Y Cymro

Parch. Thomas Powell, Cwmdar, a fradai y dyliai Gymde-thwfa gael cyfle i ofyn cwestiyaau yn awr. Pan oedd y cyn-y-stgrifennydd yn myned i driarllerii y llythyr, cododd y Parch. Rees Evan.,3 i didweyd mai priii yr oedd hynny yn rheolaidd, ac •nad oeddi dim i'w ddweyd hyd nes j byddai'r ( PwyHgor wedi ystyried 'yr achoa. Yna rhoddwyd, y mater i bleidlials, a pha&iwyd i. jyflwyno y caiai ilr Pwyllgor a enwyd uchod. Parch. J. T. Job, Abergwa.un.—A .yw y brawd ynia wodi oii ord'oitiioF Parch. W., Thomas', Maesteg.—Ai- oddiwrth. y Wnsleyaid y mae yn dyfodP Y Llywydd.—Oddiwrth y Wesleyaid- Eigobaethiol. yn America y mae yn dyfod (chwerthim). Pasiwyd fodi y cyil-ysgrifennydd' i f yn gynhull- ydd y Pwyllgor. Amrywion. Pasiwyd fod cymunrodd o sop. a adawyd gan y Parch. P. D. Morse i'w rhoi yng nghyllid y Gym- d,eith,agf,a.-Fod y Parch. Rees Evans i alw sylw at y Cyngrair Efengylaidd.—Fodi y P,arch. T. F. Jonea, Llundain, i gael 'dwyn ymlaen benderfyniadau ax v rttyfel wftdi iddo eu cyflwyno yn gyretaf i'r Parchri. N J. M. Jones a Rees Evans, a chael eu^cym'eradwy- hwy,—Fod cyfarchiad yn cael eci. anfoa i'r Gymhadledd, Eglwysig oedd- yn cyfarfod y diwrnod. hwnnw yng Nghaerdydd Principal" Prys i'w dynnu -aliali.-Fcd y Parch. D. Morgan, Aberteifi, i gaol galw sylw at Gymdeithas y Morwyr,, Y Rhyfel. Parch. T. F. Jones a ddywedodd fed ganddo ef v "dri o bend erf yniadau i'w dwyn ymlaen, ac yr, oedd y brodyr fu yn odrych drostynt wedi cymer<(dwyo dan o honynt. Djmia y ev-ntaf:- i. Ein bod fel Cymdeithasfa yn annog ho 11 eglwysi y Cyfundeb i drefnu wythnos i ymost wng o flaen yr Arghvydki mewn ymbil a gweddi ac i ofyn, ganddo gyfryngu yn ein hachos fel gwlad, fa thrugarhau wrth y Cenhedloedd sydd mewn rhyfel; ac as da yn ei olwg, ar iddo roddii ymwared i'r bobloedd trwy roddi iddynt heddwch buan. 2. Ein bod fel Cymdeithasfa yn llawenhau oblegid y swm am heddwch ddaw o wahanol gyfeir ;Iaiclau y dydldiau hyn aln bod yn dymuno dat- gan ein: bam y dylai y Llywodraeth, drwy y Prif-' weanidog, gyniryd man.tais ar bob cyfie a sytmud- iad sydd a'u tuedd i ddiweddu y rhyfel, a sicr- hau heddwch cyffredinol. Yr oedd gandjdo benderfyniad arall, ond teimLai y tadau ei foii-yji rhy chwiMxoadol; ond yr oedd yn bwriadan ei ddkrllen, (chwerthdn). Dyrfla fo — Ein bod fel Cymdleithasfa yn annog y Cyngor Cenhedlaethol Cymreig o'r Eglwysi Rhyddion, i alw CynhadTedd o gynrychiolwyr o'r gwahanol ganghenau o Eglwysi Crist yn y wlad, i drafod1 y pwnc o heddwch cyffredinol, i wybod mefldwl Crist arno; ac i ddeffinio yr egwyddOriton Crist- ionogol sydd yn diogelti hawliau cenhedloedd, yn rhoddi terfyn i ryfel, ac yn sicrhau heddwch parhaol. Mewn ymostyngiad i