Y Cymro

GOHEBIAETHAU. č f cr (Nid ydym yn ystyried ein hunain yn gyfrifol am syniadau yr ysgrifenwyr). ^Oherwydd fod cyniifer o lythyrau yn disgwyl lie, bu .raid i'r cysodydd ddefnyddio llythyreii! fanach am y tro. > APEL AM LYFRAU CYMRAEG. AT OLYGYDD Y CTMRO. Syr,—Yx wyf gyda'r Fyddin mewn gwlad esitronol, iheb gaplan yn agos. Yr ydym wedi dechreu cynnal gwasanaeth Sedsndg, ,ac yr wyf yn chwilio am y Cym- ry sydd yma er mwyn cael gwasanaeth Cymraeg. Carwn gael ychydig o Destamentau Cymraeg a llyfr- au canu Cymraeg gydag ychydig o hymnau a thonau pwrpasol i'r milwyr. Os oes. gan rywun ychydig o rai cymwys, teimlaf yn ddiolchgar os anfondr hwy i ofal Golygydd y CYMRO. Yr eiddoch yn gywir, SWYDDOG CYMREIG. HEDDWCH. AT OLYGYDD Y CYMRO. Annwyl Mr. Golygydd,—Er na fyn Caerdydc1 son am heddwch, credaf fod mwyafri,f darUenwyr y CnfRo yn sobrach. Fel irreducible minimum amod ibiant (truce), gosodeT, Fod yn cael eu trosglwyddo i ddwylaw y Cyngrheiriaid y nwyddau canlynol Wilhalm II. Y Crywn Prins, a'r Voniadd* Hinden- burg Falkenhayn, Mackensen, Bissiing, Tdrpitz, Zeppelin, &c. Pan ddaw y gwledydd i gydnabod rhes- ymolrwydd yr uchod, gelldr dweyd, "Ac ni bydd rhyfel mwyach." Yr eiddooh, &c., GWADNETH. YR lAITH GYMRAEG. AT OLYGYDD Y CYMRO. Ann wYJSyr ,-DYWiedwyd wrthyf fod Cymdeithas neu Undeb wedi ei sefydlu rywle yn y De i hyr- wyddo siarad yr Iaith Gymraeg, ac fod hanres y mud- dad wedi ymddangos yn rhai o'r newydddacluron Saesneg. Er gwylio ohonof y papurau Cymraeg methais a gweled dim yn, ei gylch. A wyddoch chwi lywbeth am dano Mr. Golygydd, neu onid oes modd cael gan. y sawl a'i cychwynodd i ddweyd banes ac amcan y mudiad ynig ngholofnau y CYMRO. Tyb- iaf imi gltywed enwi y Parch. Gwylfa Roberts ynglyn ag ef, Yr eiddooh, &c., Pwllheli. TOM LLOYD. OENEiDIDAETHOLI Y FASNAOH FEDDWOL. AT OLYGYDD Y CYMPO. Annwyl Syr,—Nis gallaf ymatal rhag anfon fy ndolchgarwch i chwi am eich gwaith yn rhoddi lie mor amlwg yn y CYMRO i'r ymdmfodaeth sydd yn y deyrnas heddyw, o berthynas i'r bwriad sydd o 'Gen- edlaetholi y Fasnach Feddwol.' Dylai y ma4er hwn gael sylw difrifol eglwysi ein gwlad. Pa sawl gwaith y dywedodd yr Anrhyd. D. Lloyd George mae'r fas- smach feddwol yw gelyn mwyaf ein teyrnas, hyd yn oed yn y dyddiau hyn. Dyma'r cancre sydd yn « sugno nerth moesol, cymdeithasol ac ysbrydol ein cenedl. Oherwydd ei fod felly y mae o angenrheid- rwydd yn destyn ystyrdaeth dddfrifolaf yr Eglwys fil- wriaethus, fel gwrthwynebydd unrhyw beth ag sydd a',i dueddfryd i ddarostwng moes' a rhinwedd. Fe ddywedwyd mewn cynhadledd Eglwysi Rhyddion yn Aberfan oddeutu blwyddyn (neu ragor efallai) yn 0.1, gan wr adnabyddus o Gasnewydd, Pe gwybyddai Mir. Asquith {pan dorodd y rhyfel allan) y cawsai gefniogaeth eglwysi y deyrnas, na fuasai yn.. petruso dim rhoi atalfa Iwyr ar y fasnach feddwol." Dyma inni enghraifft o basibilrwydd sylweddoliad un o ddelfirydau mawr arwyr moes a chrefydd ein gwlad wedi ei golli trwy ddiffyg unoliaeth barn ar gwestiw-n. ddylai hawlio undeb. Yn ystod y blynyddoedd di- weddaf 'rwyf wedi cael cyfle i weled dylanwadau ac effeithiiau niweidiol y ddiod gadarn. ar aelwydydd llawer