Y Cymro

COLIiG DIWINYDDOL ABERYSTWYTH A'R BALA. AT OLYGYDD Y CYMRO. Annwyl Syr,Y mae yr ymgeiswyr canlynol wedi bod yn llwyddianinus' yn yr Arholiad, am fynediad i mewn i'r Coleg uchod. Dodir eu henwau yn 01 trefn y wyddor :—■ Frederick Thomas Davies, Aberhonddu. John, Hughes, Tregarth, Bangor. William Robert James, Clvdach, Abertawe. William Morris* Tudor, Tregarth, Bangor. Thomas ATun Williams, Talysarn. .RICHARD MORRIS, Ysgrifennydd y Bwtrcld Arholi. CO!LEG DIWINYDDOL Y BAIL A. AT OLYGYDD Y CYMRO. Annwyl Syr,—Y roare yr Ysgoloriaethau canlynol wedi eu dyfarnu fel y canlyn :— E. H. Morris, B.A., Bettwsycoed, Ysgoloriaeth Pierce, ^50. E.J. Lloyd, M.A., Blaenau Ffestiniog. Ysgoloriaeth Charles, £ 15. J. T. ALUN JONES, Cofyestrydd. MOR FYW AC IAOH AG ERIOED. AT OLYGYDD Y CYMRO. Annwyl Mr. Golygydd.A f ydd well mor garodig ag hysbysu i'ch darllenwyr fod y si ledaenwyd yn heliaeth yn Blackpool ac Oswestry a mannau eraill parthed fy marwolaeth ar "fa-esi y gwaed" yn hollol anghywir a disylwedd? Nisi gwn pwy slydd wedi taenu'r cyfryw newyddion. #E,r hynny, da gennyf eich hygbysu fy mod mor fyw ac iach ag erioed. Hyderaf barhau felly hyd fy nychweliad i'r hen wlad drachefn. fD.V,l Gwawried y dydd! Yr eiddocb yn gywdr, D. W. JONFS. B.F-.F., France. (Abercynon). -M,e,di 16. [A fvdd y gohebydd. fcystal ag anfon ei gvfeiriad yn ]lawn i'r Swyddfa.—-Col.]. ¡, PWYLlLGOR COFEB Y PRIFARiDD "HEDD WYN." AT OLYGYDD Y CYMRO. Annwyl Syrr-Gyfarfu y Pwyllgor uchod y Sadwrn ddweddaf, a phasiwyd i ddwyn allan Gyfrol bryd- ferth o'i boll waith." Dvmunir araaf, ar ran y Pwyll- gor, apelio' at bawb sydd ganddynt Gianeuon, Bnglyn- ion, neu Doddedddau o'i eiddo. a fvdd ant mor garedig ag "anfon y cyfryw i Ysgrifennydd y Pwyllgor. Gof- dir am danynt a dychweldr yr oil yn ol yn ofalus, Gwyddds hefyd. fod amryw o'i gyf.ansoddi.adau yng IVY nghoffrau Ysgrifenwyr Vr Eisteddfodau Lleol a'r Cyf- arfodvdd Lien yd do! yma ac acw, Hyderwn y bydd yr apel hon yn rhyddbau y cyfryw yn dddymdrod gael iddynt ymddJanigos yn y gyfrol. Cyfedriwn vn fwyaf arbennig at Eisteddfodau Corwen., • Bala, Pwllheli. Ffestiniog, Dolgellau a chyfarfodydd llenyddol Pen- ysrtryd. Maentwrog, Ffestiniog, a'r cylch. Gwrtewch gvmwynas fawr a choffa'r P'rifardd ganodd mor swyn- ol a natii-riol os fforddoliwch hwynt yma. Dros y Pwyllgor, School House, J. R- JONES. Trawsfynydd. TRYSORF A CYNORTTTWYOL ACTTOSTQN GWETNTATD Y DEHEUBARTH, &c. AT OLYGYDD Y CYMRO. Annwyl Mr. Evans,—C an i ate well i. mi ddweyd ;.gair ar y rnater uchod. Nos, Lun, 24aki cyfisol, caf- .odd Eglwys Crwvsi Road. Caerdydd anerchiad gan vr Ysigrifennydd, y Parch. Thos. BowenL Yr oedd wed: cael. gwahoddiad er ys tro i ddod, ond yn methu oher- wydd llawnder