Y Cymro

MANTEISION TYBIEDIG CEN- EDLAETHOLI, I (a) SYMUD Y VESTED INTEREST. GAN Y PARCH. G. PARRY HUGHES, MORFA NEFYN. VII. HONNIR fod y manteision a ddeillia i'r cyhoedd trwy Genedlaetholi yn lluosog; ond rhaid i ni ddetlhol, 'a chylfyngu ein sylw i ddau neu' dri o'r petihau 3Jg y dyry cefnogwyr y cynllun fwyaf o bwyslaJis arnynt, a cheisio edrycih a ydyw y cynllun mewn g-wirionedd yn sicrhau y man- teision hynny ai nad yw. Wrth ymresymu ar fater fel hyn, rhaid boddloni ar ymresymu at y tebygol. Dyna wna cefnogfwyr y symud- iad. Nisgall ei wrthwynehwyr wn-euthur rhagor. A'r pwnc ydyw ar ba ochr y mae y tebygolrwydd gryfaf, wrth gymryd pob peth i ysityriaeth. Penderfynir hyn trwy ddal y Icwestliwn yn wyneb profiad, hanes y fasnadh, dhwant am y ddiod, dull y Sened'd o weithredu mewn amigyl'dhiadan neilltuol, aflwyddiant cynlluniau i ddiwygio'r fasnach, llwyddiant cynlluniau i'w diddymu. Gan fod yr ysgrif- y ,r au hyn wedi myned eisoes yn feithach nac y bwriedid ar y dechreu, hi cheir dilyn ar ol y pwyntiau hyn bob yn un ac un. Ond bydd effaith y naill a'r llall ac (hwyraely yr oil ohon- ynt, ar y sylwadau a wneir. Un o'r manteision pennaf a ddeililia i'r cy- hoedd oddiwrth Genedlaetholi, meddir, fydd gwneud i ffwrdd a'r hyn a elwif yn 'vested in- terest.' Ar ba ochr y mae y tebyg-olrwydd, a barnu oddiwrth y "cynllun," yn yr achos hwn, fod y 'vested interest' yn cael ei symud, ai ynte ei fod yn aros? Y mae symud y 'vested interest' yn golygu, mae yn debyg, os gwneir y faisn-adi yn ieiddo i'r wladwriaeth, y bydd hynny yn g-wneud i ffwrdd a'r egwyddor o ehv personol sydd ynglyn a'r fasnach yn awr. Bydd pawb yn dal yr un bertihynas a'r fousnes. Ac ni bydd gan neb fwy o 'interest' na'u gil- ydd yn y fasnach mwyaoh. A chan na bydd g-an neb ddyddordeb budd masnachol yn y busnes, ni bydd gan neb ddyddordeh chwant i yfed Rhyfedd iawn! Ni wydäem ni erioed o'r blaen mat er mwyn y tafarnwr yr arferaii Sion If an fyned ar ei spri. A iphian y gxjfyn- em iddo etf ei hunan, ei ateb bob amser, fydd- ai, mai aim ei fod yn lei'cio'r ddnod a dhwm- peini'r hog-ia. Yr oedd natur dd'ynol lond Sion If an, er ei fod ynffond o'r ddiod. Eithr nid ymddengys fod cefnogwyr y syrwudiad newydd wedi; icymryd cymhellion Sion Ifan i ystyriaeth o gwJbl. Pa fodd1 bynag am hyn, car- wn fyned ymlaen i ddangos fod y telbygolrwydd yn fwy, ac yn gryfadh o blaid y syniad y bydd y 'vested interest' yn parhau nac o blaid y syn- iad y symudir ef trwy Genedlaetholi. Y mae yn wir, os prynir y busnes y byddwn bawib, o ran cwestiwn o berchenogaeth, yn dal yr un berth- ynas a'r fasnach. Ar yr un pryd, bydd yma nifer mawr yn dyfod i gysylltiad mor agos a'r busnes, yn ei weithiad allan, fel y bydd yn anhawdd iddynt beidio teimlo