i deulu yn yr ardal hon, a'r canlyndad o hyn ydyw cynyrchu yr atgasrwydd mwyaf ynwyf at y fas- nach. Ac mae meddwl am ael!odau eglwysi Cymru yn National Shareholid,ers yn y fasnach feddwol yn bwrw yn erbyn egwyddorion sylfaenol ein cref- ydd. Yr eiddoch yn gywir, H. CYMipEIT'HASFA CONNAH'S QUAY. AT OLYGYDD Y CYMRO. "Annwyl Syr,- Y mae yr erthygl arwedniol ar weithrediadau y G-ymdeithasfa, yn y CYMRO, yn dwyn gerbron amryw bwyntiau-.y dylid galw sylw arbennig atynt, onide fe syrth fwy-fwy yn barhaus i ddwylaw yr ychydig o'r aelodau. Y mae yn amlwg fod yr awydd anghym-edrol mewn rhai, i siarad ar bob pwynt a ddygir gerbron, a thraethu eu barn arno gyda'r fath oslef swyddogol, yn myraed ar gynnydd, a rhaid nailli a'i arafu eu camrau neu peddio a thraff- erthu i anfon cynrychiolwyr o'r gwahanol Gyfarfoid- ydd Misol, a'r Henaduriaethau, ond ymddiried y gweithrediadau yn gyfangwbl i'r 'Samhedrim swydd- ogol, gan droi y Gymdeithasifa yn bwyllgor o'r "ben- defigaeth," i ddeddfu a goruwchreoli y Cyfundeb, a'T gweddill i dawel ymostwng i'w dyfarniad, a'i wynebu yn ddirwgnach. Y mae mawr angen am welliant ar y dull presennol 0 ddewis i swyddau, fel y prawf y ffaith fod yn bosiblail-dde,wis yr un rhai i'r un swyddi. Er eu bod wedi cyflawni y gwaith gydag urddas a dyfahvch, y mae eu haiUethol yn gamwri ag etaill, sydd mor gymwys. a hwythau, ac y mae gennym trwy drugaredd nifer o weinicjogion i&uainc sydd yn meddu pob cymhwyster i'r swyddi. Y mae, hefyd, yn Nawn bryd, newid y dull o ethoi ;¡,¡:>w.I,.ù:a.t:J!¡o¡;E"j3I;o;(-v¡ brodyr i gymryd rhan yn y gwasanaeth Ordeinio, ac nid ymddiried i Gyfarfod y Blaenoriaid i ddewis yr enwau ddygir gerbron, ond gadael y dewisiad i'r Gymdedthasfa, fel y gwnedr gyda. dewisriad Llywydd. Gwyddis nad yw Cyf. y Blaenoriaid yn ami yn enwog am Luosiogrwydd y cynuIliad., ac mae tra ychydig fydd arfer a chymryd rhan yn yr enwi i swydd, a bod aiiibeli un wedi cael y boddhad IO'X enwi, pan nad oedd ond dwsin, neu lai, yn breseninol ar y pryd. Y mae yn galondid canfod fod y Gymdeithasfa yn Connah's Quay, wedi bod mor ffodus -a chael dau frawd mor deilwng a chymwys i gymryd rhan mor bwysig yn yr Ordedndad. Ond nid yw hyn yn gwneud ymaith a'r alwad resymol, i newid y dull, a ohyf- lwyno yr. ymddiriedaeth yn gyfangwbl i Gyfarfod y Gymdeiithasfa pan wedi ayd-ymgynull, A.B. YR AMAETHWYR A'R FYDDIN. AT OLYGYDD Y CYMRO. Syr,-—Gwnaied yn eglur eisoes nad yw dyndon rhewn. gwasanaeth amaethyddol i'w galw i fyny cyn Ioraawr laf, neu yn achos dynion ag y defnyddir eu holl amsier ar ddaliadsAi sy'n cynyrchu llaeth i'w werthu cyn Ebrill iaf, er d ddyfarniad y tribunlys fod yn wahanol. Amcan yr oediad yw rhoi cyfle i amaethwyr i sicr- hau dynioill i gymryd lie y .gwedsion presennol sydd dan ddeg ar hugain oed. Ni olyga fod dyndon ieu- ane felly, i'w cymryd yn ddriysrtyro anghenAon am- aethyddiaeth, ond fe wna. dynion gymaint gwell mil- wyr o fewn yr oedran hwnnw fel y pwysa'r Oywodr- aeth am eu rhyddhau lie gellir, heb ddinysltr neu golled ynglyn a cliyiiyrch tir. Dylad pob fferm- wr fod wedi derbyrn ffurf-len o Swyddfa Rhyfel yr wythnos hon, ar ba un i rclddi manylion cyflawn am ei dir, ei stec, a'i lafur. Gofaler fod yr holl atebion yn llythrennol gywir oherwydd dyma'r wybodaeth a benderfyna dynged y ffermwr o berthynas i'w lafur y flwydidyn nesaf. 