Y Cymro

Anfantais yr Hin. Yn anffodus daeth y gwlaw i lawr yn llif y ddeu ddydd dilynol, a phrofodd hynný yn an- fantais fawr i symud ymhellach ymlaen. Y mae'r iseklir tywodlyd yn Flanders ar y gOreu yn dilr anodidil symud ymlaen yn gyflym drosto ond gwneir ef yn hollol ddiobaith pan y try'r gwlawogvdd ef yn gors ddyfrllyd, ac y gor- chuddir ef gan ddyfroedd oddigerth y twyni tywod a ymgodanI fel man ynysoedd yipa ci thraw. Dan yr amgylchiadau anfanteisiol hyn, ni ddylem ryfeddn i'r gelyn yn ei! wrthymosod- iadau lwyddoi -gi:pio yn ol am eraiyd rai o'r safleoedd lie yr oedcLein milwyr wedi treiddio bellaf ymlaen., Otid yn ol adrodidiadau di- weddaraeh nis gallodd ddal gafae'l ynflclynt ddim hwy nag, y gwrthymosododd y Cynghreir- iaid yn ol. Dyna ddywed Syr Douglas Haig yn ei adrodd'iad nos Iau," gyraso'm y gelyn yn ol ar bob pwynt a llwyddasom i gwbl ad- sefydlu ein llinell." Ond hyd yr adeg yr ysgrifennwn, oherwydd anfantais yr hin, buddugoliaeth dydd cyntaf y rhuthr yw'r cyfan y llwyddwyd i'w chael a'i chadw; ondpa faint bynnag y siom oherw ydd yr atalfa anocheladwv yma, ni ddylid anghofio ei bod yfi fuddugol ■ :ci ,iaeth a.c vn oruchariaeth ardderchng.

Ymson y Caisar. Ac eto, ni ddylpm edrych gormod ar yr ochr dywell. Os y didwyllwyd ni am nerth Ger- mani yn ystod dwy flynedd cyntaf y rhyfel, ni ddylem anwybyddu nac anghofio'r gwahaniiaeth a'r cyferbyniad a wnaeth y drydedd flwyddyn, a adlewyrchir mor ddigamsyniol yn nhon ac ysbryd datganiadau Germani a'r Caisar. Y mae pawb wedi darllen proclamasiwn y Caisar i'r milwyr ac i bobl Germani ar ben y tair blynedd; ac nid oes eisiau ond cymharu y dat- ganiadau diweddaf hyn a'ii ymfflamychiadau trahaus a ffrostgar yng nghyfnod cyntaf y rhyfel i weld gymaint y mae pro,fiad; y flwyddyn ddi- weddaf wedi ei sobri a'i ddofi. Gwir ei fod yn dal i ymffrostio ac i geisio sicrhau ei bobl fod gqrchfygu Germa-nii yn amhosibl. Ond, sylwer ar y boen a gymer i wneud allan nad yw y rhyfel o ochr Germani ond rhyfel amddiiffyn- ol. Ei unig adldiemcl i'w ddeiliaid yn awr yw y profa nerth Germani yn ddigollol i atal i,'w geljTnjion ei dinistrio. Wrth gwrs, ceisiai y Caisar, dair blynedd yn ol, roi rhyw argraff xnai rhyfel amddifFynol oedd y rhyfel ar lu .Germani; ond y pryd hwnnw yr oedd yn rhy sicr yn ei feddwl ei hun o oruchafiaeth fuan ar ei holl elynioni, i gelu ei uchelgais a'.il sicr- wydd am ddarostwnig y gwledydd allan o Jaw. O'r cychwyn ceisiai daflu'r eyfrifo,l,d,eb am y rhyfel ar ei elynion; ond bradychai ei hun yn ei ddatganiadau bostfawr o allu milwrol Ger- mani i orchfygu'r byd. Yn awr, pan y mae wedi tynu'r byd yn ei ben, oeisia wroli ei filwyr a'i bobl trwy eu sicrhau fod digon 0' nerth ynddynt i wneud yn amhosibl eu trechu a'u darostwng. Pa. mor anielwig bynnag oedd ein breuddwyd ni dair blynedd yn ol, y mae breuddwyd y Caisar wedi profi yn amnhraethol .fwy disyiwedd a thwyllodrus. Dymuniad pen- naf y Caisar ar hyn. o bryd yw cael rhyw fath o heddwch cyn i'w orsedd gael ei dymchwel ac ■i'w wlad gael ei darostwng i stad nas gall ddisgwyl adnewyddti ei nerth' il wneud ail- gynnyg am orchfygu'r byd.