gwaith. EgluroddgvnlIun y Gvm- deithasfa yn oleu a chlir. fel 'roedd,y.n' hawdd deall y Cyfeiriodd at vr hwvrfrydigrwydd 'roedd v cynllur wedi ei gaol ar "law Hawer o frodvr "a chvmrvd," meddai "v ddwy flynedd ddiweddaf i berffeithio y cynllun' cvn iddo gael ei dderbvn gain y Gymdeithas- » fa." Otid 'nawr. wedi ei dderbvn, mae'r eglwvsn a phersioniau unipol. yn argyhoeddedig o'i wir aneen. ac yn synu vn fawr na fuasai wedi dod i w'eithrediao vn gynt.. Nid vdvm vn thyfeddll at hyn, pan yr ys tvriwn nad oedd corff yr eelwvsi yn ,gwrybod nemor ddim am fanivlion "cynhaliaeth y weinidogaeth ohef- wvdd dY'gid vr oil o hvn vrnlaen -qan v swyddogion. a llawer ohonynt hwvthau heb feddu cvdvmdeimlad o'r fath orsu tuaigf at v mudiad. Ond da gennym ddeall fod cvfinwidiad er gwell oddiar vr amsier v rhoddodd y diweddar B arch. Edward Morgan, Dvff- rvn ei wer- i swvddogion vr -esflwvs yn v D-vfrryn. Diolch am vr hane= vn y CYMRO diweddaf, 5Tae r hanes. a nodwn vnnvDnd o é'm,s,erol. Ond dana. mae n driaddodiad am v Corff mai yn araf, ac araf iawn y mae vn svmud. ond pan v svmnda, mae n nerthol a di droi vn ol Des cvrraedd v nod,. Yr vdvm vn galono'? iawn vn oymelle,in heelwvsi roddi gwahoddiad i Mr. Bowen. Gwvddom v bvdd hvnnv vn helo svlweddol i'r ^vvddos'on i eael gan vr e^lwvsi i dderbvn v cvnllun gvda chalonau gwxesoe canv^ nid oe" gan rai wvbodaeth ddieonol am. v sym- udad fe élP" ilw hennill i garu yr amcan. Caerdydd. D. BEYNON Y RHYFEL A C!TTVFT.0G CWETNTDOGION. AT OLYGYDD Y CYMRO, cIVT m,ae nob nn vn slvlwi vn gwvbod fod cvfTVod v pbvfel wedi effeitVo vn drwm ar booeth hTOj, a berth vn i'r bvwvd persoho! a chymdeithasol. Ni ellir teithio heb datu mwy am docyn, na phtynu bwyd heb wybOod nad yw pant yn awr yn abl i brynu ,m'\7 na gwerth cleg swllt. Y oylch y mae lleiaf o newid ynddo yw'r cylch crefyddol. Hyd heddyw y mae oeidwadaeth yno yn parhau i lywodraethu. Y mae pob gweithiwr niewn iglofa a 'munitions' yn der- byn gwell. cyflogau nag erioed, ac ndd oes amheuaerth nad yw'r ffermwr a'r sdopwr yn gwneud yn well, yn awr nag erioed. Yr unig weithiwr bron sydd heb wella/yn ei gyflog yw y pregethwr. Tra y mae dau o bob tri yn yr eglwys, yn ennill mwy o arian, gad- ewir y gweinddoig yn yr unfan. Cydnabyddwn fod rhai eglwysi yma a thraw yn rhoi 'war bonus' i'r pre- gethwr am y Saboth, ond i gwrdd a'r treuliau teithio yr yohwanegir yr ychydig sylltau hynrny, ac felly cwmni y rheiIffordd sy'n elwa ar y 'bonus,' ac nid y pregethwr ei hunan. Tybed faint o eglwysi yn y Cyf- undeb sydd wedi ychwanegu yn y cyflog am waith bugeiliol. A fyddwn yn mentro gormod wrth roi her i'r Cyfundeb enwd ugaineglwys a wnaeth hyn? Dyn yw'r gweinidog, fel pawb arall ohonom, rhaid iddo ef a'i deulu