Y Cymro

Y Seiaf Fawrs LERPWL, LLUNGWYN, MAI 20, 1918. Llywydd Parch. J. H. HLJGHES,' Ellesniere Port. Declireuwyd drwy ddarllen a gweddio gan y Parch. R. R. "Jones, (sbyty. A y Llywydd. Ann.wy'1 Frodyr a Chwiorydd,— Y mae 'n hyfrydwch gennyf weled cyniulliad niior ragotrot ac rnor astud yn y Seiat Fawr am 1918 etc. Y mae i'r Seiat Fawr ei thraddodiaclau gwych, ac yr y'm yn hyderus y bydd .iddi lieddyw eto brofi ei hunan dan fendith Ysbryd Duw yn wir foddion o ras, i ni oil. DiSigwylir o'r gadair ychydiig eir- iau mewn ffordd o, goff ad am y swydd- ogion eglwy'sig on mysg ydynt wedi ein gadael trwy farwolaeth er y Suljgwyn diweddaf. Y mae pump o'r cyfryw, sef,— Fitzdarece St.—Mr. Richard Jones Bu farw Rhagfyr, 1917. Ganecl, ef yn Ffestiniog, uii o amryw feibion. Daaethant oil yn hynod ddefnyddiol gffia chrefydd. YsgoAeiSitr oedd Rich, ard J oneslar y cychwyn, a bu yn cadw ysgoi ym Mon cyn dod i Liverpool. Bu mewn husncs, yn y dref yma am flyny,dido,edd, ac adwaenid. ef fel gwr gonest a ehydwybodol; Bu yn athraw hynod o lwyddiannusi yn Ysgol Sul Fitzclarence SL. Paratoai yn fanwl gogyfer a'r dosibarth. Yr oedd bob amser yn ddarllenwr mawr. Yr oedd yn gryf mewn gweddi. Ganddo ef yr oedd gofai y cy far rod gweddi am dym- &r Ilea faith. N i byddai ei Ie byth yu wag yno. Yr oedd yn ymwelydd mynvch a chyson a'r claf air profedig. aellius. Yn y ddau beth hyn y rhag- orai-y cyfariod gweddi ac ymweied a gwahanol deuluoedd yr eglwys. Yr oedd ganddo syniad clir iawn am yr hyn yw pregethu. Bu farw mewn oedran teg. Dioddefodd gystudd maith yn dawel a dirwgnach. Parkfield, Birkenhead.—i'r. Robert Owen Blaenor am 20 mlynedd. Gwr tawel, pwyllog, cadarn yn yr Ysgryth- yrau, yn symud yn araf ond bob amser ar ganol llwybr barn, yn ofaLus na wnelaiuddim fyddai.'n troi'r" cloff allan o'r ffordd, yn ffyddlon yn yr ho:'l dy heb ,eithrio yr Ysgol Sabothol, ac yn -nodedig o ddyfal fel ymrwelyddl. Bu farw Awet iaf, 1917. Mr. Thomas Hughes: Blaenor am 5 mlynedd. Gwr brwdfrydig, tanilyd, llawn sel dros ordinhadau',r cysegr. Er mynd yn hen eto''h ieuanc ei ysbryd, a'i humour yn gwell'a pawb a elai yn algos ato. Dirwestwr pybyr, un o'r goreuon am ymweled a'r claf a'r ad- fydus, yn lletygar ryfeddo'l, ac yn gyf. ranwr hael. David St.—Mr. Thomas Jones Ion awr 30, 1918. Yr ydo'edd yn un o'r fintai a aeth o Princes Road i gychwyn. yr achos yn David St. Rhoddwyd iddo galon i weithio. Llafurioad yn ilwyddiannusi gyda'r plant. Athraw rhagorol i ddynion ieuainc rhwng 18 *a 22 oed. Dyn o argyhoeddiadau dyfn- ion. Llwyddai fel rheol i gael ei ffordd nid am ei fod ynorthrymus, ond am y rhoddwyd iddo y dclawn brin i enniLL dyn.ion i weled lygad yn. llygad ag ef. Cael ei ddewis yn flaenor yn 1910. I gania-daeth y cysegr y rhodd- odd ei oreu. H.niad uciiel am le canu Aynulleidfaol vm mywyd yr eglwys. Pwysleisio yr angen am feddylgarwch yn ein: camu. Y canu yn ffurf bwysig ar addolli. Personoliaeth dyn i fod yn e1 ganu. Gwnaeth ddiwrnod ,da o. waith. Cafodd lawer o brofedigaeth- au bywyd. Gwelodd gladdu ei holl b lan:trhai a garai fel ei enaid ei hun Ymostyngodd i drefn y nef. Bu farw Ionawr 30, 19x8, a'i liygaid yn gweled iachawdwriaeth Duw. St. Helens Junction.