Y Cymro

CYMRU A'R RHYFEL. Mae gair wedi dyfod fod Capten Peter R. Foulkes-Roberts, Dinbych, yn garcharor yn Germani. Anafwyd ef ynei benglin, ond dywed ei fod yn gwella yn. dda. Mae Capten John H. Roberts, gynt o'r Borth, yn awr o Lerpwl, ar ol cael ei gymryd yn garcharor gan Submarine ftrwanaidd, yn awr wedi ei ryddhau, ac yn dyfod adref. Mae'r Parch. W. J. Davies, gynt 0 Bronllys, yn awr o T>ansadwrn, wedi cael y newydd prudd fod ei fab, Pte. John Cynfryn Davies, wedi ei ladd yn Ffrainc ar yr 22'ain o Ebrill. -+- Cynihelir cyfarfod gweddi ymoatyng. iadyn Llandrindod bob'wythnos, a'r Llungwyn caed cyfarfod yn yr awyr agored yn y Rock Park dan- arweiniad Brigadier-General de Winton. Yr oedd Mr; D. H. Evans, mab yr Athro Evans, Llangefni, Sir Fon, yn un o'r bechgyn a oedd yn y rli.uth? lIiyngesol ar Zeebrug-g-e y dydd o'r b'iifen ac a ddaeth yn ol ddim blewyn gwaeth. Apelia y Gwasanaeth Cen.edlaethol am ugain mil o fechgyn o'r ysgolion cyhoeddus d helpu gyda chodi tatws. Byldd eisieu 3,000 ym Mehefin a Gorff. ennaf, a'r Ileill yn ddiweddarach. haid i gei si adau fyned drwy athr aw- on yr ysgolion. -+- Nid aniyddorol yw sylrwi fod Capten Harold Rogersl, Llywvdd y 'Daffodil,' wnaeth wraith mor arwrol yn Zeebrugee yn Giymro o waed coch cyfan,. Mab i Mr. W. J. Rogers, masnaohydd ,glia, Wrecsam, ydyw, ac aelod a gapel y iMethoddstiaid. yn Seion. Chwaer yw, ,ei fam i Mr. R. G. Owen; F.S.M.C., 'LJ,anrwst,MIr''Hugh'Owen, Bangor, a" (Mrsi. Owen Owen, y Banc, Pwllheli. Dewi Tudur, Bettwsyjcoed, a ysgrif enn.a :—" Yr wythnos ddiweddaf der- byniais lythyr dyddorol o Wlad Canaan oddiwrth gyfaill, sef Pte, Sam Davies', diweddar o Ty Capel Bryn- rniawr M.C., a chredaf fod brawddeg- au- neilltuol ohono yn werth eu rho'i i gadw ar dudalennau' y CYMRO er prined eich gofod y dyddiau hyn. Dyma hwy 'Wel gyfaill, yr wyf yn y wlad, -honno y bu Moses a'r proff- wydî ynddi, ac hefyd Per Ganiedyd.J. Israel yncanu ei Salmau ardderchog. Y mae yn wlad brydferth iawn fel y dywed y Gair. Diaethum o'r Aifft i Ganaan ar y 16 6 Chwefror diweddaf, ac yr wyf yn trigo mewn, lie yn awr y burn yn cariu am; dano lawer gwaith yri Festri'Brynitriawr ar lawer rids Lun yn y cyfarfodydd gweddiau, sef <Pen« Cal'faria, Nac aed hwnnw byth o'm cof.' Dyma fi. wedi bod ar y bryn v bu'r lesu farw fel feiau y byd, ac y mae yr Hen. Ddinas fyth yn gysegredi.g ar ol hynny. O'r holl bethau vvelais yma, dyma y lie dynodd fy sylw fwyaf, ac y mae fy ffydd yn llawer cryfach nag erioed. Bydd gwel'd gogoniant Iesiu, A chofio'r mannau bu,' &e. yn destun c^n i mi am dragwyddoldeb Dywedodd fy mam lawer am y lie v/rthyf ar hlrnos gaeaf pan adref yn bfentyn; a diolch i fy mam annwyl sydd heddyw yn huno yn mynwent y liettws am ddweyd wrthyf am y He a'i ddarlnnio mor gywir a phrydferth. Daeth ei geiriau yn fyw i fy meddwl, ameddyliwn am emyn Dyfed— 'Dringo'r mynyddaTfy n.gl.iniali Geisdaf heb ddiffygio byth, 91 Tremiaf tnvy gawodlydd- dagrau .Ar y groe; yn union syth Pen Calfaria Dry ff nagrau'n ffrwd o hedd.'

