Y Cymro

>- ,n_ '<=- --=. LLYTHYR 0 DY'R CYFFREDIN. DYDD SADWRN. MESUR YR YD. Seinivyyd llawer alarwm uwchben yr argyf- ■'wng pôlificaiddddydd Llun. Ond fel y digwydd bob amser pan y disgwylir argyfwng, nid yw byth yn cymryd lie. Dydd Sadwrn der- byniodd yr Aelodau chwip arbennig gyda'r pellebr, yn dweyd y byddai gwelliant i Fesur yt Yd yn cael ei gynnyg ddydd Llun, yr hwn, 4 pe y cerid ef, a, ystyriai y Llywodraeth yn bwysig, ac y byddai iddi ddeall hynny fel pleid- lads o ddiffyg ymddiriedaeth. Eiddo'r Arwein- ydd Llafur üe'Qicl y gwelliant yn y Mesur ar yr hwri yroecfcl yr argyfwng yn dibynnu. Y cwestiwn ydoedd a fyddai i isafbris cyflo, y 0 llaiurwr amaetbyddol fed, fel yrry Mesur, yn 25 s. neu fel y cynhygid yn y gwelliant yn 30s.. Yr ccdd y Llywodraeth yn benderfynol o sefyll at y 25s., ac yn ddiameu yr oedd rhesymau dros hynny. Drwy fwyafrif o yn agos i 200 y t, galluogwyd hwy i adael y ffigdwr yn 258.

COSTAU-Y RHYFEL. Dydd Mawrth gofynodd Mr. Bonar Law am y Vote of Credit' mwyaf mewn hanes, y swm yn ^65 0,000,000. Cyfyd hyn y cyfanswm am y flwyddyn ariannol i i~i,500,000,000, a gwna y cyfanswm llawn er dechreuad y rhyfel yn ^5,292,000,000. Danrrhosai y Papurau Seneddol fed yn angenrheidiol cael yr amcan- draul ychwanegol hwn er mwyn talu v costau yn ystod y flwyddyn yn. diweddu Mawrth 31, Y. .1 1918, tuag at draul y Llynges a'r Fyddin, ac yn gyffredinol at yr holl gostau dros ben y rhai, y paratoir ar eu cyfer drwy grants cyffredin y Llywodraeth. Bwriedir cynorthwyo y cyflen- wad bwyd', symbylu parhad masnach a diwyd- iannau, a lliniaru tlodi. Dychrynir y Ty yn ddirfawr gan y cynnydd parhaol yn nhreuliau y rhyfel. Methai geir- lau ei ddarlunio pan oedd yn hanner yr hyn ydyw heddyw. Dyma'r ffeithiau:— Trc,.ii,au a.r "fi-,tale.dd. Amcangyfrif y Budget diweddaf ^5,411,000 Yr hyn oedd mewn gwirionedd am y 112 dydd diweddaf 6,795,000 Dros ben yr amcangyfrif ,384,000 .41. Hynny yw, yr ydym yn gwario oddeutu saith miliwn y dydd. Ac nid yw yn diweddu yna. Bydd y cynnydd yn nhraul y Ddvled, fel y dy- wedodd Mr. McKenna mewn araith oedd yn ta.ro'r boel ar ei phen, yn filiwn arall y dydd erbyn diwedcl y flwyddyn axdannol, a,c felly bydd y treuEau dyddiol yn wyth miliwn o bun- nau. Mae Prydaih. Fawr eisoes wedi Thoden: 1025 miliwn o bunnau d'r Cynghreiriaid, o'r rhai nid oedd ond 1-46 miliwn i'r Trefedigaeth- au. Y mae cynnydd y treuliau dros yr amcan- gyfrif yn awr yn 155 miliwn o bunnau. Gwneir hwn i fyny fel y canlyn:— Traul dros yramcangyfrif,- 1. 1'r Cynghreiriaid ^63,500,000' 2. Treuliau ar gadarpar 12,000,000 3. Traul ar items amrvwiol 15,000,000 4. Traul y Fyddin, gwlan, &c. 64,500,000^ 5 5,000,000 'I Yr oedd y Canghellor yn dawel nad oedd a wnelo'r gordraul yn item 2 ddim a'r codiad yn y prisiau, fod y gordraul yn 3 yn bennaf yn gynnydd yn y swm wariwyd ar fwyd, ac fod y cynnydd yn 4 yn ordraul as; yr oedd y rhan fwyaf ohono yn gyfryw ag a ddeuai yn bl, megis y swm dreuliv/yd ar daliad'au i Filwyr y Trefed- igaethau, gwlan, &c. Ni wnacth y Canghellor end dweyd y ffigyrau yn urag, heb fawr ddim nodiad arnynt. Ond amhosibl oedd i neb beidio sylweddoli fel y safai wrth y bwrdd, mor drwblus yr oedd, a baich mor fawr a gariai! Yr oedd gan Mr. C Bonar Law air i'w ddweyd ynghylch yr atalfa. a pranfyddodd, ar y gwario yn y gwahanol adranrfta, a chredai y synnai y Pwvll, r sydd ar gaelel benodi, pan yr aent i arch^ilio, beth svdd yn. cael ei wneud. Ter- lynoldp:yda'r sylw, er nad oes modd i'r dull o dreulio y fath swm barhau yn ddidddwedd, eto yr oedd ef yn ffyddiog na rcddid atalfa ar ymdrechion Prydain Fawr oherwydd prinder arian. Yna dilynodd Mr. McKenna, a daliodd sylw y Ty yn uniongyrchol trwy ddweyd os yr ad y Treuliau dros rhyw derfyn neilltuol y byddai yn niwed i'r genedl. Dadl Mr. McKennaydoedd hyn,—mae gwario yn ol fel y gwneir yn bres- ennol yn gblygu i.,nflation of currency,' a golyga hynny godiad mewn prisiau, a dibenna codiad yn y prisiau mewn anfoddlonrwydd llafurawl, ac y mae hwnnw mor beryglus a gorchfygiad milwrol. Yr oedd yn bryd i'r ochr ho-n i'r cwestiwn gael ei osod allan, a gwnaeth Mr. McKenna hynny yn dda iawn. Sdcrhaodd Mr. Bonar Law mai ei unig amcan oedd ei gynortbwyo ef. Nid cwestiwno feirniadu y Llywodraeth yd- oedd, ond eu helpu i reoleiddo y treuliau. Yr oedd yn ddyledswydd ar bawb i gynorthwyo y Canghellor. Rhagwelai Mr. McKennadreth incwm o 8s. 4c. yn y bunt, yr hon fyddai yn faich o'r mwyaf llethol ar ddiwydiant. Daliai ef mai nid gorelwa oedd y prif ach-os o brisiau uchel, ond y chwyddiant yn y currency y cyfeiriwyd ato, a siaradodd ar gyn'lun y Llyw- odraeth i dynnu i lawr bris y dorth swllt bres- ennol (quartern loaf) i 9c. trwy i'r Llywodr- aeth wneud i fyny y gwahaniaeth. A yw hyn yn ddoeth fel mesur rhyfel ? Oni fyddai yn arwain i fwy o fwyta bara, yr hyn sydd mor bwysig i'w osgoi? Yr oedd yn ofnus y byddii i'r polisi hwn gael ei gario at bethau eradll. Unwaith y dechreuwn werthu unrhyw nwydd o dan y cost price ar draul y Llywodraeth, ymha le y diwedda? A pha faint gyst y' dull hwn? Bydd pob ceiniog a dynnir i lawr ym mhris y bara yn golygu colled o 12 i I3 miliwn 0 bunnau i'r Llywodraeth! A yw y Llywodr- aeth i chwilio am 36 miliwn o bunnau mewn trefn i ddwyn i lawr bris y dorth i 9c. ? Tafl- odd Mr. Bonar Law air i mewn yma trwy ddweyd nad yw y ffermwr i gael ei dalu y pris marchnadol llawn 0. 78s. y chwarter!! Cyd- nabyddai Mr. McKenna y byddai i hynny dynnu i lawr rhyw ychydig yn y ^37 miliwn, y rhai fyddai yn gorffwys ar ysgwyddau y trethdalwr, ond beth ddywedai y, ffermivyr pan y gwneir hwynt il werthu eu hyd am brisdau is na'r rhai a gant yn y farchnadagored1

