Y Cymro

yr oeddym yn byw ynddo, ac yr oedd. ym yn xhan ohono, y byd yr oeddym wedi tyfu ya rhan ohono, ac yntau yn rhan ohonom ni. Y mae ein byd ni yn myned, ac i raddau helaeth iawn wedi myned, ac y mae, cwestiynau pryderus iawn: yn codi mewn lllawer mynwes heddyw, beth sydd yn bod? Y mae byd newydd yn bod. Y mae amgylchiadau dieithr a chwesitiynau t dieithx. Beth .sydd yn bod? Y mae Duw yn anfon ei hen air i gysuro, an- fonodd at ei genedl yn nhir y caeth- iwed, ac yn dweyd, Beth bynnag sydd o'n blaen, y bydd Ef yn ffyddlon i'w bobl, ac yr ,adeiledir Scion draqhefn mewn gagohiant mwy. Ac y mae y cysiur yma, sydd yng ngeiriau y testun, cysur pob-1 yr Arglwydd, wedi ei seilio, yn gwbl ar ffyddlondeb Duw. • Y mae gwyddoniaetlj yn son llawer am ddaioni: ffyddlondeb Duw i ddeddfau mawr ei greadigaeth; Duw yn cadw ei igyhoeddiad; Duw yn ffyddlon i ddeddfau mawr Ei lywodraeth. Ac y mae athronwyr yn son; Kiawer iawn am ffyddlondeb Duw ei Siyddlondeb iddo ei 'Hun, i egwryddor- Ion ei natur ei Hun, ac wedi dweyd pethau arddexchog iawn am dano, Ond aid y ffydrdlondeb yna y mae y saint yn son cymaint am dano. Nage. Ffyddlondeb Duw i'w bobl! Ffydd- londeb Duw i'r rhAi sydd mewn cymod ag Ef. A dyna y ffyddlondeb ag y mae y byd yn dod i weled sut un ydyw Duw. Yr oedd Duw wedi cadw deddt au Ei greadigaeth yn ffyddlon er bore cyntaf y greadigaeth. Yr oedd Duw er tragwyddoldeb di-ddechreu yn an- feidrol ffyddlon i'w natur fawr ei Hun. Ond ychydig iawn yr oedd neb yn gwybod am dano, nac am Ei galon, nes iddo fyn.ed i berthynas a chenedl fechan. Ac yn Ei ffyddlondeb i'r gen. edl h-onno drwy holl droion a chyf- newidiadau ei banes y gwelwyd soUt un oedd Duw. Ffyddlondeb i ddynion, ffyddlondeb i'w bob, Ac y mae yn debyg mai yn ei-n-hymwneud ninnau a dynion yr ydym yn dangosl mwyaf ohonom ein hunain,, onide? Dyna y darlun y mae lesu Grist yn ei clynnu Q farn Duw—dynion yn cael,eu barnu md yn ol eu perthynas a'r eg-wyddor- hon a'r egwyddox aralL, nac a r gyf- raith hon a'r gyfraith arall, ond yn eu perthynas a rhyw ddynion arbennig. Byddaf yn meddwl iod teulu y l'ilavt awwy yn bur ffyddlon :"r e,gNv-y,ddo,rion yma, ac ynsynu eu bod ar y llaw aswy Ond y mae lesoi Grist yn dweyd, "Yn gymaint ag nas gwnaethoch i un ox rhai bychain hyn. Perthyiias dynion a. phersonau, a'r ffyddlondeb sydd yn y testun yma sydd yn dangos. sut un ydyw Duw. Ac y mae y proffwyd yn dangos ffyddlondeb Duw mewn geiriau cryfion iawn. A anghofia gwraig oi phlelltyn sugno, fel na thosturio wrth fab ei chroth"? &c. N Id yn hawdd, ai e, y medr gwraig an gh olio hwn ? Ac y mae dau reswm yn cyfrif am hynny. Y mae rhy'w ddau gri yn ei chlustiau o hyd. Un ohonynt ydyw cri eis-iau plentyn, ac y mae yn dywed hwnnw o beD. Mam yn Israel, a'r Philistiaid, neu xhyw elynion ereill, wedi goresgyn y tir, ac wedi cymryd pawb yn gaetlnon, ac ,efallai wedi cip. io plentyn