Y Cymro

NODION CYMREIG. Bydd yn hyfryd gan bawb glywed fod y Pardh. H. M. Hughes, B.A., Golygydd y Tyst,' yn gwella, a.c yn dechreu ar ei waith yr wythnos hon. -+- Mae cyngor trefol Hwlffordd wedi pender- fynu peidio penodi cynrycihiolydd ar gyngo.- Coleg Aberystwyth fel protest yn erbYIfl rhoi blwydd-dal i Dr.. Elthe. -+- -+- -+- Hedd Wyn olidd y gofeu ar destun y Gadai" yn Aberystwyth, yn oil barn y P'arch. J. J. Williams1, un o'r beirniaid. Fel arall y barnai dau o'r beirniaid. Dengys ystadegau Cymanfa y Methodist- y iaid Calfinaidd yn Ohio, America, nad oes yno ond pump 0 eglwysi, gyda mwy na, 200 o aelodau, ac fe geir 15 yn rhifo dau gant. Mae Mr. Thomas Meirion Lloyd1, trydydd fab Mr. Isaac T. Lloyd, fferyllydd, Chelsea, Llundain., ac Aberdyfi, wedi pasio Arholiad Matriculation Prifysgol Llundain yn yr adran gyntaf. -+- -+- -+- Deallaf fod yr Athro T. A:. Levi eisoes yri dechreu pa,ratoi oofiant ei dad. P'regethodd gydag arddeliad mawr yn Aberffrwd; y Saiboth cyn y diweddaf. Cyfreithwyr oedd Luther a Chalfin cyn troi;n ddiwinydd'ioin. Mae'r Barnwr Charles, Ei. Hughes sy'n rhedeg am Arlywyddiaeth America, yn hanner Cymro, ac yn aelod o Gymdeithas Gymreig St. D!afydd yn New York, ac yn aelod an- rhydeddus o'r Cymreigyddion yn Utica. -+- -+- -+- Addawa Mr. Johá Hinds, A. S., g'an' gini y flwyddyn am dymor "amhenodol at Drysor- fa Eglwysi Bychain Bedyddwyr Cymru. Mae addewid fel yna yn werth-o leiaf gant o anerdhiadau,—a rhoi igini ar bob un. Beth fyddai i rai 01 tgyfoethogion y Cyfundebau erailli ddilyn ei esi'ampl? -+- -+- Dyma, englyn Eifion Wyn i'r Pfen Criafol a farnwyd yn fuddugol yn Eisteddfod Genedl- aethol Aberystwyth —< Onnen deg a'i grawn yn dô--yr' adar A ocdant lie byddo; Wedi i haul Awst eu" hulio, Gwaedgoch eu brig, degwch bro." -+- -+- Mae darlith boblogaidd newydd ddechreu rhedeg ar John, Bull li, gan y P'arch. Evan Williams 01 Lundain, a sonir am gaiel y ddar- lith. ar John. Jones a hitihau yr un noson, fiel dwy bregeth cwrdd mawr hen ffasiwn. John Jones yn olaf, wrth gwrs. Druan o John Bull," ddywedai pawb! -+- Mae Dr. Scott Lidgett yn wrth-ddadgys- ylltwr ac yn wrth-ddadwaddolw 1'. Ac efe yw Ysgrifeinnydd Cyngrair yr Eglwysi Rhyddion yn Lloegr. Dyweder a fynner, tl)ae'n anod'd iawn deall y Cyng'rair hwn. ob rlhyddid i"r Doctor, ond arferid gochel v dynion sy'n chwythu yn oer ac yn boeth. -+- -+- tDywedai un 0!'r areithwyr ar lwyfan. Undeb y Bedyddwyr ym 'Mhontycymer y byddai yn well gan rai glywed pobl ieuainc yn siairad Cymraeg ar yfforddl i uffern na'u clywed yn slarad Saesneg ar y ffordd i'r nefoedd. Clywais weinidog1 adeg rhyfel Deheudir ..Affrica yn dweyd y buasai yn well g'anddo fod yn ufferng-vda BlatchfOlrd na yn y nef- oedd gyda Robertson Nicoll. Gall dynion ^awr ddweyd pettiau ffol, a maddeuir iddynt yn rhyf,edd L. Un o'r pet'hau rhyfeddaf a welais pan ar daith brysur drwy'r De oedd gwr mewn motor car yn gyru deugain o wyddau i farchnad Llangadog. Dyna y peth tebycaf i bwyllgor a welais