Y Cymro

MON. Mae cydymdeimlad yr holl wlad a theulu annwyl Plas Cylched yn. eu profedigaeth chwerw. 'Roedd eu diweddar fachgen, Dr. O1. Parry Jones, a rhag- olygon llwyddiannus iddo fel meddyg yn y Brif- ddinas, ond torwyd ef i lawr yn 26ain mlwydd oed.. Mae calonnau cynnes yn cyd-ddwyn y baich gofidus gyda'r rhiieni poblogaidd a pharchus. Da gennym ddeall am y nifer dda o barseli a an- fonir i Ffrainc y diyddiau tywyll hyn. Anfoni'r popeth ellir mewn prydlondeb a llawnder,- yn ddillad, cakes, newyddion, ac arall, mewn amrywiaeth i'r gwyr sydd yn gyru byddinoedd yr estroniaid i gilio. Yr unig ffordd am Nadolig llawen i'n gwrolion hoff ydyw dechreu yn fuan, ac anfon iddynt bob tru- garedd allwn fforddio. Pawb ati ar fyrder. Mae tair ysgol ganolraddol Mon ymysg y rhai blaenaf yng Nghymru, a thri meistr campus yn eu harwain. Cododd Mr. Madoc Jones nifer Biwmaris o 17 i 112; Mr. S. Evans, Llangefni, o 60 i 300; a Mr. Derri Evans, Caergybi, i safle oruchel. Mae'r tri yn ddirwestwyr, yn eisteddfodwyr; yn ddarlithwyr Cymreig, yn didysgawdwyr aruchel, ac yn fynych, fynych, yn pregethu tipyn; ac yn dra chymeradwy fel tri dinesydd o safle, moes, ac anrhydedd:.

TREGARON. Cymanfa Ysgolion Sul M.C. Dosbarth Caron.— Teimla caredigion yr Ysgolion Sul berthynant i'r Gymanfa uchod, gynhelir yn flynyddol" yn Nhre- garon, nad ydoedd agos mor llewyrchusf y blynydd- oedd diweddaf ag y bu yn y blynyddbedd gynt. A phar hynny i ddynion goreu y gwahanol ysgolion ofid a phryder. Llawer yw'r dyfalu sydd yn eu plith beth yw'r achos o'r dirwasgiad. M'yn rhai mai yn yr holi y mae y diffyg,, tra y dywed eraill mae yn y ffurf y cynhelir y Gymanfa y mae'r bai a dywed y lleill mai difaterwch a diffyg cydymdieimlad yn y bobl, yn arbennig y rhai ieuainc, a'r Gymanfa sydd > i gyfrif am ei sefyllfa ddirywiedig. Tebyg fod y pethau a nodwyd yn y gwahanol dybiai uchod, yn cyfrif mewn rhan o leiaf am y diffyg; ond' y cwest- iwn yw, sut y mae ei symud—ei wellhau? A dyna sydd yn gwasgu ar garedigion y Gymanfa uchod. Ac yng Nghyfarfod Daufisiol, a gynhaliwyd yn Nhre- garon yr ail Sul yng Ngorffennaf diweddaf, pender- fynwyd i bob ysgol a berthynent i'r Gymanfa, i ethol dau o'r rhai mwyaf cymwys, at gynrycMolwyr yr ysgolion, i fod yn bwyllgoir i ffurfio cynllun o Gymanfa Ysgolion, a fyddai, hyd y gallent hwy ddeall, yn fwy tebyg i lwyddo. Ac fe gyfarfyddodd y Pwyllgor yn festri Bwlchgwynt, Tregaron, ar y dyddiad penodedig. Ac fel y gallesid disgwyl yr oedd yno amrywiaeth ar ba gynllun fyddai yn fwyaf eff- eithiol, ond yr oedd pob un mewn ysbryd rhagorol, yn barod i roi heibio ei gynllun ei hun, os meddyliai fod ei well yn cael ei awgrymu. Oblegid llwyddiant y Gymanfa ac Tiid ei farn bersonol oedd y peth pwysicaf yno gan bawb. Felly, ar ol rhoddi ystyr- iaeth oreu ag a ellid i'r mater, fe ffurfiwyd cynllun o Gymanfa, i'w roddi ar brawf am y'flwyddyn 1917 yn unig; ac, os na Iwyddo, nid oes dim i'w wneud ond myned ati eto yn yr un ysbryd cariad i geisio, ffurfio ei well. Yn awr, ein gobaith yw y bydd pob athraw ac athrawes yn Ysgolion Sul y Dosbarth yn gwneud eu goreu i ddysgu eu dosbarthiadau yn y pynciau fydd ganddynt, ac hefyd eu hannog a'u cymell i ddod i'r Gymanfa drwy y dydd," ac nid i un o'r cyfarfodydd yn unig. Yna gellir disgwyl bendith y nef ar y Gymanfa, ac y bydd Cymanfa Ysgolion Sul Dosbarth Caron yn y flwyddyn 1917 yn deilwng o draddodiadau goreu yr ten Gymanfaoedd a gynhal- iwyd yn y dref gan y diweddar anfarwol Ebenezer Richard.

