Y Cymro

"o. Y FASNACH FEDDWOL. AT OLYGYDD t CYMILO. Anllwyl SyT,-Diolchaf i chwi am y Me Mnlwg » roddir ir cwestiwn dirweatol yn. y CYMRO. Nid oes amheuaeth Thad yw beth ra. wneir i'r fasnach feddwol, yn ysitod y rhyfel, yn un o'r cwestiynau pwysicaf i ddyfodol ein. gwlad. Nid digon gorohfygu Germani he-b orchfygu ein gelyn. pennaf a mwyaf dinistriol gartref. Ac os na wneir hyn yn ystod y rhyfel, gobaith gwan fydd gennym i ddiisgwyll mesur dir- westol da drwy y Seneddl am flynyddoedd ar ol y rhyfel. Cydnabyddir y bydd, cymaint o faterion hanfodol erailH yn hawiioi sylw diatreg y Senedd, pan ddaw heddweh., fel mas gellir disigwyl ams-er i bask) mesur dadileugar ar ddirwest. Ac o's felly, yn,,awr yw yr amsler cymeradwy i ddirwestwyr ymuno ac ymarfogi i sicrhau mesur neu gyfnewid- iad a dry yn fantais barhaus i achos sobrw^dd. Os collwn y cyfle curaididl hwn, ni chawn, ei debyg am amser maith. A ydym. yn myned i'w golli am na fyn dirwestwyr ymuno a gweithio. o blaidt yr un cynllun, ond un o'r eiddynt eu hunain P Cytimwn, oil fel dirwestwyr mai-y deuryd i ytrngyrraedd ato. ydyw diddymiad! y fasnach yn ein gwlad a'r byrd. Dyma'r Ganaan Ixyfrydi yr amceriir ei mieddiannu rhyw ddydd a ddaw; ond cytunwn oil hefyd i ddy- wedyd fod hyn, am y presrennol a'r dyfodiol agos, yn hollol anymarferol ac amhosibl. Felly rhaid lino a gweithio am rhywbeth llai delfrydoll a. pher ffaith os am beiddo. gadael i'r cyfle fyned heibio heb ennill dim. Credid unwaith y llwyddid i gael gwa- hardddad dros dymor y rhyfel a diilarforgiad" ac ym- unodd iniloeddl lawer heblaw di.rwrestw3'r i weithio yn egniol o'i blaid. Ond er gofid cialon i bob dir- westwr, rhaid cydpabod fod rhagolygon y cyniUun hwn yn mymed yn lliai bob dydd, ac fod Uu mawr o'i bleidwyr yn cefnu arno, am y credanti ei fod yn amihoisdbl. ac anymarferol am y, presennol. Yn He gwahardd bragu, mwy o ddiod a wneir. Teimlai llawer hefyd o ddirwestwyr egwyddorol fod y cyn- lilun yn ddiffygiol am nad oesi ynddo ddarpariaeth i gwtogi rhyddid a rhwysg y fasnach ar ol y rhyfel. Onid gwell ihywbeth llai derbyniol yn awr, ondl un a fydd yn aros mewn gweithreddad o blaid ddrwest ar oli i'r rhyfel ddarfod ? Cynllun arall y rhoddwyd .ac y rhoddir sylw arbennig iddo ydyw Pryniad y Fasnach gan y Llywodraeth,. Dileu y budd a'r elw persionol yn y fasnaob a'i dwyn yn eiddo a than reolaeth y Llywodraeth. Gwyddom fod ein Prif- weinidog presennol, a llu mawr eraill, yn bleidtwyr i'r cynllun hwn. Ond gwrthwynebai llawer o ddir- westwyr ac eraill ef am y Credent ei fod yn gynllun rhy gostus ac ansicr i diroi allan yn fantais. barihaus i ddirwest yn y dyfodol. Diau fod rhesym.au cryf- ion dros; wrthwynebu pryniad pan na chysylltir dim arall gydag ef. Ond erbyn heddyw dygir i sylw ac ystyriaeth Cym.ru gynllun1 nrewydd" sef Ilryniadi y Fasnach a Dewisiad Lleol. Ac yn ddiosl symuda hyn lawer o'r gwrtfewj-nebiad a deimlid i'r pryniad ar ei ben, ei hun, oblegid adfera i'r bob! yr hawl i benderfynu a ddlymunant i'r fasnach barhau yn eu plitii ad Deidlio. Ac yn awr pan mae gl,vaharddli,acl, yn 01 pob tebyg, allan o'r cwes!