mwy o ddydd- ordeb ynddo nac eraill; a bydd y dyddordeb hwnnw yn cael ei ddeffro am y bydd eu cys- ylltiad hwy a'r busile,3, yn dwyn perthynas a'u bywoliaeth. Bydd rhai yn infestio eu hunain, eraill eu hamser, a llaiwer y cwbl a feddant i'r amcan o; dderbyn budd bywoliaeth oddiwrtho. Pa faint o debygolrwydd sydd yn y fan yma fod yr egwyddor o elw personol yn cael ei sym- ud trwy Genedlaetholi y fasnach. Dywed rhai mai ewes,tiwn i 'financiers' ydyw cwestiwn y 'vested interest.' Yr wyf yn. ameu hynny. Yr oedd un cyfarwydd a ffigyrau yn aros' gyda mi pan yr oeddwn yn ccisio astud- io adroddiiad y pwyllg'or yn Hydref diweddaf; a manteisiaiis ar ei brofiad. Ar yr un pryd, yr wyf yn dal mai nid cwestiwn i 'financiers' ydyw yr un sydd dan sylw. Dylai pob treth- dalwr wyibod Ipa un a ydyw y 'vested interest' yn aros, ai ynte a ydyw yn cael ei symud trwy Genedlaetholi. Cwestiwn yn codi ar 01 i'r 'finandiers' wneud eu hym.cthwili.ad a Chyflwyno eu had rod di ad ydyw hwn. Ac y ma.e yn syn fod neb yn camgymeryd y naill am y Hall. Cwestiwn. i synwyr cyffredin, a chwestiwn i bawb ydyw. Ac un pwysig" hefyd. Gofynir cefnog-aeth y cyhoedd i gynllun Cenedlaetholi yn gyntaf a phennaf oil, ar y tir ei fod yn sym- ud pob 'vested interest' ymaith o gysylltiad a'r fasnach. Am hyn y mae yn deg, ac hefyd c fewn cyrraedd gfallu pob trethdalwr i bender- fynu a ydyw y pethau hyn felly. Bydd arian y rhai sydd yn gyfranddahvyr yn y I --e y fasnadh yn awr, yn aros yn y busnes ar Oil ei brynu. Dywedir fod cyfrandd!alwyr yng nghwmniau y fasnadh yn ami yn derbyn o ddeg i bymtheg punt neu ragor o log ar eu harian. Dyweder eu bod, ar ol prynu'r busnes, yn der- byn pedair punt y cant o log, a fydd y gwa- hanaeth rhwng deg a phedwar yn dang-os fod egwyddor y 'vested interest' wedi ei symud o'r busnes. Y mae yn anharwdd gweled nad ydyw yr egnvvddor o log i ddyn ar ei arian yn aros, ac mai yr unig wahaniaeth sydd yn y golwg ydyw y gwahaniaeth yn y swm o log a dderbynia. Petih rhyfedd, ac anatunol ydyw clywed dyn yn dweyd nad ydyw o ddim pwys g anddo pa un a lwydda y busnes y gesyd ei ar- ian ynddo a,'i, peidio, yn unig am fod ganddo bapur yn sicrwydd am y llog y cytunodd arno. Gall amgylchiadau droi i fyny yn y rhai na bydd y papur yma, er fod stamp y lly wodraeth arno, yn werth dim ffyrling- iddo. Fel rheol, ni wna pobl roddi eu harian ar fusnes, os bydd ganddynt amheuaeth a wna efe dalu a'i peidio. Ac yn ami iawn pan y bydd y gair allan fod busnes icwmni yn myned yn ol, prys- ura y cyfranddalwyr i ig-eisiio rhagflaenu y dinistr trwy ofyn am eu harian. Pan y mae dryniion yn g-yffredin yn teimlo dyddordeb yn y peth y gosodant eu hairian arno, onid ydyw yn seinio yn rhyfedd clywed dyn sydd yn rhoddi eli ariian ar y