Y Cymro

wedodd un yn ddiweddar, nis gellir sefydlu awdui- dod Crist ar eneidiau, unigol a gadael y wladwriaeth dan egwyddorion Machiavelli. Dracht;ifn mor ychydig o ddylanwad, yr Eglwys sydd i'w theimlo yn mherthyntasau xhwng-wladwxiaethol y byd. Y mae hyn yn ddyledus Yilll rhannol i ddiffyg undeb ac yn rha-nnol i ddiffyg ymd-ein-Llad o xwymedigaeth yn. yr Eglwys am y perthynasau hynny, a diffyg diewrrder ac ysbryd ymosodol faidd hawlio, sefydlu awdurdod Crist ar y tiriogaethau hyn i gyd. Oherwydd nis gall dim fod yn rhwng-genhedlaethol heb fod yn uwch-genhedlaethol, ac nis gall dim fod yn uwch- genhedla-ethol na rhwng-wladwriaethol gyda digon a rym ac awdurdod' ond yr hyn sydd oruwch-natur- ioL Ac Eglwys Crist sydd felliy. Nid oes, ond Eg- lwy,s y, Duw byw fedir gyfannu bydi rhwygedig. Onid yw yn wir boenus. i nti, aelodau Eglwys Crist, 1 weled mor ddi-dddylaowad, ydyw yA Eglwys yn y cysylltiadau hyn. Y, mae yr Eglwys gyffredinol yn jornddangos wedli colli pob uchelgais sanctaidid: i gyfryngu rhwng cenhedloedd. Ac etu hi ddyiai fod y dylanwad rhwng-wladwriaethol cryfaf o bob dylanwad. Pe sylweddolai yr Eglwys ddiwyfoldeb ei natur a dwyfoil awdiurdiod ed chenhadaeth, hi allai godli uwchlaw pob gwahaniaethau dynoli, ac uno y byd a'r teymasoedd a'i gityddl mewn heddweh par- haol. Paham na fedr rhywun o'r Eglwysi mwyaf eu dylanwad yng ngwledydld cred-boed Rufain neu Canterbury, neu bl,e, alw cyngres rhwng-genedilaeth- 01 o holl Eglwyai y'byd i gyfryngu yn y trychineb hwn. Y mae yr Eglwys yn wan heddyw yn amser rhyfel, am iddi golli ycyfleyn aimser heddwch. Pe buasai yna gyfathrach agosach rhwng Eglwysi gwledydd cred, yn aroser heddwch, nid yn, unig buasw ei dyLanwad moesol yn amser rhyfel yn fwy, ond gallaii wneud rhyttel yn amhosibl. Felly hefyd am fywyd cymdeithasol y byd. -Rhaid i'r Eglwys ddyfnhau ei hymdeimlad o gyfrifoldeb yn hyn. Yr ydym. ar fin cyfnewidiadau chwildroadol yn mywyd cymdejthas, ac fe orffwy-s ar yr Eglwys « i fod, yn fyw ilw chylieusxerau ai chyfrifokleb. Nid yw anghydffurfio ag ysbryd a duM y byd yn" ddigon, rhaid iddi, lefeinio bywyd cymdeithas a'i thraws- ffuxfio i'r unrhyw ddelw ahi ei hun. Y mae y byd yn organisio' ei nerthoedd—pechod ac anwiredd, Bjtlcbter a hunanoldeb, trais a thra- chwant, y wane amallu a'r wane am y byd- -Rhaid i'r Eglwys organisio '—daioni a chyfiawnider, cariad a brawdgarweh, hunanymwadiiad a gwasanaeih, a thrwy hynny gyfarfod y pwerau dinistriol a'u gorch- fygu yn mywyd cymdeithas. Rhaid i'r Eghv} 'ii yu gysoni a phenderfynol y ddelfryd Gristiono. ol o flaen meddwl a chydwybod y genedl rhag i mem adeg mor chwildroodol golli golwg ar wir t-i ii pethau. Dylai yn arben- oig heddyw yn y rhyit-j ygiadw meddwl y genedl ar yr- amrani(>n anhunangax ai syrnbylodd i fyned alliaii, fel y credwn,*i