farn v tad.au-(chwerthln)- N nid oedd am gynnyg y penderfyniad olaf, ond ni bydxiai'r Gymdieiihasfa ddim gwaeth o'i glywed. Terimlai ei bod yn bryd i'r egl'wysi ddeffro. Ytl- oechdynt yn byw mewn amiseroedd, ofnadwy, ac er gwaethaf popeth nid oedd dim yn effeith'o ar y bobl. Dywedai IMr. Elfed) Lewis fod tafarndaii •• Llundain lawned ag erioed pan acth yr. air raid's drosodd. Nid ydym yn lilwydkio i gael y bobl i'r ç¡apl.au: mae y wlad yn myned yn faterol, fel pe na bai dim Duw yn bod, na ninnau yn fodau rhes- ymol o gwbl. Yn ystod yr wythnios ddiiweddiaf dy- wediir fed pum' mil O'TI milwyr wedi eu lladd, a thros bum' cant o swyddogion. Ai tybed nad yw yr amser wedi d'yfod i'r Eglwys i ystyried y mater, a sefyll uwch ei ben, ac -erfyn ar i Dduw fryngu yn ein hanesP Mae y cythreoiliaid wedi cael dros diadr blynedd i gerdded ar hyd Ewrop. Ai, tybed Aad yw yr amser wedi dyfod i ni sefyll gerbron yr Arglwydd? Mae chwe' miliwn o'n,' bechgyn wedii inynd allian i^mladd dros eu gwlad, ac y mae chwe' miliwn arall gartref. yn ceisio cymryd manta-is ar yr amgylchiadau i ymgyfoethbgi. Mae un o',r pen- dierfyniiadau yn dwyn perihynas a Heddwch. Yr oedd efe (Mr. Jones) yn teimlo yn falch o'r hern Bab o Rufain. Dyma yr unig un. sydd wedi dangos fod yna unrhyw alternative arall yn bod ond lladd. Teimlai yn falch fod y Pab wedi taro y nodyn yna 001 un yn cynrychioli eglwys Crist. Teimlent fod, 'digon o _dywallt gwaed* wedi' bod!, a gobeithio y bydd y Gymdeithasia yn ddigon hyf i didweyd ei barn wrth, wleidyddwyr dienwaededig Ewrop ei bod yn bryd i ddwyn heddwch eto ar y ddaeat. ^Cvmeradwyaeth). Parch. M. H. Ellis, Trealaw, a gefnogai y pen- derfyniadau. Dywedai ei bod yn llawn bryd galw sylw yr eglwysi at hyn. Mae gwedldi arall ddifrifol Lawn ar gymde-ithasi ddylai gael sylw ynglyn a hyn, sef y cynnydd ofnadwy mewn godmeb sydd yn dyfod i'r amlwg. M,ae yn bryd i'r eglwysi godi yn .erbyn y rhyfel oherwydd y cynnydd ofnadwy sydd one^Ti dau becho<i arall sydd ynglyn. ag ef,—meddw- dod a godineb. Parch. N Gwilym; Williams, B.A., Ceinewydd, a gnedlai mai gwell fydd'ai rhoi y penerfyniadau i fyny bob yn un. Y na d.arllen)cx!d y Parch. T. F. Jones y cyntaf o'r pendierfyniadau. C'efriogwyd gan y Parch. M. H. EUs, a phasiwyd yn unfrydol. Darllemodd Mr. Jones yrail gynhygiad;, a chefn- togiodidl- IMT. Ellis ef. vMr. Enoch Thomas, Salem, a gynhygiodd fod yr ail gynhygiad yn cael ei adael al'lian. Parch. Gmlym Williams-, B.A., j\b.ert,eifi, a gefn- ogodd aim nad Oedld yr ail yn ychwanegu dim at y penderfymad cyntaf. Parch. ThpmaSi Powell, Cwmdar, a ategai y gwell- ) iant. Nid 081 arwytldion h-addwch i'w gweldJ yn un man. Wrth PWTS mae rhai yn siarad am