MEIRION A'R GL,ANNAU. Nos Sul, yr wythnos ddiweddaf, yn Salem, Dol- gellau, hysbysodd Mr. R. C. Evans fod1 Mr. E. I Williams (Llew Meirion), wedi gwasanaethu yr Eg- lwys yn ffyddlon fel Arweinydd y Ga'n am yr ysbaid o 25 mlynedd i'r 213aiill o Ionawr diweddaf, ond oherwydd yr amgylchiadau eithriadol yr ydym ynddo fel gwlad ynglyn a'r rhyfel, gohiriwyd gwneud dim er datgan ein diolchgarwch iddo fel eglwys a chyn- ulleidfa yr adeg honno ond yn hytrach na gohirio, dymunai gyflwyno y mater i lais yr eglwys. Ar gyn- hygiad Mr. Jones Williams, a chefnogiad Mr. Griffith Ellis, pasiwyd yn unfrydol i wneud rhywbeth er ar- ddangos ein gwerthfawrogiad o'i lafur ffyddlawn a diymhongar. Hefyd pasiwyd1 fod swyddogion yr Eglwys, ynghyda Mri. O. Ellis, Gellilwyd, Jones. Williams, cyfreithiwr; H. Pughe Lewis, Frondirion, a Wm. Roberts, Pendref, i drefnu pa fodd fydd fwyaf boddhaol i gario allan y mudiad. Deallwn y bydd y casglyddion yn dod oddiamgylch yr wythnos hon tuag at y Dysteb, a mawr hyderwn y cant dderbyn- iad croesawgar, er fod yr amserau yn hollol i'r gwrthwyneb. Cwynir fod poblogaeth Meirion yn teneuo yn ddi- frifol. Mae cannoedd yn myned ilr-fyddin, ac eraill yn symud i geisio ennill rhagor. Ar ddydd diolchgarwch casglodd eglwysi Penrhyn- deudraeth fel y canlyn :—Nazareth, 32P. Gorffwys. fa, 27P.; Fron, up. Bethel (B.), 20p. Carmel (A.), i4p. a Minffordd, 16p. Cafwyd y swm anrhydeddus o I20p. oddiwrth ar- werthfa yn Nolgellau at gynorthwyo y milwyr clwyf- edig. Y Red Cross.—Nos Sadwrni diweddaf, o dan lyw- yddiaeth Mr. John Edwards, Tyddynmawr, cynhial- iwyd cyfarfod o amaethwyr Dolgellau a'r Cylch i'r diben o gael nwyddau at yr. Arwerthiant sydd i'w chynnal ar yr 22ain o Tiachwedd. Yr ydym yn hyderu y gwnaiff yr ardal gVmrydi yr achos hwn i fyny yn, galonnog. Miae llawer wedi ei wneyd eisoes at wahanol achosion perthynol i'r rhyfel, ond nid oes arwyddion fod teimladau da a charedig yr ardal yn llaesu dim. Mae llawer o honom ruad oes neb gennym i'w dlanfon i ryfela, a llawer wedi eu gadael ar y ffermydd a chyda go-ruchwylion eraill o wasanaeth i'r wlad, ac y mae yn ddyledswydd arnom i wneud a allom er cysur a dedwyddwch ein bechgyn dewr sydd yn dioddef cymaint ar ein rhan, ac ar rar ein gwlad yn gyffredinol. Derbynir pob rhoddio i— bach neu fawr-gyda'r diolchgarwch llwynf. mae Mr. Stephens, Caerynwch, wedi ei benodi yn ysgrifennydd y mudiad, ac hefyd deallwn, fod pwyllgor cryf o foneddigeslau wedi ei ffurfio. ar ba un y mae Mrs. 'Richards, Caerynwch, yn llywyddes, er darparu ymborth, &c., ddydd yr arwerthiant.