Üwn,O'ni ellir cael undeb ymhlith dirwestwyr Cymru o blaid cynlDun a jrmddengys yn bosdbl i'w sylweddoli yn. ystod' y rhyf'el, ac a erys ar ol y rhyfel! i'w ddefnyddio i leihau tafarndai, ac mewn llawer eymydbgaeth a sir fe enillla'r cynllun yn y ffurf hon filoeddi o dddrwest- wyr o'i. blaid yn y dyfodol agos1. Mae rhai ugeiniau o weinidogion wedi datgan: yn barod eu cefnogaeth i'r cynllun, a rheswns, da paharn. y gwna.n,t hwy ac era:illi liiyn ydyw: — (1) Credan;t ei fod yn gynllun y by;dd ddrwest ar ei mantais yn ddlirfawr, drwyddo, ac mai efe yw yr unig un tebygol d fyned drwy y Senedd yn ystod y rhyfel. Pa fudd sydd mewn hawlio torth gyfan os na cheir hi, ond gwell. cael banner torth na dim ? Gwyddom fod y PrifWelniidlog ofc blaid y cynllun, ac nid peth bach: yw sicrhau ei gefnogaeth gref ef. Tybed fod rCymro na chred fod y Prifweinidog yn carur gwir Iwyddiant ddrwest ar' ol ymdrechu drosti ar hyd ei oe,s P A yw Mr. Lloyd George yn argym- 1-ielll: cynllun, i Gymru na chred o eigion ei gaJon fod bend-iith. annihraethol ynddo i sobrwydd? Am nas gall miloedd1 gedlu y bradycha'r Prifweinidog achos dirwest., ac am y credlant ei. fod1 yn gynllun gwir dda ac yinarferol, ac nad oesi un. arall felly yn y golwg, pleidiarit ef. (2) EnilLa'r cynllun ddirwestwyr ac arweinwyr yr Eglwys SefydTeddg a Phlaid Llafur o'i, blaid,. Ac yn sicr nidi ystyriaeth ddibwys o b1.aid y cynllun yw hyn. Fe fethwyd sicrhau -gwaharddiad i raddau pell amna enillwyd cefnogaeth y rhai hyn. (3) Ameana'r cyntlun ddwyn gwelliant pafhaol i berthynas Cymru a'r fasnach. 'Nid rhywbeth' dros dymor y rhyfel ydyw, ac yna adael: i'r fasnach .ad fed'diannu ei ribyddidi a'i rhwysg iar ol y rhyfel. Onid yw dlirwestwyr ar byd y blyhyddiau wedi galw am bawl i'r bobl i benderfynu a ydynt am dafam neu dafarnau yn eu cymydogaeth ai peidio ?' Y mae Dewisiad Lleol yn y cynllum hwn yn cynnyg hynny iddynt. (4) Os dymtma rhywum wybod' pa fodid y gweith- reda cynllun pryniad y fasnach yn Car lisle, lie y ma,e'n a,w-r mewn arferiad, darllennedi bamffledyn, The Truth about Dire:ct Control in Carlisle," gian ty Parbh. G. Brammvell, Evens, gwénidog gyda'r Wesley aid yn Carlisle, a chaiff weled pa un ai da, ai dtwg yw Pryniad y fasnach. Gwrecsams. J- T. JONES,

v Yng nghyfarlfiodl pregetbu Resoliven, Medi 2 a 3, gwaslanaerthwydi gam y Parchn. John) Hughes!, M.A., a D. Evans, gweinidog yr eglwys. Gw^sanaethwyd yn uchelwyl flynyddol Penuel, Ferndale, gan y Parch. W. Prydderch,, Abertawe, a Dr. Williams, Casimewydld. Cafwydl cyfa-rfodydd grymus ia,wn, •

