Y Cymro

MEIRION A'R GLANNAU. Nos Sul diweddaf yn eglwys Nazareth, Penrhyn- deudraeth, hysibyswyd -fod Mrs. Griffith, Llys Ivor, yn cyflwyno llyfrgell y diweddar weinidog, y Parch. E. J. Evans, yn rhodd i'r eglwys. Cynwysa uwch- law 800 o :llyfrau gwerthfawr, a mawr ydoedd y llaw- enydd pan hysibyswyd am y rhodd ardderchog hon. Pasiwyd p'leidlaisi gynnes iawn o ddiolchgarwch i Mrs, Griffith am ei charedigrwydd. Bwriada symud yn ystod yr wythnos i Lerpwl, gan y bydd gwneud ei chartref yno, yn fwy hwylus i'w phriod-C,apt. Henry Owen Griffith. Mae C'apt. Griffith hefyd yn dod o linach yr hen flalenor ffraeth a ffyddlon Henry Owen, diweddar arsaf-feistr lllinell y Ffestiniog Rail- way yn y Penrhyn. Par ymadawiad y teulu caredig chwithdod mawr yn yr eglwys a'r ardal, ac aiff dy- muniadau goreu pawb i'w ddilfyn. Mae dau o fechgyn D,olgellau wedi cael comisiwn yn y fyddin,—Mr. W. M. Roberts, mab Mr. a Mrs. Richard Roberts, Brynmeurig (gynt o Tycapel Salem) a Mr. John Roberts;, miaJb Mr. a Mrs. Evan Roberts, Frotheulog Terrace. Cwynir o lawer, cyfeiriad fod milwyr a'u hiechyd wedi torri i llawr yn y Fyddn yn gorfod trod at y plwyf am elusen. Danfonir" hwy adref ar unwaith, gan adael iddynt ymdaro oreu gallont. Da gweled gwarcheidiwaid dosbarth Dolgellau yn aflonyddu ar y Llywodraeth ar y mater pwysig ym'a. Y mae swn tipyn o storm yn y gwynt ynglyn a. chytundebau newydd a gynygir i denantiaid YSltad Nanau, ger Doligellau, a chodir cwyn hefyd oher- wydd fod y perchenogion yn cydio tyddyn wrth dyddyn yn hytrach nag adgyweirio y tai. Mae'r ddau fater yn cael sylw, a hyderwn y codir hwy i fwy 10 sylw eto. Bu dwy hen wraig, un yn goi a'r lllall yn 80 mlwydd oed, o flaen triibuniys Meirion yn eiriol am gael cadw eu gwedsion. Ystyriai y cadeirydd fod yn warth cludo dwy hen wraiig i'r llys, ac nis gwyddai neb paham yr oedd angen iddynt ddyfod. Cydsyn- iW)7Id a ehais y ddwy. Caed pregethu rhagorol iawn yn C.M. y Friog, a llond capel o wrandawyr. Ac yng nghanol drycin, caed tywydd ardderohog. Nos Fawrth cynhaliwyd cyfarfod cenhadol yn. yr Assembly Rooms, Abermaw, ,gan y Wesileyaid. Y cadeirydd oeddMr. Wilkes, Coventry. Caed aru- erchdadau dyddorol gan y oenhadon Mr. a Mrs. Annwyl, Affrica. Yr oedd1 y lie yn 11 awn. Gwieddw y Parch. Thomas Williams, Dyffryn, yr hwn a fu farw yn 1862, oedd Mrs. Ellen Williams a gladdwyd dydd iMercher ym mynwent y Dyffryn, yn 89 mlwydd oed. Merch ydoedd i Mr. John Rob- erts, Llecheiddior, a chafodd ei magu ar aelwyd grefiyddol. Meddai bersonoliaeth gref, ac ni phetrusi- ai ddweyd eii meddwl' wrth bawb fel eu gilydd. Yr oedd yn ddiamheuol dduwiol, a gwnaeth ei goreu yn ei ffordd ei hun dtos ledaeniad teyrriias- y Gwaredwr. Fel y dywedodd ei gweinidog, y Parch. W. M. Griffith, M.A., yr oedd wedi gwneud yr achos cen- hadol yn 'hobby.' Bu yn nodedig o ffyddlon i ddilyn pob moddiiOn o ras hyd y diwedd. Cystudd byr a gafodd. Cydymdeitmliir yn ddwys a'i nith, Mrs. Rob- erts, Ynysfadig, ac a'i nai Mr. David Pugh, Llan- danwg, ac a'r per.thynasau oil yn eu galar ar ei hoi. Buy Parch. E. V. Humphreys yn rhoi pregeth yn y Cytiau, Abermaw, npsl Wener diweddaf. Am chweich o flaen yr oedfa cychwynwyd 'Band of Hope' yn yr un lie gan y gweinidog gweithgar, y Parch. Peter H. Lewis. Cydymdeimlir yn ddwys a'r teulu ar farwolaeth Mrs. Peters, gweddw y Parch. Evan Peters, Bala. Bu farw ym mhreswylfod ei hannwyl ferch, Mrs. Ellis, priod y Parch. 0. Ellis, Llanuwchllyn. ,9