NODION 0 LEYN. Y mae o leiaf dd'au o weinidogion Lleyn yn gwas- anaethu eglwysi Llundain yr wythnosau hyn, sef y Parchn. R. Lloyd Edwards, Ty Mawr, a D. Ynyr Hughes, B.A., Llanbedrog. Casglodd chwiorydd Lleyn a danfonwyd i'r milwyr dwyfedig 24,353 0 wyau yn ystod y deuddeng mis diweddaf. Haedda y chwiorydd glod am eu gofal a'u dyfalbarhad. Mae cyfeillion eglwys Saesneg yr Annibynwyr ym Mhwllheli, er arbed costau i gyfarfod a gofynion yr archeb ynglyn a'r goleuni. wedi trefnu fel y cynhal- ient dri gwasanaeth rhwng deg a phedwar o'r gloch y Saboth, a chynhaliant eu seiat am hanner awr wedi tri prynhawn Iau—sef dydd yr hanner gwyl. Caed trafodaeth yng iNghyngor Dosbarth Lleyn yr wythnos ddiweddaf, ar gynhygiad: Mr. M. Nanney Jones, ynglyn ag adfeddiannu tir diffaeth yn y wlad. Dywedir y caed trafodaeth ddyddorol, ymha. un yr amlygwyd anhawsterau amaethwyr y wlad, ac yr amlygwyd y gred nas gallai amaethwyr drin eu tir yn briodol heb gael sicrwydd daliadaeth a rhent rhesymol. Dechreuodd cyfeillion Pe-nrhos ar dymor y Gym- deithas Lenyddol drwy gael anerchiad ar Efengyl loan, gan y Parch. J. Pulestton Jones, M.A., Pwll- heli. Mwynhawyd yr anerchiad yn fawr. Yr wythnos ddiweddaf symudodd Mr. a Mrs. W. Talmage Davies i Criccieth, lie y mae Mr. Davies wedi cymryd rheolaeth cangen y L.C. & M'. Bank. Chwith iawn fydd i luaws mawro gyfeillion eu colli o Bwllheli, a dymunir iddynt bob llwydd a hapus- rwydd yn eu cylch newydd. Bydd eu symudiad yn golled fawr i eglwys Salem.

O'R YSTWYTH I'R DDYFI. Hen Gymdeithasau y Dref.—D'yna oedd testun Mr. David Samuel, M.A., nos Wener yn Salem, wrth agor y Gymdeithas Lenyddol am y tymor. Yn dra anffodus, digwyddodd y tywydd fod yn erwin, a di- ameu i hynny gadw llawer gartref a h'offent fod yn bresennol, ond tystiolaeth y presenolion ydoedd fod y darlithydd yn hynod ddyddorol ar bwnc ag y mae yn awdurdod arno. Cafodd y gwrandawyr dal da am eu bymdrech. Gwr sydd yn cyffwrdd llawer agwedd ar fywyd y cylch ydyw Mr. Samuel, ac yn hynod fedrus i gymhwyso yr addysg oddiwrth symud- iadau. Fel cofnodydd mae'n ddiguro. Yr Athro Almaenaidd-Ymddengys oddiwrth ateb Mr. Herbert Samuel yn Nhy y Cyffredin fod Dr. Ethe yn parhau i lafurio ar ran y Llywodraeth. Nid yw yn debyg y bydd i'r Athro hwn ddychwelyd mwy i'w hen gynhefin yn Aberystwyth. Cydnabyddir mae bwnglerwaith anesgusodol ydoedd ei ddwyn ol ar ol dechreu y rhyfel alaethus, rhyw enghraifft darawiad- 01 o'r pellter syddi yn bodoli rhwng yr athrawon a'r awdurdodau dysgedig, a corff y bobl oddiallan i gylch cyfrin y Coleg, ond yr oedd dull disieremoni ei fynediad ef allan o'r dref yn ddigon o brawf i'r ysgol- heigion nad oes lie iddo bellach yma, ac mae ofer fydd pob ymgais i'w gysgodi. Y V.T.C.-Cynh-aliwyd cyfarfod nos Sadwrn i geisio ail-sefydlu y C'orfflu hwn. Y gaeaf diweddaf bu y symudiad yn dra addawol am dymor, ond oherwydd amryw resymau gwywodd, a rhoddwyd ef i huno dros dymor yr haf, gan o'beithio y byddai iddo gael adferiad i hoenusrwydd a nerth. Cafwyd cyfarfod blaenorol i hwn, ond prif amcan hwnnw fel yr ymddengys ydoedd rhoddi cyfle i ddadansoddi achosion ei dranc, a ceisio cael gafael ar foddion i'w adfywio. Teimlir yn gyffredinol y dylai tref fel hoh godi C'orfflu o ddau i dri chant mewn nifer, a hyderir. y llwyddir i gyrraedd yr amcan. Trefnir i gael cyfar- fod cyhoeddus o dan lywyddiaeth y Maer i osod y mater gerbron y dref yn ei holl agweddau.