""hf.'i.r, Y GOLOFN GENHADOL. Y Ddiweddar Miss Elizabeth. Williams. Yr oedd' marwoLaeth Missi Elizabeth Williams yn un o golledion. mwyaf ein Cenhadaeth yn yr India. Yr oedd ei phrif nodweddion yn hysbySJ i bawb a ddaetb i gyffyrddiad personol a hi,ei chrefyddol- deT dwfn ei ffydd gref yng Nghrist, ac ym Muddiug- oliaeth yr Efengyl yn India ei gwroldeb ei chariad angerddol at ferched yr India ei hymroddiad cysegr- edig i'w gwasanaeth hwv er mwyn Crist. Yr oedd heblaw hynny ym rhyfeddol o fedrus mewn amryw gyfeiriadau. Nid anfynych y clywyd hi yn ystod ei Srhosdad yn y wlad hon yn annerch cynulleidfa oedd gyda dylanwad mam. Yr oedd, ganddi ddawn eithriadol i gyfrannu addysg, a gwnaeth: a allai i ymgydtnabyddu a'r cynHuniraJUi 'a;ddysigo.l ddweddaraf. Yr oedd wedi darllen llawer ar feddyginiaeth, ,ac wedi bod trwy ami i gwrs i ymberffeithio yn y wybodaeth honno yn ystod ei. furloughs,, a hynny ar ei thraul ei bun, fel. y gallai fod o fwy o wasan- aeth i blant a merched India. Gwnaeth waith rhag- orol yn ystod y tair blynedd eyntaf y bu yn Sylhet, ac yn Silchar llwyddodd hi a Miss. Laura Evans i sefydlu ysgol newydd ragorol i enetihod yn y dref. Yn 1907 dychwelodd, i Sylhet gan roddii ei sylw mwyaf arbennig o hynny ynilaeii i'r gwaith meddyg- ol. Bu ei dylanwad trwy hynny yn y teuluoedd yn help dlirfawr. i Miss Morgan ail godi yr ysgol gen- hadol yn y dref, a'i dwyn i sefyllfa sydd yn ennyn parch ac edmygedd y rhai fydd yn ymweled a hi ar ran y Llywodraeth. Rfaoddasai ei bryd, ar gael ysbyty i ferched yn Sylhet, ac yn! ystod ei furlough diweddaf yn y wlad bom, casgiodd dros i,3oop. tuag at hynny. Bwriadlai orffen y swm hwnnw yn 2,OOOp. o leiaf. Dyma air a ddywed Miss Morgan am dani Mae dros saith mlynedd ar hugailll er pan ddaetb gyntaf i Sylhet. Nid oesi yn y dref hon odid neb nad yw yn ei had-nabod, nac ond ychydig dai na fyddai ar ei thro yn ymweIoo a hwy. Yr oedd yn wiir gyfeillies i luoedd, teimlir colled wirioneddol ar ei hoi, ac nid hawdd fydd llanw y bwlch." Cyf- ieithodd Hanes bywyd Chundra Lela, yr offeiriades Hindwaidd, i'r Gymraeg. Yr wythnos hon derbyn- iwyd cablegram oddiwrth y Parch. J. W. Roberts, B.Sc. yn hysbysu fod taref Sylhet yn. cynnyg tir. a Siwm o arian, i'r Genha.diaeth tuag at godi ysgol newydd i ferched er coffadwriaeth am dani. Dis- gwylir hefyd i'r G^nhadaeth gyfrannu tua 1Op. tuag ati. Y mae hyn yn dystiolaeth eithriadol iawn, yn dod oddiwrth Hindwiaid a Mahometaniaid, i werth ygwasanaeth a gyflawnwyd gan ein hannwyl chwaer yn eu pHilth. Os nad ydynt yn harod i dderbyn Crist fel eu Gwaredwr ac i wneud proffes o hono, da gweled eu bawydrfi i gydnabod1 yr hyn a wneir dan ddylanwad Ysbryd. Crisfc i'w teuluoedd. Pwy wyr nad all hyn arwain llawer o honynt i feddwl yn fwy difrifol am genadwri yr Efengyl, fel y traddodir hi iddynt gan edn cenhadon. Y mae y Cristionog- ion yn yr India,, fel ninnau yma, yn bendi:go Duw am Iddo alw ein chwaer yn ieuanc i'r gwaith mawr hvro, ac am Iddo ei chynnal ynddo hvd y diwedd, a'i Jwyddo yn llawer mwy mag y gall llygaid dyn yn awr ei weled, nac vstadegau ei ddangos. Pa ryw fath. ffydd oedd yn angenrheidiol i weithio am gyf- nod mor faith i baratoi fforddi yr Arglwydd ? Bydd- wn yn ddiolchgar iawn am unrhyw rdddion