—Mr. David Jones Ilanai o Ddyffryn Conwy.' Bu., yn preswylio ac yn gweithio yn Beth, esda, Bl: Ffestiniog, &c. 131f sl,n «St. Helens a'r cylfch. am y deugain rnlyn- edd-olaf o'j oes. Bu yn aelod o Eg- lwys St. Helens, ac efe ydoedd .un o gychwynwyr yr, achoSi yn-St. -Helens Junction, ac yii, un o'r blaenoriaid cyntaf a ddewiswyd yu: St. Helens junction.. Bu yn ffyddlawn; iawn, gvda •• holl waith yr eglwys a'r Ysgol .Saboth, ol-fel cyhoeddwr, .dechreuwr canu, athraw, arolygwr, cynrychiolydd, casglwr diguro ia". d-dileu y ddylcd, ac yn arbennig fel Trysorydd yr eglwys am dros, 20 mlynedd. Er heb gael manteisaon addysg forreuol, dysgodd ysgriiennu a chadw cyfrifon yr egvIYs yn ddesfius achywir. Yr oedd yn sylwedydd craff ar symudiadau y Cyf. arfod Misol a'r Sasivvn. Gwyithien euraidd yn ei halles. ydoedd caredag- rwydd, cymwynasgarwch, a lletygar- wch. Yr oedd ei dy ar hyd y o')'n- yddoeddyn agored i dderhyn a chroes. awu y gweinidogion, a'i olal uro> gyf- arfod a hebrwng y cyfryw yn fawr. Y mae gweithgarvvch a ffyddlondeb yr oil o r brodyr hyn. yn dangos beih all ymroddiad trwyadl i waith yr Argxwydd ei wneud. Y peth mwyaf amlwg yn hanes y pump ydyw eu bod wedi llwyddo i gyhawni gwaith mawr nad oeddynt hwy eu hunain wdui meddwl ar y dechreu y gallent ei gyf- jawn:, a nynny yn iioliol drwy ddylal a divvyd y mroddiad. Goiyaai i bawb godi lei teyrnged i'w coffadwriaeth ac mewn 'cydym- deimlad, a'r eglwysd. yn y rhai yr oeddyhi yn ilaenonaid ac a'u teulu. oqdci yn eu niraeth am danynt. Ar ol i'r gynulieidfa wneud yr ar- wydd, iiysibysodd y Llywydd iod yn liawen ganddo weled y Parch. II it. iles,Ii.A., B.D., Princes Road, yn bresicn-noi ar ol gwaeiedd perygkis, a dyaiunai iddo lioLol adteriad. Hefyd, datganodd ei gydytmdeimliad a'r Parch. John- Owen, Aniield Rd., ac eic-dunai -icdo yntau aaferiad buan a blvn-ydd- o-edi lawer yng aigwasanaeih ei Argjwydd yn y -cYlch hwn.. V'v'edd. hysbys'u mater y Seiat: 'l,'fy L, d -i"i-i-dob Duw a ffydd yr".agivvys,i Isaiah 49. 