NODION O'R DEHEUDIR. Arglwydd Rhondda.—D'iwrnod mawr yn ha,nes. Arglwydd Rhondda "oedd dydd ei anrhydeddiad gan ddinas Caerdydd pydd Gwener diweddaf. Ac nid oes neb amheua nad haeddai hyn ganddi, canys nid oes nemawr i ddyn byw wedi gwneuth'ur mwy drosti. Y mae yn un o'r C'ymry galluocaf, ac nid oes, terfyn.. i'w uchelgais a'i ymroad. Beth pe byddai ei galon yn gymaint a'i ben! Mr. Evan Williams.—Gwr annwyl iawn oedd y di- weddar Mr. Evan Williams', ac un o flaenoriaid ffydd- lonaf eglwysi Bethlehem, Treorchy." Perchid ef gan wreng a bonheddig, a chafwyd prawf effeithiol o hynny yn y parch' dalwyd i'w goffadwriaeth ddydd ei angladd. Gedy fwlch ar ei ol na fydd yn hawdd ei gyfanu. Cydymdeimlir yn ddwys a'i blant, sef y Parch. Ward Williams a Mrs. Lloyd, Emporium, ac a'r holl berthynasau. Y Gynhadledd.—Beth fydd effaith ymarferol y Gynhadledd ar bwnc y Gymraeg, gynhaliwyd ym Mihontypridd. Daeth ynghyd dorf dda o gynrych- iolwyr. Cafodd nifer o wyr a gwragedd gyfle braf i- arfer eu doniau, ond beth fydd: yr effaith ? Disgrifiai un gwr galluog hi fel Cynhadledd heb na phen na chynffon iddi. Diodyddmewn A-rwerthiadau.-Telir cryn sylw y dyddiau hyn i'r arfer niweidiol ffynna mewn ar- werthiadau yn Sir Gaer o rannu diod feddwol yn rhad ac am ddim, ac uchel-elwir am ei ddifodiad. Ond paham y cyfyngir y sylw i Sir Gaer. Ffynna yn yr oil o Orllewin Cymru, a chytuna bron pawb i'w gondemnio fel peth isel-wael i'r eithaf. C'ymanfa Ysgolion.—Am -nad oedd yn Gymanfa mor llwyddiannus ag y dylai fod, barnodd Pwyllgor y Cyfarfod Dau-fisol yn Nosbarth Pontypridd mai gwell oedd cychwyn eleni i fyn'd a'r Gymanfa ar gylch yn hytrach na'i chynnal yn yr unfan Daeth torf o blant 'nawn dydd Iau diweddaf i Bethel, Cil- fynydd. Llywyddwyd y cyfarfod gan Mr. William Jones, o eglwys y lie. Dechreuwyd trwy ddarllen a gweddi gan y Parch. W. Deri Morgan, Hopkins- town, a holwyd y plant gan y Parch. J. J. Jones, B.A., D.D., Treforest, ac anerchwyd y cwrdd gan y Parch. Phylip Jones, Penuel, Pontypridd. Yng nghyfarfod yr hwyr llywyddwyd gan y Parch. Deri Morgan, dechreuwyd gan y Parch. J. D. Jones, Teg. lys, a holwyd gan -y Parch. Phylip Jones, y dosbarth- iadau dan 2,1 a thros hynny. Arweinyddion y canu oedd Mri. Robert Clun, Maesycoed, a David Lewis, Coedpenmaen, Cyfeilyddion, Miss Annie Jenkins, Trefforest, a Mr. John Jenkins, o'r un lie. Ar y cyfan cafwyd cynhulliad pur dda, er fod lie eto i wella. Dylai yr ysgolion deimlo mwy o ddyddordeb yn y Gymanfa hon, a: chredwii y gwnant yn y dyfod- ol. Yr oedd naws hyfryd yn y cyfarfodydd. ddydd Iau. Anghysondeb y Ffydd.