bychan., a golwg dipyn o d-ras boneddigaidd arno hwyrach, ac wedi ei daflu ar ei gyfrwy, ac yn marchogaeth i gyfeiriadei wlad. Y mae cri ar draws, y bryniau yn 'r-mgio' yng nghlustiaiu ei fam. Y cri arall ydyw cri y cyflawnder sdd. ynei myn- wes ei nun. Y mae y ddau gri yn "ringio" yn ei chlustiau. A wyddoch chwi, bydd yn dda gennyf feddwl fod y dd'au gri yna yn cyrraeddclusltiau Duw y bore yma. Cri eisiau ei blientyn. O! y mae Duw yn clywed hwn, er ei fod yn un. bach a distadl iawn. Ac y mae Duw yn clywed peth, au rhyfedd iawn Clywodd sex y bore yn canu. Y mae yn clywed cyw. ion y gigfran pan lefont. Y mae yn clywed y Ilewod ieuainc yn rhua am eu hysiglyfaeth yn yr anialwch. Y mae yn clywed ambell i hen fyd yn trengu ar gyrrion: Ei greadigaeth. Ond wydd. och, y "mae Ei gMstiau yn agored I bob xhyw ddrylliedig lef, Ac mae'r drom ochenaid glwyfus Yn cyrhaeddyd ato Ef. Fe-glyw hon. A fyddwch chwi yn jrwaeddi arno weithiau? "Clyw rtlawd, ma-e gennyt Dad, sy'n gwel'd dy fwriad gwan." Clywed cri eisiau Ei hlcntyn ymhob,.rnan.Aic y mae yn dda geinv-f gofio fod y cri arall yn cyrraedd clHSt.au Duw, cri y cyf- lawnder anigerddol sydd yn Ei: fynwes o hyd. Y mae ein >uw yn gyfoethog o drugaredd, ac hyd nes y dihysbydd. ir y diferyn olaf o Iruigaredd Duw, anghofia mo'i bobl. Ond nid ydyw Duw yn aros, yn y Íé1:J yna 'chwaith. Y mae yn myned yt Ei, flaen i roi prswf .cftdffiKaftC^ fyth,o-,to yw yn bosibl, „ i'w bobl. Y mae Ei ffyddlondeb yn codi o'i galon. fawr. Y mae yn myned ymlaen i ddweyd, Wele, ar igledr fy llaw y'th axgreffaisi." Y mae Duw wedi myned i gyfamod a'i bob1. Y mae wedi !rhwymo Ei galon, wedi I I P'edgio," Ei drugaredd i fod yn ffydd. 1011 i'w bobl. Yr ydych wedi sylwi mae'n debyg, y hyddai yr hen saint yn -on mwy o lawer am gyfamod Duw nac am Ei drugaredd. Nid y rheswm am hynny oedd fod yr hen saint yn amheu trugaredd Duw. Na! Yr oeddynt yn gwyhod bod trugaredd Duw mor anherfynol a Duw Ei Hun. Ond dynion oedd wedi igwelted llawer o drugaredd Duw, ond wedi gweled diwedd, eithaf, pob trugaredd, ac yn ei weled yn troi yn rhywbeth gwahan- 0'1 iawn i drugaredd yn y diwedd._ Ond yr oeddynt yn rhoi y pwyslais. ar y cyfamod o hyd. Y mae Duw wedi rhwymo Ei Hun, wedi caethiwo Ef Ei hun i fod yn ffyddlon i'w bobt A dyna y mae ynei wneud yma. "Pe medrwn ni dy anghofio di, wele ar gledr fy nwyl'aw y'th argreffais," meddai. Y maent yn dweyd fod y dar. lun sydd yn y gair yma wedi ei gym- ryd oddiwrth y "tatoo." Dynion yn argraffu rhywbeth, po.bl y mor yn ar- bennig, yn argraffu angor ar 'eu llaw, neu torri eu henw. Ac y mae. yn. an- hawdd iawn i'w ddieu. Nid oes dim modd i mi, dy anghofio di, medd Duw, "wele ar gledr fy nwyJqw y'th argreffais." Dameg ydyw hon, ond y mae yn dda i ni gofio mai nid dameg ydyw heddyw. Y mae rhywun ar ddeheulaw y Tad, ac y mae ein. hen- wau wedi eael eu cerfio yn 61 yr hoel. ion ar gledr