gael. bwyd a ddllad fel eraill, a'r un yw prdsi bwyd, glo a dillad dddoi ef ag i'w flaerioriaid ac aelodau ei Eglwys. Ond b'le mae cydwybod y bobl a wasanaetha, nis gwn; y mae'n anfri ar grefydd fed y cyfryw esgeulustra yn cael ei oddef cyhyd. Pe b'ai'ir we-inidogaeth yn grefft fydol gallai'r pregethwyr ffurfio undeb a chyhoeddi s.tre.ic, ond am maii galwed- igaeth ysbrydol yw, a pherson yn dibynnu ar bledd- leisiau ei eglwys, y mae yn rhaid iddynt fod yn fud. NiynJÍ fel aelodau a blaenorilaid ddylai gymryd y mater hwn mewn Haw. Nd yw y ffaith fod y gwieinddog yn rhy wyllaidd i chwythu yn ei utgorn ei hun yn un rheswm. dros fod aelodau ei eglwys yn manteisio yn anheg ar ei ddistawrwydd. Y mae mwy nag un rhes- wm dros fod dihuno buan a chyffredinol yn cael ei wneud i'r cyfeiriad hwn. Yn un peth y mae cyfnod y Rhyfel yn cynnyg i ni gyfle a Theswm da dros wneud gwelliantau. Dyma'r adeg i gocWr cerbyd allan o'r hen "ruts," a thorri ar draws' hen arferion sydd wedi costio yn rhy ddrud i nd fel eglwysi. Onid yn awr yw'r adeg i gael gweinidogaeth mwy dosbarth- iadol i arbed y gwastraff ynglyn a'r cyhoeddiadau pell? Onid yn awr mae diogelu arhosdad gweinidog- ion yn eu h eglwysi trwy siorhau iddynt gwell. Fe fydd yn ein gwlad brinder pMgethwyr ar ol y rhyfel. Fe fydd llai o rwystr a mwy o reswm dros fod ein pregethwyr goreu yn croesi at Eglwys Loegr wedi y delo y Datgysylltiad i rym ar ol y Rhyfel. Y mae llawer o'n gweinidog,ion wedi yinuno a'r Eglwvs BTesbyteraidd—ndd ydwyf yn eu beio. Y maent yn cael eu parchu a'u cadw yn deitwng o'u gahvedig- aeth. Os mai yn yr unfan yr erys, ar gwiestdwn y gydniaibyddiaeth, ni:si gall ddisgwyl goreu dyn na ben- dith DllwaT eu bywyd. Gresyn yw fod eisieu son am arian a chyflog deilwng i'r weinidogaeth ynglyn a hanes eglwysi dylai'r ffaith eu bod yn honni pethau ysbrvdol en gosod ar nwch tir na chymdeith- asau cyffredin y byd. Ond y mae cymadnt o eglwys: diifeddwl a. diegwydd»r yn ein gwlad fel y mae'n ofyn- ol i rywun wneud protest a dweyd ei fam yn ddiofn ar fater fel hWíÍ1. Fel 'layman' at ed gyd-aelodau eg- Iwysdg yr ysgrdfeninaf yn y gohaith na throir dim clust-fyddar beth bynnag i'r apel. Deffrown yn gvf- iawn a gadiawer i ni gyd-ymgynghori i weld, pa faint allwn wneud gyda'n: gilydd i'r cyfeiriad hwn. Yr eiddoch, &c., Aibertaw. W. COLLINS LEWIS. Y FAGNACITT FEDDWOI,. AT OLYGYDD Y CYMIO. Annwyl Mr. -F-vang,-Dau amc'an oedd i'm llythyr a ymddangosodd yn v Cnnw. Medi xqeg, sef galw sylw at anghysondeb Mr. John Owen, Y.H., Caer, yn ei Noddadiau Dirwes,tol yr wvthnos cynt, a datgan barn ar werth v bleidlais a gymerasiid vn Sasiwn Caergybd ar bwnc P,-rynti,r F,a,n,acli Feddwol. Yn .ei iateb yr wythnos hon crwydra Mr. Owen i lawer