—Yn y Cyfarfod Dathlu ym Mhenuel, Pontypridd, ddechreu'r flwyddyn hon, cwynai un gwr enwog fod rhy fach o bregethu lawer,' rhyw un bregeth yn y Cyfarfod Misol, yn lie dau ddiwrnod fel yn yr hlen amser. Yng Nghilfynydd yn y C.M. diweddaf, dywedai yr un gwr fod y cynulleid- faoedd yn cael llawer gormod o bregethu, v byddai yn well iddynt lawer gynnal cyfarfod gweddi. Hwyr- ach y daw esboniad yn y man ar beth fel hyn. Newydd Drwg.—Daw newydd felly yn ami o faes y frwydr. Cafodd y Parch. Walter Daniel, Hafod, bellebyr fod ei fab hynaf, Lieut. George Daniel, wedi ei glwyfo yn y frwydr. Nid yw wedi cael y manylion eto. Gobeithio y goreu. Dyn ieuanc ar- dderchog ydyw hwn. ac wedi dringo llwybr addysg yn uchel. Y mae gan Mr. Daniel fab arall yn y ffosydd. Amharodrwydd.—Tybiwn nad yw nifer fawr o eg- Iwysi Dwyrain Morgannwg mewn cydymdeimlad a'r cynllun newydd sydd ar droed o gael cronfa gynhal- iol i'r gweinidogion; nid am nad oes' eisiau cronfa felly, ond am yr ofnir y gall y dull o gario pethap ymlaen fod yn rhwystr ar ffordd ei llwyddiant. Can- molir yn fawr un gweinidog o Ddosbarth Aberdar am ddatgan teimlad nifer fawr o rai eraill trwy ddweyd nad oedd dim synwyr ar hyn o bryd talu /150, heblaw y cyhoeddiadau Sabothol, i un am fod yn ysgrifennydd mudiad, i dalu £40 am fugeil- iaeth, a deg swllt ar hugain am Saboth i un sydd yn rhoi ei holl amsler at y gwaith o ofalu am ei braidd. Ymw-eliad .a.'rC.M:Ymwelodd y Parch. John Owen, Anfield Road, Lerpwl,- a'r C.M. yng Nghil- fynydd, ar ran y Genhadaeth D'ramor. Yr oedd ei areithiau yn llawn gwres a brwdfrydedd. Agorodd y Parch. Wm. Lloyd, Bryntirion, y s-eiat ar y mater gydag arddeliad, a dilynwyd ef yn ddyddorol dros ben gan Dr. Cynddylan Jones. Yr Wyl Bregethu.—Hopkinstown, Dr. Phillips, Tylorstown, a'r Parch. H. W. Thomas. Porth Dinas, Parch. Daniel Davies, Pentre; Rhiweilog, Parchn. W. Jones, Aberdulais, ac R. J. Jones, Pen,- ygraig; Fochriw, Parch. Wm.- Thomas, Maesteg; Llanddarog, y Parchn. Lemuel Jones,, Goppa, a Dr. Cynddylan Jones ac yn Llangyndeytn, y Parchn. D. Teify Davies, Hirwaen, a William Adams; B.A., Llanelli. Cafwyd cyfarfodydd gwir dda. Yng/nghyfarfodydd blynyddol Cilfynydd y Sul a'r Itlun, pregethwyd gan y Parchn. T. E. Davies, Tre- orci, a J. Morgan Jones, Caerdydd. Cyrhaeddodd y pregethu dir uchel, a chafwyd y fraint o groesawu rhai newyddion i'r seiat,