Ei law. Ac y mae Rhyw, un yn byw ac yu. eiriol ar Ei Dad, "0 fy Nhad! gwel fy nwylaw a fy nhraed Mi a'u prynaisi: 0 gad iddynt f-yw." Ffyddlondeb1 y saint. Yr wyf yn falch ,eich bod wedi rhoi ■ hwn i mewn. Y mae eisiati dipyn o graffter i'w weled. Yr Arglwydd a'm gwrth. ododd:, a.'m Hargiwydd a'm hangjjof. iodd." Nid oes llawer o s'wn ffydd yma. Gawn ni :gofio y medrw-n. gael ffvdd, ffydd wirioneddol ac eto ar y wyneb dipyn bach o aniheuaeth dim yngweled: pethau yn glir Jawll, ac yn dweyd pethau digon dwl yn ami: Ond ffydd wedi y cwbl—y ffydd honno sydd yn. ateb Duw. Beth ydyw ffydd ? Dim ond dyn, yn ateb Duw. Y mae llawer ffordd o wneud hyn,, ond os ydyw yn ateb, Duw—dyna ffydd! 0! y Duw ffyddlon, gawn, ni Ei ateb y bore yma? iGawn ni lynui wrtho? Y rnae y nos, yn ddu, a.'r cymylau yn gprchuddio y ffurfafen, ac y mae beich. iau trymion ar ein hysgwyddau, a'r nos yn ddlu. Ond oeawn oleuni w.rth droi einhwynebau ato, fel y mae'r lleuad yn gwneud gyda'r haul. Dyn- a'r gwahaniaeth rhwng ffyddlondeb Duw a ffydd Ei bobl. Haul tra- gwyddol ydyw ffyddlondeb Duw, a lleuad bach ydyw ein ffydd ni heddyw bore, a thipyn o "ecMpse" ami. Ond "eclipse" neu beidio, gadewch i ni edrych i gyfeiriad yr HaLj. Dal i lynn, dal i gadw oyfeiriad y wyneb at Dduw, ac yna fe deimlwn fod Ki jgysur Ef yn llemvi ein henaid. Y Parch. G. Parry Hughes, Morfa Nefyn. Y mae effathy syniad o gyfamod Duw a'i bobl ar lawer o. ymad.roddion yr I.I.D. Felly yma. Y mae Scion yn awr yn Babilon., ac yn teimlo fel gwyr. yf neu ddyweddi wedi ei gwrthod .gan yr hwn fuasai un waith yn dangos mawr gar-iad ati. Gwyddai mai am ei hanffyddlondeb yr oedd yno. Ac yr oedd amser ei'rhyddhad mor hir yn dod nes. yr oedd gwendid ei ffydd yn ei themtio i feddwl fod ei Duw yntau wedi troi yn anffyddlon, gan na elai fawr o arwyddibn ei .ddyfodiad i'w chyrchu adref. Felly yr ydym yn ei chael, yma yn siarada hi ei hun fel Seion, yni wrthodedig igan.ei Duw. "Eto yr Arglwydd a'm gwrth ododd, a'm Harglwydd a'm hanghofiodd," meddai. Fel 3ma y syniai fod ei gel- ynion yn siarad am dani, Ac fel y teimlai. Ond yr oedd gwrthrych Sierch Seion yn nes, ati nac y tybiai hi. Ac fel un yn methu dal yn swn ,acenion lief, ei llais y mae ei ymysgaroedd yn cynhesu, ac y mae yn "llamu" 'ati. i'w" chysuro, a dangos ei ffyddlondeb iddi. "Seion," meddai, "A .anghof- ia gwraig- ei phlentyn, siugno," &c. Nid y diofal, feddw, neu baganaidd, ori!d YL.Iwir fain. Honno sydd yn cyn- llunio a gwneud pob., peth a'i golwg ar ei phlant; yn llunio ei haelwyd, yn gosod y llestri ar y dresal, a'r pictiwxs ar y mur, a'i goliwg ar ei phlant; honno sydd dan dylinp y toes yn y badell, ac a b'aen ei throed. ar y cryd yn s,-Lio,,ei phl;entyn, bach i gyslgu; honno sy'n effro'r nos ac yn ami mewn dagrau yn dwyp ei phlant. ait Dduw dan bwys ei chvfri foldeb a anghofia hon ei phlentyn sugno Seion? Nid ydyw yn debygol iawn. "Eto hwy a allant." Yn y cyffro a'r braw i achub un arall o'r plant o afael y tan fe all.