Yr Oediad yn y Gorllewin. Yr ydym er ys wythnosau bellach yn disgwyl am ympsodiad mawr y gelyn yn y gorllewin, ac yn. darogan bob wythn-os y bydd y sefyllfa wedi newid rhwng yr adeg yr ysigrifennwn a'r adeg y darlienir ein sylwadau. Ond hyd yn hyn., er ei holl fygythion ffrostgar, ac er ei holl baratoadau-i wneud y rhuthr mwyaf arswydlawn a wnaed erioed, nid ces gennym ddim i'w ad- rodd ond stor-i gyffslyb i'r un a ad roddir gennym o wythnos i wythnos er vi cryn amser. Mae'r egwyl yn pat- hau. "With gwrs, nid oes y fath beth ag egwyl yn y ffrynt, fel yprofa y rhestrau a gyhoeddir o'r clwyfe. gion alr lilad,ded-igit.)n. Ond nid yw'r cwbl o'r pethau hyn ond digwyddiadau cymharol ddiibwys ragor y frwydr fawr a ddisgwylir yn gyffredinol.

Beth Y-vr'r Dirgelwch F Y mae'n dddgon hysfoys nas gall1 yr oedliad fod yn ffafriol i'r 'gelyn; ac nad oedd yn rhan o'r cynllun gwreidd. iol. Y mae'r hin, hefyd, wedil prof,n hynod o ffafriol i gwblhau ei ddarpar- iadau a'i baratoadau ac eto-ymgei-dw rhag gwneud y rhuthr. Par hyn lawer 0 ddyfalu beth sydd y tu ol ilr bediid anesboanadwy hwn. Syniad cyffredin. ) iawn yw fed v frwydr fawr ddiweddaf yn Flanders wedi profi mor golledus i fyddin Germani fel ag i ddyryau llawer ar ei drefniadau a'i gynlluniau, ac i'w gwncucl yn amhosAbl iddynt ad-drefnu eu catrodau a'u gwneud yn abl i ym osod yn llwyddiannus. heb gryn amser 4 i 1,enwi i fyny"r bylchau. Digon 'tebyg fod y wers a gawsant o gychwyn yr ymosodiiad ar yr 21 o Fawrth yn eg. I-urbad cynawnach, na dim arall ar yr oediad. Er eu iiwyddiant dechreuo! yn y rhuthr, ac -er iddynt ennill ac ad- ennill llawer o dir,trodd yr ymosod- iad yn siomedig iddynt yn ypendraw Yn vvyneb hyriny, naturiol yw credu fod Hindenburg a. Ludendorff wedi ymdynghedu i wneud «u rhuthr dilyn. ol yn gyfryw naSi gall fethu, mor hell ag y, gaU eu trefniadau hwy ei wneud yn anorchfygol; ac y maent vn eu hawydd i wllPud buddlgoliaeth der. fynol yn sder wedi mentro oedi'r amser ï aid-gychwyn.

Y Bhag-olygon. Ar un ohvg, y mae'r esiboniad uchod yn cymryd ochr dyvvyll ar bethau ac yn cynhyrchu prydero mawr am gan. lynaad y rhuthr pan y daw. Ond rhaid cofio fod pob wythnos o oediad yn fan. taisi hefyd i'r fyddin arnddiffynol, a bod hynny yn ILeihau'r fanta,,is 'a ddei'Iia i'r ymosodwyr oddiwrth eu gwaith yn perffeithio eu trefniadau. Erbyn hyn, y mae hoi] luoedd y Cynghreiriaid sydd yn. Flanders a -Ffraiinc o dan un maesi-lywydd, ac v mae'r wythnosau diweddaf o seibiant wedi ei a'1uogi yntau i gadarnhau'r safleoedd ar hyd y Dinen ac i ber- ffeithio e: drefniadau i wrths-efyl1 yr ymosiodiad. Y mae'r America.niaid hefyd yn dechreu chwyddo y rhengau ac yn dyfod yn elfen o- adgyfnerthiad rhy jgref i'w hanwybyddu.