0 berthynas i ddyn mewn oedran milwrol enwir ar y ffurflen, os yn g}7mwys at was.anaeth miilwrol cyff. redinol. gall y Cynrychdolydd Milwrol gynnyg dyn yn ei le i'r ffermwyr er mwyn rhyddhau y cyntaf i'r Fyddin. Bydd y dyn gyflogir y rhan amlaf, o fysg milwyr mad ydynt gymwys at wasanraeth milwrol cyff- redinol, y rhai oeddynt cYln mynd i'r fyddin mewn gwasanaeth amaethyddol, Anfonir y dyn i'r fferni am wythnos o brawf cyn cymryd ymaith y gwas pres- ennol. i'r Fyddin, ac os yn anghymwys1 ceir un arall yn ei Ie; telir cyflog yn ol. safon gyffredin yr ardal. Os oes ffermwr heb ail gyflogi dynion gwir.ionedd- ol aragenrheidiol dros dymor y gaeaf gall yr esgeu- lustra greu anhawster i gael rhai yn eu lie drwy gyf- rwng yr awdurdodau milwrol. Erys Hawer o fferm- wyr o dan y ayniad mae y ffiordd i gael y Llywodr. aeth i'w cynorthwyo yw peidio trin y tir a gadael i bethau gymryd eu cwrs. Ni fu erioed waeth cyfeil- iornad. Dylai pob ffermwr wneud yr eithaf posdbl a bydd y Llywodraeth yn rhwym o'i gynorthwyo a'i ddiogelu. Yn raddol, egyr pob dosbarth eu llygaid i weled pwysdgrwydd cynyrchu mwy a mwy o'r tir gartref, a gweithred wallgof fyddai i amaethwyr wneud unrhyw beth i droi llanw y faro gyhoeddus yn eu herbyn. Gall ffermwyr a'u gweision hwylluso lliawer ar y ffordd i drafod eu hachosdon yn drerfyn,ol wrth drefnu ar umwaith i anfon pob gwas. o fewn oedran milwrol ar archwiliad meddygol.. Os. na phesdr gweision amaethwyr yn y dosbarthiadau uwchaf, ni elwir hwy i fyny, a phe'r elai pob gwas fferm i Wrecs.am ar unwaith diameu yr arbedir llu o apeldadau at y tribunlysoedd, ar ran. dyndon nad ydynt gymwys at wasanaeth mdlwroil cyffredinol. Yn ddidrdadl un a iganlyniadau archwiliad meddygol ar bob gwas fferm yn y wlad ar unwath fyddai arbed amser, arian a phryder i .gannoedd lawer, a rhoi amaethyddiaeth ar seiliau llawer mwy diagel i "Wynebu gwaith a chyfrif- oldeb pwysdg y flwyddyn sydd o'u blaen. Yr eiddoch yn gywir, The Education Office, EVAN R. DAVIES. Caernarfon. AT F.GI AD CAtS GAN Y PARCH. EVAN WILLIAMS. M.A., iLLANDDEUiSANT, SIR GAERFYRDDIN. AT OLYGYDD Y CYMRO. tSyr,—Gwaith hyfryd iawn i mi yw ategu cais y blaenor clodwiw a ffyddlon, Mr. Evans, Ponterwyd, yn y CYMRO yr wythnos hon, sef, fod yr enwog Ddr. Cynddylian Jones i ddod allan i'r cyhoedd a'r hyn ■syold ganddo ar 'E,iriola,eth Crist.' Ie, a yw yn or. mod i ofyn i'r Diwinydd byd-ienwog i ddod allan a c'hyffol .ar yr Biriolaeth. Dywedai y diweddar enwog Principal Edwards wrth bregethu ar yr Eiriolaeth unwaith Beth yw awr o amsier i bregethu ar yr Eiriolaeth p Pe cawn flwyddyn galliwn wneud rhyw- ibeth." iByddai cael cyfrol o'r fath gan yr Hybarch Ddr. Jiones ar bwn,c o'r fath bwysigrwydd yn fendith an- rhaethol, gan fod pob gair a ysigrifenna yn orliawn o feddwl wedi ei dddsgyblu gan oesi o fyfiyrdod a dar-V lleniadaeth. Y mae Dr. Jones, nid yn unig yn ddar- llenwr mawr ond yn feddyliwr mawr. Teimla un pan yn darnen gwaith ambell