ddechreu, xhag i ill 6 c;, i g- ■ ■ axnynt wrth gario y rhyfel ymlaen, ac hefyd yn mwriad terfynoL yr holl ynngyrch Gwaith yr Eglwys yw deliro a chadw yn effro 'gydwfybo. fy deYrrl, feD y bo hi yn fyw i'ly ystlyra. iaethau uchaf o iawnder a dynoliaeth. Dylai ^yr Eglwys ifod yn llygad i'r genedi i weled y gwir, yn glust i glywed1 cwyn dynoliaeth, yn galoini i gydym- diedmlo a dynoliaeth. fo'n gnddfan dan drais a gormfts, ie, ac yn arbennig dylai fod yn gydwybod yn enaid y genedl i'w chadw ar lwybrau uniqndeb a phurdeb amcan. Buan iawini y llygrir meddwL ac y tawelir cydwybod, ac y gostyngir y ddelfryd yn mywyd gwliad, os na bydd yr Eglwys yn ddigon byw i.'w chena-daeth, a gvva.sgu yn. eg'niol a phender- fynol ei hegwyddorion at ystyriaeth a chydwybod gyhoeddus y genedl yn ogystal ag at fywyd perstonol unigolion. Rhy lwfr ydyw yr Eglwys wedi bod. Y mae cymdeithasau sylfaeoedig ar egwyddoriorll natnriol a bydol, fel masnach a ILafur yn gwneud eu llais yn glywadwy a'u syniadau yn deimladwy yn mywyd y wladwriaeth, tra y mae'r Eglwysi yn gwyleiddio lac yn caru yr encilion. Ond, beth olyga hynny ? Beth ond hyn, fod holl dueddiacLau a dytenwiadau naturioi weithm yn enaid a bywydl y wladwritaeth yn gwneud ei Ivunain yn deimladwy,' tira y mae y gydwybod gytnxychiolir gan' yr Eglwys yn tewi. Beth ond hyn mewn gwirionedd ydyw'r achois nad, ydyw llywodraeth ein gwlad ni yn dodctfu, nac yn bw. riadiu deddifu ar achos siobrwydd ar linellau unol a chydwybod yr Eglwys? Nid yw yr Eglwys yn ddigon egniol a phenderfynol i wneud ei dylanwad yn deimladwy yn mywyd y wladwriaeth;, A ydyw yn rhyfedd gan hynny fod y Weinydd- iaeth, yr hon yn ei Phrifweinidog o leiaf, sydd mewn perffaithgydtYIDdeiJrnbad a dyheadati yr Eglwys. yn achosi sobrwydd, eto, yn teitailo, felt gwladweinwyr sydd gyfrifol i'r genedl fel y cyfryw. nas gallant wrando ar lais yr E,glwysl'yn ei deddfAvriaeth amnad ydyw yn ddigon,o,,ddylaiiwad yn, y wladwriaeth o'i ehyferbynnu a dyianwadau eraill, i'w cyfiawnhau fel gwladweixiwyr i wrjieudi hynny. Ac eto mae digon o ddylanwad yn Eglwys Crist, pe yn fwy unol ac egniol ac ymiasodbl, i ddeffro cydwybod y wlad fel ag i sicrhau deddfwriaeth fo yn unol a'i heg- wyddorion. Ac yn sier r-haid i ni ddweyd, gyda phob parch i uniondeb amcan y rhai farnant ac a weith- rediant yn wahanol, fod. i aelodau Eglwys Crist gyt- nno a'r cynnyg presennol, i genedlaetholi y fasnach, yn golygu, nid goruchafiaeth yr Eglwys ar y byd namyn goruchafiaeth y byd ar Eglwys,, wanychix gan, ei rhaniadau a'i difrawder. O! am i broffwyd ymiddanigos eto yn Isracl i beri i'ir. Eglwys ddeffro, a gwisgo nerth, gwisgo gwisg- oedd ei, gogoniant, fic ymysgwyd o'r llwch, ac ymddatod oddiwrth rwymau ei gwddf, hi gaethferch iSe ion A gofynwn, A yw yn debyg y biiasai yr Eglwys ddeffroedig Tiono