í'_ Y Prlf Weinidog yn Scotland. Cafodd Mr. Lloyd George groeso ar. dderchog yn Edinburgh dd.iwedd yr wythnosanrhydeddwyd ef a'r teitl o Ddoethor- y Gyfraith gan y Brifysgol, a gwnaed ef yn Rbydd-ddirresydd gan awdurdodau'r ddinas. Traddododd amryw areithiau pwysig yn y cldinas, i gynulliadau dinesdg a chrefyddol'; ac yn" ei araith fawr ar dderbyniad yr anrhydedd olaf, adolygodd yn fanwl a mec'stro'lgar waith y Llywodraeth yn ystod y flwyddyn a banner sydd er pan y daeth i awdurdod. Pan y daeth ein cydwladwr enwog yn Brif 'Weini- dog wyiiebid y Cynghreiriaid a'r perygl mwyaf a'u liwynebodd erioed, trwy ymgyrch 1 farbaraidd German-i gyda'i suddtongau ar y mor. Talodd y Prif Weinidog y deymged uçhaf i wasanaeth amnrisiadwy ac anhygioel y Llyniges, filwro] a masnachol, a dar- ilenodd ran o adroddiad diweddaraf y Morlys, yn yr hwn y dywedid fod y suddlongau erbyn hyn yn. cael eu <Tir.istr;o yn gyflyrjiach nag yr adeiled- iv hwy gan y gelyn a bod y Itestri masnachol a adeiledir gan wahanol wledydd y byd yn fwy ll'uosog na suddljadau'rgeTyn. Yr oedd yr ad- roddiad am fis Ebrill fit galdnogol iawn, a gelLid sicrhau yn awr fod perygl y suddlongau, eryu," parhau 311 anhyfryd: a niweiddoj, wedi tfoi allan yn fethiant yn yr ymgais i. newynu ein gwlad a gwledydd y Cynghreiriaid ac i derfynu y rhyfel yn ffafr Germani. Yr oedd geiriau diweddar Von Capelle yn, dra, gwahanol i oiriau Hindenburg yng ngwanwyn 1917. Y pryd hwnnw datganai!'r olaf nad oedd gan y fyddin yn y gorllewin ddim iw wneuct ond dal ed thiii aros i'r suddlongau der. fynu y rhyfel; ond yn awr yr oedd v breuddwyd' hwirnw wedi ei siiomii, a'r fyddin elynol yn y gorllewin yn gorfod gwneud ymdrech arswydus i ddwyn y rhyfel i ben ar y tir. Trwy ddiffyg Rwsia, yr oedd nerth y ge!yn wedi' ei Fneud yn llawer cryfach a mwy per- ygl us ac yr oedd y Cyhghreiriaid yn 9 awr mewn bwlch rhwng cwyriip Rwsia a dyfodiad America i'r maes. Rhed- egfa ydoedd rhwrig Hindenburg a Wilson., a bvddai'r wythnosau a'r mi's, oedd nesaf yri rhai pryderus iawn. Ond yr oedd unoli'r nerth oedd wedi rhoi gobaith newydd ynnom, ac vr oedd y rhai cymhwysaf i farmi, gan.. gynnwys y penhaeth newydd, General Foch, yn hyderus am y canlyniadau. Axy terfy-n, apetiodd Mr. ld George am i feirniadaeth a checraeth bersonol a phleidiol gael eu rhoi o'r neilltu, ac i rol pob eghi ar waith i ennill y rhyfel. r-

Diweddaraf. Bore ddydd Llun dechreuodd y Ger. msniaid yr yimosodiad yn Ffrainc ar ddeugain immtir o dir o goedwiig Pinon i. Chemin des Dairies, ac yn Flanders. Ymosodwyd ar y Ffrancod yn bennaf, ond: dywed y gelyn yn ei adroddiad ei fod wediigwthiêin tnil. wyr yn ol, ac wedi Itwyddo i ennill tir. Mae'n amlwg fod brwydr. ofnadwy vn mynd ymlaen, a dywedir fod ein byddin yn gwbll fayderus. am y ca.nlyn. iad'au, er ein bod fel arfer yn colli tir ar y cychwyn,