blaid cenedlacth-oli. Rhoddwn. rai o honynt yn Saesneg: State ownership would eliminate private profit, and so destroy the present vested inter- est in Ficenses." Pa sicrwydd sydd na fyddai hyn ond yn unig yn. newid derbynwyr y brofit ? By destroyingoompetition you would saVe the expense of advertising," &c. Purion. Yc!hydig o faxitais i'r wlad ond colled fawr i'r newyddiadufon-gan y mae yn wybyddus eu bod yn codi pris ar y scale uchaf bosibl am hysbysu nwyddau y fasnach.' Nationalisation would result in an im- mediate and considerable reduction in the number of public houses—the property thus purchased could be sold for a large sum." Felly yn wir. Beth ydyw gwerth adeilad tafarnyddol heb y drwydded? Holed yng Nghymru. Oni wyddom am dai yn bod felly yn Uoegr-wedi costio _rooo neu ,_C2000 i'w hadeiladu—man y llwyddid i gael y tipyn papur gan yr ustusiad yn es,gyn ar unwaith i ^16,000 ac £ 20,000. Ie, peth garw am godi pris ty ydyw trwydded yr ustusiaid. A fuasai yna lei had uniongyrchol yn y, trwydded- au? Ymae ynadon y wlad wedi esgeuluso eu gwaith drwy y blynyddoedd ynglyn a lleihau rhif y trwyddedau. Hyd yn oed .ar 01 deddf 'bwd'r Mr. Balfour yn 1904, pe byddent ond wedi bod yn fwy gwyliadwrus ynghyda'r heddgeidwaid, gallasent dynu ymaith lawer trwydded am dorri telerau y drwydded' gan y trwyddedwyr. Yr ydym wedi dweyd llawer am hyn yn y gorffennol pan yn, apelio, am well g-weinyddiad o'r deddfau trwyd'dedol. The State is, already interested to the ex- tent of the revenue derived from the sale of drink—why not take the whole of the profit." Dyma gyfaddefiad digon wyneb agored 0' leiaf. Dyma i'r darllenydd farn Syr J. Corn p ton- Rickett, A.S., yn sia,rad fel llywydd Cyngor yr Egiwysi Rhyddion!! Medi, 1915: "I may tell you, that the nationalisation of the drink traffic, from which, to put it mildly, there sho>uld; be fifty millions per year to' go into the country, not by abolishing the use of alcohol, ■nor by discharging anyone honestly employed in 'the Trade,' but giving' the country the control and the victualling of its public places, so that the public-house would be a safe place for the wife and childt to go to as well as the man himself." O, y fath bregeth o gadair Cyngor yr Egiwysi Rhyddion yn Lloegr flwyd'dyn yn ol. Dyna i chwi gynhygiad beiddgar i deuluaetholi'r fasnach Beth ddywed Eglwyvsi Rhyddion a rhieni Cymru yn v wyneb y fath dd'atganiad? Y mae y gwr hwn yn hollol ddiamwys-yr hyn y mae ef yn awyddus am dano, yn bennaf ydyw cyllid i'r T rysorlys Fell'y tybiwn na fuasai ganddo wrthwynebiad i eangiad y fasnach. Son yn wir am. eliminating private profit." Beth am gefiedlaethpli 'Horse racing' a 'brothels' y wlad, buasai hynny yn. dwyn elw ariannol, ymddangosiadol beth bynnag". Bethawgrymir ei brynu Gofynnir hyn yn awr yn ami i ni. Y mae yn debyg nad oes amheuaeth mai'r hyn fwriedid ei brynu ydoedd yr oll.o'r fasnalch yn Lloegr a Clrymruhynny yw, darllawdai, y tafarndai, a'r beer shops: a gadael allan 'distilleries.' (Beth am yr Iwerddon a'r Alban? Tebyig y teimlwyd mai gwell i'r gwledydd hynny1 fod yn annibynnol a gweithio allan eu hiaohawdwriaeth eu hun- ain). Y swm i daJu am yr uchod rhyw ^240,000,000 neu ^300,000,000. Go lew, onite? Yn ein hysgrif ddiweddaf dywedwyd nad oedd y fasnach yn sefyll yn uchel iawn yn awr ym marn public opinion.' D'ywedir wedi'r cyfan mai masnach yn myned ar i waered ydyw. Felly, o safbwynt by dol a masnachol, ai rhesymol a doeth fyddai i'r wladwriaet'h anturio i brynu peth sydd yn gostwng?