cyfeiriad, ac ofnaf nas gallaf ei ddilyn i bobman os na welwch chwi vn dda ddwyn rhifvn dirwestol ar- beninig allan o'r CYMRO i rod digon o le i dcafod yn 11 awn v materion y dadleua ef mor fedrus trostynt. i. Yn ei Nbdiadau Ddrwestol yn rhify^Medd i2fed. rvfedriai Mr. Owen at y Gynhadledd Ddlrwlesitoløedd i'w chynnal. Medi 20, yn Llandrindod i hvrwvddo.'r cvnllun o brynu'r Fasnach Feddwol a rhoi haw! i bob cyrrfydogaetli i setlo ei thynged ar ol hynny, a cheis- iai fychanu gwerth y Gynhadledd trwy awcrynn] nvad yw'r Weiwyddiaeth bresennol ddim o du'r cynllun. ac nad yw gwleidyddwr, y rhydd Mr. Oww, eall'Wn dybio. gryn bwys ar ei farn, ddim eto wedi rhoi'' ei fendith arno. "Y mae llawer o bethau." meddai. "v bvddad vn ddymunol eu gwybodgyda golwg ar ail ilm,dd:a,no,os.iad y cvnllun—sef yn un peth a vdvw'r weinvddiaeth bresennol vn bleidiol iddo? A ydyw M.r. Bonar T-aw vn bleid,i,ol ?I Gofynais: innau pa gvsondeb oedd i Mr. Owen ddwyn dadl o'r fath vn erbvn v cvnllun na'r vmdrechion o'i blaid tra yr oedd ef ei bun wedi perswadiio Sasiwn Caergybi i alw ^ar v Llywodraeth i fabwysdadu cynllun i ddelio a'r Fasnach oedd yn wahanol i'r un cvnllun oedd vn cael svlw'r wlad, a chynllun nad 'oedd vr un o'r person an a nod a ef wedi ei weld: erioed? Os oedd yn werth eanddo ef gymiell y iGymdeithasfa i a1w am .srvnlmn mer ddieithr, paham. tybed,\nad oedd vn werth ym- drechn vmhlaid cvnllun v gwvddis fod v Prifweini dog, a dweyd y lleiaf. yn'bl«idiol iawn iddo? Dlma v pwvnt, cyn belled ag yr oedd a wnel o m^ llythy'r vn bersonol a Mr. Owen. a chan iddo divbio'n werth rvmrvd sylw o gwbl o'm llythyr. bnasid vn disewyl iddo drafod hvn ond, yn rhvfedd iawn. dvna'r pwynt vr a ef hedbio heb gvmaint a son am d an,o,. 2. Prif amcan fv 1 Ivthyr oedd galw svlw at v b eul- Tais a gvmerasid. yn Sasiwn Caergybi. ar v ddavi gvn- T!nn a ddaeth ?erbrrm. Svnwn i'r Givrndeithasfa. rnewn nn edsteddiad. fabwvsdadu cvnllun_ oedd yn (,Idiieitlir i'r wlad ac i aelodau y Gymdeithasf^ a srwneud hrvnnv wedi ei I ystvried mewn un eisteddna'j vw undig Gwnes gamsymeriad trwv ddweyd "nad rvedd llnaws v cvnrvch.iolwvr ddim wedi ei weld na. chlywed am dano cyn hynny ac yr wyf, yn ddiolch- gar i Mr. Owen am gywdro'r cmgymcriad, a'm hat- gofio fod. y cynllun wedi ei a.nfongyda'r rhaglen i'r cynrychioilwyT ychydig ddyddiau ymlaen Haw. Un o'r brodyr lleiaf hynny wyf na ddisgn. i'w rhan i gyn- "0 rychioli ond rhyw ddwywaith bob deng mlynedd. Pe buaswn un o'r gwyr ffodus sy'n caef mynychu pob Cymdeithasfa gwybuaswn yn well fesur y breintiau ,a ddaw i ran yr etholedigion. Ond ni wna'r cam- gymeriad na'r cywiriad fawr o wahaniaeth i brif bwynt y ddadl; oblegdd yr hyn a bwysleisiaisi yn fy llythyr oedd gwaith y