ER COF. Y DIWEDDAR DR T. E. THOMAS, LLANYM'DDYFRI. GAN Y PARCH. W. MANTLAIS WILLIAMS. Ar yr awr hon, a mi yn ceisio ysgrif. ennu gair er cof am dano, gosodir yn ei fedd un o enwogion Methodistiaid Stir Gaerfyrddm. Chwith yw meddwl na chawn we led wyneb Dr. Thomas, Llanymddyfri mwy; er ei fod wedi llesghau er ys blynyddau, a'i gof vn gomedd ei wasanaethu fel y hu; ac mewn canlyniad yn anaDuogi ddilyn y Cyfarfod Musol, a llanw y cylthoedd oedd iddo yn anterth ei ddydd. Dal lodd sleIch hynny i bregethu hyd yn ddiweddar iawn, a chad'wodd ei gys- yL'tiad brtgeiliol a .Myddfai, os nad ydym yn camsynied, hyd ddydd1 ei farwolaeth, neu yn well, cadvvodd eo- hvys Myddfai ei^chysyiltiad ag ef. Dengys. hyn y lie annwyl oedd iddo yng nghalon: pobl ei ofal; ac er i weini dog newydd gael ei alw i'r Tabernacf fxynnai y teiniladau mwyaf serchog rhwng y bugail newydd y Parch. Joseph Jenkins, ynghydag aelodau yr eglwys a'r hen weinidog. Prydferth yn wir oedd eu hymdrech i wneud. tys-t eb iddo rai blynyddau yn ol, a'r lie 'amlwg roddid iddo. yng nghyfarfod set ydlu M.r. Jenkins., Teimiadwy hefyd oedd ei gjywed yntau wrth geisio dweyd gairyn cwyno am ystad -ei gof. Oedd, yr oedd iddo le dwfn yn s,ercliiadiat-L eglwys y Tabernacl, a'r dref heb son am egrwysi. y sir; a pha ryfedd ? Yr oedd ynddo e.fennau annwyl a phoblogaidd iawn. Yr oedd yn ym- welwr digymar nid yn unig ymwelai a phobl arbennig ei ofa' ond ag aelod. au en:vvadau eraill, ac yr oedd ganddo air- parchus, teiihladol, neu ddifyr i ddweyd w,rth bawb.. Ni clywid byth mo'r chwerw na'r .lym o'i enau ef. Ei gryfder oedd hod yn dirion wrth bawb EfaPai hefyd, fel yn hanes, pawb ohonom, mai) ei gryfder yntau oedd ei berygj:, a'i wendid mewn rhai am gylchiadau. 0 leiaf, nid oedd neb mor boblogaidd ar aelwydydd Sir 'Gacr. Yr oedd ei afiaeth mewn cwmni yn fynych yn ad-fywio-li; adroddai hanesyn difyr gyda deheurwydd, yn gymaint felly, fel y gweLaiiSi un. tro, un o biwritaniaid y sir y-n. chwerthin allan yn ddisymwth a di-lywodraeth wrth ei glywed." Cyf. archai bawb fel ei uwchradd. Yr oedd pawb yn 'Syr,' neu yn 'Ma rn' iddo ef a phopeth wrth ei fodd. "Olfnaf fod yr wy wedi ei ferwi yn rhy galed Dr. Thomas," meddai ambell wraig bryd.. erus wrtho. Yn galed ma'm yr wyf fi yn et leicio," oedd ei ateb diddanus yutau. Ond digwyddai yr un wraig. efallai, y tro dilynol, ddatgan ei hofn bod yr wy yn rhy dyner ond nid oedd mynd tu hwnt i derfynau addfwynder y pregethwr, c/blegid y tro hwn, "yn dyner ma'm yr wyf fi yn ei^eicio" oedd ei ateb "esmwythaol. .Bu hefyd yn boblogaidd iawn fel pregethwr yn ei ddyddiau boreuo1. y Meddai ar lais, anarferol o s.wynol y pryd .hwnnw, cyfareddai y Euoedd ynihob man, Gelwid am ei wasanaeth nid yn unig ym mhrif wyliiau^ei sir ei ,hun, ond hefyd yn uchel wy'iau holl si!r;oedd Cymru. Daeth rhyw drai fodd bynnag ar y poblogrwydd hwnnw, er y bydd'ai yn dra derbyniol' o hyd yn yr eglwysi. Ymwe'odd a'r America, a bu yn ddiwyd iawn yn casglu at gapel coffa- dwriaethol Pantycelyn hyd siroedd De a Gbgledd, ar yr hwn y bu yn fugail am flynyddau. Ie, chw:;th yw meddwl ei. fod.yn ei fedd, a -Win gennym am ein hanallu i gydwylo a'r rhai" sydd yr awr hon yn amgylchu -ei iety olaf. 'Y mae ei e:r. iau Ö mewn cwmni yn y ty yn adeg sef- ydliad 1 Mr. Jenkinis yn dod i'n cof heddyw. Wrth olrhain ei daith, a meddwl am ffyddlondeb Duw iddo torrodd allan i adrodd.gyd'ag en-eimiad rhyfedd'ol: "Y Duw hwn fydd fy Nuw i byth ac yn dragywydd." Er- byn hyn, y mae yn cael mwynhau cwmni ei Arglwydd yn ddilen. Gedy deulu lluosog ar ei 01, ymysg y rhai y mae y Parchn. IHenry Thomas, SolVa, a Vincent Thomas, Ciydach. Cj'Sured yr Arglwydd hwynt i gyd, a choded yn fuan lawer i lanw adwyau Seian. Y DIWEDDAR MR. RICHARD GRIFFITH, COEDCETYN. Ymhen chwechwythnos i'r diwmod ar ol marw ei frawd, Mr. Edward Griffith, bu farw Mr. Richard Griffith, yn 73 mlwydd oed. Bu am gyfnod maith yn adnabyddus iawn yn y dref a'r wlad fel. masnachwr (draper)