heddwch, ond nid yw hynny yn dyfod o'r cyfeiriad y carem. ei gael. Mr. J. M. Howell, Y-.H,, Aberaesrotti a vvtthwyn., (thai y cynhygiad am yr implid. censure' ar y Priiweinidog ynddo. Awgrymir foci yna ryw gyflerustra i adfier heddwch a'r Prifweinidog ddim wedi cynmyd jnantaLs arno, ac- yn. gofyn iddiO gym- ryd mantais ar y cyflo nesaf. Sylwdsai Mr. Howell ar un peth tarawiadol ynglyn A hyn, sef mai y rhai sydd wodi. diodidef ffi")'aJ }nglýll a'r Rhyfel yw y rfvai rniwyaf distaw gyda son am heddwch. Os nad oedd y Gymdeathasfa yn gweld yn hynniy rywbeth pwysic-ach nag unrhyw bmderfyniad, waeth iddo ef beiidio siarad dim.. Parch. O. 1L Jones-, B.A., B.D., Llaniliar, a ofynai onid oedd yn' wybyddns fed plaid fawr yn y Wlad am gario'r rhyfel ymlaen am amser amhenodol? Mae arwyddion, amlwg fod hynny yn bod, Oni ddylai yr eglwysi gefnogi y rhai sydd am gael hedd- wch mor fuan ag sydd modd? Fe basiwyd pender- fyniad' tebyg i hwn yng Nghyimdeithiasfa'r Goglood, yn unfrydol, ac yr oedd pawb yn falch o hynny. Parch. W. Adams, B.A., Llanelli, a ddywedai na charai efe i'r Gymdeithasfa wrthod y penderfymiad hwn. Buasai hynny yn gosod camargraff ar y wlad. Mae pawb sydd wedi; siarad yn erbyn wedi si.aradl fel gwleidyddwyr ac nid fel Cristionogion. Mr. J. M. Howell.—Nac ydym. Mr. -Adam.s.-Mae y personau sydd yn saarad yn GristiJOnogion mae'n wir, ond siarad fel diploimydd'- ion y maent. Yr hyn a garem fnasai cael. penderfyn- iad heb ddtim 01 dwyliaw dfiplomyddion o gwbl. arno. I Dylai Cristionogion fod yn ddigon, o ryinv i, setlo y rnatecr heb wn-e-Lid apel at isenedd o gwbl. Sut y jnae cael heddwch ? Dylid cael penderfyTiiad i ofyn i'r eglwysi ymost wng am eu'bod. mewn &efyllfa sydd yn gwneud rhyfel yn bosibl o gwbl. Carai pe byddai y tadlab yma yn cyfarfod yn y Sasiwn yma, ac yn tymi allian benderfyniad fyd'dai yn cau allan bap,eth, yn cial perthynasa gtwleidyddiaeth:, ac yn, gwneud daiganiad oddiwrthym- fel Cristionogidn, o safbwynt ein crefydd, yn galw am heddwch. (Cyim- eradwyaeth). Mr. p. O. Evans, bargyfreithiwr, Llundain, a gyfeiriodd at laisi Plaid Llafur ar y cwes-tiwn hwn. Mae'r bliaid hon yn myned yn gryfach o hyd, ac yn blieidiol dros gaet beddwch mor fuani ag sydd modd ar dir cyfiawn. Nid oedd dim ond hynny pen j, derfyniad hwn, na dim math ogerydd ar y Prif- wei-nidog ynddo., Datganiad ydyw o blaid cael heddrwch mor fuan ag sydd modd. Parch. Rees Evans, Llanik-rtyd,, a ystyriai y. mater yn un o'r rhai pwysicaf a ddaw o dan sylw y Gym- deithasfa. Gei'riau Abner sydd yn dyfod i'w feddwl ef,—" Ai.byth y difa y cloddyf? Mae y rhyfel yn mynd y tuhwnt i ddim oeddym- yn feddwl, ac yn dyrysu eu cartrefi. Yr oedd wyth o Lanwrtyd wedi eu