fyned yng ngwisigoedd ei gogon iant, i gynrair a'r Wladwriaeth i gario ymlaeri fas- ( :aach barlysa «i hymdrech ac a ddindstria ed gwadith o blaid sobrwydd. a phuxdeb cymdeithasol ? III. Yn ol,af, dylai yr Eglwys wneud) mwy 0 ddefn. ydd o'r adnoddau sydd. yn eiddo iddli er- carro yim- laen ei gwaith yn y byd. Yr adnoddau d'wyfol di- hysbydd ddeillia i ni o'r prynedigaeth sydd yng Nghxist yw sylwledd ein pregethu bob Saboth. Yr unig adnoddau y galwaf 'sylw atynt yn awr ydyw y rhai a herthyn ididi yn nosbarth ieuanc ei haelodau. Y mae gan yr Eglwys yn y rhai hyn ad- noddau i'w gwaith, nad ydyw eto wedi gwneud' y deifnydd priodol o honynt. O'r holl ddatguddiadaii wnaed yn y Rhyfel bres- ennol, mid oes yr un ag y gellir edryoh yn ol ato gyda mwy o lawenydd diolchgar :va'r ysbrycl: rhsag- orol sydd wedi nodweddtu corff mawr ein hieuenctid. Tybia,i llawer o honom cyn y rhyfel mai ysrbryd ehwarae ac ymblescra oedd prif nodwedd bywyd ieuanc yr oes, a bod y pethau hyn yn bwyta i fyny- fel cancr ddynolxaeth yr ieuenctid. Ond dyana nhw, pan ddaethiyrallvvad i dmddiffyn eu gwlad, ac i ddiogelu Suddiannau gwerthfawrocaf y ddynoliaeth,. yn neidio i'r adJwy mewn ysbryd hunanymwadiad sydd wedli peri i lawcr o honom wyleiddio yn eu presenoldeb a gwrido gan gywilydd yn herwydd! ein bywyd esmwyth a hunanol. i Ac on!i theimlwn mai yr yna a'r brwdfrydedd a'x ymgyflwyniad. i. ddelfrydau a'r posiblrwydd diderfyn a hunanymwadilad yna yw amgen mawr yr Eglwys i wneud ymosodiad ar y byd a'i bechod, ac i sefydlu teyrnas Dduw yn y byd. Delfrydau Eglwys Crist yw yr uchaf, ac achos teyrnas Crist yw y teilyngaf mewn bod. Ac os nad yw y rhai hyn wedi arfe¥ gwneud ei apel at feddwl a chalon a chydwybod yr ieuainc, ac wedli eu tanio a brwdfrydedd sanctaidd ac i hunanymwadiad pur er ei mwyn, yna yn isiicr nid yn y delfrydau na'r achoe y mae y diffyg, ao y mae y xhyiel wedi profi Stiai nid yn yr iteuenctid y mae y dffyg ychwaith. Rhaid gan hynny mai yn yr Eglwys i fesur helaeth y mae. Ac y mae y diffyg yn ddeublyg. (i) Methu gosod hawliau Crist a'i achos* ger eu bron, liles, dat- guddio' ei gogoniiaiit fel ag i apelio at eu calon a'u cydwybod, fel y mae hawliau gwlad a theyrnasoedd g,orthirv,med-i,g wedi gwneud yn y rhyfel. Ac .(2) Methu gwneud defnydd digonol1 o ddylanwad yr apeliadiau wneir a'u troi yn waith effedthiol dros Grist a'i. deyrnas. Credaf fod. yn yr argyhoeddiad- au a'r delfrydau, yn niieimladau crefyddol a brwd- frydedd ysbryd sydd dirwy yr Eglwys yn cael eu cynnyrchu ynenaid yr ieuanc, nerthoedd ysibrydol ac yni moesol, y rhai o'u defnyddio, drwy drefn- iadaeth briodol, allasai wneud dyLanwaJdl yr Eglwys _ar y byd yn aiiniffiaethol mwy effeithiol nag ydyw. Y mae yna egmion ysbrydol o ifewn. i'r Eglwys sydd yn aros yn ddigynnyrch—■egnioii a wasueftir am