awdwr mai darllen yn gyntaf a willa a meddwl wedi hynny, ond meddwl yn .gyntaf. a darllen wedi hynny y mae yr Hybarch Ddoctor, a dyna, mi 'gredaf, un o'r rhesymau paham y mae eri weithiau mor ddarllenadwyi Pa faiint bynmiag y mae wedi ddarlilen ar hyd eioes. lafurfiawr, ac y mae hynny yn enfawr, mentrwn. ddweyd ei fod wedi meddwl mwy. Meddwl i ddarllen y mae. wedi wneud, ac nid darllen i feddwl, ac am. hynny ni cheir diwedd ar ddarlft-ndad ei weithiau. Gorffiennir darllen gweithiau rhai cyn y gorffennia yr awdwyr eu gyrfa ddaearol; ond er y gofidiwn y gellir disgwyl d yrfa ddaearoli y Dr. parchedig ddod i derfyn buan meltr bell ag y mae cwrs oedran yn myned, eto gall- wn ymgysuro yn y ffaith na dderfydd y ddarllen- iadaeth o'i weithiau tra y ceir darllenwyr yn y byd, ::¡.¡¡;k< ac ni dderfiydd ei feddyliau byth oblegid byddant yn feddiant miloedd ohonom yn oes oesoedd. Diolch am flaenoriaid fel Mr. Evans, Ponterwyd, yn medru igwerthfawrogi gweithiau fel yr eiddo Dr. Jones. Hoed i'r cyfryw ychwanegu. Onid yw yn' amser priodol iawn i gael cyfrol ar yr Edriolaeth yn yr ade.g ddifrifol hon yn hanes, y byd? Y mae Eiriol yn tybded tair o bledddau, Slef, rhai i eiriol drostynt, Un d wneuthur hynny, ac Un i gyflwyno yr Edriolaeth ger ei fron. Y blaid gyntaf yw dynion, yr ail y Dwyfol Fab, a'r drydedd y Dwyfol Dad. Y mae yn llawn bryd bellach i'r Rhyfel ofnadwy yma i ddod i der- fyniad. Hoed i bawb ohonom weddio am ei derfyn- dad buan; boed i'r Eiriolwr mawr gyflwyno ein gweddiau fel y byddo iddynt esgyn yn gymeradwy .gerbron ei Dad, fel y byddo iddo roddi gwrand,aw-- iad uniongyrchol iddynt, a boed i'r annwyl Ddoctor Jones fyned ati ar unwaith i gael cyfrol allan ar Eiirioliaeth' Crist, fel y byddo. hynny, gobeithio, yn gyfrwng i ddod a miloedd o'r to sydd yn codi i fedd- wl mwy am y Crist a llai am y dynol a'r materol. Y mae eisMu Fr byd yma gofio. mai sail ei Gynhal- iaeth yw Eiriolaeth Crist,—'Gad ef y flwyddyn hon,' etc., a diau y byddai Llyfr ar yr Eiriolaeth gan awdwr 'Cysondeb y Ffydd' yn agor-iad llygaid mil- oedd i weled y ffaith bwysig hon, a balch dawn fydd- affi a milcoedd eraill os ceir ef. Yr eiddoch, &c., EVAN WILLIAMS. EIN "PERYGLON 0DDIWR1H BABYDD- IAETH." AT OLYGYDD Y CYMRO. Syr,—Nid wyf heb ofnd fod miloedd o ddarllen- wyr y CYMRO wedi meddwl mai adrodd breuddwyd yr oeddwn pan yn datg-an yr hyn ymddangosodd ar y testyn uchod yn eich newyddiadur neu fy mod yn cael fy nyohrynu gan ddrychioiaethau, Ond i g,adarrnhau yr hyn ddywedais, yn enwedig am y brif-ffordd dros yr hon y teithia ac yr jmaleda Pab- yddiaeth dros ein holl wlad, bydd yr hyn a gyhoedd- wyd ychydig wythnosau yn ol,yn un o brif newydd- iaduron y Pabyddion, yn agoriad llygaid i'r Ymneili- tuwyrac o bosibl i lawer o Eglwyswyr hefyd. Un o'r offeiriaid Pabyddol oedd yr awdwr, a'i am- can loedd llongyfarch a chalonogi Archesgob newydd IPabyddol Caerdydd ar ei ddyrchafiad i'r swydd. ilewn erthygl faith ar serfyIlEa bresennol Cymm mewn ystyr grefydcTol; a'r cyfnewidiadau. pwysig sydd wedi, ac yn cymryd lie ynddi, a'r oll-medd .ef—yn ffafriol i'r Babaeth, a ymlaen i ddangos, ac a yniffrostio yn yr hyn a