lladd, ac felly, yr oedd hanes pob eymydogaeth dxwy'r- wlad. Crediai y gallesid pasio y penderfyn- -iad ond gadael allan y cyfeiriad at ;y Prifweinidog. Oddiwrth y bobl y daw heddwch. Mae eisiau cadw syniadau y bobl aan ryfei yn iach, a chrtxlai efe ei f)od yn clywed swn felly ymh'lith y bobl. Credai am y Prifweinidog ei fool yn barod i gymryd cyfle i adlfer heddwch. Ond rhaid enilill y bobl i gredu mewn heddwh Pasiwcli y penderfy ni ad, a gad- ewch allan enw'r Prifweinidog. Diolch am swn hed^Kvcb,, .ac yr oedd efe am i'r bobl, yn ysbryd eglwys Crist, ledaenu y son am heddwch dtwy y byd. Mr. H. W. Evans, Y.H., Solfa, a gydsyniai am y priodoldeb o adael enw'r Prifweinidog allan. Ac nid oedd eisi&u son am y Pab ychwaith. Bu'r Pab yn eistedd ar y mur hyd nes yr oedd yn gweld pwy joood yn, mynd i ennill, ac felly y mae wedi airier gwneud (chwerthin), "Y Llywyd-d a apeliai at Mr. T. F. Jones "i adael enw y Prifweinidog allan o'r penderrfyniad. Parch. T. F. Jones.—At bwy yr ydych yn mynd i'w an fen ? Mae eisian dangos i'r wlad ac i bawb fod rhyw nenh moesol yn y Gymdeithasifa. Dylent ddiangos i'r Prifweinidog ein bod fol. en wad yn ei bleid'io os gwel ryw gyfle i wnerud rhywbeth i adfer heddwch. Parch. Rees Evans a gi,edai nad oedd eisiau ^anfcwi y penderfyniad. Yr oedd y Prifweinidog yn sicr o fod yn aylwi ar bopeth sydd yn mynd ymlaen yn y Stasiwru Parch. E. Morgan., B.A., Pennant, a awgrymodd fod y penderfyniad i'w gyflwyrjo yn ol, er gadael jallan enw'ir Prifweinidog,, a chydsyniwyd a'l awgryml- y Parchn. J. M. Jones, Rees Evans, T. F. Jones, a iMir. D. 0. Evansi, i barotoi y, pender- fyniad er mwyn ei gyflwyno mewn eisteddiad di- weddarach. Terfynwyd, gan y Parch,. J. E. Davies, M.A., Llanelli. AIL GYFARFOD Y GYMDEITHASFA AM CHWECH O'R GLOCH. Dechreuwyd dirwy ganu emyn. Cyjmdeitlxas y Morwyr, Parch. D. Morgan, Aberteifi, a dtaddodiodd anerch- iad ar y Gvmdieithas uchod, sydd yn ei chanfed flwydd. Apeliai ain gydy-mdeimlad a chymorth yr eglwysi, yn. en wedi g at eglwysi SiT Aberteifi a Sir Ben fro. 4 Parch. J. M. Jones, Caerdydd, a gynhygiodd fod y Gymdeithasfa yn cymeradwyo amcanion y Gym- deithas yn galonnog i sylw yr eglwysi. Parch. W. D. Morr's, Cwmaman, a gefnogodd, a phasiwyd y cynhygiad. Y Gymdeithas Genhadol Gartrefol.1: Parch. W. Richards, Bettws, a "*gyflwyncdd ad- roddi.ad Mr. D. C. Roberts, trysorydd y Gymdeithas uchod. Yr oedd' y derbyniadau yn 2,i94p. is. 5c., yn cynnwys 1,553P. i6si. ic. oddiwrth-yr eglwysi, 639P. 14s1- o'r Drysorfa Gynorthwyol, a 10s. 6c. reddill cymtinrodd Mr. Roger Rogers, Llwyncoed. taltiadau yn 3,25ip. 8s. yn gadael.dyled o 57p. 6s. ioic. Yr oedd cyxmydd o jop, 12s. 8c. yn y derbyniadau o'r