"k'M" _>r-- Yr ITmgrais Ifewydd yn Belgium. Cyn y cyrhaeddodd ei'n sylwadau ar y sefyll- fa yr wythnos ddiweddaf, yr oedd symudiad newydd wedi ei gychwyn gan y Cynghreiriaid yn Belgium. Cofir fod rhyw ddosbarth wedi creu disgwyliadau cynamserol am y symudiad hwn rai wythnosau yn ol, ac ymarn llawer o wyr cymwys i.tarnu wedi rhoi cryn fantais i'r gelyn trwy hynny. Pa fodd bynnag, yr oedd yr olaf yn ei ddisgwyl ac yn gwybod ei fod yn dyfod, er mai prin y deallant yn hollol ymha, ran arbenlliig i edrych am d'ano. Yr oedd yr amlwg ar yr adroddiadau o Germani yn ystod y pythefnos blaenorol ei bod yn liawn ymwyb- odol ei fod1 wrth y drws. Yn ol eu tystiolaeth hwy, yr oedd y -tan-belenniad; a, ragflaenai'r symudiad ar raddfa fwy ofnadwy 11a dim a gymrodd le er dechrell y rhyfel, a rhydd hynny rhyw syniad egwan inni am oirnest y gynnau mawr cyn y frwydr. Gyda'r wawr fore Mawrth y rhuthrodd ein milwyr ymlaen, gyda'r Ffrancod yn cydsymud ar yr aden chwith. Rhedai y llinell. a symudai ymlaen am bymtheng milltir o'r Lys i'r Yser; ac yn 01 adroddiacl cyntaf Syr Douglas Haig, llwydd- wyd cyn hwyr yr un dydd i ga.rio allan y cynllun oedd wedi ei dynu allan, a mwy na hynny mewn rhai' manoau. Ar yr adten chw'th, lie yr ymladdai'r Ffrancod, ac ar ganol y llinell, lie yr otedd y PrydeinwjT, gwthiwvd ymlaen lawn dwy filltir o ffordd, a chymrwyd pentrefydd a safleoedd ar hyd y ffordd,—Steen- straate a Bixscharte yn y gogledd, Hooge a Westhoek yn y canol, a La Basse Ville a Hcl- lebeke yn y de. Yn ol y cyfrif diweddaraf a welsom yr oedd y eareharorion- ddydd 1;lWIth tua phum mil; a, bernir fod nerth y gelyn wedi ei wanbau rhywle tuag ugain mil o wyr yn ystod y dydd.

Cydnabod y Milwyr Cymreig-. O'r diwfedd ymddengys fod rhyddid i enwi'r Cymry yn yr adroddiadau, ac i gydnabod gwr- hydri1 ein bechgyn ar y maes. Rhyfedd yr amser a'r drafferth a. gymrodd i gael y gyd- nabyddiaeth syml hon. Er dechreu y rhyfel bu rakl, inni fel cenedl foddloni ar ymladcl a- chyflawni gwrhydri yn y cysgod'. Sonid am weithredoedd nerthol pob catrawd, ymysg y Saeson a"r Ysgotiaid, ac hyd yn oed y Gwydd- elod; ond ni ,chai'r Welsh byth eu cry- bwyll na'u mbli. Onid yw yn ffaith i'r Welsh achub un o'r trychinebau mwyaf difrifol mewn brwydr fythgofiadwy yn y rhan- nau o Flanders yr vmleddir y frwydr bresennoil. Ond nid ydym yn cofio inni weld gair am eu gwrhydri anfarwol mewn unrhyw adrodc118r1 swyddogol. Mor bell ag y gwyddom i. filwyr Swydd Worcester yr ydym yn ddyledus am gadw'n fyw arWriaeth bechgyn Cymru "yn un o argyfyngau mwyaf difrifol y rhyfel; ac yr ydym yn teimlo'n gynnes at Gorfforaeth Worcester am roi cofnod o'r amgylchiadau i fyny yn gyhoeddus, ac am gydnabody ddyled i'r Cymry yn y cofnod. Yr wythnos ddI*,weci,claf Wnaeth y Cymry eu rhan yn ardderchog trwy ddifa. un. o gatrodau enwoeaf gwarchodlu'r Caisar.