—onid gwell fydd'ai aros nes y cyr- haeddir y gwaelod beth bynnag? Y mae angen ffydd gref a stwbwr yn y nwydd i brynu in a falling market," beth bynnag a fo. Y dydd o'r blaen gofynais i ddau stock- broker' gwahanol: What do, you \think of Brewers' Stocks and Shares for an investment or speculation." Dywedodd y cyntaf, I don't recommend such securities just now— there is a glorious uncertainty as. to' the future, Î and they are as a class hot of a very saleable character." Yr ail; You will remember :iJ:' Punch's advise to the man who was about to be married (and you are a bachelor. Never mind that/ meddwn innau). Punch said, 'D,o,nt! I am surprised at the query coming from you, a wellknow-n temperance man," he added. (' Never mind that,' meddwn innau eto). Ni wyddai y naill na'r llall fy amcan yn gofyn y cwestiwn iddynt! Dywedir y bydd Cenedlaetholi'r Fasnach yn ei gwneud yn fwy. parchus (respectable). Athrawiaeth beryglus. Oni ddywedodd Syr Compton Rickett o g'adair yr Egiwysi Rhyddion, yr un peth? "Where there is drink, there is danger," medd yr arwyddair dirwestol. Beth am Ddeddf y Plant ychydig 0 flynyddo-eddi yn ol? Sylweddolodd llywodraeth Dorlaidd y priodoldeb a'r angenrheidrwydd i basio y ddeddf honno. Y mae y fasnach yn honnl ac yn hawlio ei bod yn fasnach respectable,'—onid ydyw yn dweyd mai hi yw y Fasnach y Super Trade! We are a legalised trade," meddant. Eithaf gwir, mae mwy o ddeddfau wedi eu- pasio tuag at ei rheoli a'i llywodraethu nag unrhyw fas- nach arall. Rhif y deddfau hyn nid wyf yn cofio ar y foment, ac nid ydyw y manylion wrth law. Rhyfedd iawn yw C0'fio fod Mas- nach y Ç'aethion flynyddoedd yn ol trwy ei pherchenogion yn hawlio yr un peth—ei bod y f as,n,ach the, super trade." Y mae priodoldeb yn yffaith fod y ddwy yn hawlio hyn—Caethiwus oedd yr un a ddiddymwyd, a chaethiwus ydyw'r un sydd yn parhau hyd yn hyn heb ei gwahardd a'i diddymu Gyda111 aw, wrth son am wneud y1 fasnach yn barchus, onid dyna ei hamcan rai blynyddoedd yn ol pan yn llogi aelod'au Seneddol Cymru pa rai oeddynt fargyfreithwyr i ymddang-os yn y llysoedd trwyddedol ac eraill, dros y fasnach i'w hamddiffyn ac i estyin ei chortynau. Tybidi ei bod ar y pryd yn fraint ac yn gynhorthwy tuag at wneud ei nachos yn' respectable gael y gwyr hyn i yrnddiangosf drosti. Cefais ddyddordeb, fwy na feddyliwyd gan neb, yn yr ymgyrch hwn.nw. Ie, gwneud y Fasnach yn respectable.' Yn awr, rhaid terfynu, gyda dweyd fod amgylchiadau ein gwlad yn ddifrifol ar lawer ystyr. Cyn bydd y rhyfel drosodd, credir y bydd y National Debt rywle tua ^4,000,000, 000, ac y mae hyn yn tybio llog anferth yn flynyd'dol. Pe tae y Wladwriaeth yn prynu'r Fasnach yn ol yr awgrymiad am ^300',000, 000, nid yd'yw yn debyg y buasaft yn gollwnig ei gafael o honi yn fuan, oherwydd yr angen i dalu y lloig'au cenedlaethol anferth, ynghyd a'r draul ychwanegoil ynglyn å'r Llynges a'r Fyddin o angenrheidrwydd yn y dyfodbl. Prynu a chenedlaetholi'r Fasnach yn wir. Yn ol pob tebyg ofnwn y bydid gan y Wlad- wriaeth rheitiach dyledswydd cyn bo' hir, sef gwneud darpariadau ar gyfer cael bwyd ac anghenion bywyd i'r bdb1. Nid prinder arian feddylir gymaint, oind prinder nwyddau o bob math Y dyddiau yma y mae y rhagolygon yn galw yn uchel am ystyriaeth ddifrifol y wladwriaeth a'r wlad.