eglwysi. Archwiliwyd y cyfrifon ,g,an "Mri. David Sam-Lieli, AT.A., P-c Arthur Jones. Ar gynhygiad Mr, T. E. Lewis, Y.H., Blaengarw, a chefnogiad y Parch. E. H Jones, Castellnedd, derbyn- iwyd yr axiroddaad, 'a diolchwyd i'r Trysorvdd a'r Archwilwyr. • Pryniant y Fasnach. Peddwol. Parch. Thomas Powell, Cwmdar, a gyflwynodd:, adroddiad y Pwyllgor Dirwestol. Cyfarfu y Pwyll- gor yn Aberaerpn y prynhawn hwn. i. Cymerwyd V i ystyriaeth yr ymgais v/neir yn bresennol i wthio arnom fel gwlad bryniad a chenedlaetholdeb y Fas- nach Feddwol, a gofynna y Pwyllgor i'r Gymdeith- asfa fabwysitadti y penderfyniad arno — That this Association expresses its deepest' and 'earnest opposition to the pronosals for the Purchase and 'Nationalization of the Liqour Traffic. We object to the Purchase proposal on the ground that it would be utterly unjust to use an enormous sum of the people's money to buy out a trade which has been thrust upon the country by its promoters, for their own profit, and which is admittedly destructive of the phys- ical, mental, social,. and: moral wellfare of the people; and we object to the Nationalization proposal because it would be a dangerous experi- ment, fundamentally alteri'ng the relation of the State to this Traffic from- that of restriction and regulation to that of management and patronage, and because the financial burden involved in the acquisition and subsequent co'nd'uct of it would increase stupendously the difficulties in the way of bringing about its immooktte further restriction, and its ultimate suppression. More- over, we strongly resent the present effort to rush these proposals through, in flagrant violation of the political truce hitherto observed since the outibireak of the war, as subversive of the country's unity at a time when its unity should v be maintained unimpaired. 2. Ein boct yn galw sylw yr holl Gyfarfodydd Misbl at y .penderffyniad hwn, ac yn gofyn iddynt osod eu gwyneb yn gryf yn erbyn y mud- .Lad wrtlxwyiiebir ynddo. Fod Ysgrifennydd y Pwyllgor i ddwyn ei gynnwya i sylw aelodau seneddol Deheudir Cymrü a'r Prif- ivein,idiog. Dymunir galw sylw at y S.aboth Dirwestol, sef .1 yr ail yn Tachwedd, ac anogir yr holl wei-nidogion a'r holl eglwysi i wneud y defnydd goreu o'u cyfle roddiir ganddo i hyrv/yddo Dirwest yn ein mysg fel Cyfundeb ac fel gwlad. Ein bad yn gofyn i Gyfarfod Dirwestol gael ei gynnal ynglyn a'r GymdeithasÓa nesaf, ac yn aw- grymu i'r Proff. Levi a'r Parch-. T. C. Jones, Pen- arth, i siarad yno, a Mr. W. Williams, Pontygwaith, 1 lywyddu. Ein bod yn gofyn i'r Cyfarfodydd Misol sydd heb gynrychiolwyr ar y Pwyllgor hwn i enwi dau frawd arno deimla ddyddordeb yn y Mudiad Dirwestol, ac