YR WYTH COMISIWN. Gyda phrydlondeb canmoladwy, mae yr wyth comisiwn benodwyd ychydig dros fis yn ol i wneud ymchwiliad i achosion yr anesmwythid ym myd llafur, wedigorffen eu gwaith, a chyf- lwyno eu hadroddiadau. Oddiwrth y crynho- deb baratowyd gan Weinidog y Pensiynau, gwelir fod pob Comisiwn wedi dod i gasgliadau terfynol gyda golwg ar yr achosion o anes- mwythid ac a'r meddygilniaethau ddylid eu cym- hwyso at hynny. Y materion y cwynid yn eu cyIch ydynt,— i. Pris uchel y bwyd, a dosbarthiad ang- hyfartal y cyflenwad ohono. 2. Y rheolau caeth o dan Ddeddfau y Defn- yddiau Rhyfel, a diffygymddirièd parthed ad- feriad rheolau yr Undebau Llafur. 3. Y modd y cerir allan Ddeddfau Gwasani- aeth Milwrol, a'r diffyg cydweithrediad sydd rhwng gwahanol adrannau y Llywodraeth sydd yn delio a. Idafur. Cwyndon eraill a nadir ydynt diffyg; tai, blin- der llafurawl, taliadau dan Ddeddf yr lawn- dal i weithwyr, a'r cyfyngiadau ar y ddiod. Mae argymhellion y Comisiwnfel y canlyn: CIY i. Prisiau bwyd: Gostyngiad uniongyrchol yn y pris, a chostau cynhyddol bwyd i gaelei ddwyn .i raddau gan: y Llywodraeth. 2. Cynghorau Llafurawl: Pob masnach i gael cyfansoddiad arbennig, ac egwyddor y Whit- ley Report' ti gael ei fabwysiadu. 3. Dylai Llafur gymryd' rhan. yn amgylch- iadau y whyjwriaeth fel partneriaid ac; nid fel gweision. 4. Dylai yr uchafbris o £,1 dan Ddeddf yr lawndal i Wedthwyr gael ei godi. 5. Dylid hysbysu cynllun i sicrhau tai. 6. Dylai; fod cymundeb agosadi rhwng y meistr a'r gweithiwr. 7. Dylid gadael mwy at ddoethineb Pwyllgor y Pensiynau wrth dfdelio a. dynion ryddhawyd o'r fyddin. 8. Dylai cyflogau amaethyddol yn y Dosbarth gorllewinol, yr hwn sydd yn awr mo'r isel a 14s. i 17s. yr wythnos, gael eii godi i 25s. yr wythnos. 9. Nad oes pobl dduon (' coloured labour ') i'w cymryd i wasanaeth yn y poTthladdoedd. Ffaith darawdadol yw fod yr holl adroddiad- au bron yn unfryd unfarn ar y pynciau.