13-17, -galwodd ar v Parch. John Roberts, M.A., Caerdydd i w agor. Y Parch. John Roberts, SI.A. Nid oes llawer o awydd arnaf 1 ddiolch i chwi am alw arnaf fi agor y in,al(ir hwn, gan ei fod yn waith mawr ac anhawdd iawn, ond carwn ddiolch i chwi am y testun ardderchog yr ydych wedi ei ddewis1 i.'r Seiat hon. Vr wyf bron a meddwl mai. yr agor goreu fyddai yn bosibl i ni wneud ar y mater yma fyddai dweyd geiriau y testun nes ybyddant yn cyrraedd i bob. calon sydd yn y gynulle.dfa fawr yma, heb nod nac esiboniad. Y mae un anfantais gyda thestun mor ar- dd-erchog a iiwn—fe fydd poh peth ddywedwn, ni yn -swudo yn bur gyff- redin ar ol y geiriau yma. Nid wyf- yn meddwl y poenai hynny rhyw law- er arnoni n] Yr ydym yn ddigon cynefm, a hynny. Dynion ydyw pre- gethwyr sydd yn, treulio tu hoes i ddweyd geiriau digon cyffredni am y geriau mwyaf anghyffredin. lefarwyd yn iaitp. y ddaear yma erioed. Dyna un agwedd ar ffolineb pregeHw ag y mae Duw yn myn'd i achub y byd drwyddo. Cysuro ei bob y mae yr Argiwydd yn y geiriau yma." Fyddwch enwi ddlm yn synu weithiau bod yr Argiwydd yn cymryd cymaint o drafferth ac yn treulio cymaint o gyfrol y datguddiad z, yrna i gysuro ei bobl? 'G waith mae 'n debyg ag yr oedd, ac y mae, D'uw yn holi iawn o'i wneud, a gwalch ag y mae yn medru ei wneud yn. ada iawn ydyw, cysuro dynion, a,c yn arbennig cysuro Ei saint. Ond yn y fan. yma y mae yn cysuro ei bobl r.v'ch. iadau arbennig iawn. Y. edl oddicartref y mae Duw ys. >.Vy y proffwyd yn y geiriau yn nhir y caethiwed, cent. r hiraeLh a holl ddyhead ei chalon u ar ddinas Seion, a hithau yn mewn tir estronol. A "nas hynny, nid yn unig ceneoj c w]' t', ond cenedl heb gartref, ccx 1 ag yr oedd- gelynion wedi goresgyn ei gwlad, ac wedi dimstric ei ainaa, a thraed y gelynion yn halogi ei lleoedd mwyaf cysegijedi.g. A dyna y cysur cyntaf y mae Duw yn roddi iddryn y fan yma, "Dy funau,"—hen furiau adfeiledig Jerusalem,—"sydd ger iy mron bob amser. Dy blant a frysiant y rhai a'th ddinystriant ac a'th ddi'rv wiant, a ant allan ohonot." CySUY- i gen- edl heb gartref. Yn y gwaelod y mae rhywbeth tebyg iaWn yn e:n hanes nin. nau erbyn heddyw. Nid ydyw ein gwlad ni, 0 dj;.ugaredd ddim yn an- rhei'ihiedig, md ydyw y gelynion ddim wedi diia daxas, Lerpwl nac wedi halogi ei heoivdd hi na threisio ei teiin7 merched, oii^ yn y gwaelod teimlwn fod ym gyfr,ewid mawr wedi cymryd lie. Yr ydyltl ni wedi colli, uid dinas na gwlad, or.ld wedi colli-byd, y byd

yw yn ddim gwell nag Erastiaeth nofth, a gore 'po gyntaf i ni osod y fBdiil yn y to, a llosgi'r llyfrau. Y mae'n aml'wg fod un peth wedi cythruddo ysbryd yr Henadur efengyl- aidd yn ddixfawr, set, amharodrwydd y gwieinidoigion i gymryd y "llw milwr. ol," ac hefyd eu parch i ",g,ydwyhod. 'Nawt, beth yw ysotyr y llw milwrol? Ai nid yr un ystyr sydd iddo a "sacra- mentum" yr Ymherodraeth Rufeinig? ac os felly, pa fodd y gall gweinidog sydd wedi cymryd llw o ffyddlondeb, ac ymgysegriad i Grist ddydd ei or- deiniad, i gymryd, eto, lw to ffyddlon- deb i Cesiar? A ydyw Cesar a Christ yn sefyll am yr un; ipeth ? Ac a oes gan ddeddf wneir igan barlament o ddynion anianol hawl i ddirymu llw o ffyddlondeb enaid i Grist ? Heblaw hynny yr oeddym yn arfer meddwl, mai