fasnach feddwol yn dweyd nad ydyw o bwys ganddo pa un a, ydyw y busnes yn llwyddo a'i peidio. Meddylier fod gan ddyn gant o bunnau ar fusnes y dditcd, a chant arall ar -fusnes blawd, ac yn derbyn yr un swm 01 log- oddiwrth y cant yn y dchu acihos, a fu- asai rhywun yn ei goelio yn dweyd fod gan- ddo 'interest' ym musnes y blawd, a dim ym musnes y ddiod ? Ond meddir wrthym yr hyn a f-eddylir ydyw fod y rhyddid sydd gan gwm- ni:au y fasnach yn awr yn troi yn demtasiwn iddynt hyrwyddo y busnes er mwyn i'r llogau fynd i fyny. Os ydyw C-ysylltiad y rhai sydd g-anddynt arian ar y fasnacth yn a-wr yn eu tem- 601 i symbylu yr yfed er mwyn i'r llog a 11 fyned i fyny, oni fydd cysylltiad y rhai fydd gan, ddynt arian ar fusnes ar ol ei brynu (yr un rhai) yn eu temtio i symbylu yr yfed, er mwyn cadw y llogau rhag1 myned i lawr? Âc iai nid yr un egwyddor sydd yn llywodraethu yn y ddau achos ? Ac os gelwir yr egwyddor ar yr enw 'interest' yn. y naill achos., paham y gom- eddir i ni ei galw ar yr .tl11 enw yn yr achos arall? Yn rhyfedd iawn, ystyrir hon yn ddadl gref dros Gcnedlaetholi, sef y .g'all dyn sydd' ganddo arian ar y busnes fforddio bod yn ddifater ynghylch llwyddiant y busnes, ac mai y rheswmam hyn ydyw fod y 'vested in- terest' wedi ei symud. Ond hyd yma nid oes neb wed'i g-allu dangos y bydd y 'vested inter- est' yn cael ei symud, a llawer llai profi fod yr hwn sydd ganddo arian ar y busnes yn ddifater ynghylch ei Iwyddiant. Ac hyd yn oed pe byddai y ddad'l hon, y gwneir cymaint ohoni, yn gywir, onid ydyw yn troi yn erbyn. ei ham- ddiffynwyr o aralt? A ydyw pasio dedd.f sydd yn ol tystiolaeth y deddfwneuth- urwyr eu hunain, yn rhoddi achlysur i feithrin y math hwn o "waeth gen i" o ddeiliaid yn adlewyrcliu yn ffafriol ar graffter y proffwydi gwleidyddol? Onid ydyw hwn yr un ysbryd yn un-ion..ag sydd yn llywodraethu cyf ran-" ddalwyr y fasnach heddyw, yshryd 'waeth gen i' am wladwriaeth, am grefydd, am gartref, na moes cyd ag y bydd y llog yn ddiogel? Ac eto ceisia rhai deddfwneutlhurwyr ein cysuro y bydd y pedair punt y cant 0 log" mor ddiogel fel na bydd o bwys, yn y byd gan y rhai a'u derbyniant pa un a aiff y wladwriaeth i ddyl- cd ai p,e,idio,. Heblaw hyn y mae yn naturiol i ni ofyn, a ydyw- yn werth i'r wladwriaeth, neu yn ddoeth ynddi, agor busnes mawr fel hyn tra y mae y dosbarth hwnnw o'r deiliaid, sydd yn dal y bcrthynas agosaf ag- ef, yn dweyd nad' ydynt yn hidio dim pa un a lwydda y busnes a'i peidio. A oes rhyw fasnaebwr yn yr holi wlad a. fuasai. yn anturio a,-or bus- nes dan amgylchiadau fel yna? Ha, busnes anhalwdd ydyw amddiffyn busnes drwg. Wrtih geisio ein perswadio fod y 'vested interest' yn aros, agorodd cefnogwyr y prynu ein Ilygaid niid yn unig i weled fod y 