoddodd Dr. Cynddylan Jones ddarlun byw gyda'i athrylith arferol .j o';r diweddar Barch. E. C. Evans, Caerdydd. Dywedai ei fodi yn fychan ? o gorffoiaeth, ac fod hynny yn anfan- tai-s iddo'n: fynych. Ond yr oedd o alluoedd da, a chynheddifau gwych. ;] Llafuriodd iel efrydydd yn Nhrefecca, A a bu yn bugeilio amryw o fan eglwysi Ü' dro i dro. Pregethai'n goeth. a da, ond nidi oedd ei lais yn. gryf i waeddi a lief utgorn, ond byddai y rheiny a'i clywent yn .ei werthfawrogi'n fawr. Ni fyddai byth yn, cwyno. Yr oedd yn foddlon ar ei le, ac ni chenfigenai wrth eraill fyddiai yn eilunod y dorf. Ymfüddonai i'w Ie, ac ymostyngai yn dawel i'r sefyllfa y Cafodd ei osod ynddi. Daxllenai y llyfrau goreu; a c'hofiai hwy yn dda, a gallai eu had- le-,vyT,ch,u'n !rhiagorol yn ei breg.ethau. 'Violet' yn: y 'shade' oedd Mr. E. C. Evans, ddim yn tynnu sylw fel y 'sun. i flower,' nac yn wrthrych edmygedd y i torfevdd, ond yn annwyl gan y •Gwaredwir—sydd yn agos ia.wn "at y rhai by chain hyn." "j Yr Ysgrifennydd a 4wodd sylw at farwolaeth y diweddar Mr. J. H. I^chaxds, B.A., pregethwr ieuanc a' .5* gollodd e.i fywyd ar faes y gwaed. •• :(.;wr i,euan,,c yn ym,d,datb,lygu'n. gyfly- ydoedd, yn .gymeriad pur, a dyfodol addawol o'i flaen.