un o egwyddorion mawr syl- iaenol YmneilOjtuaeth oedd, the in- alienable rights of the individual conscience." (Ac y mae'r Ynad mwyn, wrtli jgwrs, yn Ymneilltuwr pybyr). Dyma'r elfen amlycaf yn ein hetifeddiaeth. Ac a ddylem werthu ein genedigaeth fraint am ryw saig o foesddysg ddieflig EHmynig, "that the state can do, no wrong," and "that necessity knows no law." Yn wir, onid yw yr Henadur efengyLaidd wedi hepian? lPwnrcarall y mae'r "meddyliau" wedi bod mewn gwewyir poenus. arno, ydyw, ai ni ddylid gorfodi y gweini- dogion i gymryd rhan yn y rhyfel fel pob dyn, arall? Cred yr Ynad, mae'n amlwg yw, y dylid, a'm cred innau yn llawn morhendant na ddylid; a hynny aid am fod y gweinidog yn well dyn, o angenrheidrwydd, na rhywun arall (er ei fod felly fel rheol); ond am ei fod yn weinidog,- ac fel gweinidog yn sefyll am ideal, a'r ideal hwimw, yn cael ei gydnabod gan genhedloedd lwrop er y dydd y galwasant eu hun- gin gyntaf yn Gristionogion. Wei, beth ydywp Dim llai na hyn,—tyst- iolaeth cydwybod oreu cenhedloedd hanner paganaidd a rhyfeligar Iwrop ar hyd yr oesau, fod rhyfel ymhob ffurf arno yn drychineb, ac yn gamwri dychrynllyd a dyn, ac a Duw, ac yn hollo'l groes i ddysg ac i ysbryd Crist, ionogaeth. Ac fegytuna pob llyw- ocraeth yn hyn drwy Iwrop heddyw, ac eithrio. y Twrc, a llywodraeth Atheist aidd Ffrainc, a thybed ai by,chan o beth fyddai. gadael i Brydain, gwlad sydd yn gwneud y fath wrhydti, ac yn dangos y fath aberth, ys dywed hi, o blaid ideals uchaf dynoliaeth. i gyflawni y pechod anfaddeuol o ladd yr unig ideal sydd yn datgan mai tang. nefedd, ac ewyllys da yw buddiannau uchaf dynolryw yw y byd hwn, ac yn yr hwn a ddaw. Hyn, heddychol Ynad, barodd i'r rgweinidogiou Cym. reig godi eu lief, ac nid ofni am eu crwyn, nac unrhyw gowardiaeth arall, ac nid oes, arnynt gvwi lydd olr hyn wnaethant; a Uawenydd ganddynt eu bod wedi llwydda. Pwnc arall, y bu'r hybarch Hen- adur, yn meddylio yn fyglyd gyfeil- iorn uwch ei* ben, ydyw pwnc aberth fel gallu prynedigol. Ac os ydwyf yn deal] ei ergyd yn iawn, y mae'n goliygu aberth milwrol, ac yn gosod hwnnw yn yr un dosibarth ag Aberth Crist. Eithr atolwg, aberth pa £ lwr ? Ac a oes gwahaniaeth rhwng aberth milwr a milwr o ran natur a gwerth ? A oes gwahaniaeth yng ngwerth aberth y rhyfel hwn i ryw ryfel o'r blaen P A oes mwy o werth yn aberth y milwr heddyw i'r hyn ydoedd adeg Iwl Ces ar, neu Alexander Fawr? Onid yw y Belgiad a'r Cymro; y F'£rancwrâ'r Sais; yr Ellmyn a'r Italiad; y Twrc a'r Serbiad yr Awsrtriad a'r 'Bwlgar i- gyd fel eu gilydd yn. ymladd dros eu gwlad, a'u hiawnderau; a thros gyf- iawnder. Yr ydym ytnhall o gredir eu food i gyd yn iawn; ond dweyd yr ydym, eu bod hwy yn credu eu bod yn iawn. A wado hyn, darllened ateb. iad Bedyddwyr Germani i'w brodyr Seisnig. Y mae hyn yn sicr, fod