Gymdeithasfa mewn un eistedd- iad yn mabwys'iadu cynllun hollol newydd. Eddyf Mr. Owen yn ei lythyr nad oedd ond ychydig ddydd- iau er pan y gwelsai y cynrychdolwyr y cynllun gyntaf. Yr oedd yn wahanol i'r cynlluniau y dadleu- id trostynt ac yn eu herbyn ar Iwyfan ac yn y wasg ar hyd y misoedd. Onid teg yn y Gymdeithasfa a fuasai ei anfon i'r Cyfarfodydd Misol i'w drafod? Onid dyna a wneir gyda chynlluniau o lawer llai eu pwys? Y mae'r Gymdeithasfa yn cael ei harwain gan ndfer o frodyr y gellir eu cyf.rdf ar fysedd dwy law. Rhydd eu gwaith a'u gwasanaeth i'r Cyfun- deb gyfile iddynt i fod ymhob Sasiwn a i.litbia'r dra- fodaeth i'w dwylaw. Darllener hanes; y Sasiynau a'r Cylchlythyrau, a gwelir mai hwy sy'n siarad yn ddddddwedd, hwy etholir aT bob Pwyllgor newydd a hen, ac a wneir yn swyddogion pob symudiad. Nid eu beid yr wyf na bychanu eu gwasanaeth ond yr wyf mali teg, gan mai fel hyn y mae pethau, ydyw i gynlluniau o'r fath ,gael eu hanfon i'r Cyfar- fodydd MiisiOl, i roi cvfle d'r ychain sy',n aredig gael, yn oriau eu hamdden prin gyfle i gnoi cil amynt. Atcba Mr. Owen nad oedd y cynllun yn newydd. "Y gwir.ionedd yw," meddan. "nad oes dim o gwbl < ynddo yn newydd fel y gwyr pob pleidiwr dirwestol cyn geni y brawd." A'iff Mr. Owen ymlaek i ddweyd fei y mae cynhygion y cynllun yn hen adnabvddus. Gwyddwn inDiau oed pob syniad hen sydd yn y cyn- llun, ac nid wyf yn cyhuddo ei ble'idwyr o wreiddiol- deb. Ond ni waeth heb cbwarae a geiriau—yr oedd yr hyn a gynhygiwyd i Sasiwn Caergybi r ac a fabwys- iadwyd ganddi ar ol trafodaeth mewn un cyfarfod, yn gynllun neioydd i gyfarfod A',r amgylohiadau pres- ennol. Ni chlywais am vr un gwleidyddwr o fri na chymdeithas, cyn Gymdeitbasifa Caergybd, nac ar ol hynny ychwaith, yn dadleu tros yr hyn a fabwys- iadodd y Gymdeithasfa mor sydyn fel ffordd allan o'r anhawster ddfrifol y mae'r wlad ynddo ynglyn a'r Fasnach Feddwol. A'm dadl oedd nad oedd pleid- lais y Gymdeithasfa, o dan amgylchiadau fel hyn, ar bwnc mor bwysdg, yn fynegiad teg o farn y Cyfun- deb. Dywedais yn fy llythyr bvthefnos, yn ol y profid hynny gan y ffaith fed. y pryd hviinw tros hanner cant 0 weinidogion y Cyfundeb wedi arwyddo a'u llaw eu bod o blaid y cynllun o brvnu'r Fasnach a rhoi De-wds' Lleol. Y mae nifer y gweinidogion sydd wedi arwyddo erbyn hyn tros gant. heblaw degau lawer o flaenoriaid ein Cyfundeb. Gyda mwy o briodoldeb y gallaf heddyw ysgrifennu eto yr hyn a ysgrifemnais yn. y Ilythyr o'r blaen :—"Gwelir felly nad oedd v bleidlais. yng Nghaergybi yn dangos barn y Cyfundeb, neu ynte fod v fam bonho yn gyflym newid." 