air y ffordd fawr. Y Saboth diweddaf yr oedd capel Saesneg y Wesleyaid yn Llanrwst yug ngau oherwydd nad oes yin y dref eribyn 'hyn Saeson i'w fypydhu. Hwyrach y byddai yn dda i eraill ddilyn yr esiampl hon. Mae gormod o achosion Saesneg yn y trefi drwy'r wlad. Yr anhawster yw gwybod pwy ddylai' roi i fyny. Mae Prifysgolion Caergrawnt a Durham wedi agor y drwsl i rai o'r tuallan i"r E,glwys Sefydledig i geisio am eu graddau diwi'nydd- ol,-B.A., a B.D. Dywed rhywun na bycld angen am y graddau Americanaidd ar ol hyn. Pah,am? Onid oes cystal graddau yn America a,g sydd gan B-rifysgol Cymru? Mae'n. dibynnu yn hollol sut y ceir hwy. Dyna'r oil. -+- Mae'r Elglwyswyr yn amcanu oodi neuadd yn Kinmel Park, ;4c apel am danysgrifiad'au wedi eael ei rhoi- .aUan gan, Esgobion Llan- elwy a Bangor. Dywedir yn y caisi y bydd angen am le o'r fath yn fuan, gan y bydd yr hi,n yn rhy annhymerus i gynnal y gwasan- aethau heb fod dan dô. Y mae'r neuadd i ddal dwy fil 01 bersonau; ac y mae'r Fyddin Eglwysig yn barod i'w darparu ond cael rhoddion .gwirfoddol o fil 01 hunnau. Mae'r tir, mewn safle ganoloig, wedi cael ei sicrhau. Syndod i lawer yn Aberystwyth oedd urdd- iad Archddiaoon, Aberteifi yn dderwydd yn yr Orsedd yno, adeig yr Eisteddfod. Ni chafodd Fioer y plwyf, yr unig D.D. yn Athen Cymru, ,oind gradd ofydd, ac ni roddwyd hyid- yn oed honno i un o'r gweinidogion Ymneilltuol, er bod' pedwar o'r Methodistiaid yn eu plith yn awduron esboruadau. Ond ymddengys. ddar- fod i Bwyllgor yr Orsedd gyflwyno'r urdd i'r A rchddiacon ar gyfrif ei fedrusrwydd fel hynafiaethydd. Diau nad yw proffwyd heb anrhydedd ond yn ei ddinas ei hun. Ychydig wythnosau yn ol (Gorff. 22ain), cafodd Dr. T. Wittoin Davies, Biangor, lythyr oddiwrth ei hen ddisgybl, 'Mr. R. O. Hughes, M.A., Coleg y Bala, gynt 0 Brifysgol' Ban- gor. Mae Mr. Hughes rhywile yn Ffrainc' mewn icehydi ac ysbryd da. Ei deitl ydyw Lance-Corporal yn yr Ambulance Corps, &c." Yn ei lythyr dywed: "I wonder how the College looks now after two years of the war! I have met several old Bangor fellow- students out here—some officers, others in the ranks. But I have come across no Hebrew fellow-students!! Dydd Mercher, daeth y newydd trist i ardal Felinheli fod Lieutenant John Edwin Hugihes, Augusta Place, wedi-ei ladd ar faes y frwydr yn Ffrainc. Yr oedd yn 30 mlwydd oed. Derbyniodd ran o"i addysg yn Ysgol Sirol Caernarfon, as wedi hynny yng Ngholeg y Brifysgol, Bangor, lie y graddiodd yn y dosbarth blaenaf gydag anrhydedd. Pan dorrodd y rhyfel allan, yr oedd yn athraw yn un o ysgolion Llandudno1, ond rhoddodd ei le i, fyny er ymuno a'r Royal Welsh Fusiliers fel private. Yr oedd yn un o'r dlynion ieu- ainc mwyiaf gobeithiol, ac yn nodedig 0 gym- eradwy gan ei holl :gydnabod. Mae cydym- deimlad yr ardal a'i weddw ieuanc a'i dad, a'i fam, a'i dhwiorydd, yn eu profedigaeth fern. Drwy casting: vote" y Cadeirydd y pas- iwyd penderfyniad yng Nghynhadledd Cymanfa Annibynwyr Maldwyn, yn gwrth- dystio yn