'vested interest' yn aros, ond i weled hefyd fod ei deulu yn aros gydag ef,—teulu'r 'waeth gen i,' cyhyd ag y bydd eu buddiant hwy yn cael ei ddiogelu. Tybier fod dyn yn rhoddi benthyg swm o arian i'w gymydog i g-ychwyn busnes gydag ef a'i fod yp derbyn papur a, stamp y llywodraeth arno am ei arian gydag addewid arno am bed- air punt y cant o log blynyddol. Yn y man dywed rhywun wrtho y buasai. yn well iddo fod yn fwy gofalus, fod eigymydog yn mynd yn ol yn y byd. Yntau yn ateb, "nid ydyv hynny o bwys yn y byd i mi. Y mae gen i bapur am yr arian." Cyn hir cyrhaedda y newydd ef fod y cymydog wedi myned yn fethdalwr. Pa. werth, y diiwrnod. yna, i'r dyn roes yr arian, ydyw y papur a stamp y llyw- odraeth arno ? Yr oedd y papur yn sicrwydd iddo am ei log eyhyd ag y byddai arian yn y busnes. Ond nid oedd ar y papur un math o sicrwydd am y ha,N,-1 wedi i'r busnes ffaelu, ac i'r masnachwr fyned yn fethdalwr. Gwyddai yntau w.rth roddi yr arian fod yn j rhaid i ddyn, wrth infestio ei ari,an fentro an- Iwc yn gystal a. lwc y, busnes. Yn awr, tybier 7 ei fod yn beth posibl i fusnes diod y wiadwr- iaeth fyned i-lawr nes cyrraedd sefyllfa y meth- i dahvr, beth fuasai gwerth y papur a stamp y i lly wodraeth arno, i'r rhai y buasai, ganddynt arian ar y busnes? Onid ydyw yn beth posibl, os nad tebygol y byddai i lywodraeth y wlad ar y pryd f ant-eisio, ar y ddeddf sydd yn rhydd- hau y methdalwr i'w rhyddhau hithau o'r ddyled i'w gofynwyr? Nis gall neb ddweyd pa beth a wnelai y llywodraeth fuasai, mewn awdurdod ar y pryd, mewn amgylchiad. fel t, y yria. Dibynali i fesur ary llywod'raeth ei hun, peth ar y ciommissioners neu rywun fuasai yn cyfarwyddo y llywodraeth; ond diibynai hefyd ar deknlad y wlad or y pryd. Gellid dadleu y buasai yn anghyfiawnder peidio eu digolledu. Ar yr un pryd, gallem feddwl am lais y wlad- wedi dyfod yn ddigon cryf i brotestio yn erbyn, am mai trwy anghyfia wnder, ac heb ganiatad y wlad, y sefydlwyd y busnes, a'i fod mor deg iddynt hwy redeg y rise wrth infestio eu har- ian yn y busnes, hwn, ag ydyw i eraill wrth in- festio mewncanghennau eraill o fusnes. Ar y llaw arall, os mai penderfynu eu digolledu a wnelai y llywodraeth buasai raid iddi yr un pryd dorri y busnes i, fyny, yr hiyn olygai na byddai y fasnach feddwol yn bod yn y wlad mwyach. Wel, yn awr pe gallasai y rhai oedd ganddynt ari,an ar y busnes ar y dechreu wybod ymlaen llaw y collent eu harian yn y Susnes, a ddywedent hwy na byddai o bwys ganddyntpa un a hvyddai y busnes ai peidio'? Neu pe rhag-welent o'r dechreu yr elai y busnes yn fethdalwr, ac er y digolledid hwy, eto y darfydda,i yfasnaoh o'r tir? Ai difater fuasai ganddynt i'r fasnach ddarfod? Os felly, pa- ham y safant ar ein ffordd i wneuthur pen arni