wneir gan yr EGLWYS SEFYDLEDIG i fedthrin a lledaenu Pabyddiaeth yn ein gwlad. Wedi profi—i'w foddlonrwydd ei hun—fod Ym- neilltuaeth a Phrotestaniaeth yn fethiant yng Nghym- ru, dywed fod. gogwycld y bobl tuag yn ol i'r hen gor- lan—yr Eglwys Rufeinig-a bod hyn i'w ganfod yn amlwg iawn yn yr hyn sydd yn myned ymlaen er ys blynyddoedd yng NGHOLEG LLANBEDR, ",P,rif Athr-ofa Ddiwinyddol a maethle'r Clerigwjrr Cymreig. Cefna" y clerigwyr ieuainc yno ar Brotes- taniaeth, a chofleidiant hen athrawiaethau a thradd- odiadau y Babaeth, a hynny yn wyneb ymosüdiadau Ymneilltuaeth. a Protestaniaeth amynt." Y mae ganddynt frawdoliaeth (Guild) yno a elwir- Rhag gwneud cam a'r erthygl wrth ei chyfdeithu, gwell difynnu ohoni ex ei bod yn yr "iaith fain"- THE 'ST. DAVID'S GUILD"-Ct. David's Col. Lampeter. "This iSociety aims at spreading the Catholic Faith and practice in Wales." One of the leaders and chief Exponents of the Guild says The Society stands for the Catholic Faith in its entirity Wales, was at one time famous for its Saints and the de- votian of its people to the Catholic Faith. But by to-day, more the pity, it has to a large extent lost sight of its. Glorious Inheritance This Society endeavours to. restore (his italics) all the neglected elements When the true position and doctrine of the MASS win be taught and received by us un- trammelled once more When the Holy Sacrifice will be daily offered in every Parish Church in Wales When the value of the Sacrament of Penance will be generally recognised When the true meaning of the term 'Communion of Saints' will be expressed by addressing the Saints, asking their prayers and by graying for the Faithful Depart- ed We. endeavour also to produce a proper de- votion to Our Lady and to lead the Welsh people once more to reverence her whom all generations call Blessed In a word the Society does its utmost to hasten the day when the Catholic Religion will be recognised by clergymen as well as laymen, as the most precious heritage that our country possess- es, and as that holy' treasure that came down to > us from the earliest ages of Faith The Society endeavours to arrange seasons for retreat and de- votion in various, places convenient to Welsh Church- men Above all the Society endeavours to supply a real need by publishing standard Catholic liter- ature in the Welsh language for the spiritual benefit of the Catholics of our country." ) A oes eisieu ychwaneg o fanylion i ddangos bwr- iadau, amcanion, a gwaith y gymdeithas arswydus 'kok?—Os oes, y maent wrth law pan elwir am dan- ynt. 1 Diweddir yr ysgrif gan y brawddiegan. canlynol :— Under such auspices the new Archbishop enters upon his duties; and under Divine providence ,■ he may prove an instrument for the fulfilment of Catholic prayers and intercessions for the conversion ,of Welshmen to the Fifth of their fathers .It may take a century to accomplish but what is a century in the life of the Church? To sum up, the out- look of Catholicism in Wales has never since the Re- formation been. 'brighter than it is to-day. Wele ■ dyma y ffrwyth sydd yn. tyfu ar 'yr Eglwys ■ ■ ■■ -1