- asai y fam anghofio yr un, bacij yn ei gryd. Wedi'r cwbJJ nid ydyw gallu mam ddim cymaint a'i chariad. H wy aliant anghofio. "Eto myfi nid amg. hofiaf di." Y ma,e presenoldeb a gallu dy Dduw di Seion yn gymaint a'i gar- iad at at. Wele, yr wyf fi wedi tynmu dy lun ar gledr fy nwylaw, y dwylaw firn llunio pob peth ond wrth wneud pob peth y mae dy lun di yn wastad yn y golwg. Wrth daenu y nefoedd fel lien ac addurno y ffurfafen a rhyf- eddodau wrth ledu y glasw-ellt yn garpet dan dy draed a gwisgo y ddaear a blodau a rhosynau nes llenwi yr awyr a pheraroglau o. dy gylch, yr oeddyt ti yma o hyd o -flaen. fy llygaid. Wrth eu creu hwy nid oeddwn i ond yn llunio aelwyd i dy ddwyn, di i mewn iddi; gwneud lie i dy fagu di yr oedd- wn. Wrth grogi y Iddaear ar ddiddimi riid oeddwniond yn oeisio man cyfleus- i ddangos, i'r bydoedd oil yr hon y mae ei limn ar gledr fy nwylaw cy'n bod yr un ohonynt hwy. :Myfi nid anghof- iaf di." Ah, Seion, yr oeddwn i wedi meddwl i ti gael amsev difyr, b-rafj ar aelwyd fy naear .,gysetgr:edig i., Ac o na wirandawsai fy m-hobl arnar. Ond er cvifeitliorni ohonot Seion, fe'th ddil. ynais i di er hynny. Pan y cefais i di ar lawr vn. gruddifan dan draed, dy elynl00, fe saethodd dy waeOOI i fy mynwes, ac fe ddisgynais. atat, ac yng ngwydd dy elynion a dywedais wrthyt, Yn dy waed bydd fyw. Lie bu'r ang- hof Seion? Oni throais i yr andahvch yn fara beunyddiol ac yn .ffrydiau dyfroood i tip A mwy, oni thynais. i di ataf fy hun, o wydd y byd, fel mam ei phlentyn, i guddio a golchi dy bech, odau di dan gysgod adenydd cerub- iaid. LIe hu 'ranghof Seiön? Wedi costio cymaint, myfi nid anghofiaf di. Fel yna y .mae Duw yn ffydd'on i'w bobl, a'r syndod ydyw iod ei. bob! mor anffyddlon, pan y mae ganddynt y fath Dduw, a phan y mae eu popeth hwy yn dibynu ,ar eu ffydd, ynddo Ef. Ond yr oedd, ffydd Seiou yn pallu yn Babilon, megis cyn ac ar ol hyn oher- wydd n-ad oedd fel corff yn ddigon ffyddlon i'r pethau sydd yn meithrin ffydd. Y mae ffydd yn beth i'w meithrin. Mlegisl y rhaid i nigaeJ ffydd i fod yn ffyddlon, felly y mae yn rhaid bod yn ffyddlon i rywbeth i ddwyn ffydd i'wjllawn nerth. Pan yr oedd Duw ac Israel fel pobl yn myned i gyfamod a'u gilydd. wrtli Sinai, dywedodd Duw wrth Seion y pryd hwn y carai fod ganddi rywbeth bach i'w gadw ef yn ei chof, megis, yr oedd ei llun hi ar gledr ei ddwylaw ef, fod ganddi hithau irywb-etli i gadw ei eiriau yntau. yn agos at .ei chalon. Felly cymhellodd hi Ii wisgo phyiacier. au. Cyhhwysai y rhai. hynny fath o' foes bychan lledr, hebfod yn. anhebyg i 'bracelet' y- dyddiau hyn, ond yn cael ei wisgo yn uwch ar y fraich, sef uwchlaw y ipenelin gyda charai ledr yn dod i lawr, ac yn ei sicrhau wrth y pedwerydd bys, slef bys y fodrwy. Tu iewn i'r bocs- bach yr