erbyn yr ymddygiadau a ddang- hosir tuag at y gwrthwynebwyr cydwybodol. Mae hyn yn arwydd o dei'mlad y wlad, oblegid y mae Mr. Ithel Davies, Cemmaes,— y gwr ieuanc y cwynid cymaint oherwydd ei gamdrin,—yn aelod gyda'r Annibynwyr yr. y cylch. Gwelaf fod y Parch. Griffith Griffiths, Drefnewydd, a Samuel Roberts, Llanbrynmair, wedi siarad yn erbyn y pen- derfyniad. Yn y rhifyn diweddaf o'r Cyfaill mae erthygl bwysig gan Dr. Joseph Roberts, y Golygydd, dan y pennawd Gwirionedd heb lwyddo. Cyfeiria yn rhannau cyntaf yr erthygl at y difrawder crefyddol sydd yn America. Cyfrifir fod yn y Taleithiau ddau gan' mil o weinidogibn ordeiniedig, a phreg- ethir hanner miliwn o bregethau bob Saboth i ugain miliwn o wrandawyr. Ond gofynna ymha Ie y mae y saith deg o filiynau o drigol- ion y wlad yn treulio eu Sabothau ? Yna cyf- eiria at Gymru, a dywed nad oes agos i hanner y genedl yn myned i un math o addol- iad. Dywed fod papurau crefyddol ar eu goreu yn byw, am nad yw y lluaws yn darllen y papurau a'r misolion crefyddol. Rhan yw hyn o'r malltod ysbrydol sydd wedi .syrthio ar y byd. Ar dd'iwedd yr ysgrif oeir gair o brofiad personol Dr. Roberts!. Dyma ddywed --4- A ydyw yn bosibl cyrraedd esgeuluswyr crefydd. Gwelwn, fod y dull pre>sennol i fesur helaeth yn fethiant. A pha beth bynnag sydd' yn fethiant i. gyrraedd diben ei fodolaeth mewn natur, gwyddom fod natur ei hun yn ei ddryllio. Fob ooeden wywedig tynnir hi i lawr gan ddeddf natur, yn fuan neu yn hwyr, os na bydd' yn dwyn ffrwyth. Yn a.wr, pe buaswn yn perthyn i un {)'r enwadaj Protestanaidd y wlad hon buaswn. yn dadleu Idros nodi pwyllgor, un o bob enwad, i gv- hoeddi newyddiad'ur crefyddol wythnosol, ar draul yr eglwysi, a'i anfon yn rhad i bob teulu dros y wlad, mewn trefn i'w dwyn i gysylltiad a'r bywyd crefyddol. -+- "Ni buaslwn yn tynnu yr eglwysi i lawr, ond buaswn yn trefnu fod' i'w gweinidogion bregethu un. bregeth y Saboth, a defnyddio1 y gweddill i ymweled a'r gweithwyr, teulu- oedd a phersonau unigol, y1 Aai, sydd yn esgeuluso moddion: gras. Os na, ddont hwy i'r eglwys dfyledswydd yr eiglwys ydyw myned atynt hwy. Aim y gweinidogioil1 Cym- reig yn y wlad hon buaswn yn trefnu eu bod hwythau yn pregethu un bregeth y Saboth i'r un bobl, ac yn defnyddio gweddill y dydd i ddysgu y plant, ac ii ymweled ag esgeuluswyr yr ordinhadau eglwysig1. Oni fuasai fcyn yn gweithio yn. well ac yn fwy effeithiol ? Er ys drOlsl ddeugain mlynedd y: mae yr ysgrifennydd wedi traddodi dwy bregeth bob Saboth y bu yn gallu. I ba beth? Buaswn wedi gwneud gwell gwaith, gwaith mwy effeithiol a mwy parhaol pe buaiswn wedi cael y bore neu nos Saboth i ddysgu'r plant, yn Gymracg neu yn Saesneg, yng ngwirionedd- au crefydd. -+- -+- Creadigaethau eithriadol o eiddo Duw ydyw yr eneidiiau hynny a all gyfansoddi dwy bregeth dda am ugain neu ddeugain mlyn- edd at bob Saboth. Dylai yr eglwysi gefn- ogi yr efengylwyr, y rhai sydd; yn myned i'r grif-ffyrdd a'r caeau a thalu iddynt am eu lTafur. "t{.I..J.7.