jiad ydyw yr Eglwys bob amser yn. medru eu defnyddio yn briodol yn ei gwaith o achub y byd a dyrchafu c)-,mdeith,as. Ac eto teimlir yn ami nad ydyw apel yr Eglwys yn C".2; y dylanwad' ar feddwl a chydiwybod yr ieuanc ag a ddisgwyliem oddiwrth ei natur ddyr- chafedig. W Hyderaf y gall y Pwyllgor benodwyd ddarganrdd yr achos o hyn. Hyd hynny dymunaf wllieud dau neu dri o awgrytniadau i gyfrif am fethiant cym- harol apel crefydd Crist arnvnt i. Yr ydym yn gwneud crefydd yn ormodoi yn perthyn i'r. byd a ddaw, ac iys gall fod apel yn hynny i'r ieuanc hoenus, iach, Ifewn yni, ag y mae y byd hwn ond megis prin ymagor o'i flaen. Y cam mwyaf wneir a chrefydd ydyw ei hystyried fel paratdad i farw, yi^lle fel yr ysbrydiaeth uchaf a'r eymorth mwyaf i fyw bywyd fel y dylid ei fyw. 2. Apelir yn rliy amlat deimUadau a chyrnhellion llai teilwng y natur ddynol, yn lite fel y dylai fod at yr uchaf sydd yn bosibl yn yr enaid. Of-n y goisp a didelf" yn cymrydi lie y "gwir ddymuniad llawn ddyrchafu cvfianvn'glod y Crist roddodd ei hun i achub hywydl y byd. Onid ydyw yr apel i wneud ein rrhan- ¡, do OllX- bit "—wedi dyfod adlref gyda grym i filoedd .gyda'r rhyfel. Dyna apel crefydd Crist hefyd,—i wneud ein rhan i ledaenu teyrnas. Dduw, ac i didwyn i ben amcanion goruchel y prynedigaeth. Oni ddylai gwaith cenhadiol yr Eglwys, tramor a chartrefol, a'i gwaith o bob natur i ddyrchaiSu cymdeithas, apelio at ddychymjfg a cha,lton a. chydwybod ac yslbryd hunan-ymwad'ol, ac ar yr un pryd,. anturiaethus sy'n nodweddu yr ieuanc? Dylem oisod crefydd yn ei ffurfiau mwyaf aruchel ac anhunanigar a gwasan- aethgar ger eu brc^n, nesi eu hargyhoeddi na chytr- haedda bywyd byth ei; wir amcan ond drwv ddilyn Crist a byw i amcanion ei deyrnas. Nid och-r brofiadol crefydd ychwaith apelia gyntaf at yr ieuanc, ond achr ymigysegriad i waith "dros Grist, i ennilli y byd idldfo. Nid yw achub enaid rhag y Hid a fydd yn apelio nemawr atynt, ond y mae cysegru bywyd i Gristioneiddio y byd a bywyd yn cyrratidd, cal'ou a chjdwybod. Rhaid i'r Eglwys eu cyfarfod yn f man y'u ceir, a gwneud defnydcl helaethaoh o'u hynd a'u hyni- gysegriad er sefydhi teyrnais Dduw. Y mae crefydd sy'n derbyn y cvvbl ac heb wneudi dim yn farw i'r ieuanc. Y mae gwneud crefydd yn liawdd 311 angeuol; gwnaer hri yn anhawddy a hi a lwydda. Y mae hunanymwadu a .chodi'r groes yn apelio atynt. Nid, yw. cael iiefoedd yn y byd a ddaw iddynt eu huna,in yn.cyffwrdd eu hysbryd, ond, y mae gwneud rhywbeth i wneud gwyneb y ddaear yn fwy tebyg i wyneb y nefoedd, yn tanio eu brwdfrydedd. Y wedd hon ar Gristionogaeth ddygir ger bron efryd- wyr Colegau drwy eu Hundieb Cristionogol, ac nid wyf yn gwybod a in un ffurf ar waith, yr Eglwys sydd wedi. llwyddo cymaint a hwn yn yr ugain mlynedd diweddaf. 