oedd pedair o geliloedd bychain, ac ymhob cell yr oedd rhai o'r geiriau lefarasai Duw wrth Seion: wedi eu hysgrifennu ar femrwn. Dyna rai o'r geiriau pwys- icaf,Cl,yw, 0 Israel, yr Arglwydd ein Duw ni sydd un Arglwydd." Car di gan hynny yr Arglwydd dy Dduw a'th holl galon, ac a'th holl enaid, ac a'th holl nerth." iGwis-g di hwn Seion, meddai Duw, a chyda phob ysgyd wad :ardy fraich di fe gyff. yrdda y boes, bacli a, dy galon gan beri i ti gofio geiriau y inemrwn ac am i ti gofio geiriau y memrwn, disgynaf fin- nau atat, cesglir dy feddyliau o'u holl grwydxiadau, ac yn y gymdeithas doi i feddwl mwy o dy Dduw, ac fe ieddylia dy Dduw fwy ohonot tithau felly y cadarnheir dy ffydd. le, medd. ai Soion,, ',m-yn hoffi.v 'bracelet' yma. Dyn,a sydd arnaf ei eisiau. Os. caf rywbeth i fwrw fy meddyl-iau ofer ym. aith a chofio dy eiriau yr wyf yn al- right. Nid: wyf anffyddlon y pryd hwnnw. Ond heblaw hyn, meddai Duw, daw cymdogion atat ac arwein. iant dy feddwl ar gyfeilioru oddiwrth eiriau y memrwn. Am hynny, gosod eiriau y memrwn lar bost y drws-, a phan ddaw cymdogion acw, gofynant i ti bethydyw hwi), ¡SiJdd ar bost (iy ddrws di; a chei dithau. fantai-, i eg- luro mai geiriau dy Dduw ydynt. Ac am i ti gofiogeiriau, y memrwn fe ddisgynaf finnau atat i gadw seiat gyHa thi a'th deulu a'th gymdogion. Felly yr aiff dy ffydd yn, ffydd teulu a chym, deithas. Ie, meddai Seion, os caf fi rywun i gadw seiat gyda mi ar eiriau y memrwn ac i son. ami danat, lirwyln 'alright' y pryd hwnnw. Onà:$6ion," < meddai Duw, y mae un peth eto i'w gofio, y mae gennyt ti berthynasi a'r byd yn ei bechod a'i boen, a phan y gwynebi ef heb ffydd y ma,e yn gryfach na thi.; am hynny y mae yn dy hudo a'th ddychrynu. Am hynny gwell i ti wisgo dy phylacterau ar dy datcen, a phan y gofyna y byd beth yw hwn sydd ar dy dalcen fe gofi am y memrwn, ac am i ti gofio fy ngeiriau disgynaf finnau atat i sefyll ar dy ddeheulaw, a phan y teimlj fy mhresenodeb, ymeifl dy ffydd mewn. nerth Duw Hoialluog o'th blaid, ac fe gilia dy elynion yn eu hoi gan ofyn pwy yw hon, P pwy yw hon? pwy.yw hon? 0 pwy yw hon sy'n dod yn hy' Yn lew i'r Ilan fel rhwng dau lu. Ond pan y gwyneb: di y byd heb ffydd, n-i bydd gan neb, amser isdyll a gofyn pwy wyt ti. Nid ydyw eglwys. heb ffydd ddim yn countio. Ie, medd Seion, gwendid fy ffydd gerbron y byd sydd yn peri mwyaf o' gyw-ilydd i mi o ddim, am hynny y mae yn fy hudo a'm defnyddio, ac yna yn, chwerthan am fy mhen gan ddywedyd, "Pa le y mae dy Dduw"? Ond dyma waredigaeth oddiwrth yr. anghrediniaeth sydd yn fy l'ladd. Fe wisgaf y memrwu ar fy nhalüell i wynebu y byd, am hyn daw fy Nuw atat, a phan y teimlaf ei bres. enoldeb ditiana pob ofn. Onid ydyw yn amser i Seion- ddech. reu gwisgo ei phylacterau ? Oni ddylai yma Byd yn yr ordiniiadau sydd yn ad. eiladu ffydd yn uw P Dyma ei gallu pennaf hi. Eto trefnodd D'uw i'w feithxin