mil- wyx pob gwlad yn dangos dewrder di- gyffelyb, ac hefyd yr un parodrwydd i roddi eu bywyd yn aberth. Ond y cvestiiwn yw hwn,—a ydyw aberth mil. wrol yn meddu ar elfen- brynedigol? A ydyw aberth 'conscript' yn yr un dosbarth ag aberth Crist p A ydyw aberth ein bechgyn dewr ni (ac yr wyf yn gwyleiiddio yn barchus: wrth fedd- wl am dano) o'r un natur ag aberth y Groes? Yr wyf fi yn credu fod gwa- haniaeth ihaniodol a thragwyddol. rhwng y ddau ac af yrnhellach trwy ddweyd fod y rhan fwyaf, os nad yr oil, o aberth milwrol yr oesau yn am ddifad ho-llol 0 bob elifen brynedigol. A bu wedi i mi ddarllen y "medd- yliiau poenus," a thra. yn pendroni uwch eu pen, clywais swn y ,maroons yn rhybuddio y Ddinas. yma fod 'Aeroplan;es' y geiyn ar y ffordd i gyf- lawni eu neges uffernol, ac yn swn y 'barrage' a'r 'bombs,' yr oedd fy meddyliau innau yn boenus ddigon. Ond ymswynais rhag meddwl, serch hynny, fod unrhyw debygrwydd rhwng aberth yr Ellmyn gariai ei fywyd yn ei ddwrn, ac a ddaeth yn ei gerbyd awyr "i ddistrywio ac i ladd" gwrag. edd a pihlant bach diniwed ag aberth y Mab ddaeth mewn gwisg o gnawd nid i "ddistrywio ond i gadw," ac a we lw yd ynaddfwynder ei gariad yn cymryd plant bach y ddaear yn ei freichiau, ac yn eu bendithio; ac a glywyd o ganoling a gwaradwydd y Groes yn gweddio dros ei elynion, "0 Dad, maddeu iddynt." Y mae gredd. fau fy enaid yn gwrthdysiÜo yn erbyn pob "meddylie" roddant unrhyw aberth milwro-l yn yr un byd ag Aberth Crist. A chwarae teg i'n bechgyn dewr ar teusydd y gad, y maent yn ddigon mawrfrydiig, ac yn meddu ar ddigon o 'sanity' ddaw trwy brofiad tanllyd "of the reality of things," i boidio honni uniihyw debygrwydd rhwng eu dioddefiadau hwy i ddiodd- efaint Ceidwad mawr y byd. Fe wyddant hwy yn wahanol; ac fe ery,, yn glod ac yn anrhydedd bythol iddynt, ac fe'i cyfrilfir iddynt yn gyl- iawnder. Na, nid y milwyr dewr sydd yn euog o gawdela yn gableddus fel hyn, ond arweinwyr cyfundebau crefyddol, ac esgobioA bondigryb- wyll, a blaenoriaid 'jingoaidd' y Corff, syddi uwchlaw yr oed milwrol gorfod- bl Hwy, ar eu helsmwythifeinciau sydd yn cordeddu y meddyli.au cab- leddus hyn, ac nid y milwyr dewr yn y 'trenches.' iHyderaf y claw yr Henad'ur allan o'r purdian yn iach ei feddwl, ac ym- wared 1)1 wyr oddiwrth bob poen, ac y daw i deimlo rod ei galon ef yn nesach at galon y gweinidogion Cym. reiig nag y rhydd ei eiriau le i gasglu. Nid yw gwialenodiau yr Ynad wedi briwio croen, na thorri asigwrn, ac nid ydyw fflan,ell,ei eiriau wedi aflonyddu dim ar dawelwch cydwybod a thang- nefedd ySJèryd y gweinidogion Cym- reig ac hefyd hyderir fod yr Henadur a'r Blaenor yn ddigon o 'sportsman' crefydkiol i beidio gadael i'r geiriau hyn i chwerwi ei ysbryd na dolurio ei galon, canys bedyddiwyd y saeth nid mewn gwenwyn ond mewn cariad.