3. Etc ofnus yw fod y dosbarth mwy dysigiedig a diwyiliedig yn, y blyn yd d oedd diweddaf yn tram- gwyddo wrth ryw bethati yn ffurf ein hapel, ac oherwTydd' hynny yn, pellhau oddiwrthym. Try- chineb enbyd i fywyd crefyddol unrhyw. wlad ydyw- i grefydd golli ei gaf.ael, ar feddwl -mwyaf diwyiliedig y wlad; a dylem wneud popeth allom i ldal gafael ar y dosbarth hw:ii.. Oherhydd hyn, kngenrhaid ydyw i'r weinidogaeth ei hun fbd yn ddiwyMiedig. Y mae y pulpud wiedi arfer bod ar y blaen i'r sedP- lau yng Nghymru, a dyna un achos o'i ddylanwad. Gau yn sicr yw yr haeriad mail pregethwyr bon y clawdd gododd grefydd yng 'Nghymru. Gwyr dysg- edig oedd y prif arwednwyr o'r dechreu, a dynion ym- roddgar. wedi cyrraedd meSur helaeth. o hunan- ddiwylliant., os -nad addysg, oedd y corff o honynt. A gellir dweyd beth bynnag am danynt eu bodifwy ar y blaen, i'w gwrandiawyr nag ydym ni, oherwydd ,cynnydd cyffredinol addysg, yn yr OelS; hon. Dau beth yn unig enwaf fel pethau dueddant i roddi tramgwydd i'r diwyiliedig yn ein cynulleidfa- oedd. Un ydyw, syniad-au henafol ac anghyson a dysgeidiaeth a ddwylliant yr oes, ddysgir yn rhy amI. Symudir yn raddol y tramgwydd hwn ni obeiithiwn, yn nwedig os Icerir allan yn o-nest a chydlwybodol reoliau derbyniad i'r weinidogaeth. Tmmgwydid arall yw ffurf ein haddoliad cyhoedd- us. Hawdd y gellid synnud y tramgwydd hwn. Diffyg mawr y gwasanaeth Ymneiillltuol ydyw ei fodl yn dibynnu cymaint, nid yn unig ar ystbryd, ond ar allu a medr a doethineb y neb fo'n, arwain. Nis gall dim, .ni gredwn, fod yn fwy teillwng a dyrchafol a boddhaol i feddwl diwyiliedig ac ysbryd cie'fyddoli na'r gwasanaeth syrnl sydd gennym pan y bo gwr o feddiwl byw, o eiriau cymeradwy, ac o ysbryd dwys, yn arwain. Ond rhaid addef fod ffurf ein gwasanaeth yn rhoddi baich trwm ar ddyn o gynheddfau cymedrol a phrin neu anghoeth ei eiriau, wrth ofyn iddo arwain gwasanaetl^ fel ag i'w wneud yn* wirioneddol foddhaol i ysbryd addol- gar a-meddwl diwyiliedig y gynulleidfa. Yr ydym yn llawenhau gan hy-iiny wrth weled tuedd y blynyddoedd diweddaf hyn, i sicrhau mwy, o gydweithrediad y -gynulleidfia yn yr addioliad cy- hoeddus. Gyda chynnydd yn y cyfeiriad hwn, a sicrhiau gweinidiogaeth ddiwylldedig, symudir y rhan fwyaf o'r tramgwydd hwn hefyd. Yr hyn yr ydym yn bryderus iawn yn ei gylth ydyw, na bo' i ni darfu meddwl ieuanc diwylliedig ein gwlad drwy unrhyrw aflerweh neu ddiffyg mewn urddas a chwaeth, mewn dtill nac ymadrodd, fyddo" yn rhwystr i Averthfawrogiad o addoliad y cysegr, ac mewn.' canly.ni.ad o grefydd yr Argltwydd' Iesu. Edrychwn ymlaen gydag aiddgarweh pryderus at ddychweliad ein bechgyn hoff. Yr ydym yn gweddio am i'r pxofiadau tanllyd y maent yn mynd drwyddynt, gael eu sancteiddio a'u benddthio i'w dwyn i gysegru eu bywyd yn fwy llwyr yng ngwas- anaeth Crist a'i Egltwys. Symudwn