a fyddant yn barod i wneud pop-eth dichonadwy o'i N blaid. Mr. Powell, wrth gyfiwyno yr adroddiad a ddy- wedodd mai y peth pwysicaf yn yr adroddiad oedd y penderfynia.d yn erbyn pryniant y Fasnach Feddwol. Y rheswm cyntaf yn, erbyn gwneud hynny ydoedd mai masnach wedi ei gwthio ar y wlad gan y rhai sydd wedi ei chychwyn ydyw. Cawsai efe y fraint o weithio gyda'r achos dirWestol gyda Mr. J. J. Griffith, Penygraig, a Dr. John Pugh. Gweithient gyda chymdeithas oedd yn amcanu rhwystro tafarn- dai newyddion. Yr oedd yn berffaith sicr na ofyn- wyd am dlafarndai newyddion gan bobl y lie. Ond y mae yn y Rhondda .lawer o dafarndai wedi eu hagor er gwaethaf teinilad y bobl. Gwelsai efe 'yr hyn oedd yn cymryd Ile,-tafarndai yn cael eu gwthio ar y bobl'gan rai oedd yn derbyn elw oddiwrthynt. Ac yr oedd llawer o'r rhai hyn yn Ystusiaid. Bu- asai efe yn y llys lawer gwaith yn gweled yr hyn oedd yn myned ymlaen. Yn y rhan gyntaf o weithrediad- au y liys, yr oeddid yn dirwyo am feddwi a thros- eddau eraill gan rai dan ddylanwad diod. Ycbydig Lawn o Ystusiaid fyddai ar y fainc yr adeg honno pan fyddai yr achosion hyn yn cael eu trin. Ond pan y deuai ceisradau am ragor o dafarndai, byddai yno ystusiaid o bob man. Yn awr, o dan gynhygiad y Llywodraeth, gofynir i ni dalu am y trwyddedau hyn sydd wedi eu gwthio arnom yn groes i'n hewyll- ys. A chymryd gwedd foesol y cwestiwn, yr ydym yn erbvn cymryd y cyfrifoldeb am gario ymlaen fas- nach ag sydd yn gyfrifol am haw o bob deg o dros- eddau'r Deyrnas. A fyddai y fasnach yn well pan dan reolaeth y Wladwriaeth nag ydyw yn awr P Bydd y bobl yn meddwi yr un fath yr adeg honno ag y maent yn awr. Cyfyngu ar y Fasnach, ei rheoli a'i ohadw i lawr,—dyna yw ein hamcan hyd yma; ac yn awr yn lie eillesteirio, gofynir i ni fod yn gyfrifol am ei chario ymlaen, a chymeradwyo gwaith y Llyw- odraeth yn ei phrynu. Dywed y Proffeswr Levi fod ein haelodau seneddol yn barod i roddi gwrandaw- iad parchus i'r hyn a ddywed y Gymdeithasfa, ac y mae yn bwysig fodein Ilais yn glir ac unfryd. Dy- wedai'Mr. Asquith fod deg y cant o'r milwyr yn y fydidin yn aneffeithiol oherwydd eu bod yn yfed, a phan gofir fod ein byddin yn rhifo chwe' miliwn, gwelir fod nifer y rhai sydd wedi difa eu nerth a'u gwasanaeth drwy y fasnach hon yn arswydus i fedd- wl am dano. Ein pendierfYIlIiad yw sefyll yn unol a phen-derfynol yn erbyn pryniad y Fasnach gan y Llywodraeth, a gwrthodwn gymryd un rhan yn ei chario ymlaen (cymeradwyaeth). Professor Levi, Aberystwyth, ar walioddiad y Llywydd, a anerchodd y Gymdeithasfa. Apeliodd atynt fel Cymdeithasfa i roi arweiniad i'r wlad ar y cwetstiwn. Yr oedd efe wedi blino gweled ein (Parhad yn tudal. 11). I