trwy bethau syml iawn, gweinidogaeih, yr efengyl, gair Duw, gorsedd gras a phxofiadau y saint. Oni chondemniodd lesu Grist y phyl- acterau? N.addo. Yr hyn a gondenxu. iodd efe oedd.gwaith yr Iddewon yn pwysleisao mwy ar ffasiwn y strapiaii, oedd yn dal y nac ar y lllem rwn ei hun. Felly bob amser, pan y bydd crefydd yn isel bydd ysbryd y byd yn galw am newid ff.urf yr ordih- hadau. Dy wedir, yn. awr y bydd pob peth wedi newid. ar ol y rhyfel, a gel- wir ar yr eglwys i ddwyn ei hordinhad. au 'up to date.' Y mae ffasiwn ar wleidyddiaetli- ac addysg a'r un. peth sydd. yn eu igosod hwy 'in and out of' date,' sef yffaith fod "dull y byd hwn yn myned heibio." Ond y mae cen- adwri y memrwn wedi ei bwriadu i fod 'up to date'pa awrbynnag dery cloc ams,er.Gair ein Duw ni a saif byth. Nid cenadwri erbyn y mil biynyddoedd ydyw cenadwri y memrwn, ond ceaad. wri i wneud mil biynyddoedd. Ond ni bydd grym ynddi heb ffydd. Am hyn y mae yn bwysiig i ni yinarfer a'r path sydd yn ei meithrin. Os gellir meddwl am bethau mwy cyfaddas, na'r ordin- hadau hyn i gyrraedd yr amcan gad- awer i ni eu cael ar un waith. Ond dylid bod yn sicr y byddant yn fwy effeithiol i adeiladu ffydd na'r ordin- ( hadau sydd gennym. Anffawd fyddai dwyn i mewn, bethaugwaelach i siomi eneidiau ein igilydd. Y mae addewid Duw o blaid yr ordinhadau sydd gen- nym, gweni.doigaeth yr efengyl, Gair Duw, gorsedd gras a phrpfiadau y saint, y bydd i ymarferiad cyson ac effro ohonynt fod yn foddion yn llaw Ysbryd Duw i adeiladuy ffydd sydd i achub y byd. Yr ydym mewn perygl o anghofio un ffaith fawr bwysicach hyd yn oed na'r posiibilwydd i'r ordinhadau fynd yn amhoblogaidd, sef y ffaith fawr, ddofn, ac oesol o annhueddrwydd y natur ddynol at bethau ysbrydol, at genad- wri y memrwn. Clyw 0 Israel, yr Arglwydd ein Duw ni sydd un Arg- lwydd." Hon sydd gas gan y natur ddynol, nid yr ordinhadau. Car di jan hvnny yr Arglwydd dy Dduw a'th holl galon ac a'th" holl enaid, lac a'th holl nerth." Ron, sydd gas gan y natur ddynol. Rhyfedd i. Ysbrydol. iaeth Duw eu llefaru gymaint o amser cyn i'r byd fod yn barod iddynt. Wedi i Grist farwi gyflawni geiriau y mem. rwn a'r gyfraith, a ydyw y byd yn barod iddynt heddyw ? IN a, eithr dos ymaith ar hyn ,0 amser, a phan gaffwyf amser cyfaddas mi a alwaf am danat. Er hyn y mae cenadwri y memrwn, yn sefyll: yn sefyll yn yr hwn sydd ddoe a heddyw yr un ac yn dragywydd, Ond ni bydd grym ynddi heb ffydd. Ac nid ydyw ysbryd y byd hyd yma wedi gallu daRgosdim mor effeithiol i adeiladu ffyaCT ag_ ordinhadau syml yr efengyl. Am hyn. gwiagwn ein phyl- acterau. ill" Y Parch. M. P. Morgan, Blaen. anerch. Cysuro ei bob-I wna Duw yn y geir. iau ymaey mater yn seiliedig amynt. G'-waith annodd yw cysuro dynion, a Duw yn unig fedr wneud hyn yp. eff- eithiol. Dywed y Pregethwr fod amser i ladd ac anlser i iachau." Y mae, cysur y geiriau hyn yn amseroi