ninnau bob rhwysitr i'r 37mgysegriadl hwnnw,, a gwmawn ddefn- yda, helaethach nag erioed o'r ysbryd hunan- ymwadol a'u nodwedda er llwyddiant achos y Gwaredwr yn ein mysg. Yr wyf yn, terfy-nu. Y mae achos yx Arglwydd yn agos at ein calon. Y mae y Cyfundeb y mag- wyd ni ynddo, ac i'r hwn yr ydym ddyledus am y dyianwadau uchaf a mwyaf cyoogredig fu ar ein bywyd, yn annwyl i ni hefyd. Ond nis gallwn garu y Cyfundeb yn iawh heb garu \Eglwys Gyffredinol Crist yn fwy, a Christ yr Eglwys yn fwyaf oil. Fy esgusawd gan hynny am yr araith a'r feirniad- aeth, yw eiddigedd—sanctaidd mi obeithiaf-am anrhydedd ac urddlas ac effedthiolrwydd Eglwys Crist yn y Cyfundeb a garwn. Diolchgarwch. Parch. J. -111. Jonies., Caerdydd, a • gynhygiadd bleidlais o ddiolchgarwch i'r Prifathro Prys am ed anercbiad ac am, ei lywyddiaeth yn ystodl y fiwyddyn. Teknlai yn wir ddiolchgar am yr anerchiad, a hyder- ai y oyhoedddd ef nid yn unig yn y newyddiaduron, ond hefyd yn y ffurf o bamffjed er ei wasgaru drwy Gymru (cymeradwyaeth). Parch. Rees Evans, Llanwrtyd, a gefnogai. t'I)Y- wedai fbd y Prifathro yn ddyri oryf, ac y mae eisieu dyn cryf d arwain. Yr ydym ni wedi ei anrhydeddu ef drwy ei osod yn y gadiair; mae yntau wedi- ein lianrhydeddu ninnau henio drwy draddodi yr an- I erchiad. ydym wedd wrando. Hyderai y byddlad i'r anerchiad gael, ei hargraffu a'i lledaenu drwy'r wlad. PaswY0 y cynhygiad yn frwdifrydig ac unol. Hefyd pasiwyd ciolchgarwch cynnes i'r Parch. B. T. Jones, Castellmedd, y cyn -y sgrifennydd. Terfynwyd drwy weddi gan Dr. D. H. Williams. DYDD MEBCHEB. CYFARFOD Y BLAENORIAID AM WYT'H (yR GLOCH. Cymerwyd y gadair gan Mil. John Davies, Cas- newydd. Dechreuwyd y cyfarfod gan Mr. iH. W. Evans, Y.H.. Solfa." i. Darllenwyd a chadarnhawyd Cofmodion y Cyf- arfod blaenorol. Yn wyneb prinder amsex, penderfynwyd gofyn. yn garedig i Mr, John Davies ohirio darlleai- ei bapuir ar y mater pwys ig ag amserol o Ailenedigaeth hyd y cyf- arfod nesaf. 2. Cyflwvnodd y Cadeirydd y gadair li'w olynydd, Mj. T. E. Lewis, Y.H., Blaengarw. 3. Peuderfynwyd ein bod yn cyflwyno ein diolch- garwch gwresocaf i'r Cadeirydd, Mr. John Davies, am ei wasanaeth yn ystod y fiwyddyn fel Cadeirydd. Caf- wyd gair gan amryw o'r brodyr yn rhoi eu tystiol- aeth am ei ffydtllondieb yng ngwaith yr Arglwydd ym- hob cylch. 4. Djolchodd y Cadeirydd am yr anrhydedd o gael ei ethol yn Gadeirydd i Gwrdd Bliaenoriaid y Gym- deithasda. Darfu yr Ysgrifennydd hefyd dddblch am yr anrhydedd o fod yn Ysgrifennydd. 5. Penderfynwyd ein bod fel Cyfarfod Blaenoriaid yn-cefnogi pob ymgais a wneir yn yr eglwysi i gyfar- fod a'n gweinddogdon a'n pregethwyr mewn cysylltiad a'r treufiau teithio yn y dyddiau presennol. 6. Penderfynwyd ein bod yn anlfon ein cyctymdedm- lad dwys a Mrs. John Davies a'r teulu yn eu profed-