oddi- wrth rai o hen gyfeililion Miss. Williams tuag at sicrhau adeilad teilwng, a'i ddodrefnu yn addasi, l g,adw ei benw mewn coffadwriaeth yn Sylhet. Dyled y Genhadaetb. Yr ydym wedi derbyn amryw roddion ym ddi- weddar tuag at symud, dyled y Genhadaeth. Heb- law y rhoddion sydd wedi eu hanfon, i rai Trysor- yddion Sirol. talwyd! y symiau a gamlyn yn union- gyrcbol i'r Trysorydd Cyffredinol1: —- .,p £ 9. d. Mrs. William .Thomas; Mrs. Herbert Williams; 'Mr. & Mrs. R. J. Thomasl, Er Cof am y diweddar Mr. William. Thomas, 5, Aigburth Drive, Liverpooli 500 o o Mr. & iMrs. John Owen, Chester 100 o o Mrs. Lloyd Jones, Llandinam 50 o o Mr. John Lloyd Jones, do 5 0 0 Lieut. leuan Lloyd Jonesi,, do 5 0 o In Memoriam, Capt. E. Lloyd Jones, do 5 0 0 Do. Cant. Ivor T. Lloyd Jones, db 5 o 0 Mr. J. P. Williams, Ty Newydd, Gwalcb- mai 10 ° 0 Mrs. Matthew Davies, Cartrefle, Llanrwst 10 o o Un o Feirion 5 o o Mr. & Mrs. Owen Jones, Factory, Rhos- hirv,ia,en 5 0 0 New Brighton 49 o o Dy'ffryn 'Qomwy 26 18 6 Pentrecelyn, Dyffryn CMyd 4 13 6 Sir Benfro I. 8 3 6 Seion, Henllan St., Dinbych 2 2 6 Fron, Dinbych 2 18 4 'Mr. E. Morris., Liverpool Terr., Corwen 020 Pe deimla y Cyfeisteddfod yn ddiolchgar i'r brodyr ag y mae cyfrifoldeb y casgliad, hwn arnynt os gwnant ymdreoh i'w gwblhau allan o law. De- iall-wn fod symiau yn Haw rhai Trysoryddion Sirol, a bydd ym dda gennym os trosglwyddant y symiau hynny i'r Trysorydd Cyffredincl cyn gynted ag y gellir. Yr eiddoch yn ffyddlawn, Liverpool, R. J. WILLIAMS, 14, Medi, 1917.

-¡'mS;¡;¡II:1.¡; ac yn prisio amser yn briodol, yn parhau yn ddibalL yn eu llafur meddyliol, ac yn byw i'w dyledsiwydd- au ymarfftrol'. Y mae"GI!ig Ddu" yn colli golwg air un ocbr i hanes y bechgyn o'r Atbrofeydd sydd yn yrhyfel heddyw. Bydd. y bechgyn sydd ym Meso- potamia a Sakxnica a F frainc heddyw yn. well pre- gethwyr am eu bod wedi bod yno pa mor gas bynoiag ,yw rhyfella i'w lien aid. Pan ddeuanit yn eu "hodau dyma'.r berchgyn y bydd y wlad am wrandio arnynit, • ac nid y bechgyn sydd wedi oedsio dianc-jin y prawf- ddycLd heddyw. Y mae Mawer o'n" pregethwyr ieu- ainc yn yr R.A.M.C., ac y mae y gwaith h-wnnw er ei gal,edri mor gysegreddg a dim ar y ddaear hon. Synais. glyw,ed am un gwr ieuanc yn cwyno er ei" fod yn yr R. A. M. C. oberwydd. iaith isel a buchedd y dyndion oedd yn yr un unit ag ef, ac yinitau a'i fryd ar bregiethu yre,fengyl i becbaduriaid y byd Gedsdd gan ei Gyfarfod Misol i giael, symuddad iddo. i le arall. Mor anhtbyg i ysbryd ac arfer y Meisrtr Tybiaf mai gyda'r gwaethaf o bechadurdaid yw lie pregethwr, meu pah asm: yr amfonir cenhadon i India a China ? Cas yw y rhyfel i'Œ11 calam, ond yr ydym ynddd, ac nid oesl gan ein dyntion ieuadmc sydd a'u bryd a'r y weinddogaeth fwy o bawl. i fod alilian ohond nag un- rlhyw un o'r bechgyn eradll. 'Mrwyaf yn y byd yr alWlnl i wneud ysigoliori proff- wydi fel yn IsTael!,gynt fe gollir y grym a'r gafiael yn y gemedl. Yr eiddoch, t GWLADGARWR.