vr y Symudiad. Clywsom eisoes amryw yn datgan eu siom- edigaeth fod y symudiad presennol wedi profi yn fethiant ar ol rhuthr y dydd cyntaf. Mae'n ddigon naturiol i'r wlad £lino ar y rhyfel, wedi ta^ir blynedd O' frwydro yn. erbyn gelyn oedd wedi paratoi a darparu ar ei gyfer am genhedl- aethau. Ond yr hyn ddylid ei gofio yw fod y drydedd flwyddyn wedi troi y rhod heb.os nac onibai. Ychydig sydd eto wedi »sy%eddoli beth oedd y wir sefyllfa yn ystod dwy flynedd gyntaf y rhyfel. Y wyrth yw i Germani fethu darostwng Ffrainc a malurio'n llwch hynny o nerth oedd vn ein gwrthsafiad ninnau. Hvd nes y idaem gynnau mawr Lloyd George' i weithrediaiT, yr oeddym, yn ol pob arwydd a chyfrif dynol, wedii ein tynghedu i ddinistr sicr :1 diadfer. Vr oedd mantais Germani yn aruthrol, ac erys yn un o ryfeddodau a1 gwyrth- iau hanes pa fodd y methodd ju^ernaut ar- swydus peirianwaith milwrol Germani sarnu Ffrainc hyd y Sianel, a sicrhau goruchafiaeth ddigamsyniol ar ei gelynion yng ngorllewin Ewrop. Ychydig gyda blwyddyn yn ol, caf- odd ein milwyr eu hunain am y tro cyntaf yn wynebu'r gelyn creulon ar dir cyfartal: a phrofodd yn. fuan fod y llanw wedi troi. nd nid tasg h:nvdd oedd gwneud i fyny am ang-t hyfartaledd y gorffennol. Yn gyntaf oil, rhaid oedd darostwng y caerfeydd amddiffynol yr v gelyn wedi eu gwneud trwy gloddio i! lawr i'r dda,ear a manteisio ar bob brvn a chodiad tir posibl. Credai ei fod wedi gwneud ei safhr.edd ;yn anes rorol; ond profoddy ein symudiadau ar y Somme a'r Anere -ei "gam gymeriad. Wedi gweld hynny l trcdd Ger- ei phrif obaith tua'r mor a'r suddlongau. Ond nid oedd ei gobaith ar y tir wedi llwyr ddiflannu. Er fod ei liinell yn Ffrainc a Bel- glum wedi profi yn rhy wan. i ddal y rhuthr arni, yr oeckl bryniau ar y naill ben a'r Hall yn aros yn ei meddiant., a'r rheiny wedi eu cadarnhau gyda phob. dyfais y gallai feddwl amdani. Ysgubo y rhai'n yma,ith oedd ail ■dasg y Cynghreiriaid, a gwnaed hynny yn. bur effeithiol yn symudiad y gwanwyn diweddaf, gan- y Ffrancod yn y de, a chan ein milwyr ninnau yn Belgium. Unig obaith y gelyn wedi colli'r ysgwjddau pwysig hyn oedd trefnu cylchoedd o linelIaui, eneilio iddynt y naill ar ol y Hall, a cheisio atal y trychineb bygythiedig trwy wrthymosod. Y mae wedi gwneud vmdrech ar ol ymdrech i daro'r Ffrancod yn ol yn y de; ond yn. aflwyddiannus, ac yn waeth nag aflwyddiannus, am fod ei golledion yn yr ymdrech yn aruthrol. Yn awr, gwelir fod y mudiad presennol yn peryglu holl' afael y gelyn ar Balgium. Y mae wedi colli ei holl fanteision yn y symudiadau blaenorol; ac .er nas 'gallwn ddisgwyl i'r symudiad pres- ennol fod yn un cyflyfn, y mae'n cynnwys holl elfennau symudiad buddugoliaethus. Caffed amynedd ei pherffaith waith.

Cynhadledd Llandrindod. Cyfarfu tua, 200 o. gynrychiolwyr gwahanol awdurdodau addysg yn Llandrindod yr wythnos' ddiweddaf i ystyried y cwestiwrn o- gael Cyngor Addysg i Gymru. Nid' oedd ond dau o'r ael- oda.11 Cymreig yn bresennol,Mri. J. H. Edwards ac E. T. John. Gwrthod rhoddi eu cefnogaeth i'r gynhadledd wnaeth y gweddill, gyda'r eithriad o'r Prifwernidog, efe yn rhoi ,,y t, I prysurdeb y rheswm dros ei absenoldeb. Ym- ddengys nad1 oedd gweledigaeth eglur na chyd- welediad brwdfrydig yn nodweddu v Gynhad- ledd, 'ac er y dywedir f^\d 200 vn bresennol, v nid oedd ond 116 yn pleidleisio; ar un O'T cwestiynau pwysicaf fu mewn dadL Prif ben- derfyniad. y Gynhadledd oedd yr un a' gynhyg- iwyd gan Mr. W. George o blaid trosglwyddo holl hawliau "r Bwrdd Amaethvddi'aeth a P'hysgota, y Bwrdd Addysg, Bwrdd Canol Cymru,' a'r Ysgrifennydd Cartrefol ynglyn ag Addysg Cymru i. Gynfror Addysg Cenedlaethol^ Cymreig. Wedi dadl faith pasiwyd egwyddor y cynhygi'ad. Penderfynodd y Gynhadledd, hefycl,yn erbyn protest v ddau aelod Senedd- ol oedd yn bresennol,-i ffurfio Cyngor Cenedl- aethol, yn cynnwys 9" o aelodau wedi' eu dewis can vr awdurdodau addvsgi presennol. Mae yn ddigon edur nad oedd v Gynhadledd1 wedi' .llvrvddo i ennir y w] d r 7 CA n raid aros cyn y ceir 2 r hadledd vn arwain. yn v yfeíHadi(1wn. Ceir c'1fle rhagllaw i gyfeirio yn helaethach at amryw-o'r cwestiynau fu dan sylw a.'r dadleuon.