3. Corddi'r dwr a wna Mr. Owen pan y dywed fel hyn :Mae yn war na enillir Prydain Fawr am ddyddiau hir -i fabwysiadu'r cynllun (sef Gwa- harddiad uniongyrchol) ac y mae yr un moT wir na endllir hi am "ddyddau hir" yn hollol i grefydd yr Arglwydd lesu, ond uid yw Mr. Ellis, mae'n ddiau, yn llai gweithgar er hyny o blaid yr Efengyl." Digon gwir. Credaf y cymer amser maith i ennill y wlad yn llwyr i'r "Gwaredwr, a gwedthiaf, er hynny, yin fv ffordd; ond pan yr argyhoeddir fi fod. fy ff ordd. n weithio yn afneSeithiol ac y dang-osir i mi ffordd well i gyrraedd y nod, ndd wyf eto yn rhy geidwadctl i adael yr hen sy'n aflwydddannus ac i ddewis un arall. Yr wyf yn awyddus hefyd i gael gwlad soibr a gwa- hardddad lhvyr, ac wedi bod yn gweithio, er nad mor, hir a phybyr a Mr. Owen tuag at ennill y nod. hwnnwf Y mae methiant triugain mlyniedd o du ddrwestwyr i gyrraedd Gwahardddad yn dysgu rhywbeth, ac y mae amigylchiadau'r wlad yn ysiot y tair biynedd diwedd- af wedi dangos y Thaid; a. lawer cvindeitha-, a phlaid welithio i gvrraedd eu hamcanion ar hyd lldnellau newydd. Gwti y dvwed Mr. Owen mai troi yr ydym < ffordd beryglus. Rhydd iddo efe farn ar hynny, a gwn v caniata i minnau yr hawl i farnu trosof fy hun. Y mae llinell. unionsyth iawn yn1 rhedeg trwy Gaer i Llundain ond y mae Had o ddamweiniau ar T Cambrian'; ac er y rhed y tren ar y llinell honno yn araf, ac er fod y ffordd yn dirofellog iawn, yr ydym ar y cvfan yn fwy siwr o'n siwrna wrth deithdo o'r parthau hyn ar hyd y ffordd na char pobl brvsur dawn son am dand. \Gwahardddad ydyw'r direct route i sobri'r wlad, a charaswn o galon gael ei theiithio. Ond y mae'r express wedi torri i lawr, Y, mae cael Gwahardddad llwyr a hollol ar hyn o bryd yn beth amhosibl, dyweded ei bleidwyr selog a fyn- nont. Y mae caef Gwahardddad tros dymor y rhyfel, bellach, yn anobeithio] hefyd. Y mae blaen gwawr Heddwch, o drugaredd, yn. deohreu blino amrantau arweinwyr y gwledydd. 'Hyderwn' y gwel Duw yn dda yn fuan bellach, yn ei ffordd. ei hun, ddwyn y rhyfel i ben. Daw'r* miliynau yn ol yn llawn llawenydd ac yn llawn dig hefyd. A ydym yin fodlon i adael y Fasnach fel y'mae i lusgo i'w ddnistr y mil- oedd gwroniaid hyn a'u teuluoedd? Am na allwn giael oan'r tafarnau yn llwyr, a ydym am beadalo gwneud ddm ? Am na chawn Ddewisiad Ideol yn union fel yr oeddym ni yn disgwyl ei gael. a ydym am ei wrthwynebu? Wh i ddim yn iawn pa faint o wahaniaeth sfyad rhwn*g cvnllun' Mr. Owen o "brynu y drydedd ran o'r tafarnau a'u difodd," o ran ei egwyddor a r cyn- llun a adwaenir fel State Purchase. Credaf nad oes 1 awer yn y pen draw. Da a fuasai gennyf weld Mr: Owen vn egluro ar ddalennau'r CYMRO fanylion ei evnllun. Credaf y daw y dirwestwyr oil, ond y thai anJobedthdol eithafol i weld lygad yn llygad ac 1 s-ymud gyda'u gilydd vng Nghvmru ac er ei lies Porthmadog. W. T. ELLIS.